Datasets:

noxneural

/

Albanian_WikiOrca

like 0

Më trego të dhëna të detajuara mbi Gjuha çeke.

Gjuha Çeke (çekishtja) është një gjuhë indo-evropiane e familjes së gjuhëve sllave. Flitet kryesisht në Republikën Çeke dhe si gjuhë minoritare në Sllovaki. Është një nga 24 gjuhët zyrtare të Bashkimit Evropian. Shiko dhe këtë Çeke

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Gjuha daneze?

Gjuha Daneze (danishtja) është gjuhë zyrtare në Danimarkë. Gjuhë Indo-Evropiane i takon familjes së gjuhëve gjermane. Shiko dhe këtë Daneze Gjuhë flektive

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Ekuadori për vizitorët?

Ekuadori, (Spanjisht: República del Ecuador), zyrtarisht Republika e Ekuadorit është një republikë demokratike përfaqësuese në Amerikën e Jugut e kufizuar nga Kolumbia në veri, Peruja në lindje dhe jug, dhe nga Oqeani Paqësor në perëndim. Ekuadori së bashku me Kilin, janë dy vendet e vetme në Amerikën e Jugut, që nuk kanë një kufi me Brazilin. Ai përfshin gjithashtu Ishujt Galapagos në Paqësor, rreth 1000 km në perëndim të kontinentit. Gjuha kryesore që flitet në Ekuador është spanjishja (94% e popullsisë). Gjuhët e përdorimit zyrtar në komunitetet e banorëve autoktonë përfshijnë Quichua, Shuar, dhe 11 gjuhë të tjera. Ekuadori ka një sipërfaqe prej 275.830 km2. Kryeqyteti i tij është Quito, i cili u shpall një Vend i Trashëgimisë Botërore nga UNESCO në 1970 për qendrën historike të ruajtur mirë dhe që nuk ka ndryshuar shumë në Amerikën Latine . Qyteti më i madh i vendit është Guayaquil. Qendra historike e Cuencës, qyteti i tretë më i madh në vend, u shpall gjithashtu një Vend i Trashëgimisë Botërore në vitin 1999, si një shembull i shquar i një qyteti kolonial të planifikuar i stilit spanjoll në Amerikat. Ekuadori është gjithashtu një vend me një larmi të madhe të specieve, shumë prej tyre endemike, si ato të Ishujve Galapagos. Kjo shumllojshmëri e specieve e bën Ekuadorin një nga 17 vendet me shumëllojshmëri të specive më të madhe në botë. Kushtetuta e re e vitit 2008 është e para në botë që njeh të drejtat e ekosistemit Ekuadori është një republikë presidenciale dhe u bë i pavarur në vitin 1830, pasi ishte pjesë e perandorsë koloniale spanjolle dhe për një kohë shumë të shkurtër e republikës së Kolumbisë së Madhe. Ai është një vend me të ardhura të mesme me një rezultat të Indeksit të Zhvillimit Njerëzor (HDI) prej 0,720 (2011) Historia Periudha Para Inkasve Para ardhjes së Inkasve nga Peruja, një shumëllojshmëri e familjeve të ndryshme të amerikanëve vendas ishin vendosur në Ekuador, të cilët kishin gjuhë të ndryshme për shkak të faktit se ata vinin nga vende të ndryshme. Disa lundruan drejt Ekuadorit në trape nga Amerika Qendrore, të tjerë erdhën në Ekuador nëpërmjet degëve të lumit Amazon, të tjerë erdhën nga veriu i Amerikës së Jugut, ndërsa të tjerë erdhën nga pjesa jugore të Amerikës së Jugut përmes Andeve ose me varka me vela. Përfundimisht këto grupe zhvilluar një kulturë të ngjashme, sepse ata jetonin në të njëjtin ambient edhe pse gjuhët e tyre nuk kishin lidhje me njera tjetrën. Njerëzit e bregdetit u morën me peshkim e gjueti, njerëzit e Andeve malore merreshin me bujqësi dhe njerëzit e zonës së Amazonit merreshin me gjueti dhe bënin një jetë nomade. Me kalimin e kohës këto grupe filluan të ndërveprojnë