The full dataset viewer is not available (click to read why). Only showing a preview of the rows.
The dataset generation failed because of a cast error
Error code: DatasetGenerationCastError
Exception: DatasetGenerationCastError
Message: An error occurred while generating the dataset
All the data files must have the same columns, but at some point there are 1 new columns ({'text'}) and 4 missing columns ({'passage_offset', 'num_passages', 'num_embeddings', 'embedding_offset'}).
This happened while the json dataset builder was generating data using
hf://datasets/forcemultiplier/vitruvius_alberti_fludd_corpus/colbert/indexes/pdf_files_index/collection.json (at revision 070e401ec96e1af13d49b0a2575d977052a744ed)
Please either edit the data files to have matching columns, or separate them into different configurations (see docs at https://hf.co/docs/hub/datasets-manual-configuration#multiple-configurations)
Traceback: Traceback (most recent call last):
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/builder.py", line 1870, in _prepare_split_single
writer.write_table(table)
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/arrow_writer.py", line 622, in write_table
pa_table = table_cast(pa_table, self._schema)
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/table.py", line 2292, in table_cast
return cast_table_to_schema(table, schema)
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/table.py", line 2240, in cast_table_to_schema
raise CastError(
datasets.table.CastError: Couldn't cast
text: string
-- schema metadata --
pandas: '{"index_columns": [], "column_indexes": [], "columns": [{"name":' + 192
to
{'passage_offset': Value(dtype='int64', id=None), 'num_passages': Value(dtype='int64', id=None), 'num_embeddings': Value(dtype='int64', id=None), 'embedding_offset': Value(dtype='int64', id=None)}
because column names don't match
During handling of the above exception, another exception occurred:
Traceback (most recent call last):
File "/src/services/worker/src/worker/job_runners/config/parquet_and_info.py", line 1417, in compute_config_parquet_and_info_response
parquet_operations = convert_to_parquet(builder)
File "/src/services/worker/src/worker/job_runners/config/parquet_and_info.py", line 1049, in convert_to_parquet
builder.download_and_prepare(
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/builder.py", line 924, in download_and_prepare
self._download_and_prepare(
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/builder.py", line 1000, in _download_and_prepare
self._prepare_split(split_generator, **prepare_split_kwargs)
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/builder.py", line 1741, in _prepare_split
for job_id, done, content in self._prepare_split_single(
File "/src/services/worker/.venv/lib/python3.9/site-packages/datasets/builder.py", line 1872, in _prepare_split_single
raise DatasetGenerationCastError.from_cast_error(
datasets.exceptions.DatasetGenerationCastError: An error occurred while generating the dataset
All the data files must have the same columns, but at some point there are 1 new columns ({'text'}) and 4 missing columns ({'passage_offset', 'num_passages', 'num_embeddings', 'embedding_offset'}).
This happened while the json dataset builder was generating data using
hf://datasets/forcemultiplier/vitruvius_alberti_fludd_corpus/colbert/indexes/pdf_files_index/collection.json (at revision 070e401ec96e1af13d49b0a2575d977052a744ed)
Please either edit the data files to have matching columns, or separate them into different configurations (see docs at https://hf.co/docs/hub/datasets-manual-configuration#multiple-configurations)Need help to make the dataset viewer work? Make sure to review how to configure the dataset viewer, and open a discussion for direct support.
passage_offset
int64 | num_passages
int64 | num_embeddings
int64 | embedding_offset
int64 | text
string |
|---|---|---|---|---|
0 | 7,465 | 2,121,130 | 0 | null |
null | null | null | null | M. V I T R V V II POLLÏONJS
A R C H I T E C T V RA
L I B RI
D E CE M.
Cum Notis y Caßigationibm fc? Obfervationibus
G V I L I E L MI
P H I L A N D RI
integris;
D A N I E L IS
B A R B A RI
cxcerptis , &
C L A V D II
S A L M A S II
paflim infertis.
Prœmittuntur
E L E M E N TA
A R C H I T E C T V RA
Colle fi A ab illußriVir»
H E N R I CO W O T T O NO EquiteAnglo.
Acceâunt
L E X I C ON VITRVVIANVM
B E R N A R D I NI B A L DI V R B I N A T IS GuaftelteAbbatis ;
Ef Ejufdem
S C A M I L LI I M P A R ES VITRVVIANI.
DE
P I C T V RA
Libri très Abfolutijftmi
LEONIS B A P T I S T^ DE ALBERTIS.
DE
S C V L P T V RA
Excerpta maxime animadvertenda ex Dialogo
P O M P O N II G A V R I CI Neapolit.
L V D O V I CI
D E M O N T I O S II
COMMENTARIVS
DE S C V L P T V RA ET P I C T V R A.
Cum variis
I N D I C I B YS
copiofiiTimis.
Omnia in unum colletta > digeßa é* ittußrata
I O A N NE
DE
A
L A ET
Antwerpiano. |
null | null | null | null | SERENISSIMA AC POTENTISSIMA
P R I N C I PI
CHRISTINA
D Et C RAT
I Aj
S V E C O R V M , G O T H O R V M,
AC V A NO A LO R VM
R E G I N O,
M A G NI D V C A T VS F I N N O N I^
P R I N C I P I*
ESTHONIiE ET CAHELIiE
D V C I,
D O M I NA
I N G R I i,
G V S T A VI M A G NI
F I L I LE ET
H i E R E DL
S E R E N I S S I MA R E G I N A;
Arentis tui, GVSTAVI MAGNI
virtutes in Te relucentes , Illius
Triumphi atque etiam Tui, qui
afflicìiflimae Germania pacem de-
derunt ; Tuam Majeftatem toti
Orbi meritò venerabilem faciunt ·, verum Eruditio
Tua,
* 3 |
null | null | null | null | Tua,& Affedus erga omnes Eruditos vel maxime
fufpiciendam; inter quos licet nomen meum pro-
fiteri neque poffim neque prafumam, non putavi
tarnen hoc qualecunque teilimonium venerationis
mea* & obfequii Tua: Majeftati ingratum futu-
rum. V i T R v v i v s hujus operis Auétor illud ma-
ximoOrbisPrincipi A V G V S TO infcripfit·, Difci-
pKna ipfa Architecture Principibus haud indigna,
fiquidem pene omnes alias Artes oc Scientiae in-
cludit, &iismaxime fervit, qui ficuti falutaribus
Legibus Regna moderantur,ita oc Magnifias xdi^
ficus ornant : quae cum Pacis fint opera, quam Ma-
jeilas Tua fuis confervavit, alienis peperit, hand
intempeitivum mihi vifum , Architecluram Anti-
quorum Tuae Majeftati commendare,vere magni
ficali!, ut monumenta quae iiiperfunt, teftantur;
& hunc Auclorem qui in hoc fcribendi genere re-
liquis omnibus praduxit.
CcCterum Deum fupplex veneror ut Tuam
Majeftatem quam diutiifime Felicem & Augu-
ftam confervet.
M A I E S T A TI
T VA
Lugd. Batav.x v Maji
c l o b c x n x.
deVOtißmiM
JJ
cl'wiS
I O A N N ES DE L A E T.
A D |
null | null | null | null | A D
B E N E V O L VM L E C T O R E M.
Vide A R C H I T E C T V RA , nobiliffimafa*
ne ,&in vita bumana maxime neceffaria di fa-*
■ plina , inter ^Antiquos èprofeffofcrìpferit, habe*
mm neminemprœter^J ι τ R V V t v M : qui me*
thodo quadam peculiari & commoda prœcepta iU
lim decem Libris efl complexm^ quœjtit apparet, maxîmampanem
hauferat exaliorum Scriptorum monumentò , maxime Grœcorunt
Cquare&phrafis illimmultùlocis gmei^at) partim expropria
obfervatione &praxi. Licet autem credendum fit hanc difcipli*
nam ea œtate, quafcripfit > excultìffimamfuijp > quod&- reliquia
^Templorum^ ajfedifictorum, Tontium, Annum, Sepulchrorum-*
que teßantur, a quibm exemplaribushodie prœcepta deducuntur-
tarnen ut in aliis Artibm atque Scientiù, multa fuperioribm feculis
& nojlro quoque, judicium & indufiriaperitißimorum Archite-
Borum adjeeit, qui tarnen hunc V î t R v V î v M lubentißime
Adagijlrumfuum agnoßunt. |
null | null | null | null | Quapropter ab aAmicis rogatm ,
novam & aecuratam tllim edttionem daréconatmfum^ in qua Λ
ßquidem Viri T>oBìffimì ita judicabant > fecutmJum accurati'f*
/imam editionern Guilielmi Thilandri, ita tarnen ut leBiones quaf<
dam è Veterìbm Manufcriptis addiderim, non quidem in ipfo
Textu y fed ad margìnem^ ut cuique integrum effet [equi, quod
maxime vrobaret. Addidi & notas atque animadverfiones ipfiui
Thilandri, ita tarnen ut intermifeuerim etiam aliorum doBtfftmo*
rum Virorum notas > cafligationes Ù* animadverfiones. In fronte
autem collocavi doBilJimum (? utilißimum compendium hujus
difciplina y ab llluflri Viro 2λ VVottono Anglo concinnammo
SubjunxiipfiVitruvio &■ Thilandri ^λζοώ, Eruditifiimi Vin
ßAarci Meibomii notas ad aliquot loca Vitruvii qua Muficam
IbeBanty ut& DoBißimi Viri Svicolai Çoldmanni, Voiutnm
Vitruvii Ionicam reflìtutam : deinceps Lexicon Vocabubrum
Vitru** |
null | null | null | null | Vtiravianorum,à Clarißimo Viro 'Bemardino'Baldoadornatimi,
cui & quœdam admifiui è fummi Viri (Jouâii Salmafii commen
tants in Solinum & alios Auïtores : una cum ejufdem TSaldi com-
mentano de Scamillis imparibus > qui jam dudum a multis defide*
rabatur. Tìenìquefubjunxi quofdam libellos de l?icìura &" Seul*
pura & fimilibus artihm\> qua licet per fi Architettura partem
nonfacìant) tarnen ilìani commit tanquam dominam, illique an*
tilUntur. Philander in fuis commentants memiiiit variorum T^ra-
Batuum, quos de hifee artibm adornaverityfid diligenti'jfima in*
vefiigatione faffa > nihil horum deprehenàerepotui > ita ut credarn
if fi accidiffi, quod alia multis Viris doilis, multa promittere quœ
nonprœfiant, out tantum affettata relinquunt. Hanc operam no-
ßram & diligentiam fi boni conjulueritis, poterti fortajjè > fi
T>em vitamprorogavertiy opera reperì, & locupletar atque mi-
liorreddL Vale.
E L E- |
null | null | null | null | E L E M E N TA
A R C H I T E C T V R^
Collefta
eAB
H EN RI CO W OT T O NI O, Equité,
Ex optimis Audoribus &Exemplis,
jinflico quidem Idiomate fcripta & edita Londini
aAnno M. DC. xxiv. Nwc arerò in Latinum a>erfa
J O A N NE DE L A E T, Antieerfiatw,
ΐ a |
null | null | null | null | BLOGIVMAVCTOKIS.
ENRicvsVVoTTONiVsAnglo-CantianuSjTHOMÄ
Optimi VIRI Filius natu minimus^ à Sereniifimo IA-
COBOI°,MAGN^ BRITANNI^, ôCc.Rege, in Equeftrem
Titulum afcitus; Ejufdemque ter ad Remp. VENETAM Le-
satus Ordinarius 3 femel ad Confœderatarum Provinciarum
ORDINES in IVLIACENSI negotio ·, bis ad GAROLVM EMMA-
NVELEM SABAVDI^ Ducemj femel ad VnitosSuperioris GER
MANIE Principes in Convenni Heilbrunnenil·, poliremo, ad
Archiducem Leopoldum, Ducem VVirtenbergenfem, Ci-
vicates Impériales ARGENTIN AM VLMAMQVE,&ipfum Roma-
norum Imperatorem FERDINANDVM II Legatus extraordi-
narius 5 Tandem hoc didicit,
ANIMAS SAPIENTIORES FIERI ^IESCENDO. |
null | null | null | null | P R JE F A T I O.
S A u D opus mihi er it ( ut maxima partì Script or um) commendare
yubjeBum de quo agere inflitui. Architettura enim non pot est de fi-
derare commendai or es Λ quandiu er uni nobile s Viri & nobiltà inge-
ηία-, quapr opter in hacprafatione pot im profit ebor per quo s profe
rì cer im y ßquidem tantum collector & dijpofitor fum fupelleBili*
aliena , ad meum commodum. Practpum noHer magisier eft
V l T R U Y i ü Sj at que ita fapißiweeun* noTni^abo 5 cttrquidem hœc félicitas obtigit 7
quod firipferit cum Romanum Imperium pene ad fummum pervenißet, aut foltern
cum Auguflm (jpifiudiìs illim favebat) in animo beeret ( nifi fallor) fuis limit ibus
Monarchiam circumfçr ibère. Hac> inquam y er at e jus bona fortuna. |
null | null | null | null | Hac> inquam y er at e jus bona fortuna. nam temporibus
qua adhuc increment um capiuntyArtes ut plurimum h praxi fubmerguntur^ verum7
ex altera parte, revera fuit infelicior, quod fé exprimât tarn mold prafertimfcri-
bens ( uti fecit) avo feraciffimo optimorum fcriptorum : qua obfcuritate, miro infor
tunio y accidit y quod licet ipfius concives opt ime in operibus iliumfecutifuerint\ tarnen
poflquam literarevixerunt &denuo funt polita, (quas calamitai e s tumult us medii
avi conturbar ant dr inbarbariem verter ant) melius aut faltem primum a peregrinis
fuer it intelle Bus. |
null | null | null | null | T^arn Italorum, quiprimi Uli manus admoverunt, qui er ant boni
Grammatici , vident ur Mathematices fuiffc imperiti , & qui bom Math ematici^
ignari Grammatica y donee utrumque fufficienter conjungeretur in Leone Baptifta
Alberti Florentino, quem primum doBum ArchiteBum judico trans Alpes : ille ta
rnen magis fategit fe ipfum auBorem profiteri, quam magiflrum fuum illußrare*
£>uapropter inter illiiu commentaires ( feeundum meam opinionem ) oportet prl·
rnamlaudemtribuereinterGallos Philandro & inter Germanos GualtheroRivio:
qui, prater notas fuâs, publico dédit elaboratifftmam verßonem, qualis haud facile
extet in alio vulgar i fer mone totius orbis ) licet aliquoties deploret in eo opere defeBum
vocabulorum Art is, uti é* ego in meo ; nam fi Saxonica, matrix noftra lingua, con*
queßafuit, eodem jure, meo judicio 7 débet & fili a : et enim lingua ut plurimum in
vocabulis artium & doBrìnarum fuam naturalem patiuntur inopiam, He et abundent
phrafibus &fimihbusfucis.
pferunt 7 dabo illu quod ipfor um eft, ubi nafietur occafio. |
null | null | null | null | pferunt 7 dabo illu quod ipfor um eft, ubi nafietur occafio. ?iunc autem poH hanc bre«
vemeenfuram aliorum7 veliera equidemfatisfacere uni at que alteri objeBioni, q#*
gravim mihimetipfìvident ur incumberc; dicetur quippe me traBare Ar terni qu&
JZuod ad recentiores attinet, qui ex mera praxi feri-
fa %
neZuc |
null | null | null | null | P R J E F A T I O·
4
neque cum muneribus qua obivi, ncque fortuna conveniat. K^itque ita rem peragar*
turn quod fahem miferim in alienam meffem 7 turn etiam indecori, ^yid primum re-
Jpondeo^ Licet indulgentifftmi & gratioßjßmi Principi* mei bonitaîe, & indulgen-
tia 7 foras obiverim aliquam civili* minißerii part em 5 tarnen poffquam domum fitm
reverßi*7 in animum induxi reverti ad propriam ßmplicitatem, decentius opina-
tus, mecalamumexercere (prafertim in hoc primo conatu) in his fimplicibmcom*
mentationibm 7 & trattabili fubjetto^ quam in labyrintho & myßerii* aulicis at-
que politicise & minus me indignum vifum iri7 quod qui diu contemplati* fum
illufirem Rempub. fcribam de Architettura 7 quam antiquitus fuerit judicatum in
Ariftot. HippodzmoMitefio 7 ßribente de Rebußubl. quum tantum effet Architetti**, ^yid
üb. 2. ßecundum7 cogor humeros contrahere 7 ut per egre didici 7 & fat erinon effe me a fir-
cap'6m tuna 7 exemplum dare per praxim Artis quam contemplor : id ipfum tarnen vel ab
impotentia mea bene fecit ßerare 5 operamhanceo gr attor em fore 7 quianuttiuscaufi
minus quam mei ipfius effet fufcepta. |
null | null | null | null | Et hac confidentia aggreffm fum hos canatm,
quorum dua vUfefi offerebant : una hißorica in defcriptione pracipuortm operum*
maximampartemabfolutaΛ Georgio V affario inviti* Architettorum: altera Lo
gica 7 redigendo régulas & cautiones hujus Artis ad convenientem Methodum ·, at-
quehanc nul** ß*mß 7 nontantumut br&vìffimam & maxime Elementariam, fed ut
reipfacertiffttmm. TS^amlicctin pratticis fiientiis7 unumquodque perfettum
exemplar* loco régula effepoffit: tarnen reguU videntur pr acedere^
oporterCy ut per e as idonei reddamur de ex emplis judicarc^ ·
K^itque ita ad propofitum^ nolo enimprolixitts prafari.
E L E- |
null | null | null | null | %
5
A R (
L L E M E N T O R VM
] H I T E C T V R ÌE
PRIMA.
PARS
N ARCHiTECTVRA>utin caeterispra&icisArtibus,finis
débet dirigere operationem. Finis autem eft bene edificare·
Bona aedifieatio, très habet conditiones : commoditatem,
firmitatem & dele&ationem. Communis eft hxc divifio inter
Profeflòres hujus Artis, licet,quo pa£to ignoro,nonnihil diflo-
cata ab ipfo Vitruvio lib. i. cap. 3. quem malo fequi, ut prae-
ceptorem potius Symmetrise quam Methodi. Ut autem hunc
finem affequamur, univerfum fubje&um fub duobus capitibus eft confideran-
dum, ftatione feu fitu, <5c ip^o opere. Qoare primum de fitti. Praecepta qu# hue
pertinent, refpiciuntautuniverfampolituram (ut ita dicam)autdifpofitionem
fingularum partium. Quarum prima,quanquam vulgo tradatur ab Archite&is ut
pars ipforum profeffionis: tarnen revera mutuo accipitur ab aliis difciplinis: quia
inter Artes & fcientias, haud fecus quam inter homines,, quidam eft focietas &
communicatio principiorum. Deprehendes enim quœdam eorum effe mere
Phyfiologica, quantum fpe&atad qualitatem & temperiem aeris. |
null | null | null | null | Deprehendes enim quœdam eorum effe mere
Phyfiologica, quantum fpe&atad qualitatem & temperiem aeris. qui cum fit
continuum ambiens & Ingrediens, cujufque defe&us in fingulis habitationibus
(quod maxime intendo) corriginonpofiunt, propterea majorerai requiriteau-
telam : ne fit aut nimium craflus, aut nimis fubtilis & penetrans ·, non obnoxius
infeftisnebulis & vicinispaluftribus& caenofislocis; autmineralibus exhalatio-
nibusexipfofolo-, non indigeftus obdefe&um Solis, aut inexercitus obdefe-
£tum venti j quod eft vivere quali in palude aut ftagno aëris, ut Albertus Fioren
tina Archite&us ingeniofe comparât. Quidam videnturmagis Aftrologica,
ut cum fuadent cavendum à maligna influenti^ locis 5 ubi Terrxmotus, conta
gia, monftrofi partus & fimilia frequentius accidunt fine evidenti caufa; quorum
confideratio fortaifis non eft omnino vana.Qjyedam funt plane œconomica. Ni-
mirum ut locus abundet aqua & viftu 5 ne fit nimis praeceps, & difficilis acceflù
tam amicis, quam domefticis. Ut non fit nimis remotus à navigabili aliquo flu-
vio aut fimi maris, ut annona faciliusfubvehipoflìt. Et alias ejufcemodidome-
fìicaeobfervationes. Quxdam rurfus dici poifunt optica; quœ videlicet pertinent
ad probe ele£tum profpe&um; quemlubet appellare rcgalitatem vifus. |
null | null | null | null | Quxdam rurfus dici poifunt optica; quœ videlicet pertinent
ad probe ele£tum profpe&um; quemlubet appellare rcgalitatem vifus. Nani
Utieftdominium (ut ita dicam) pedum, quo Dominus plurimum dele&atur,
cum ambit limites fax poiTeifionis 5 ita quoque & Dominium oculorum feu vi-
fus5 qui cum fit imperiofus fenfus, &, ut ita dicam, ufurpator,ferre non poteft an-
guftam circumferiptionem, fed nutriri vult extenfione pariter atque varictate.
Inveniotamen è contrario improbari à bonis.au&oribus vaftos & indefinitos
profpeftus, quiextinguuntomncmapprehenfionem extremorum objeftorum,
quafi hoc patto perirei bona pars dele&ationis,de qua agimus.Deniqucreminif-
cor particularis cautionis, quam haud feio quo referre debeam, nifi earn forte Po
liticarci nominem. Ne omnino œdificetur juxta potentem vicinum;id enim reve
ra eifet,tam infortunate locatum effe in terra,quam Mercurius eft in coclo,quiut
P l u r^
t a 3 |
null | null | null | null | E L E M E N T O R VM
6
plurimum vcrfatur in combuftione aut obfcuritate, propter alterius luminis illu-
ftriores radios, quam fintipfius.
A R C H Ï T E C T V R JE
A divcrfis hifce fcientiis,ut dixi, &fortaifis aliis quoque, dérivant Archi-
tedi fuamdodrinam quoad cledionem fitus : inquanonitafuireverus, utdo-
jo.Heum. ß. us v\r noftri aevi, qui praxife reftringit perfedum fit um, prœfertim quoad faki-
f/Î7
Mc'z'. britatem, ad locum contra quern Sol radios [nos fundit cum fub Ariete ori tur ; Ut
verbo dicam, vulthabereprimamfalutationemveris. Sed hae notae, ubicunque
illas oifendimus in gravibus aut levibus audoribus, meo iudicio potiusvota
funt quam praecepta, atque hac qualitate illas miflasfacio. Interea affirmo, in
fitti eligendo (quod eft veluti connubium cum loco) tam prudentes effe debere
aedificantcs,quam funt proci:ne cum omnia feccrimus,in nos congruat condenv
natio, quam Magifternofterpronuntiat in Mytilenen: oppidum quidem, inquit,
adifïcatum eleganter 7 fed imprudent er po/ìt um. Atque haec quidem de univerfali
pofitura, feuftatione. |
null | null | null | null | Atque haec quidem de univerfali
pofitura, feuftatione.
Sequitur jam difpofitio partium $ de qua (ut quam minimum tribuam in hoc
meo opere imagination!, qux eft incerta & irregularis) proponam regulam à me
ipibcolledam, & in quam incidi hoc modo : Notaveram, omnem artemtunc
eife perfediifimam, cum reduci poteftad natutale aliquod principium. Quid
enimfunt judiciofiifimi Artifices quam mimi naturx? Hoc me duxit adcon-
templandum corporis noftri fabricam , in quo fummus Architcdus tantam
oftendit induftxbm, ut humanam rationem in ftuporem rapiat. Ibi offendi Cor,
ut vita: fontem, in medio circiter locatum ad aequaliftìmam fpirituum vitalium
diftributionem. Oculosfurfumfitos, ut tanto majorem deferibere valeant cir-
culum intra fuumconipedum. Brachia ad utrumque latus projeda, utfacilius
prehenderent. Breviter (ne aberremus in jucunda hac fpeculatione) piane ap-
paret, utifententiapetita à divina luce, locum uniufcujufque partis determinan-
dumàfuoufu.
Ut igitur procedamus à naturali ftrudura ad artificialem, & in rudioribus re
bus confervemus aliquam imaginem excellentiifimarum : Omnia principalia
conclavia voluptati infervientia, ut mufea & Bibliothecae fpedent Orientem:
nani aurora Mufis amica. |
null | null | null | null | Omnia loca miniftralia , quae calorem defiderant,
ut coquinae, balnea , piftrina, lavatoria & fimilia, Meridiem. Omnia quse re-
quirunt frigidam temperiem,ut penuaria,granaria & fimilia,Septentrionem. Ad
idem quoque latus quae deftinata funt motioni, ut porticus, praefertim in fervidis
climatibus, autquxprastereapoftulant conftans & invariabile lumen, utPina-
cothecae, (inquit Vitruvius) perqttas intelligit (fi licet conjicere ex illius Gracco*
utfxpeneceiTeeftde Latino) certa repofitoria rariorum operum pidorumaut
aliorum, quae ab Italis Studioli appellantur, quae aliis locis ubi Sous curfus um
bras variât multum amitterent gratix. Et fecundum hanc regulam, habita fem-
per ratione ufus, quœque pars apte poterit locari.
Nonefthkpraetereundum, veteres Gracos & Romanos, ruri& in loco un-
dique libero, pene religiofe frontes fuarum aedium conftituiifead Meridiem·
fortaflis ne domini domumrevertentisoculuscaligaret, aututfrons'à Soleil-
luftrata gratiorem redderet adfpedum, aut ob aliquam talem caufam. Sed Itali
hodieabeo diferepant, de quo alibi pluradicentur. Haschadenus fuffeccrint
de pofitione fingulorum membrorum : cujus, ficuti Audor nofter faep e & im
primis lib. 6. cap. io. |
null | null | null | null | Haschadenus fuffeccrint
de pofitione fingulorum membrorum : cujus, ficuti Audor nofter faep e & im
primis lib. 6. cap. io. infinuat, fingularis eft habenda ratio, pro natura Regio*
n u m; nam quasque Natio tenetur fupra régulas quafcunqueprudenterprofpi-
cere adverfus inconvenientia fua, & propterea fortaifis bonum triclinium in
^Egypto,faceret bonumpenuarium inAnglia. Sequitur jam fecundum mem-
brum, de generali fedione operis. In opere, primum confiderabo praecipuas
partes j |
null | null | null | null | 7
partes; deinde acceflbria aut ornamenta : & in principalibus, primo preparation
nem materiarum & fecundo diipofitionem, qux eft forma.
P R I M A.
P A RS
Porto quod ad materiam attinet, haud dedecet Architeftuni, quod decet
Philofophum, explorare proprietates lapidum & materierum : uti Abietes, Cu-
preffos, Cedros & fimiles aëreas plantas ·, quae cum fint naturali quodam rigore
(quern in homine arrogantiam vocaremj inflexibiles deorfum, eapropter aptif-
fimae funt ad arredarla, & columnas aut fimiles ufus eredos 5 & contra, quercus
& fimiles materia, qu# robuite funt in quavis pofitione, magis conveniunt de-
cuflatis & tranfverfis operibus, utitignis & coagmentantibus trabibus, utvo-
cant. Ad eundem modum confiderandi lapides, quia alii meliores flint intrin-
fecus, alii aptiores ad ferendum tempeftates : Quinimo fubmittere nos debemus
ad examinandum quoquearenam & calcem, & argillam. (de quibus Vitruvius
egit minus delicate, ut & pleriquerecentiores.) Licet autem haec contemplatio
fit liberalis ; tarnen ut hanc profeflionem & operam meam vindicem à con-
temtu, obferva, delc&um& repartitionem materiarum ad fingulas partes fa
brics, magis pertinere ad fecundum fuperintendentem inferiorum materiario-
rum, qui, ut opinor, ab Auäorenoftro appellatur offtcinator lib. 6. c. 11. |
null | null | null | null | 6. c. 11. & eo
locomanifefte ab Architelo diftinguitur $ cujus gloria magis confiftitin defi-
gnatione & idea totius operis ·, illiufque ambitio débet effe formam fingere, quae
eft nobilior pars, & , ut ita dicam, triumphatfupra materiam. Atque hie obiter *
in urbe Patavina, fingulari arte exftructi, cujus
mentio facienda templi st'ifßime
materia cum fint tantum ordinarii lapides, fine ulla fculptura, tarnen in admira-
tionemrapit (nefcioquomodo)fpeàatorem,obfecretam harmoniam propor-
tionum. Et fane, hie eft finis ad quern aliquo modo adfpirandum in privatis œdi-
ficiis ; ad qux licet properem, liceattamen prius colligere paucas minus trivia
les cautiones, quae ad materiarum comparationem pertinent. Leo Baptißa Alberti
tarn curiofus eft, ut optet omnem materiem caedi ex eadem filva, & omnes la
pides erui ex eadcm lapicidina. Philibert^ de Forme Gallus Archite&us adhuc
longius progreditur, velletquc caementum fieri ex eodem faxo, quod in ftru-
ftura collocandum erit5 credens fortaifis melius coalitura ob quandam originis
affinitatem. Sed hi conceptus videntur nimis fubtiles in his rudimentis, licet eos
haud jocoie producam.Namianeejufmodiiympathise faepepoiïïnthaberepru-
dentem ad Artem applicationem. |
null | null | null | null | Omnino fatendum eft, facere cxmentum,
fine deleftu, è materia abjefta, ut vulgo facimus, Anglicum effe errorem, haud
parvi momenti in noftris ftru&uris.Cum Itali ad hunc diem,& magis adhuc vete-
res,urant folidiffimum faxum,atq',adeo fragmenta marmoris,ubi abundat· quod
fucceflu temporis denuo pene fit marmor, aut faltem duritiae eft indiffolubilis,ut
apparet èTheatris qux fuperfunt.Non poffum praeterire,dum hçc ago, quandam
laterum fpeciem, deferiptam à Daniele Barbaro Patriarchai^Aqitìlienfì, in am-
pliffimaeditioneCommentarioruminVitruvium: figura triangularis, quovis
latere pedem longi & feiquidigitum circiter craffi. quam commendat ob varias
caufas : quod magis commode tra&entur, minoris fint impenfe, pukhrioris
afpe&us, addantque majorem venuftatem & firmitatem angulis parietis, ubi ve-
nufte concurrunt in dentatum opus · ita ut mirer illorum ufum à noftris non ac-
ceptum,cumproponantur à viro magna? auftoritatis in haefcientia; nifi quod
omnes nationes répudiant novitates, & mordicus hxrent propriis niodulis. Hie
apte dubitari poffet, ut quidam dubitarunt, utrum antiqui Itali coxcrint lateres,
nee nc ; quod unus atque alter Vitruvii locus ambiguum relinquit. |
null | null | null | null | Hie
apte dubitari poffet, ut quidam dubitarunt, utrum antiqui Itali coxcrint lateres,
nee nc ; quod unus atque alter Vitruvii locus ambiguum relinquit. Sane ubi na-
turaliscalor fatiseft validus adfupplendumartificialem, curiofa foret ftultitia
multiplicare operam & expenfam : pmerquam quod probabile, per amicum &
temperatum calorem futuros pulchriores,leviores & minus diftortos,quam per
violcn- |
null | null | null | null | 5
■ E L E M E N T O R UM A R C H I T E C T U RE
violentimi- Tantummodo duaspatiuntur exceptiones$ primo quod in hacre-
miiTaexficcatione multum amittitur temporis, quod alioquinincolledionem
impendi poifet : deinde quod careant emulgentc quadam fiti feu igneo appetitu
calccm imbibendi , quae ftrufturam débet coagmentare. Sed haec controverfia
remitti poteft ad Meridiem, ubi plus eft fervoris & patientiae. Quare nolo diutius
in hoc fcrupulo haerere, fed concludo liane partem de materiis, cautione princi
pali : copiam materix & pecunia femper paratam eiTe oportere, antequam ftru-
duram aggrediamur: nam fi nunc una nunc altera pars per intervalla ftruatur,
ftruâ:uraficcatur& confidet inaequaliter, undeparietes evaduntrugofi &rimofi:
quare ejufmodi mone rede improbantur à Palladio lib. i.e. i, & omnibus aliis.