dhe të përzihem me njëri-tjetrin sa që grupet e familjeve në një zonë u bënë një komunitet apo fis me një gjuhë dhe kulturë të ngjashme. Shumë qytetërime u zhvilluan në Ekuador, të tilla si Kultura Valdivia dhe Kultura Machalilla në bregdet, Quitus (afër Quitos së sotëm) dhe Cañari (afër Cuencas së sotme). Çdo qytetërim zhvilloi vetë arkitekturën e tij të veçantë, qeramikën, dhe interesat fetare. Në malet e Andeve, ku jeta ishte më e stabilizuar, grupet e fiseve vendosën të bashkëpunojnë dhe të formojnë fshatra. Kështu u formuan kombet e para gjysëm të civilizuar bazuar në burimet bujqësore dhe zbutjen e kafshëve. Përfundimisht, nëpërmjet luftërave dhe aleancave martesore të udhëheqësve të tyre, një grup kombesh formuan konfederata. Një rajon u konsolidua nën një konfederatë të quajtur Shyris, e cila ushtroi tregëti të organizuar midis rajoneve të ndryshme dhe pushteti politik dhe ushtarak i të cilës ishte nën sundimin e linjës së gjakut Duchicela. Periudha e Inkasve Kur Inkasit arritën ata gjetën se këto konfederata ishin kaq të zhvilluara, sa iu desh 2 breza sundimtarësh të inkasve - Topa Inca Yupanqui dhe Huayna Capac - për të absorbuar këto Konfederata në Perandorinë e Incasve. Konfederatat e vendasve që i krijuan atyre më shumë probleme u dëbuan në zona të largëta në Peru dhe Bolivi. Në mënyrë të ngjashme, një numër i subjekteve besnikë të inkasve nga Peruja dhe Bolivia u sollënn në Ekuador për të parandaluar rebelimin. Kështu, rajoni i Ekuadorit malor u bë pjesë e Perandorisë së Inkasve në 1463 duke marrë të njëjtën kulturë dhe gjuhë. Në të kundërt, kur inkasit bërë inkursione në Ekuadorin bregdetar dhe në xhunglat lindore të amazonit të Ekuadorit, ata gjetën mjedisin dhe vendasit më armiqësorë. Për më tepër, kur inkasit u përpoqën për të mposhtur ata, vendasit u tërhoqën në brendësi dhe zhvilluan taktika guerile. Kjo pengoi çdo lloj zgjerimi të inkasve në pellgun e Amazonit dhe në bregdetin e Paqësorit të Ekuadorit. Vendasit e xhunglae të Amazonit dhe Ekuadorit bregdetar mbetën relativisht autonomë derisa arritën ushtarët dhe misionarë spanjollë. Vendasit Amazonas dhe Cayapas-it e Ekuadorit bregdetar ishin grupet e vetme që i bënë ballë dominimit të inkasve dhe spanjollëve, duke ruajtur gjuhën dhe kulturën e tyre edhe në shekullin e 21. Pushtimi nga spanjollët Para ardhjes së spanjollëve, Perandoria e inkasve ishte përfshirë në një luftë civile. Vdekja e parakohshme e trashëgimtarit Ninan Cuchi dhe perandorit Huayna Capac nga një sëmundje europiane që u përhap në Ekuador, krijoi një vakum për pushtet midis dy fraksioneve. Fraksioni verior i kryesuar nga Atahualpa pretendonte se Huayna Capac para se të vdiste dha një dekret gojor në lidhje me mënyrën se si perandoria duhet të ndahet. Ai ia dha territoret që përfshijnë Ekuadorin e sotëm dhe Perunë veriore birit të tij të preferuar Atahualpa, i cili do të sundonte nga Quito, dhe i dha pjesën tjetër Huascarit i cili do të sundonte nga Cuzco. Ai la amanet që zemra e tij të varrosej në qytetin e tij të preferuar Quito dhe trupi i tij të transportohej për t'u varrosur me paraardhësit e tij në Cuzco. Huascar nuk e njohu amanetin e të atit sepse ai nuk ndoqi traditat e inkasve për emërimin e një inkasi nëpërmjet priftërinjve. Atahualpa u urdhërua nga Huascar për të marrë pjesë në varrimin e babait të tij në Cuzco dhe të bëjë homazh atij si sundimtari i ri i Inkasve. Atahualpa, me një numër të madh të ushtarëve veteranë të të atit të tij, vendosi ta injorojë Huascarin dhe kështu filloi një luftë civile. Një numër i betejave të përgjakshme u zhvilluan derisa më në fund Huascari u kap dhe Atahualpa Marshoi në jug të Cuzcos dhe masakroi familjen mbretërore të lidhur me Huascarin. Një bandë e vogël e spanjollëve kryesuar nga Francisco Pizarro zbarkoi në Tumbez dhe Marshoi mbi malet e Andeve derisa arritën në Cajamarca ku perandori i ri i inkasve Atahualpa do të bisedonte me ta. Prifti Valverde u përpoq të bindë Atahualpën se ai duhet të bashkohet me Kishën katolike dhe të deklarojë veten një vasal të Spanjës. Kjo zemëroi Atahualpan aq shumë sa që ai hodhi Biblën në tokë. Në këtë pikë spanjollët u inatosën, me urdhër të Valverdes, sulmuan dhe masakruan truprojën e paarmatosur e të inkasve dhe kapën Atahualpan. Pizarro premtoi për lirimin Atahualpës në qoftë se ai do të jepte fjalën për të mbushur një dhomë plotë me ar. Megjithatë, pas një gjykim të simuluar, spanjollët e ekzekutuan Atahualpan duke e mbytur (zënë frymën). Kolonizimi Sëmundjet pllakosën popullsinë indigjene gjatë dekadave të para të sundimit spanjoll - një kohë kur edhe vendasit u detyruan në Sistemin e punës encomienda për spanjollët. Në 1563, Quito u bë vendi i një audience mbretërore (qark administrativ) të Spanjës dhe një pjesë e Vicerojaltisë së Perusë, dhe më vonë Vicerojaltisë së re të Granadas. Pas gati 300 vjet të kolonizimit spanjoll, Quito ishte ende një qytet i vogël prej vetëm 10.000 banorësh. Pikërisht në këtë qytet, në 10 gusht 1809, u bë thirrja e parë për pavarësi nga Spanja në Amerikën Latine, nën udhëheqjen e kreolëve të qytetit si Montúfar Juan Pio, Quiroga, Salinas , dhe Peshkopi Cuero y Caicedo. Edhe pse kjo zgjati jo më shumë se dy muaj, ajo kishte pasoja të rëndësishme dhe ishte një frymëzim për emancipimin e pjesës tjetër të amerikës spanjolle. Pavarësia Më 9 tetor 1820, Guayaquil u bë qyteti i parë në Ekuador për të fituar pavarësinë e saj nga Spanja. Më 24 maj 1822, pjesa tjetër e Ekuadorit fitoi pavarësinë e saj, pasi Antonio José de Sucre mundi forcat spanjisht monarkist në Beteja e Pichincha, në afërsi të Quito. Pas betejës, Ekuador bashkua Simón Bolívar 's Republika e Gran Kolumbi - bashkimin me ditë moderne Kolumbi dhe Venezuela - vetëm që të bëhet një republikë në vitin 1830. Shekulli 19 per Ekuador u shënua nga paqëndrueshmëria, me një suksesion të shpejtë të sundimtarëve. Presidenti i parë i Venezuelës Ekuador ishte lindur në Juan José Flores, i cili u rrëzua përfundimisht, ndjekur nga shumë udhëheqës autoritarë të tilla si Vicente Rocafuerte, José Joaquín de Olmedo, José María Urbina, Diego Noboa, Pedro José de Arteta, Manuel de Ascásubi; dhe djali vetë Flores-së, Antonio Flores Jijón, ndër të tjera. Konservatore Gabriel Garcia Moreno unifikuar vendi në 1860 me mbështetjen e Kishës Katolike Romake. Në fund të shekullit të 19-të, kërkesa botërore për kakao lidhur ekonominë në eksportet e mallrave dhe çoi në migrimin nga malësitë në kufirin bujqësore në bregdet. Revolucioni Liberal Bregdeti bazë Revolucioni Liberal e 1895 nën Eloy Alfaro zvogëlohet fuqia e klerit dhe pronarëve të tokës konservatore të malësisë, dhe kjo