Excerptis veluti Spicilegio in hunc modum hifee obfervationibus de materia, li
cet jam progredì ad difpofitionem quae format opus. In forma, quemadmodum
feci in fitu,primum confiderabo generalem figuratione,deinde finguìa membra.
Figura aut funt fìmplices aut mixra. Simplices aut flint circulares aut angu*
lares: & circularium aut perfe&ae, aut déficientes, ut ovales, quibus fpeciebus
ero contentus, quanquam divifio accuratior effe poifet. |
null | null | null | null | Porro exa&us circulus revera eft figura, quae ad noftrum propofitum multas
obtinet idoneas & eminentes proprietates 5 puta aptitudinem adcommodita-
tem & receptum, cum fit capaciifima : item ad firmitatem & durationem, cum
fit è partibus maxime unitis; ad pulchritudinem & voluptatem, cum imitetur
orbes cœleftes, & univerfi formam. Pratcreavidetur habere natura approba-
tionem, cum operetur inftinau, quee eft myftica illius fchola ; nam aves nidos
fuos faciunt fphaericos. Veruni non obftantibus hifee attributes, re vera valde inu-
tilis eft figura in privatis ftruüuris,quia omnium eft fumtuofiffima5 multum fpatii
perdens, curvatura parietum, cum dividitur : prater pravam diftnbutionem
luminis, à centro tedi. Ita ut antiquitus nonfuerit ufurpata, praterquam in
Templis & Amphitheatris, in quibus partitiones nonrequirebantur. Ovales, &
alias imperfette circulares figura, eafdempatiunturexceptiones, & minus be-
neficium capacitatis. Ita ut contemplanda reftet, in hac generali figurarum
difquifitione, angularis & ex utraque mixta. Quod fpeftat ad angularem, licet
aiieniorvideatur, tarnen vera eft obfervatio, hanc artern amare ncque multos,
neque paucosangulos. |
null | null | null | null | Quod fpeftat ad angularem, licet
aiieniorvideatur, tarnen vera eft obfervatio, hanc artern amare ncque multos,
neque paucosangulos. Nam primum triangulus qui habet pandora latera &
cornua, pra omnibus maxime improbatur, utpote revera incapax &infirmus
(cujus ratio poftea reddetur) atquenon refolubilis in aliam reguläremfiguram
quam fuam, in interioribus partitionibus.
Quantum ad figuras quinque, fex, feptem aut plurium angulorum, ex aptio-
res funt ad militares ftru&uras, in quibus propugnacula prosici poflunt in cor
nua , & latera fervire intervallis, quam civili ufui : licèt haud ignorem famofum
illud œdificium CapraroU, quod eft familiar Farneßorum à Èaroccio Rm&um fi-
gura pentagona, cuminfcriptione, in qua Architedus ingenue fatetur felu&a-
tum cum idonea collocatione luminum & vacuitatibus vitandis. Verum uti haec
molimina magis adfpirant ad raritatem, quam ad commoditatem, malim ea ad-
mirari, quam magnopere commendare.
Hifee perpenfis, tarn praceptis quam praxi optimorum Archite&orum y Ju-
cimur ad probandum quadratum reftangulum, uti medium inter nimis paucos
& nimis multos angulos ; & propter œqualem lateruminclinationcm (quarre-
ftangulum faciunt) firmius quam rhombus aut aliud irreguläre quadratum. |
null | null | null | null | Ve
runi, utrum exa&um quadratum an oblongius fit meiius, non reperio determi
natimi, quanquam meo judicio, pofterius praferrem 5 ita tarnen utlongitudo
non excédât latitudinem nifi tertia parte 5 nam alias minueret venuftatem afpe-
ctus, utliquebit,cumdeSymmetriaagemus.
De |
null | null | null | null | P A RS
P R I M A·
9
De mixtis fîguris partirci circularibus, partirci angularibus non eft opus dicere»
quia cum jamegerim defimplicibus, mixtae fecundum ftiam compofitioncm
participant eofdem refpedus : Tantummodo contra has una eft objedio, quod
oifendant uniformitatem ·, de qua itaque aliquid dicendum, quoad externum
afpedum, de quo jam agimus. In Architedura videripoflent dux contrari« affe-
dationes, uniformitas & varieras, quae tarnen inter fe rçconciliari queunt, ut
videre eft in magno exemplari Naturae, ad quod mihi faepe eft recurrendum : nc
que cnimulla ftrudura uniformior efiepoteft, quam corporis noftri in tota fi-
guratione, utroque latere congruente, tarn in numero, quam qualitate & men-
furapartium: & tarnen quœdam partes funt rotundae, utbrachia, quaedam pla
nar, utmanus,quaedamconvexae, quaedam concava^ itautvideamusdiverfi-
tatem non deftruere uniformitatem· & membra nobilis ftrudura fatis bene cor-
refpondere pofle, licet varia fint > modo non pergamus ad quafdam inventiones
extravagantes, de quibus didurus fum largius, ubi venero ad divifionem totius
operis. |
null | null | null | null | Cavendac quoque funt enormes altitudines fex aut feptem contignatio-
ntim · quemadmodum & ab irregularibus figuris : & contra cavendum ab humi*
libus diftentis frontibus, quae invenuftx funt 5 & rurfus ne facies ftrudurae fit an-
gufta& venter profundus. Adquae extrema, quaedam nationesaut urbesad-
didae funt,quarum nomina civiliter filed poflunt. Atque haec de generali figura
t a ne aut aipedu operis.
Nunc de partibus fingulis. Omnes panes ftru&ure, ad quinque capita reduci
poflunt. quam divifionem accepi à Baptifla Alberti, ut ipfi fuum tribuam. Sunt-
que, Fundamcntum, Varietes^ Apertur* feu lumina^ Comparution TeSium. De qui
bus propofui colligere principales cautioncs, & intranfitu attingere rationes
Artisnaturalesj ut difeurfus meus minus mechanicusvideatur.
fodiantur,
ad folidumô*
fi que ant inveniri,
Primum itaque, quoadfundamentum, exadiÌTimam curarci defiderat. nam
fi hoc falire contingat, turbabit omnem voluptatem domus : quap'ropter ut
bene poifimushabitationemnoftramfondare, primo confiderandus eft ledus
(ut ita dicam) foli, fuper quod ftruerc inftituimus, ac deinde fubftrudio, ut A n-
tiqui vocant. Quoad primum, habemus generale praeceptum apud Vitruvium*
bis ab eo repetitum, ut rem magni momenti, primum lib. 1. cap. |
null | null | null | null | Quoad primum, habemus generale praeceptum apud Vitruvium*
bis ab eo repetitum, ut rem magni momenti, primum lib. 1. cap. 5. & rurfus
aptius lib. i n. cap. 3 · his verbis, ut Philander bene correxit vulgatos codices:
Subftruffionis fundationes
folido.
Quibus verbis judico ilium commendare non modo diligens fed & zelofum
examen, quid folum ferre poifit, monens nos non debere acquiefeere apparenti
foliditati, nifi univerfa terra, quam fodimus, fimiliter foiida fit. Verum quam
profunde in hac indagine procedendum fit, nufquam, fi bene memini, determi-
navit, quia fortaifis hoc magis pendet à prudentia, quam certa régula, fecundum
fabrics pondus. Andrea* Palladim tarnen pulchre conatus eft ad régulas redu
cere. Concedensiftifoifurae (itftvoczt Cavatone) fextampartem altitudinis
totius ftrudurae; praeterquam fi celiai fint fub folo 5 tunc enim (ut videtur) yellet
nos paulo pròfundius fodere. Quidam ìtali proeferibunt ; poftquam elegimus
aream, & extendimus limites operis·, primum fodere puteos & cifternas & alios
fubterraneos dudus, & cloacas ad exonerandas fordés domus; duplici beneficio;
nam & natura foli tuto deprehenditur, & apertura ferviunt ad evacuandos ciuf-
modivapores, qui aliter exitum nonhabentes, ftruduram forte poffent con-
quaiTare. |
null | null | null | null | Atque haec fatis de Fundatione, quae licet non fit pars folidae fabricae,
hie tarnen opportunus erat locus de ea agendi.
in
Sequitur Subfirucfio, aut fundamentum totius aedificii,quod parietesfuftinet;
& eft quidam artificiaiis fundatio, ut prior erat naturalis. In quahsec potiifi-
mum advertenda : primum ut folum fit exade libratum ; unde Itali ut plurimum
ibidem
15 |
null | null | null | null | E L E M E N T O R VM
A R C H I T E C T V R ÌE
io
ibidem ponunt tabulatimi ex afleribus: deinde infimus chorus aut ordo conftet è
nudis iapidibus (quo latior eo melior) conjundim pofitis fine mortario ·, qu# eft
generalis cautio in omnibus partibus ftrudurœ, quae contigua funt afleribus aut
lignis,quia calx & lignum fociari nolunt,omnium minime in fundatione.Tertio
üt fubftruftionislatitudo fit ad minimum dupla ad infiftentem parietë, magisaut
minus, prout pondus fabrics requiret : nam oportet, ut hoc repetam, judicium
effeliberius,quamartem.Deniq5reperioapudquofdamcuriofumprçceptum,ut
lapides ponantur ut nati funt in lapicidina 5 fupponunt enim, plus roboris habere
innaturali Tua politura. Nam ut Phifypw de Γ Orme obfctvat>xu$turaantinQli-
natio Taxi in hac parte latitudinis tantum dorficultri, efficit in fuperiore parte
ftru&urae fifluram plusquamdimidiipedis. tam periculofi funterrores funda
mentales. Nihil in hifceobfervationibusdixi de paianone fundationis, àVi-
truvio praecepta, cum humido & paludofo loco fuperilruimus. nam hie error eft
in primo deledu. Itaque tales fitus quibus necefle eft his uti fubpalationibus (ut
Venetiis nobili exemplo) initio eledi videbuntur, confilio Neceflìtatis. |
null | null | null | null | Itaque tales fitus quibus necefle eft his uti fubpalationibus (ut
Venetiis nobili exemplo) initio eledi videbuntur, confilio Neceflìtatis.
Porro fundatione explorata & fubftru&ionecollocata, deparietibus dicen-
dum. Parietes aut funt integri & continui, aut intermifli : & intermilTiones aut
funt columnce aut antœ. malo enim hîc de illis agere, quam utaliifecere, inter
ornamenta. Integri parietes diverfe à fcriptoribus diftinguuntur, àquibufdam
pro qualitate materia, ut lapide autlatere, &c. ubi obiter notandum 5 parietes
ftrui & majora opera èfiliccj cujus rei non défunt exempla in noftra Infula,
& particularitcr in Cantio. antiquis opinor prorfus fuiife incognitum, qui
obfervantes in eo filice aliquid metallici vel faltem fufibilitatis, ad nobilio-
rem ufum illum deftinarunt. Ars nunc penitus amifla, aut forte paucis Chy-
micis nota. |
null | null | null | null | Ars nunc penitus amifla, aut forte paucis Chy-
micis nota. Quidam rurfus non tam confiderant qualitatem, quam pofitionem
harummateriarum: utcumlateres aut quadrata faxa locanturfecundum fuam
longitudinem, lateribus & frontibus conjun&is 5 aut cuneis eorum jun&is, in-
ftar retis (nam ita vocat Vitruvius reticuUtum opmj in communi ufu, ut videtur,
ipfius xvo ) licet poftea fuerit repudiatum, forte propter fubtilem illam fpecula-
tionem, quam ipfe tangit: quia ita pofiti aptiores funt in fubfidendo cuneis
fuis perrumpere,.quam in jacente pofitione, atque ita parietem findere : fed
ut hxc relinquamus infenoribus artificibus j magis eflentialia funt qux fé-
quuntur.
Ut parietes fint exa&e perpendiculares ad fundationem : nam re&us angulus
(inde dependens) eft vera cauià ftabilitatis, tam in naturalibus quam artificiali-
bus pofitionibus ·, homo quippe firmitrime ftat eredus. Ut fòlidiilimae & gra-
viflìmae materia fintinfimae, utpote aptiores ferre, quam ferri. Utftrudura,
prout furgit, proportionaliter in latitudine diminuatur, ad levamentum oneris
& expenfarum.Ut certi ordines caeteris robuftiores interponantur inftar oßium,
ad prohibendam ruinam totius operis, fi inferiores partes fatifcant. |
null | null | null | null | Denique ut
anguli firmiter vinciantur, qui funt nervi totius aedificii ; quare communiter cor
roborante ab Italis, edam inlateritiisftru£turis,abutroquelatefeangulorum ,
faxo bene quadrato 5 quod & firmitatem addit & venuftatem. Atque hxc de in
tegro & folido pariete.