krahut liberal mbajti pushtetin deri në "Revolucionin Julian ushtarake" të vitit 1925. Vitet 1930 dhe 1940 u shënuan nga paqëndrueshmëria dhe shfaqjen e politikanëve populistë, të tilla si pesë herë President José María Velasco Ibarra. Humbja e territoreve të deklaruare që nga viti 1830 Që ndarjes së Ekuador nga Kolumbia në 1830, ajo kishte pohuar të gjitha tokat Amazonian legenin midis lumit Caqueta dhe Marañon-Amazon lumit. Ekuador gjithashtu kishte de jure pretendime për një pjesë të vogël të tokës pranë Oqeanin Paqësor e njohur si Tumbez, e cila vë në mes Lumenjtë Zarumilla dhe Tumbez. Në varg Mountain Andeve Ekuador kishin pretendime në një zonë të tokës të quajtur Jaén de Bracamoros, i cili vë në mes të kufirit në malet e Andeve dhe lumit Marañon. Të jetë se si ajo mund, Ekuador, gjatë historisë së saj të gjatë dhe të trazuar kishte humbur shumicën e territorit të saj pretenduar për secilin nga fqinjët e saj më të fuqishëm si Kolumbia në 1832 dhe 1916, dhe Brazili në vitin 1904 me anë të një seri të marrëveshjeve paqësore. Gjatë luftës për pavarësi, para Peru ose Ekuador u bë një komb i pavarur, disa fusha të Mbretër Zëvendës ish të New Granada - Guayaquil, Tumbez, dhe Jaén - deklaruar veten të pavarur nga Spanja. Disa muaj më vonë një pjesë e ushtrisë çlirimtare peruan i San Martin vendosi të zënë Tumbez dhe Jaen me qëllim të përdorimit të këtyre qyteteve si trampolinat për çlirimin Guayaquil dhe pjesa tjetër e Quito de Audiencia (Ekuador). Kjo ishte njohja zakonshme në mesin e zyrtarëve të lartë të ushtrisë çlirimtare nga jugu se udhëheqësi i tyre San Martin dëshironte të çliruar e sotme Ekuador dhe shtoni atë në një republikë të ardhshëm të Perusë, pasi ai kishte qenë pjesë e Inca Perandoria para spanjollet pushtuan atë. Megjithatë, qëllimi Bolivars 'ishin për të formuar një republikë ri të njohur si Kolumbisë Gran, nga territorin çliruara Spanjoll të New Granades cila përbëhet nga Kolumbia, Venezuela, dhe Ekuador. San planet Martins u pengua kur Bolivar me ndihmën e Marshall Antonio José de Sucre dhe forca kolumbian Gran çlirimtare zbritur malet e Andeve dhe Guayaquil pushtuar dhe aneksuar e sapo çliruar Audiencia de Quito në Republikën e [ [Gran Colombia]]. Kjo ndodhi disa ditë para se forcat San Martins peruan mund të arrijë dhe të zënë Guayaquil me qëllimin për të aneksuar Guayaquil me pjesën tjetër të Audiencia të Quito (Ekuador) në Republikën e ardhshëm të Perusë. Kjo mund të vërtetohet nga llogaritë që në mënyrë të përsëritur deklaruar San Martin thënë Bolivar se ai erdhi në Guayaquil për të çliruar vendin e Incas nga Spanja. Bolivar kundërshtoi deklaratën e tij, kur ai i dërgoi një mesazh nga Guayaquil përshëndetur San Marin trupat e tij në tokën kolumbian. Pasi trupat e fundit Spanish monarkist u mundën në Peru nga ushtritë çlirimtare të Bolivar, disa gjeneralëve peruan pa tituj ligjore mbështetjen ato, filloi të zënë Tumbez, Jaén, dhe Guayaquil në fillim të 1820, ndërsa ishte ende Ekuador federuar me Gran Kolumbi . Qëllimi i këtyre gjeneralëve peruan do të aneksit Ekuador në Republikën e Perusë në kurriz të Kolumbisë Gran. Një këto Gjeneralët peruan ishte lindur ekuadoras José de La Mar, i cili u bë një nga presidentit Perusë. La Mar me një forcë peruan pushtoi disa qytete në jug të Ekuadorit më 28 nëntor 1828. Pas