Intermiifiones, utdixi, fiunt aut per Columnas aut per Antas. Columnas
poflem dividere infimplices & compofitas ·, fed utplaniori& vulgari visnnfi-
ftam, quinque funt ordines columnarum, fecundum dignitatem & perfedioncm
ita digefti 5 Tufcanicus, Oorkm, Jonicws, Corinthius, Compoßtut aut (ut quidam
yoczx\t)Roma»u4, aliis magis generaliter Itdictu. De quibus quinque ordinibus,
dicam primum quxhabeant communia,deinde qu#propria. Communia, quan
tum obfervavi, habent potiflìmum tria : primo omnes funt rotunda; ; nam licet
quidam |
null | null | null | null | P A RS
P R I M A,
IÌ
quidam putcnt columnam Atticurgem, de qua Vitruvius lib. 3. cap. 3 · foiflc qua
dratane praetereunda foret ut irregularis &numquam reeepta inter hos ordi-
nes, haudmagisquamalix extravagantes inventiones contextarum pampina-
tarum & figuratarum columnarum, quas auftor nofter ipfe condemnat, cura
intoto opere fuohoftis fit ejufmodiimaginationum. Secundo, omnes dimi-
nuuntur & contrahuntur infeniìbiliter, plus aut minus, fecundum proportion
nemfuxaltitudinis, abtertia parte fcapi fui furfum $ qxiod Philander prxfcribit
ex exafta dimenfione antiquarum rcliquiarum à fc obfervatarum ut venuftiffi-
mani diminutionem. Atque hìc mihi reprehendenda eft confuetudo, qux mul-
tislocis, nefcioquopa&o, inolcvit, columnas in medio inflandi,quafitympa-
nite aut hydrope laborarent, fine ullo authentico exempio aut régula, quod
fciam,&valde invenufto (meoquidemjudicio) afpe&u. Veruni quidem eft,
Vitruvium lib. 3. cap. 2. dicere: Deadjeffione, quœadjiciturinmediiscolumnist
qujtapudGrœcos ΙνΊ&σις appelfatur, in extrcmo libro erìt formatto ejtd-s : qui locus
videtur huic errori patrocinari. |
null | null | null | null | Sedin hac promiflione, uti & aliis alibi, Ma-
gifter nofter nos fefellit, five memoriae lapfu, five injurk temporum, atque ita in
tenebris fumus reli&i. Certus interea fum, praeter exempli defe&um, contra-
rium hoc effe originali & naturali arborum typo, quem ante fecutifuntin co-
luninis, ut ipfe Vitruvius obfervat lib. 5. cap. i. Quis enim umquam vidit Cu-
preflum aut Pinum (quae ibi allegantur) anguftas infra fupraque, &.turgentes in
medio, nifi fuerit morbofa pianta; ut Natura (licetformofiiïïma Magiftraj non-
nunquam patitur fuas deformitates & irregularitates.
Tertio, omnes fuos habetit ftylobatas, altitudine tertke partis totius co
lumns, comprehenfabafi&capituto^
zophornm&coronam, quarta parte didx columns $ quamregulamfingularis
ufus & facilitatistraditaminvenià lacobo Barocio 7 cui majorerai fidemadhiben-
dam duco, quam iis qui ab eo in his dimenfionibus differunt quia huic parti ma
xime animuniadvertit. Haec potiifimum habent communia, omnesordines.
Proprietates illarum feu differentiae optime cognofcentur ex modica defcri-
ptione fingularum, cum fuis epiftyliis, zophoris, & coronis, ut vulgo tra&antur. |
null | null | null | null | Proprietates illarum feu differentiae optime cognofcentur ex modica defcri-
ptione fingularum, cum fuis epiftyliis, zophoris, & coronis, ut vulgo tra&antur.
Primo igitur, Tufcanica eft plana, ma'ifiva, feu ruftica columna, fimilis robufto
alicui& bene armato ruricuke, viliter amido ·, quo genere comparationis Vi
truvius videtur dele&ari lib- 4. cap. i. Longitudo ejus erit fex diametrorum
crafliiïimae partis inferiorisipfiusfcapi : qu# eft omnium proportionum maxi
me naturalis. Nani Auctor nofter nos docet lib. 3. cap. i. pedenihominiseffe
lextam partem illius corporis in ordinaria dimenfione, & homo ipfe, fecundum
Protagoram (quod Ariftoteies alicubi approbate eft 73 r &7ΐυν\ων %ξ'ψ&τοον μίτξον,
quafi prototypus omnis exaftae fymmetriae, quam alia occafionc jam ante attigi-
mus. Hanc columnam bono iure vocivi Ruralem, fecundum Vitruvium lib. 3.
cap. 2. Itaque non eft ncceffe ejus ordinem confiderarcinter esteras. |
null | null | null | null | Hanc columnam bono iure vocivi Ruralem, fecundum Vitruvium lib. 3.
cap. 2. Itaque non eft ncceffe ejus ordinem confiderarcinter esteras. Interval-
lumqas teulntercohtwnMM (quo vocabuloartifices vulgo utuntur) poteft eiTe
circiter quatuor illius diametrorum, quiaqux communiter hifee columnisfu-
perponebantur potius erant è materie, quam è lapide; ob quorum levitatem
cpiftylium non poterai laborare, licet leviter fuffultum, multo minus columna
ipfatamniaifiva exiftens. Contrario fuperiuserit ffecundumpraxim maxime
receptam) quartaparte inferroris craflltudinis. Ut concludane (intendoenim
tantum quantum pertinetad juftam diftin&ionem, &nondelineationem mi
nuti cujufque membri) Tufcanica eft maxime rudis columna5 & pr^cipuus il
lius charader eft fimplicitas-
-Dorici orda, gravifllmuseft eorum qui receptifunt in vulgärem ufum, con-
fervans, refpedu aliorum quifequuntur, magis mafculum afpe&um$ &non-
n i l ^
tb 2 |
null | null | null | null | E L E M E N T O R UM
A R C H I T E C T U RE
il
nihiielaboratiorquamTufcanicus qui praeceiïit, prêter fobrium nonnunquam
ornamentum, capitum leoninorum in corona, triglyphorum & metoparum
femper in zophoro. Nonnunquam quoque, fed raro, eft canaliculatus $ & levis
fculptura adhibetur in hypotrachelio five cervice infra capituium. Longitudo
feptem diametrorum. Gradus ejus five ordo eft humillimus omni congruenza,
cum fit maflivior reliquis tribus, & per confequens aptiifimus ad ferendum.
Intercolumnium triplo amplius quam inferior ejus crafiitudo. Contrario ejus
fuperius, quintaparte ejufdem menfura. Difcernere ilium potius eft Heraldi,
quam Architeli 5 melius enim cognofciturè loco, cum eft in focietate alio-
rum, & è peculiari ornamento zophori (ante di£to) cum eft folus.
Ioniens ordo repnefentat fpeciem quandam fœmineae gracilitatis, attamen, ut
ait Vitruvim, matronali potius & decenti ornatu, quam meretricio. Longitudo
ejusjofto diametrorum. Gradu, uti & foliditate, proximus eft Dorico, fuftinens
tertium, &adornans fecundum gradum. Intercolumnium duorum fuimet dia
metrorum. Optime agnofeitur è fuo ornatu. nam corpus hujus columnee fem
per eft ftriatum, ut itola profunde rugata. |
null | null | null | null | Intercolumnium duorum fuimet dia
metrorum. Optime agnofeitur è fuo ornatu. nam corpus hujus columnee fem
per eft ftriatum, ut itola profunde rugata. Capituium comtum utrimque, haud
diflimile fœminarum cincinnis in concriipatione. Ionicam vocant volutam.
Zophorus intumefcens inftar pulvini; &propterea haec columna haud inele
gant er dicitur Pulvwata. Hifuntpotiiïimichara&eres.
Cor inthim ordo, eft columna lafciveamida inftar fcorti; in quo participât (ut
omnia inventai loco ubi primum nata eft: Corinthusfiquidemfuit, finecoiv
troverfia, una luxuriofiflìmarum civitatum totius orbis. Hicordo eft novem
diametrorum. Gradusejus, uno intervallo fupra Ionicum, & altiffimus utique
fimplicium ordinum. Intercolumnium duarum fui diametrorum & quarts par
tis 5 quœeftdecentiiïima diftantia. Contrario feptima parte. In coronice tam
denticuli quam mutuli : (noftrates artifices vocant Teeth! & Cartou^es.) Zopho
rus ornatus figuris omnis generis pro libitu. Capituium fculptum foliis pulcher-
rimae plant« quam natura producit, poft Aconitum Pardalimches. reje&um forte
ut ominofum, nimirum Acanthi, aut Branca urfin&ì licet Vitruvim dele&um
hujus attribuât fortuna; & oportet ipfi credere. |
null | null | null | null | reje&um forte
ut ominofum, nimirum Acanthi, aut Branca urfin&ì licet Vitruvim dele&um
hujus attribuât fortuna; & oportet ipfi credere. Breviterut fimplicitas & cha
racter Tufcanicae, italuxus & varietas eft Corinthiae, prater gradus iliius altitu-
dinem.
J*o(ixcmuscQicompo/tttM ordo ; cujusnomen index eft illius naturae: namhaec
columna haud aliud eft quam mixtura aut congeries prcecedentium omnium
ornamentorum, furto conftituens novam ipeciem. & licet opulentiffime fit
comta, tarnen eo indigentiffima eft, quod omnem fuam pulchritudinem mutuo
capiat. Ejus longitudo ( ut aliquid proprii habeat) eft decem diametrorum·
Ejus gradus haud dubìo altiffimus, propter ea quae ante funt difta. Verumpauca
palatia five antiqua, five recentioraexcedunt tertium urbanum ordinem. Inter
columnium tantum unius diametri & femis, aut certe paulo minus quam dua
rum. Contrario column« débet eiTe o&ava parte minor fuperius, quam infe-
rius. Cögnofcitur facile è fuis ornamentis feu ami&u.
Atque haec de quinque ordinibus Columnarum ·, qux concludam duabus aut
tribus haud ineptis cautionibus. |
null | null | null | null | Cögnofcitur facile è fuis ornamentis feu ami&u.
Atque haec de quinque ordinibus Columnarum ·, qux concludam duabus aut
tribus haud ineptis cautionibus. Primo > ubi plures quam unus horum ordinum
in diverfiscontignationibus, diligenscura eftadhibenda, ut column« prscife
una fupra alteram collocentur, ut ita folidum refpondeat folido, & vacuum va
cuo 5 tam propter venuftatem quam firmitatem ftru£tur« : Et per hanc cautio-
nem fequitur piane, quodcumloquimur de intercolumniatione, qusedebetur
unicuique ordini,nos intelligerede Dorica,Ionica,Corinthiaporticuautpc-
riftylio,aut fimili loco, & non de ftrufturis c\\xx pluribus contignationibus feu ta
bulais conftant. Secundo, fint column« fuperiores quarta parte minores quam
inferio- |
null | null | null | null | i3
P A R S P R I M A.
inferiores, inquitVitruviuslib. 5.e. i. Mirumpraeceptum, mea opinione, & ita
minim, ut fortafle magis conveniat, fecundum ipfius principia, facere eas quarta
parte majores. namlib. 3. cap. 2. ubi magifter agit de contraduris columna-
rum, habemus opticam regulam, quo altiores funt, eo minorem effe debere ea-
rum contraduram fuperiorem, quiaoculus ipfenaturalitercontrahitobjeda,
niagis aut minus, pro intervalli ratione 5 quxconfîderatio negleda videripoiTet
in cautione quam modo dedimus. Verum Vitruvius (optimus fui interpres)
dido loco lib. quinti, bene abfolvit fuam mentem his verbis : Columnsfuperior es
quarta parte minores quam inferiores funt conflituendœ,propterea quod oneri ferendo
quœ funt inferior a efje firmioradebent : praeferens utfapiens mechanicus natura-
lem rationem Mathematica, & fubtilem conceptum abftradis. Et tarnen lib. 4.
cap. 4. rurfus videtur affedare fubtilitatem, concedens, columnas, quo magis
funt ftriatae, eo graciliores efle pofle : quodoculm, inquit, plura & crebtoraßgna
tangendo, majore <vifu* arcuinone pervagatur. totum objedum apparet majus,
atque ita quantum iftae cavitates lubducunt, tantum fuppletur à fallacia vifus. |
null | null | null | null | totum objedum apparet majus,
atque ita quantum iftae cavitates lubducunt, tantum fuppletur à fallacia vifus.
Verum hîc quoque exiftimo magiftrum magis debuifle conllderarc naturalem
inconvenientiam : nani licet columns per ftriarum dudum videantur nobis
craffiores fadae, tarnen revera funt in fe imbecilliores, & propterca fbrraffe
oportuerit, fi rem beneperpendas, non eiTe graciliores, fed corpulentiores;
nifi apparentia praeponderet ventati. fed contra Magiftrum non eft diipu-
tandum.
Tertia cautio eft, quod projedurae, ut vocantur, fint valde moderata, prae-
fertim Coronices inferiorum ordinum. nam dum quidam putant, fe illis dare
pulchrum & regalem afpedum per amplitudinem, nonnunquam impediunt in-
terius lumen, (de quo pluradicam fuoloco) atque etiam detrahunt afpedui
frontis exterioris; ut apparet in una principalium ftrudurarum Venetiis, ni-
mirum Palatio Grimani ad Grandern canalem, quod magnifico hoc errore non-
nihildedecoratur. |
null | null | null | null | Non opus eft nunc plura dicere de columnis, & ipfarum
adjundis, de quibus tam prolixe Architedi in fuis feriptis, quafi ipfi termini
Epiftyliorum, zophororum, coronicum&fimiliumfufficerent adgraduandos
MagiftroshujusArtis. Sedliceatmihi, antequam pergam ad aliud fubjedum,
obviam ire familiari objedioni. Dicetur forte, omnem hanc dodrinam de
quinque ordinibus, magis convenire lapicidinis Afiae, quaedederunt 127. co«
lumnas,6o. pedesaltas,tempioEphefino; autNumidiae,ubimarmora abun-
danr, quam Anglicis ingeniis, quae ignobilioribus materiis coguntur eile con
tenta. Ad quod refpondeo, hoc non debere noftros deterrere : nam faspe con
templata fum Venetiis cum fumma voluptate Atrium Gritcum ( Antiporticum
interpretari poifumus more Gracco) ftrudum ab Andrea Palladio fupra o do co
lumnas ordiniscompofiti, Bafesfuntèfaxofine ftylobatis, fcapi aut corpora è
meris lateribus,tres pedes craifi & femis in diametro inferiori,& per confequens
xxx. pedes alti, utipfe defcripfìt lib.fecundo. |
null | null | null | null | pedes alti, utipfe defcripfìt lib.fecundo. Nunquamvidi tam magnificas
columnas è faxo aut marmore : nam lateres primum formati circulares, & dein
antequam urerentur, caefi in quatuor partes aut plures ; quarum latera poftea
tam arde junguntur, & cunei tam exade concurrunt in unum centrum» uteo-
lumnae ex uno iàxo fadae videantur. Quam brevem deferiptionem preterire
nolui, ut appareatnos potius deftitui Arte quam materia, ut defideriis noftris
fatisfaciamus.
poft columnas fequuntur inmea diftributione Antae (vulgo/>/7^w.)quarum
meminit Vitruv, lib.5. cap. i .& pene haudalibi,fub nomine paraftadum,uc
philander opinatur 5 quod Grammaticum argumentum (licet forte non fatis da
rum) nolo prolixus examinare. Quae res defignetur, planum eft ex idiomate
noftro
ί 5 3 |
null | null | null | null | E L E M E N T O R VM
14
noftro vulgati 5 de qua breviter colligam obfervationes maxime confide-
randas.
A R C H I T E C T V R ÌÉ
Ante feu parafiate non debent effe nimis alte aut graciles,ne videantur colu-
mne^neq; nimis pumile aut craffe, ne pilas pontium imitentur. Decet illas non
tam elegantia, quam mitica fuperficics. magisenimadfpirantadfirmitatem&
robur, quamadelegantiam. Inprivatis edificiis nonoportet anguftiores effe
quam tertia parte, non latiorcs quam duabus partibus totius vacuitatis inter an-
tam & antam. lis tarnen qua: ftant ad cornua, paulo major dati poteft latitudo,
adangulos firmandum: in Theatris & Amphitheatris,& ejufmodi gravibusftru-
duris, obfervat Palladim, tamlatas effe poffe quam dimidium aut interdum to-
turn intervallum : Notât infuper (confentiuntque alii) juftam earum fymme-
triam effe exa&um quadratum : veruni ob diminutionem expenfarum & loci
amplificationem commutiiteranguftiores funt in lateribusquam in fronte, Ea
rum gratia confiftit in dimidiis aut integris columnis, que ipfis applicantur : quo
cafu bene notatum ab auftoribus, columnas poffe effe paulo altiorcs folito, quia
acclinant tam bonis fulcimentis. Atque hec fufficiant de Antis, que funt par
ve impenfe, fedfirme & nobilis ftru&ure genus. |
null | null | null | null | Atque hec fufficiant de Antis, que funt par
ve impenfe, fedfirme & nobilis ftru&ure genus. Porro quiafepius, tamad
pulchritudinem, quam majeftatem, reperiuntur fornicate, quam aliter: agen
dum mihi de fornicibus, & fub eodem titulo de cameris : nam fornix revcra nihil
eft aliud quam contracta camera 5 & camera, quam dilatata fornix : quare, ut de
hac parte compendiofe & fundamentaler agam, redigamtotumnegotiumin
pauca thoremata.
Theorem A I. Omnes iblide materia, nifi impedîantur, defeenduntperpen-
diculariter deorfum, quia pondus naturalem habet inclinationem ad centrum
univerfi , & natura perficit fuos motus per breviffimas lineas.
Theorema, I I. Lateres duftiordinaria fua re&angulari forma, fi coagmen-
tenturfecundum libratum ordinem, inter fulcimenta fuftinentia ambos fines
omnes intermedie partes neceffario fubfident naturali Tua gravitate, & multo
magis fiàfuperiore pondère premantur, quia cum lateraeorum fint parallela,
habent ipatium pcrpendiculariter defeendendi, fine impedimento, ut in priori
theoremate : quapropter ut perfiftant, neceife eft ipforum autpofitionem mu
tati , aut figuram, aut utramque. |
null | null | null | null | Theorema I I I. Si lateres dufti aut lapides quadrati cuncatim, id eft latiores
fLipraquam infra, ponenturin librato ordine , finibus fuffultis ut in precedenti
Theoremate, pundisconcurrentibus in unum centrum ,nullamediarumpar-
tium poteft fubfidere, donec fulcimenta concédant, quia deftituuntur ipatiö in
ilia figura ad defeendendum pcrpendiculariter : Sed hec adhuc infirma eft ftru-
fturaeipecics, quia fulcimenta obnoxia funt plurime impulfioni, prefertimfi
linea fit longa. quarc hec forma raro ufurpatur, preterquam in feneftris & an-
guftioribus portis. Eapropter quemadmodum ad firmandum opus in hoc tertio
Teoremate fuppofuimus omnes matetias différentes ab illisinfecundo, ita <5c
nunc pofitio eft mutanda, ut liquebit in Theoremate fequenti.
Theorema IV. Si materie figurate, ut ante, cuneatim, non collocentur libra-
tim, fed forma arcus, aut portionis circuii, concurrentes in unum centrum, ne-
que partes camerepofluntfubfidere, quia carent fpatio pcrpendiculariter de
feendendi-, ncque fulcimenta (utivocantur)dide camere tantam violentiam
pati poffunt, quam in precedenti plana polmone, rotunditasenim faciet incum-
bens pondus potius quiefeere fuper fulcimenta, quam illa impcllet. |
null | null | null | null | E quo evi-
denscorrolarium deduci poteft, fecurifllmam omnium camerarum effefemi-
circularem,&omniumfornicum hemifphericam, licet nonabfoluteliberam
ab omni naturali infirmitate, (que eft fola prerogativa perpendicularium linea-
rum |
null | null | null | null | J ? ÂU
P R I M A,
ί5
rum & rectomm angulorum) ut Bernardina Baldm Abbas GuaßalU, in comment
tariis ad Ariftotelis Mechanica, rede probat*, ubi obiter obfervo, cum aliqua res
niathematice demonftrata eft infirma, magis infirmam efle mechaniee5 quia
errores facilius occurrunt in tra&atione folidarum materiarum, quam in gram-
micis dclineationibus.
Th eorcma, V. Ut femicirculares camerx,aut hemiiphaericae fornices, omnium
iuntrotundiiTim^&perconfequensfirmiiTimie, fecundum prxcedens theore-
ma5 ita & venuftiflimx funt, quae praeciiè fervantes eandem altitudinem, tarnen
diftenduntur quartam decimam partem longius quam eft integra diametros:
qux additio diftenfionis multum conferei ad earum venuftatem, & paulum tan
tum démet earum firmitati. Hanc obfervationem reperio in Leone Bapti/ìa Al
berti : fed praxis confervandi eandem altitudinem, & tarnen diftendendi brachia
aut terminos arcus ratio eft in Alberti Dur eri Geometria, qui Italos docuit mul-
tas & excellentes lineas, quarum magnus ufus eft in hac Arte.
Super haec quinque theoremata omnis difciplina camerandi fundatur. |
null | null | null | null | Super haec quinque theoremata omnis difciplina camerandi fundatur. Quoad
cameras, quas noftri artifices vocant of'thethirdand fourth point 5 & Hetrufci
fcriptores di ter^o & di quarto acuto, quia Temper occurrunt in acutum angulum
& faliunt à divifione Diametri, in très , quatuor aut plures partes pro libitum
Ajo, tales, turn ob naturalem imbecillitatem acuti ipfius anguli, & propter in*
venuftatem, abdicandas efle à judiciofisoculis, & relinquendas primis invento*
ribus Gothis aut Longobardis, cum caeteris reliquiis barbari illius sevi.
C u m, è prima mca partitione partili m cujufque fabrics in quinque capita^
duo priora abfolverim & peraccidensdu&us fuerim ad hanc do&rinam de ca-
mcris, fequuntur jam in ordine ^ r / Ä Wj fub qua notione comprehendo, oftia>
feneßras, grades, caminos & âlios conducim : breviter omnia emiiTaria aut immif*
faria·, ad qua? pertinent dux cautiones.
Primo : ut fint tarn paucx numero in diluendone, quam confiftere poteft cum
aliis neceflariis refpeftibus : nam uno verbo, omnes apertura infirmant. |
null | null | null | null | pertinent dux cautiones.
Primo : ut fint tarn paucx numero in diluendone, quam confiftere poteft cum
aliis neceflariis refpeftibus : nam uno verbo, omnes apertura infirmant.
Secundo : ne nimium appropinquent angulis parietum: effet enim efientialis fo-
lœcifmus infirmare illam partem, à qua oportet reliquas roborari : praxeptum
bene notatum ab kalis, fed male ab ipfis fervatun^prxfertim Venetiis,ubi obfer^
vavi diverfas pergulas aut meniana (ut Vitruvius viderur appellare,quie funt cer*
tae baiauftratae extantias ad fatisfaciendum vifus curiofitati ) valde periculofe pro
jeta, ad ipfam aciem muralis anguli. Porro, licet feftinem ad repartitioncm to-
tius operis, (cum revera fit fumma perfeftio hujus Artis, diftribuere utiliter &
venuftebene eledum fubje&um) ante tarnen fub certis capitibus Übet colligere
breviter praecipuas notas, quae pertinent ad has particulares aperturas.
De foribus erfeneßris. Haec admiflaria hominum & luminis, conjungo, quia
invenio eorum dhnenfiones relatas ad unam regulam,à Leone Alberti (docto in
dagatore. ) |
null | null | null | null | De foribus erfeneßris. Haec admiflaria hominum & luminis, conjungo, quia
invenio eorum dhnenfiones relatas ad unam regulam,à Leone Alberti (docto in
dagatore. ) qui è Py thagoreorum fchola fin qua fundamentalis erat maxima,
omnium rerum imagines latere fub numerisi déterminât, decentiiTimam effe
proportionem inter latitudines & altitudines, fi reducasfymmetriam Ìympho-
nise & harmonise fonorum, ad fpeciem harmonise vifus,hoc modo: Dux princi
pales confonantix, quae maxime aures rapiunt, confenfu nature, funt quinta &
oftava: quarum prima radicaliter exfurgitex proportione inter duo & triaraltera
ex duplici intervallo inter unum & duo, aut inter duo & quatuor,&c. lam autem
fi has proportions transferamusabaadibilibus obje&isadvifibilia, &applice-
muscas, quam fieri poteft aptiffime5 (natura loci femper confidcrata) nimirum
in quibufdam feneftris & foribus fymmetriam duorumadtria, in ipfarum lati
tudine & longitudine ·, in aliis duplo, ut ante diftum : fine dubio ab utraliber re-
jfultabit venufta & harmonica dele&atio ad oculos. Qux contemplano licet
vulgql· |
null | null | null | null | E L E M E N T O R VM
A R C H I T E C T V R^
i6
VLilgaribus artificibus fortaffis videbitur nimis fubtilis & fublimis, tarnen memi-
ruffe oportet, Fitruvium ipfam multa determinare in fuaprofeffione per fon
damenta Mufices, & valde commendare in Archite&o fpiritum PhilofophU
cum. id eft, vellet (ut opinor) ilium effe non fuperficialem & fluftuantem artifi-
ccm, ied indagatorem caufarum & myfteriorum proportionis. De ornamentis
tamoftiorum quam fencftrarum alio loco dicam: fed liceat hicaddere unam
obfervationem : Magiftrum noftrum (ut apparet è diverfis locis, & potiffimum
lib. 6. cap. 9.) fupra modum dilexiffe luminofa œdificia ; & fane fatendum eft, li
berale lumen non dedecere quodcunque «difkium · exceptis folummodo rem
plis ; qu« antiquituserant.obfcura,quemadmodum&hodiealiquaproportio-
zumen ne. Devotione magis requirente coi/effos quam dijfufos fpintus. Interea cavendum,
efvM% nc fac*amus œc*es flicet civilis tantum ufus j totas oculatas, ut erat Argus ; quod
& alieni.m borealibus partibus effet nimis frigkluiii,in meridionalibus nimis fervidum; &
eapropter h«c res requirit plus quamfacetam comparationem. |
null | null | null | null | Pneterea nulla
ftru&ur« pars aut majoris eftexpenf«, quam feneftr« *, aut magis ruin« fubje£ta$
nonfolumob vulgärem illam rationem, quodexpofita fit violenti« omnium
tempeftatum, fed etiam quia conftat tarn diverfis & infociabilibus materiis, fi
glio, ferro, plumbo & vitro, atque his ita exiguis & infirmis ut facile concutian-
tur. Oportet quoque ut reminifear (licet tantum grammatica fit obfervatioj
quoad oftia. Horum enim quidam erant fores, qu«dam vaiv« $ ill« Cut ipfum
nomen indicate foris fe aperiebant, h« introrfum ·, & erant communiter è dua-
bustabulis, aut/*»«, ut nos vulgo appellamus, atque ita minorem requirebant
circuitum in explicando ; quam ob caufam hodieque abr Italisplurimum ufur-
pantur : fed imperfeftionis accufand« funt, quia licet «que bene intromittant
quam priorcs, tarnen pejus excludunt.
De Scalis. Perfeftam Scalam facere, curiofa admodum Architektur« eft pars;
Vulgäres cautiones funth«. Ut habeant valde liberale lumen, adverfus omnes
lapfus & impa&iones. Ut fpatium fupra caput fit largum & aërium, quod Itali
vocant un bel s fogolo, quafidicas probam ventilationem, quia afeendens mul-
tumexfpirationisimpendit. |
null | null | null | null | Ut are« (half paces Anglisj diftribut« fint conve-
nientibus intervallis ad quiefeendum in afeenfu, & defeenfu. Ut vitenturobvia-
tiones, & pr«terea ad venuftatem afpe&us fcaia haud parcamhabeat latitudi-
nem, id eft, in principali afeenfu, ad minimum decem pedes in regalibus «difi-
ciis. Utlatitudo untufcujufquegradusnumquam fit minor quam uniuspedis,
nec major fefquipede. Ne ullomodo excédant dimidium pedemin fua altitu
dine aut craifitudine. namerura noftra magis laborant in elevatione, quam in
diftentione. H« funt familiäres obfervationes. Quibus adde, utgraduscollo-
centur, ubi junguntur, con un tantino ài fcarpa, quod interprctari poffumus, non-
nihil inclinati, ut pes quodammodo fimul poifit afeendere & defeendere, quod
licetàpaucis obfervatum, fecreta & fubtilis eft deceptio moiefti« in afeenfu.
Denique, ut h«c do&rina redigatur ad naturale aut faltem mathematicum fun-
damentum, magifternofter fut videre eft lib. 9. cap. 2.) mutuaturhas propor-
tiones, qu« trianguli re&anguli latera conftituunt, & qu« antiqua fchola infimis
terminis folet exprimere per numéros 3.4. & 5. id eft, tria pro perpendicular! |
null | null | null | null | & 5. id eft, tria pro perpendicular!
àScal«' capite ad folum; quatuor pro foli ipfius linea aut recezione à pariete;
& quinque pro tota inclinatione aut proclivitate in afeenfu. qu« proportio, in-
quit, efficiet temper at as graduum librationes. Ha&enus de fealis dire&is$ funt
pr«terea fpirales aut cochlides fcal«,five circulares five ovales, & nonnumquam
currentes circum columnam, interdum vacantes 5 in quibus PalUdius fin hoc
fubjefto fingularis felicitatisi dividebat diametrum prions generis in très partes :
dans unam ipfi column«, & duas gradibus : fècundi generis in quatuor, quaruni |
null | null | null | null | P A RS
P R I M A.