Beteja e Tarqui në 27 shkurt 1829 e cila Gran Colombia çojë nga Antonio José de Sucre fitoi. Sipas të negociatave të paqes Peru rënë dakord për të sepreturn Guayaquil, Tumbez dhe Jaén në, ndërsa rregullimin e kufirit në pellgun lindor amazon si Marañon - Amazon lumenj si kufi natyror midis më Peru dhe Kolumbia Gran. Megjithatë, Peru kthye Guayaquil, por nuk arriti të kthehet Tumbez dhe Jaen, sepse Kolumbia Gran ndarë veten në tri vende të ndryshme - Ekuador, Kolumbi dhe Venezuelë. Pas ndarjes Ecuadors 'nga Federata Gran kolumbian të Kolumbisë, Venezuela, Ekuadori dhe në 1830, Ekuador pati një luftë të shkurtër me Kolumbinë mbi Departamentin e Cauca e cila u aneksoi për pak kohë në Ekuador (1830-1832). Ekuador humbi këtë luftë dhe ranë dakord për një kufi i cili përkohshme Ekuador pretendonte se ajo vrapoi përgjatë lumit Caqueta, ndërsa Kolumbia dyshim se pretenduar se kufiri i ri vrapoi përgjatë lumit Napo. Ndërkohë që po ndodhte, Peru filloi pushtimin e saj de facto të territoreve të diskutueshme Amazonian, pasi ai nënshkroi një traktat të fshehtë 1853 e paqes në favor të Brazilit. Ky traktat shpërfillur të drejtat spanjisht që u konfirmuar gjatë kohës koloniale nga një traktat spanjisht-portugalisht mbi Amazon në lidhje me territoret e mbajtura nga kolonët paligjshme portugalisht. Gjatë negociatave të tij me Brazilin, Peru deklaroi se në bazë të cedula mbretërore të 1802, ai pretendoi territore Amazonian pellgut deri në Caqueta lumit në veri dhe në drejtim të maleve Andeve, duke i privuar Ekuador dhe Kolumbia e të gjitha kërkesave të tyre në pellgun e Amazon. Kolumbia protestuan duke thënë se pretendimet e saj shtrihet në jug drejt Lumenjtë Napo dhe Amazon. Ekuador protestuan se ai pretendonte pellgun e Amazon në mes të lumit Caqueta dhe Marañon-lumi Amazon. Peru injoruar këto protesta dhe krijoi Departamentin e Loretos me kryeqytetin e saj në Iquitos që kishte pushtuar kohët e fundit dhe në mënyrë sistematike filluan të zënë duke përdorur sistemet e lumenjve të gjitha territoret e pretenduara nga të dy Kolumbi dhe Ekuador. Peru shkurtimisht zënë Guayaquil përsëri në vitin 1860, pasi Peru menduar se Ekuador ishte shitur disa prej tokës kontestuese për zhvillimin me mbajtësit e bonove britanike, por u kthye Guayaquil pas disa muajsh. Mosmarrëveshja kufitare u dërgua më pas në Spanjë për arbitrazh 1880-1910, por pa dobi. Atëherë mosmarrëveshja është paraqitur në Shtetet e Bashkuara për arbitrazh në fund të 1930, kjo dështoi gjithashtu. Në vitin 1941, në mes të tensioneve në rritje të shpejtë brenda territoreve të diskutueshme rreth lumit Zarumilla, lufta me Peru. Peru deklaroi se prania ushtarake Ekuador në territorin e peruan-kontestuese ishte një pushtim, Ekuador, nga ana e saj, pohoi se Peru kishte pushtuar kohët e fundit Ekuador rreth lumit Zarumilla dhe se Perusë nga pavarësia Ekuador së nga Spanja ka sistematike Tumbez pushtuar, Jaén, dhe shumica e territoret e diskutueshme në pellgun Amazonian ndërmjet lumenjve Putomayo dhe Marañon. Në korrik 1941, trupat u mobilizuan në të dy vendet. Peru kishte një ushtri prej 11.681 trupave që u përball me një forcë të furnizohen dobët dhe të armatosur siç duhet ekuadoriane të 2300, nga të cilat vetëm 1300 ishin të vendosur në provincat jugore. Armiqësitë shpërtheu më 5 korrik 1941, kur forcat