17
duas dabat gradibiis, & duas vacuitatibus, qax omne fuum lumen accipiebant
à fuperiori parte ·, atque hoc in perfc&is ovalibus eft opus magiftrale.
£><? Fumarii*. In hoc fubjedo itali (qui valde frugales inftruunt focos) fortaffis
haud optimi font confiliarii 5 quapropter potius ab iis difcas, partim conftituere
pulchrafrontifpicia (Anglicè maxtels) intraconclavia,partim venufteeducere
foras fumariorum gulas variis formis, ut uforpant, de quibus agamin pofte-
riore parte mei pperis, & reliqua petam à Phdippo de Ï Orme in hac parte operis
foi magis diligenti, quam in caeteris, aut, ut ipfî tribuam fuum, magis quam quif»
quam alius.
Primum obfervat valdc fobrie, ilium qui in difpofitione alicujus ftru&urae
confideraverit naturam Regionis, & ventos qui ordinario perflant ab hac aut ilia
parte ,pofìe conclavia ita ordinare, ut parum incommodi patiatur à fumo $ &
proptereaopinatur hocincommodum ut plurimum oriri ab imprudenti initio. |
null | null | null | null | Aut fi non fit erratum in difpofitione, fed in ipfa ftru&ura, tune inftituit logicarti
difquifitionem : ventum aut nimium admitti in fummo ad orificium fivenares
fiftulae, autfumum conftipariinfra: finhorum nihilfit, tune eftrepulfiofumi
ab altiori monte aut fabrica, quae foperant fumarii fauces & operantur hos effe-
£fcus. Si neque hoc fuerit, turn concludit, locum qui infeftatur, neceiTario nimis
cfleanguftum & claufum, ita utfumusnon poifit egredi per naturale princi-
pium, carens fucceifione & fupplemento noviaëris.
Porro in hifce cafibus, foggerit diverfa artificio^ remedia : quorum uni tri
buam brevem defcriptionem, quia redolet Philofophiam, &abipfo Vitruvio
tangitur lib. 1. cap, 6. fed ab hoc authore ingeniofe applicatut ad prœfentem
ufom. |
null | null | null | null | 1. cap, 6. fed ab hoc authore ingeniofe applicatut ad prœfentem
ufom. Vult nos comparare duas œneas concavas pilas, modica capacitatis,
cum cxiguis foraminibus apertis in utraquc, ad recipiendum aquam, aere prius
exhaufto : harum una collocanda cum foramine furfum fuper ferreum filum,
quod tranfverfat fumarium, paulumfuprafrontifpicium, ad ordinariam altitu-
dinem acerrimi caloris aut flammae, cujus aqua rarefala , atque per rarefa-
ûionem refoluta in ventum, erumpet,& ita pellet fumum furfum,qui alias poflet
retardariin gula&fxpereverti: altera, inquit, poiTumus fopplere locum prio
ns ubi exhaufta fucrit, autinterea, fi opus fucrit, focum fufflaminare. |
null | null | null | null | Quam
inventioneminterpofui adaliquantam Lc&oris dele£fcationcm $ ¬o è Palla-
aio , Antiquos calefecifle conclavia foa fecretis quibuiclamfiilulisfive canalibus
traverfantibus parietes,& perducentibus calorem (ut opinor) ad diverfasœdiiun
partes è communi fumo; nomen imponamillis caloris du&ibus, ut venti du&us
fiveidconfoetudi-
& aquae du&usdicuntur quiconducunt ventum & aquam:
nis aut volupcatis fuerit, frugalitatis certe fuit & ufus, fupra Germanorum ftu-
vas : & prœferrem quoque noftrx confuetudini, nifi ignis afpedus aliquam gra-
tiam conclavibus addcrct, ut Homerus nos docet foo vcrfu (AfyjJfyy 'j mfcgy*-
ςρρωτιρ©- oh(&> i&<£%. Horn. Epigr.) qui fatis arguit ilium non fuifle caecum, ut
quidam volunt. |
null | null | null | null | Horn. Epigr.) qui fatis arguit ilium non fuifle caecum, ut
quidam volunt.
Quod attinet ad cloacas, ad emittendas fordes ex œdibus (quae licet viles quo
ad ufom, tarnen ad falubritatem habitantiumfont neceiTariae,& forte magis quam
reliqua) reperio innoftris au&oribushaec confilia: Arti imitandam effe natu
ram in his ignobilibus conductibus, & ilios femovendos à vifo (ubi deeft fluens
aqua)inremotiflimam & folidiifimampartemfundationisj cum fecretis fpira-
culis,quce tranfeunt per parietesinftar tubulorum in patentem aëra$ & ab omni
bus Italis ftrudoribus commendantur,ad derivandos noxios vapores, licet alibi,
quod fciam,vix uforpentur, Siquidem jam expendi prçcedentes aperturas fingu-
latim, pcrveni nunc ad difpofitionem & contextum totius operis, qui compre
hending fob notionc Compartitionis : quam aggredì nequeo (utpote pnecipuatn
partem)
^ c |
null | null | null | null | E L E M E N T O R VM
A R C . H I T E C T V R ÌE
i8
partem) niß pnemifero aliquot générales cautiones, ut feci in aliis membri*.
Primum igitur, nemoaedificaturus, animum cxpleat Ichnographiaftructurœ
in Charta, licet quam exa&iflime dimenfa aut nitide expofita fecundum opti-
cam: aut nuda delineatione areae, utvocant Sciographiam ; fine modulo aut
typo totius opetis & fingularum partium, partitionifque, è Ugno aut Charta. Se
cundo , ut modulus tarn fit fimplex quam fieri poteft fine coloribus aut alio or-
natu, nedele&amenoculorumpraeoccupet judicium$ quod monitum, prae-
termiffum ab Italis, reperio apud Philippum de l'Orme, & propterea (licet Gallia
non fit theatrum ftru&urarum ; merebatur ut hic illius nominis mentio fieret.
Denique quo major fuerit typus, eo melior erit, non quod fuadeam ejufmodi
enormitatem, qualem typusille S. Pctri Ecclefiae Romae ab Antonio Labaco fa&us
habuit, qui continebat xx 11. pedes in longitudine, xv i. in latitudine, & x 111.
in altitudine, «Scconftiterat 4184. coronatisi pretium revera modicac capelli:
attamcnin fabrica 40. aut 50. mill, librarum, optem 3 o libras ad minimum im-
pendi in exa&um typum ·, nam exigua parcitas in praemiifis, poteft in fine gene-
rare abfurditatem majoris impenfae. |
null | null | null | null | Poft has praecautiones venio jam ad ipfam Comparût ionem^cr quam au&orcs
hujus artis ( ut ante diftum) intelligunt venuftam & utilem arese diftributionem
in partes, quae aut ad minifteria, aut receptus pertinent, prout aut capacitas aut
regionisqualitas patitur. Quaccircumftantiaein hoc fubjeftoimprimis confi-
derandœ , iongioremque poiccrcnt difquifitioncm, quam Elementaris Rhapfo-
dia permittit. Quare (ut breviter anatomizem hanc definitionem) venuftas, de
qua agitur, confiftit in duplici Analogia, aut refpönfu. Primo inter partes & to
rniti, per quam magna ftrudura magnas habitura eft partitiones, ampia lumina,
magnos introitus, magnas columnas aut antas, denique omnia membra ma<ma.
Secundo inter partes ipfas, non folum confiderando ipfarum longitudines & la-
titudines,ut ante, cum ageremus de oftiis & feneftris 5 fed & hic ingreditur refpe-
ùns altitudinis; fubjectum, fateor, difficulter reducibile ad aliquod generale
praeceptum. Verumquidem eft, Antiquosdefinivifle longitudinem omnium
conclavium, quaeerant longiora duplaproportione latitudinis; Vitruvimlib. 6.
cap. 5. & altitudinem dimidia parte longitudinis & latitudinis conjunftarum. |
null | null | null | null | 6.
cap. 5. & altitudinem dimidia parte longitudinis & latitudinis conjunftarum.
Vertimcnmconclaveerat perfede quadratimi, altitudinem facicbant dimidia
parte latitudinis: quasdimcnfionesrecentiorcs Architeli pro libitu variarunt,
nonnumquam quadrantes latitudinem, & ducentes diagoniam lineam aban-
guload angulum di&ae quadrae, altitudinem facientes,interdum majoretti, at
raro minorerai quam fit integra latitudo: quam audaciam omittendi antiquas
proportiones, quidam attribuunt Michaeli Angelo da Buonaroti, forte propter
authoritatem, quam confecutus erat in aliis duabus Artibus.
Secundo ratio eft habenda Commoditatis, quce confiftit in fufficienti numero
conclavium omnis generis, &apta ipforum connexione, abfque diftra&ione
aut confufione, itautfpe&atoresnonfoium dicerc poffintr//^ fabrica ben rac
colta, utltalifolentloquide ftru&urisbencunitis, fed etiam videri poifitlumi-
nofa & apta ad reeipiendos hofpites feftiverprincipalis difficultasfe offert in bene
ordinando lumina fcalafque-, de quibus attingam unam atque alteram notam. In
primo obfervo antiquos Archite&os haud laborafle. |
null | null | null | null | In
primo obfervo antiquos Archite&os haud laborafle. Nam tarn Graeci quam
Latini (de quorum privatis aedificiis Vitruvim nonnulla fcripta reliquit) commu-
niterhabebantduo columnata hypaethra cayaedia, unumferviens foeminarum
rcgioni,alterum virorum; qui fortaifis hodie tantam fcparationem ducerent pa-
rum amicarti. Quomodocunque fit, per haec media, receptio luminis in corpus
#dium, promta fit, tarn ab extra quam intro ·, quœ hodie fupplenda, aut per ali-
quam apertam formam fabricç, aut inter venufta réfugia, addito aliquo meniano
conti- |
null | null | null | null | P A RS
P R I M A,
19
contignationi, cui obfcuritas metuitur5 aut denique per perpendicularia lumina
à te&o i qucs fupra omnia maxime funt naturalia, ut mox oftendetur. Quoad fe-
cundam difficultatem quae fete offert in collocandis fcalis s quod fubjeäum licet
per fenon fitvalde difficile 5 nifi quatenus incommoda affertfpatiis adalios ufus
neceflariis (quod lumina non faciunt ) inducor hie de iis dicere. Et primum de
niiniftralibus. Obfervaviinltalis fabris, quod lubenter diftribuant coquinam,
piftrinam, lavatorium, atque adeo penuarium fub folo, &proxime fupra fun-
dationem, & nonnumquam librata cum area aut pavimento cellae 5 extollendo
primum afcenfum m aedes quindecim pedes aut amplius,in ilium finem;quo non
modoejufmodi incommoda abafpe&uremoventur, &plusfpatii fupcriusac-
quiritur, fed & per elevationem Frontis, majeftas additur aipeûui. Atque hac
diipofitione principalis Scalae, quae communiter nos ducit inplanum fecundae
contignationis,mira effici poiTunt exiguo fpatio, cujus rei poffem egregia exem-
pia producere apud exteros · nullumque majoris artis & venuftatis, quam aedem
ftru&amà Damele Barbaro Patrìarcha Aquileienfi', cujus ante mentionem feci
inter nobiles Commentatores in Vitruvium. |
null | null | null | null | Verum definitio (fupra determi
nata) vocatnosadcontemplationemnoftras Regionis, ubi licet alia omnia vi-
liora minifteria (fupra defcripta) ita remota effe poffunt, tarnen ob agnatam An-
glis hofpitalitatem , opus eft ut cella penuaria fit magis confpicua, &fortaflìs,
pro noftris ordinibus, indigemus magis ipatioià & luminoia Coquina , quam iu-
pradi£ta compartito poflit ferrc, atque ut vicinior fît cœnaculo. A liter enim,
prater alia incommoda, fortaffisquacdam fercula in itinere poffunt intercipi.
Notemus&hunc communem defeftum, quod careamus valde utili conclavi,
quod Itali vozzntilTinello; communi atque adeo neceffario, in omnibus ipfo-
rummajoribus familiis. Locus eft proprie deftinatus confervandis cibis quia
menfa tolluntur, (donec famuli comedant) qui apud]nos, veteri confuetu-
dine, magis indecenter interim feponuntur. Leo Baptifta Albertus vocatcel-
lam opfonariam. Porro quantum ad diftributionem conclavium, improbanda
mihi confuetudo, quae, nefcio quo pafto, praevaluit apud Italos, licet fine vete-
rum exemplo, quantum coliigere poffum è Vitruvio. |
null | null | null | null | Quod defigno, eft, eos ita
jpartitiones fuas difponerc, ut omnibus foribus àpertis introfpe£tus fit intotam
«dem 5 quae res neceflario intolerabilem ièrvitutem imponit omnibus conclavi-
bus prœterquam intimo, fiquidem ad id nemo poteft accedere nifi perreliqua,
aut alias oportet parietes facere extreme craflbs, ut fecretos dent aditus. Nec
tarnen id remedium poteft afferre, nifi fingula conclavia, tria oftia ad minimum
habeant; quod maxime intolerable in ftigidis & ventofis regionibns, & ubi-
que valde infirmât totam ftruduram : quare apud nos, qui frigefa&ione haud
indigemus, probare non poffum ejufmodidire&asoppofitionesaperturarum»
cum caufam habeant meram ambitionem , exponendi nimirumconfpeduio-
mniumperegrinorum, totani fupelle&ilem 5 ideoque & magis probaturab iis
quibus animus eft paucos hofpitioaccipere; quo tantum lucrantur vanitatem,
&raro fentiunt inconvenientiam. |
null | null | null | null | Eft & alter defe&us (nam raro abfurditates
funt folitarix) qui neceffario fcquitur tam fervilem difpofitionem interiorum
conclavium: Quod cogantur facere tam multa communia atria quam funt di-
verfae contignationes ; qux (praeterquam quod ut plurimum funt obfcura, quod
difficulter vitari poteft, cum per medium totius domus difeurrant) tantum fpa-
tiidévorant, utproptereacareant porticibus & aliis locis receptus, quodfepe
obfervavi(ut verum farear) cum magna admiratione·, animadvert! enim,nullam
nationem in toto orbe, naturae tam privata & fecretse, quam Italos, & quae con
tra minus abfconditasœdeshabeat, ita ut pugna fit inter eorum habitationes &
ingenia. Fortaflishìc expe&et quis, ut faltem deferibam (quod alii fecerein
I c h n °-
te 2 |
null | null | null | null | 20
E L E M E N T O R VM A R C HI T E C T V R ^E
Ichnographiis & Orthographiis ) diverfas figuras arcar um & partitioncs & varias
inventiones : verumTheoretici fcriptores (qualem me profiteor) non coguntur
completi omnes particulares cafus circa fubjcdum quod tra<äant 5 fatiseli fi
tradant générales direftiones, & obiter quidam vitiaindicent : reliquainduftrias
Architetti funtrelinquenda, qui cum areas anguilla confliftans
fepiusadinge-
niofa fubfidia confugit : Uti interdum ad conclave aliquodprofcribcndum, licet
alias iìngularis ufus , ut venuftati aliorum confulat. Itali vocant una fianca dan-
natayuti cum cella penuaria conjicitur infra Scalam^aut limile quid,aut cum hœc
pulcherrima faciunt, qux maxime oculis fcofferunt & reliqua (inftarinduftrii
pi&oris) veluti in umbra rèlinquunt, cum multis aliis, quœperfequiinfinitum
eflet. Concludam itaque hanc partcm de compartiiione , quam feftiviiTime pof-
fum,brevi defcriptione Tricliniiautcoenaculi,fccundum Àgyptiorummorem,
quividentur (folternadxvixniFitritvn)
àveteribus Hebrœis&Phœnicibus (à
quibus omnis difciplina fluxit) retinuifie, cum aliis feientiis, in eminenti gradili
principia quoque & praxin magnifica hujus Artis. |
null | null | null | null | Nam quantum conjicere
pofliim è Magiftri noilri textu lib.6. cap. 5. (ubi, ficut & in aliis locis, torfit fuos
interprètes) nulla forma ad regalem hunc ufum poteft comparali cum ilia hujus
nationis, quam conabor explanare.
Concipiamus aream preclara longitudinis (exempli gratia ad minimum cxx.
pedumj &latitudinisnonnihilmajoris dimidialongitudine, cujusratio poftea
reddet ur.Secundum duo longiifima latera 3& frontem difti triclinii,difcurrit or-
do columnarum, quas PalUdm fupponit Corinthias, ( ut ex illius Orthographia
animadvertoj fuppiens hocfubje&um è Graeco> quia non novimus ordinem
proprium/Egyptiis. Quartum latus relinquo introitui. Super diftas columnas
(Palladimzà-
coliocabaturcpiftylium-, cujus Vitmvim toìxxmfozitmcmionQm. |
null | null | null | null | Quartum latus relinquo introitui. Super diftas columnas
(Palladimzà-
coliocabaturcpiftylium-, cujus Vitmvim toìxxmfozitmcmionQm.
dit, & jure, zophorum & coronam J fuper quod afcendebat continuus paries, &
in eo dimidia aut trientales columns, exa&e reipondentes inferiori ordini, fed
quarta parte minores : & inter has dimidias columnas, totum conclave erat in
ambita feneftratum, deinde ab inferioribus columnis fuperftruebatur connina*
tio, fuftentata ab exteriori pariete Si capitibus columnarum, cum meniano ba
ia u (Irato, fub dio (inquit Magifter; ) idq5 tuto pracipere potent in /Egypto, ubi
nubilahaud metuenda: quapropter Palladim (qui relinquithoc menianumin
medio intc&um & balauftratum circumcircaj fortaffis ilium rede intellexit, li
cet in eodiferepans à cœteris; faitem oportet inteliigere juftammenianilatitu-
dinem reliftam inter aperturam & feneftras, ad deleftamentum ipe&atorum,
quidefpc&urifuntin Triclinium. Latitudinem fuppofui, contrapriores pofU
tiones, paulo majorem dimidia longitudine 5 quia columns congrua diftantia
ab exteriori pariete collocata, per vifus interceptionem, nonnihil videbuntur la
titudinem diminuere 5 quo cafu fut femel atque iterum ante dixU prudentia plus
fibi poteft fumerc quam Ars. |
null | null | null | null | Hxc eil deferiptio ÄLgyptii œci five Triclinii. Circum cujus parietes imagi-
nari poifiimus intégras ftatuas, inferius locatas, illuftratas à defeendente lumino
à concameratione, uti & feneftris inter dimidias columnas fuperiores: ita ut
hoc Triclinium abundans habuerit lumen, & prêter cœteros ornatus, neceiTario
accipiebat magnani dignitatem ab ipfa altitudine laquearis, quod incumbebat
duobus ordinibus columnarum. Atque ita abfolutis quatuor partibus primse
meœ generalis divifionis, nimirum Funditione, Parietibut* Apertura & Comparti
tione, licet jam aedi imponere fu um pileum, haftenus intedx, & eapropter
inidonea tegerealios. Qupdfubje&um licet fit poftremum hujus artis inexe-
cutione, tarnen femper eft primum in intentione. nam quisvelit edificare nifi
adtuitionemì quapropter tarn locum quam dignitatem obtinens finalis caufae,
diligen- |
null | null | null | null | P A RS
P R I M A·
21
diligente!· fuit tradatum à pluribus, fed à nemine dodius quam à Bernardino Bal
do Abbate GuaftalU, (fupra aliquoties citato; qui fundamentaliter & mathematice
demonftravit firmiflimas coagmentationes fuperiorum tignorum qux efficiunt
tedum. Sedfcopusmeus fuit in hifce Elementis, omnium fundamentumpctere
ab ipfa natura, quae fimpliciifìma eft Artis mater. Quare nunc tantum exponam
paucasaptiiTimarum & fut ita dicam; naturaiiifimarum confiderationuni , qu^e
ad hanc partem fpedant.
Duo extrema vitanda funt in tedo : ne fit œquo aut gravius, aut levius. primum
patiturvulgarçmobjedioncm,quodnimispremat inferius opus, alterimi con-
tinet magis fecretum incommodum; nam tedum eft non tantum nuda defenfio,
fed & vinculum & ligatura totius ftrudurae. & propterea requirit convenientem
gravitatem. fed ex hifce duobus extremis peflìmum eft aedem nimis ponderofe
cfletedam. Deinde ratio eft habenda sequalitatis, ne ftrudura magis ab una
quam ab altera parte prematura & hìc PalUdim fut prudens artifex ; vult interio-
res parictes bonam partem ponderis fuftinere, & exteriores minus onerari. Ter
tio, Itali valde praecife dant tedo venuftam declivitatem, totam latitudinem di*
videntes in partes novem; quarum duae ferviunt elevationi fupremi faftigii ab in
fimo. |
null | null | null | null | Veruminhoc fubjedo qualitas regionis confideranda : Nam (ut Vitra*
vius infinuatjciimata quae metuunt multas & incumbentes nives, magis inclina
ta teda poftulant ; &venuftas débet neceflìtati concedere.
Haefuntutiliifimaeobfervationes, quasapud Audoresinveni, de poliremo
capite divifionis, quibus concludam primam mei operis partem. Reftat fé-
cundadeornamentisinterioribus aut extra œdificiuni; pars non ita arida
ut mera contemplano proportionum : Quaprpter fpero me non-
nihil recreaturum Ledorem & memet ipfum.
te 3
E LE- |
null | null | null | null | E L E M E N T O R VM
A R C H I T E C T U RE
PARS
S E C V Λ D A.
U M uniufcujufque manfio & domus, fit Theatrum ipfius hofpita-
litatis.fedes fui ipfius fruitionis, jucundiffima vitae pars, nobiliflim»
filii haereditas, fpecies privati principals, adeoque pofleflbribus
epitometotiusorbis5 meretur fane, fecundum domini conditio-
nem decenter & amaeneornari. Adquemfinemduaeartes Archi
tettura ancillantur, quafiduae pediffequae quae dominam veftiunt & comunt,
P I C T V R A & S C V L P T V R A. Inter quas, antequam pergo, veterem de praece*
dentia litem dirimam hac diftinttione : in ornando acdificio, haud dubio primas
tenere Sculpturam, utpote ipfi Architettura? magis affinem, & per confequens
magis naturale & decentius ornamentimi. Sed contra, (fi utraque Ars philofo-
phice & non mechanice confideretur) excellens opus pittura, meo judicio ma
gis eft admirandum objettum, quia propius ace edit ad artificiale miraculum,
utpote diftinttas eminentias faciens apparere in plano, vi umbrarum, cum ta
rnen ipfae umbrx nonappareant; quamopinor effe fummam dignitatem &vir-
tutem Pittoris, & ad quam pauci fingulis feculis pervenerunt. Harum duarum
artium (proutpertinentadhoc fubjettum de quo agimus) primum confideran-
dus eft deìcttus, deinde difpofitio. |
null | null | null | null | Harum duarum
artium (proutpertinentadhoc fubjettum de quo agimus) primum confideran-
dus eft deìcttus, deinde difpofitio. Quoad delettum, habemus alicubi regulam,
uti recordor, apud Vlinium, & quidem elegantem, qua obfervatur, mutuam
illas inter fe cenfuram exercere. Pittura enim abftans optima eft fi videaturfcul-
pta, &fculpturacumitafubtiliseft ut pitta putetur, id eft, cum tarn confpi-
cuuslevor eft in mernbris,utnonfcalprum excidifife videatur è lapide autalia
materia, fed penicillus duxifle & lineafie oleo. quod judiciofus Poeta bene ani-
madvertit;
Excudent alii ßir ant ia mollim œra.
Sedhaecgeneralianon fufficiunt bono dclettui, fine màgis particular! contra
tticene judicii. Quapropter cum opus artis nobis objicitur, fit prima cautio, non
quserere quis fecerit, ne fama auttoris captivet imagination«« emtoris. Nam
excellentes virosfemper excellenter operari, falfa eft conclufio. Ad quod, inter
Italos artifices, très notabiles audiuntur phtafes, quae bene delineant gradus
ipforum operum. Diccnt tibi, opus efle fattum, con diligenza, con fludio, &
con amore: prima eft tantum ordinaria diligentia} fecunda eft dotta diligentia,
tertia longe major eft, atque adeo plena amoris diligentia. |
null | null | null | null | Non intelligunt au-
tem cr<*a emtorem operis, fed èrga opus ipfum, ex fingulari affettu in hanc aut
illam hiftoriam. Et cum hax omnia concurrunt ( potiflimum poftremum )
j w , ^,
in eminenti Auttore, tum'fortafle fuftecerit,Titianm fecit, aut ò Φ^
fine ulteriori difquifitione 5 alias, artifices non modo fuos habent profettusöc
perfettiones, fed etiam fuos genios & tempora.
Proxima cautio fit, (ut logice procedatur) uti in judicando de ipfis operibus,
nondiftrahamur fimulindiverfasres. Quare primo ( ut ordiamur à pittura) ob-
fervan- |
null | null | null | null | 23
P A R S S E C V N D A.
fervandum , utrum bene fitdufta, aut, ut elegantioresartifices loquuntur, defi-
gnata : dein an rite fit colorata, quaefunt duo fummacapita·, &unumquodque
habet duo principalia requifita ·, nam in defignatione oporteteffe veritatem&
gratiam ; in coloratione robur & affe&um. reliquat laudes tantum ex his fe^
quuntur.
Verity fut metaphorice fumitur in hac artej eft jufta & naturalis proportio in
fingulis partibus determinata imaginis. GratU libera quidam difpofitio, in tota
delineatione, reipondens inaflfe&atae libertati qualitatis in vivo corpore, maris
aut fœminse, quae animât pulchritudinem ubi adeft, & fupplet, ubi deeft. Robur
confiftitin rotundationibus & elevationibus operis, fecundum quod membra
magis aut minus requirunt, ita ut fpe&ator non ofFendat aliquam aciem in extre
mis lineis, utcumfutorescxciduntveftem, quod Itali apte dicunt in hac com
paratone, Contorni taglienti, neque uUamplanitiem in figuras corpore, quod
quomodofiatab altiore difciplina eftpetendum; nam optici nos docent, ple
num appariturum prominens & quafi convexum, fi partes remotiores ab oculi
axe, maxime umbrentur. Quia in omni obfcuritare, eftquaedam profunditas. |
null | null | null | null | Quia in omni obfcuritare, eftquaedam profunditas.
Sedutili arte perfuadendi, praecipuum praeceptum eftartem celare, ita&hìc
vifusfuavitcrdecipienduseft; per infenfibilem tranfitum, abilluftrioribusco-
loribus ad faturatiores, quos Itali vocant médias tin£turas: id eft, nonquem-
admodum albumen & luteumovi collocatafuntintefta, diftin£tione vifibili,
verumuti fé habent concilila & mixta in patina, quae eft maxime propria com
parano quam comminifci poflum. Denique Jjfeffiocïi viva reprxfentatio ca-
j ufvis paflionis, quafi figura: haud collocata forent fuper lineum pannum aut ta-
bulam, fed agerent in fcena. Atque hìc commemoranda eft cum ftupore nota ·
quam accepi ab excellcntibusartificibus, quod licet laetitia & dolor, natura fint
oppofita, tarnen ita affines & vicinas effe in arte, utvel ieviifimus penicilli du-
&us, flebilem vultumin hilarem converta: : quae inftantia, praeterpluresfimi-
les, faepius mihi in memoriam revocai ingeniofam fpeculationem Cardinali*
Cufani in ipfius operibus, de coincidentia extremorum. Atque haec de quatuor
requifitis & perfe&ionibus piâurae. |
null | null | null | null | Atque haec de quatuor
requifitis & perfe&ionibus piâurae.
In Sculptura itidem duae priores abfolute funt neceflariae,tertia inconvenient
nam folidae imagines non egent elevationibus per lumina & umbras $ ideoque in
locum illius iurrogare poflumus jutante dì(X\xm) genus quoddam teneritatis,
quam Itali vocant Morbide^a,
in quafcalprum, ut veruni fatear, ma) orem ha
bet gloriam quam penicilius $ quod tarn durum inftrumentuni exiftens, & agens
in tam refragantem materiam, rclinquat tarnen du&us tarn fubtiles apparentes.
Quarta quae eft expreiììo aflfeftuum fquatenus dependet ab a&ivitate & geftu
imagmisjtam propria eftSculptori quam Pilori, licet haud dubio colores in hoc
fìntmajorum virium: unde, fortalfis, primum apudnos ortaeft confuetudo
colorandi etiam Regales ftatuas , quam liceat appellare Anglicuìii barbarie
mum. Porro in his quatuor requifitis jam commemoratis, niirumeft notatu,
nullum artificem umquamfuiflTe culpatumob exceffum in ullo trium pofterio-
mm ·, Solummodo Veritas fquae innocentiifima videri poterai paffa eft aliquam
objeftionem; & omnia fecula dederuntunum aut alterumartificem, tarn pro-
digiofe accuratos,ut nimium naturales judicati fuerint in fuis duftibu$:utapparet
ex illuftriloco guintiltani de Antiquorum artificum Charafteribus. |
null | null | null | null | cujus me
moria cum mihi mine apte occurrat, eum hìc referre cogor, uti operaepretium
fuerit.Locus ad quem collimo^xtat in penultimo capite totius ipfius operis,atq;
ita fé habet. JWimì, quorum quidem oper anonvenuflatis modo gratia vifendafunt*
clari PicìoresfuiJJedicuntur Polygnotus attfc Aglaophon, quorumfìmplexcolortam
fuifiuàiofos adhuc habet, milk pr ope rudta, ac velut futur* woxartis priwordia,
maxi- |
null | null | null | null | fequuntur. Floruit
E J L E M E N T O R UM A R C H I T E C T U RE
24
maxims, qui poîi eos extiterunt, autoribits praferantnr proprio quodam ini e lügen dt >>
ut mea optnioferU ambitu. Poil Zeuxis atque Parrhafius, w# rnultumaiate dißantes*
(circaPeioponneßa ambo tempora7nam de Parrhafioy^r^ Socratis apud Xenophon-
tem invenitur) plurimum arti addiderunU Quorum prior lummum, umbraruni
que invenijfe rationem, feeundm examinaffe fubtilim lineas traditur* Nam Zeuxis
plus membris corporis de dit ^ id amplius atque auguHmratus, (ut exißimant ) Ho-
mcväm fecutus, cui validißima quaque forma etiam in fœminù placet. IIle vero
ita circumfcripßt omnia > ut cum leaumlatorem vocent, quia Oeorum atque heroum
effigies, quale s ab eo tradita, e at eri y tanquam ita neceffe fit,
autem circa Philippum, & ufqueadfucceffòresAlcx&ndn, piffera precipue, fed
ex diverfis virtutibus : nam cura Protogenes , ratione Pamphilus , ac Melati-
thius, facilitate Antiphilus, concipiendù vifionibtM(quasQa,v(g.<rÎAçvocant) Theon
Samius, ingenio & gratia, quamipfemaxime in fé ja fi at, Apelles e fi praßantißi-
mus. Euphranorem admirandum facit, quod & cateris optimìs fiudiis inter pr ari-
puos, &pingendi fingendique idem mir us art if ex fuit. |
null | null | null | null | Euphranorem admirandum facit, quod & cateris optimìs fiudiis inter pr ari-
puos, &pingendi fingendique idem mir us art if ex fuit. Similis inßatuis differentia,
nam & duriora & Tufcanicis proxima Calon atque Egefias, jam minus frigida Ca-
lanus , mollwra adhuc fupradiflü Myron fecit. T>iligentia ac decor in Polycleto
fupra cat eros 7 cui quanquam h plerifque tribuitur palma, tarnen nenihil detraha-
tur> deeffe pondus put ant. 2{am ut humana forma decor em addiderit fupra ve
rum, ita non expleviffe dcorum aufiorttatem videtur, quin atatem quoquegraviorem
dicitur refugijfe, nihilaufits ultra levés genas. ^Jt qua Polycleto defuerunt, Phi-
dix atque Alcameni dantur. Phidias tarnen dus quam hominibus efficiendis melior
art if ex traditur, in ebore vero longe citra amulum7 velfi?iihil niß Miner v am Athc-
nisaut Olympiumin Elide Iovem feciffet, cujm pulchritudo adjeciffe ali quidet tarn
recepì a religioni videtur, adeo majeiias operis deum aquavit, t^dd ver it at em Lyfip-
putn & Praxitelem acceßtffe optime affirmant. |
null | null | null | null | TÇam Demetrius tanquam nimius
in e a reprehenditur, & fuit fimilitudtnis quam yulchritudinis amant ior+
Hxc eft ingeniofa cenfura veterum artificum, quam Quintiliano nobis reli
quia In qua poftremus chara&er Demetrii, aliquodphilofophicum examen de-
fiderat, quomodo artifex, eu jus feopus eft imitari naturam, poifit effe nimium
naturalisa quoditidem noftro xvo fuitvitiumaut futmitiusloquarj nimiaper
i e l io Alberti Dur eri \ & fortaiïis quoque CMicha'elis Angli Buonaroli : inter quos
memini me audire ab ingeniofo Artifice fubtilem admodumdifferentiam, quod
Germanus nimis exprimeret quod erat, & Italus quod effe deberet. Qux nimis
fevera obfervatio naturae in unius communiiïimis, in alterius abfolutiffi mis for-
mis, neceflario producit quendam rigorem & per confcquens majorem natura-
litatem quam venuftatem. Hxc eft evidentiffima ratio, ob quam quidam cxa&i
fymmetrix obfervatoresculpatifuerint, quod nimis eflent veraces ; quantum
mentem meam pofîum explicare. Atque hxc de dele&u piûurx & Sculpture
iequitur applicano utriufque ad ornatum ftru&urarum.
Primo itaque quoad Pi&uram, occurrit dubium, quod nimis leviter fuit tra
ttatimi non modo ab aliquot viris, fed & nationibus ; videlicet, utrum hoc or
namentarli deceat extimum latus xdium. |
null | null | null | null | Cu jus Germani tarn exiguam habuere
rationem, ut nobiliflìma ipforum oppida videre fit maxime pi£ta, ut Auguftam
&Norimbergam. Adexpediendum hancquxftionem uno verbo : verum eft,
Hiftoriam à proba manu expreflam>ubique judiciofum oculum rapere; fed haud
minus verum eft, varios colores in extimisxdium parietibus plus habere dele-
ftamenti quam dignitatis. Quare nolim ibiadmittere alias piduras quam è ni-
gro& albo, ncque in eo genere ullas imagines (fi locus fit capax) minus quam
novemautdecempedesaìtas, qux haud vulgärem artificem requirent 5 quia vi-
tia magis con/piena funt quam in minoribus defignationibus. In pi^turis autem,
qux |
null | null | null | null | P A R S S E C V N D A.
25
qu£ imagines non habent, nobilifilmaeftimitatio marmoris, & atchite&ur«
ipfius, ut fornicum, columnarum Sc fimiiium.
Quantum ad interiorem parietum partem, aliud nafcitur dubium , utrum
pi&uraGrotefia, ut Itali, ant Antique 7 ut nos vocamus, iìtrecipienda, adverfus
expreilam auftoritatem Vitruvii lib. 7. cap. 5. Ubi; Pittura,, inquit, fit ejm quod
csi, feu effe pteïi ·, excludens per hanc feveram definitionem omnes imagines
compofitas è diverfis naturisautfexibus, ita ut Sirènes & Centaurosabdicarit.
Veruni hic à Magiftro nobis abeundum, praefertim loquente extra fuam profef-
fionem, & concedente pidoribus (qui femper haud minus illimitati fuerunt
quam Poeta:) anguftiores limites imaginationis, quam velipfis gravifîlmis Phi-
lofophis, qui interdum utuntur inftantiis, non exiftentibus in Natura, utivi-
demus in Amphiibxna Platonis, & Ariftotelis Hircocervo. Et fane ( ut rem
determinemusj quid erat communius & familiarius apud ipfos Romanos quam
ftatuaTermini, uniusipforumnuminumï quaefibene confideremus, eftGro-
tefcx opus. Propter has rationes nolim inopem reddere hanc artem, licet opta-
rim ejufcemodi emblematicas pi&uras reftringi ad ornamenta zophororum&
Scotiarum, ut ipfarum proprium locum. |
null | null | null | null | Propter has rationes nolim inopem reddere hanc artem, licet opta-
rim ejufcemodi emblematicas pi&uras reftringi ad ornamenta zophororum&
Scotiarum, ut ipfarum proprium locum. Quantum ad hiftorica opera in parie-
tibus, dubitoClima noftrum nimis effe humidum ad hune ornatum. Quare relin-
quens hoc habitatoris prudentiae, fecundum loci qualitatem : tantum addam
unam atque alteram cautionem, circa dilpofit ione m pi&urarum interius. Pri
mo, ne ullum conclave nimis multis oncretur 5 eflet enim cxceflîis ornamento-
rum, pr^terquamfifuerintperiftyliaaurpinacothecae. Secundo, ut optimae pi
ntura collocentur non ubi minores fed ubi pauciorcs funt feneftrae : quapropter
conclavia , non tantum ab utraque parte feneftrata, (qux nos appellamus
throug-lighted) fed &quae duasaut plures habent feneftras adidemlatus, arti
funt inimica: certumqueeft, nullam pi&uram videri in plena perfe&ione fut
omnis natura eft illuminata^ quam fingulari lumine. Tertio, ut in difpofitione
ratio habeatur, quomodo pidor fteteritin pingendo, quod intelligens oculus
facile deprehendet, & pofitio ilia eft maxime naturalisa ita ut Italien piûune
melius appareant in conclavi cujus feneftrae funt altiores ·, quia communiter fa-
ftaefuntad defeendens lumen, quod prater caetera hominum vultus veriifime
exprimit. |
null | null | null | null | Denique, ut decenter diftribuantur tam fecundum qualitatem, quam venufta-
tem : id eft, amœnae pi&ura: in tricliniis & cœnationibusj graviores hiftoriae in
porticibusj regionum defcriptiones, & fylvae, & ejufcemodi .fylveftria opera
in hypaethris & fimilibus locis.
Ätque haec de pittura, qux liceat concludere hac obfervatione : licet praece-
densdeduftio mea forte fufficere poifit adducendumin rationabilem deleftum
ejufcemodi dele&amentorum, nemo tarnen iperet feper fpeculativam erudi-
tionem difcernere poife magiftrales & myfticos duftus hujusArtis,praeter ipfum
artificem5 cui prerogativa haec relinquenda eftjudicandide modo & opera5
Ccuti ipfe cogitur concedere licentiam aliis in quibufdam, fortäifis haud mino-
ris momenti; exempli gratia, utrum hiftoria benerepraèfentetur, an imagines
vereagant, perfonae amidae fint fecundum fuasqualitates, an afFe&us fint pro
pri & robufti, & fimilia. |
null | null | null | null | Nunc quoad Sculpturam, ordiendum itidem à controverfia, ut ante, ( quae ca-
dit in hunc locum ) nifi liceat vocare imaginationem, fortuito fufeeptam à Pal
ladio : qui cum obfervaifet in uno atque altero antiquo Arcu Veronas, quafdam
partes materia jam fculptas in varias figuras, & quafdam rudes, concluait, ( fe
cundum fuam Logicami Antiqiiosexterioremfaciemmarmorum, &alioriun
lapidum nativorum, non fculpfiife ante quam coagmentata eflent in corpus |
null | null | null | null | E L E M E N T O R V ML
A R C H I T E C T V R ÌE
z6
ftrudurae: cu jus & hanc reperit tationem, (quemadmodum & alii comminifcuit»
tur, antequamres ipfa fit certa) quod lapides rudes faciliusfabrorum manibus
traftarentur,quam fi levigati forent, &latera magis exade poflìnt conjugari.
Quam opinionem femel conceptam porro conatnr perfuadere, notans in certis
hiltoricis Sculpturis antiquis,partes & lineas figurarum, quac ab uno lapide tranf-
euntadalterum, admodum exade concurrere , quodputat difficulter potuifle
fieri (dum loquitur de rebus antiquis,oblitusdiligentiae antiquorum ) nififcul-
ptie fuiffent poft coagmentationem. Verum omnia hase argumenta non poflunt
fuperareincommodurneommovendi & diflocandicommiflurastotiftibuscu.
neorum, praeter moleftam operationem in fuggeftis : praefertim cum defint tefti-
moniaad confirmandum, quaequidem viderim in commentariis hujus Artis.
Qujnimo potius verum eft, quadraiTe, fculpfiiTe & poliviflelapidea fua& mar
morea opera, in ipfo antro lapicidinae, antequam à patenti aere indurarentur:
Scdomifla diiputatione, proponamaliquot notas, dedifpofitione Sculptura-
rum, quia de deledu jam ante egimus. |
null | null | null | null | Primo omnium, ne nimis magnus fit numéros; qui faceret domum videri pi-
nacothecam Atq5 in hoc moralisPhilofophia quae moderatur fantafias,domina-
tur Arti. Et fpecialiter ut juftum fit moderamen in primo acceiTu $ in quo Audo-
res noftri magis probant Doricum quam Corinthium ornatum. Itaque fi majus
oftiumfitarcuatum, cum habebit infigne caput è lapide aut marmore exfcul-
ptumpro clufuraAixus,& due imagines incumbant venuftç,unaverfus alteram
acclinatie,quafiinter fé collaturç: Öpinarer,hoc obledamentum primç judiciofi
oculi exception! fufficere debere : cui fecundo addi vellem duas magnas eredas
ftatuas ad utr umque la tus pavimenti quod ducit intra edifici u m, ita ut fpedat or
in primo ingreiTu aciem oculorum per medium illarum poffit conjicere.
Ut Niehii five cellulae, fi contineant fimulachra ex albo lapide aut marmore,
in concavitatibus non pingantur nimis atro colore, nam licet contraria juxtafe
pofita magis elucefeant, feenndum veterem regulam 5 tarnen fubtiliter & rede
fuit obfervatum, vifum noftrum non fatis probare tarn fubitos tranfitus ab uno
extremo adalterum$ quare potius fufeum habeant colorem, quàm abfolute
nigrum.
Ut fubtiles & tenera Sculpture adjuventur vicinitatc, & craffiores diftantia. |
null | null | null | null | Ut fubtiles & tenera Sculpture adjuventur vicinitatc, & craffiores diftantia.
Quod apparuit in veteri controverfia inter Phidiam&cAlcmenem circa Veneris
ftatuam; in qua prior oftendit prudentiam, & pepercit operae, quia opus fpedan-
dumeratin magnaaltitudine, quaemergebat fuaves & diligentesadverfarii du-
d u s. Nobilis haec fuit aemulatio inter duos principes artifices, & à Graecis
Poctis celebrata.
Ut in collocatione ftatuarum eredarum, conftituantur nonnihil fe inclinan
tes antrorfum, ideo quod ( inquit Magifter nofter lib. 111. cap. 3. ex arte no-
biliori, quam fua) mm ßeterimm contra fronte*s, ab oculo linea dm fi extenfiz
fruerint y & una. tetigerit imam operis partem, altera fummam, quœ fummam tetige
rit, longior fret. Ita quo longior njifus linea, in fuperìorem partem procedit, refupìn^
tarn facit ejm Jpeciem. Cum aut em {uti fupra fcriptum efi ) in fronte inclinata fue*
rintyhinc inafyetfu videbunturejfead perpendiculum & norm am. Quod Albertus
Our er m exade doeuit in fua Geometria. Vitruvius nofter vocat hanc affedio-
nem inoculo refupinationem imaginis. |
null | null | null | null | Quod Albertus
Our er m exade doeuit in fua Geometria. Vitruvius nofter vocat hanc affedio-
nem inoculo refupinationem imaginis. Pro quo verbo fipfi peculiari utopi*
nor; non minus ipfi debemus, quam pro ipfa obfervatione, Atque haec breviter
fufficiant de deledu & ufu harum ornantium Artium. Nam loqui de ornatuftru-
durae,per integrum ordinem eredarum ftatuarum circum ambitum uniufcu juf-
que contignationis, magis conveniflet Athenis aut Romae, cum vel maxime fio
reremo cumque (ut Plinius teftaturdc fuoaevo) pene tot fculptas eflentima
gines, |
End of preview.