peruan kaluan lumin Zarumilla në disa vende, testimi forcën dhe vendosmërinë e trupave kufitare ekuadoriane. Së fundi, më 23 korrik 1941, Peruvians nisi një pushtim të madh, duke kaluar lumin Zarumilla në fuqi dhe avancimin në provincën ekuadoriane të El Oro. Gjatë kohës së luftës, Peru fituar kontroll mbi pjesë të territorit të kontestuar dhe disa pjesë të provincës së El Oro, dhe disa pjesë të krahinë e Loja, duke kërkuar që qeveria të heqë dorë ekuadoras saj Pretendimet territoriale. Marinës peruan bllokuar portin e Guayaquil, pothuajse prerja gjitha furnizimet për trupat ekuadoriane. Pas disa javësh të luftës dhe nën presion nga Shtetet e Bashkuara dhe disa vende të Amerikës Latine, të gjitha luftimet erdhi në një ndalesë. Ekuador dhe Peru erdhi në një marrëveshje të formalizuar në Rio Protokolli, nënshkruar më 29 janar 1942, në favor të unitetit hemisferik kundër Aksi Fuqitë në Lufta e Dytë Botërore favorizuar Peru me territorin ata zënë në kohën e luftës erdhi në një fund. Recesioni dhe trazirat popullore çoi në një kthim në politikë populiste dhe ndërhyrjeve ushtarake vendase në vitet 1960, ndërsa kompanitë e huaja zhvilluar burimet e naftës në Amazon ekuadoriane. Në vitin 1972, ndërtimi i tubacionit të Andeve ishte përfunduar. Tubacioni sjellë naftë nga ana lindore të Andeve në bregdet, duke e bërë më të madhe të dytë eksportues Ekuador Amerikën e Jugut të naftës. Tubacioni në pjesën jugore Ekuador nuk bëri asgjë për të zgjidhur tensionet mes Ekuador dhe Peru, megjithatë. Rio Protokolli dështuar për të zgjidhur pikërisht kufirin përgjatë një lumi të vogël në distancë Cordillera del rajon kondor në jug Ekuador. Kjo shkaktoi një mosmarrëveshje të gjatë-valë në mes Ekuador dhe Peru, e cila përfundimisht çoi në luftën midis dy vendeve; parë një luftim kufitar në janar-shkurt 1981 e njohur si Paquisha incidentit, dhe në fund të fundit luftarake në shkallë të plotë në janar 1995 ku ushtria ekuadoras rrëzua avioni peruan dhe helikopterë dhe këmbësorisë peruan Marshuan në jug të Ekuadorit. Çdo vend fajësuar tjetrën për fillimin e armiqësive, i njohur si Lufta Cenepa. Sixto Durán Ballen, presidenti ekuadoras, shkëlqyeshëm deklaroi se ai nuk do të heqë dorë nga një centimetër të vetme Ekuador. Ndjenja popullor në Ekuador u bë fort nacionaliste kundër Peru: mbishkrime mund të shihet në muret e Quito Peru referohen si " Cain de Latinoamérica", një referencë për vrasjen e Abelit nga vëllai i tij Kaini në Librin e Zanafillës. Ekuador dhe Peru ka arritur një marrëveshje paraprake për paqe në tetor 1998, e cila përfundoi armiqësive, dhe garantuesit e Protokollit Rio vendosi që kufiri i zonës undelineated ishte vendosur vijën e Cordillera del kondor. Ndërsa Ekuador duhej të heqin dorë nga pretendimet e saj të vjetra me dekada territoriale në shpatet lindore të Cordillera, si dhe në të gjithë zonën perëndimore të headwaters Cenepa, Peru u detyrua të japë në Ekuador, në qira të vazhdueshme, por pa sovranitet, një kilometër katror e territorit të saj, në zonën ku baza ekuadoras of Tiwinza - pika qendrore e luftës - kishte qenë e vendosur brenda tokës peruan dhe që Ushtrisë ekuadoras mbajtur gjatë konfliktit. Demarkacioni kufitar final hyri në fuqi më 13 maj 1999. Qeveritë ushtarake (1972-1979) Në vitin 1972, një "revolucionare dhe nacionaliste" ushtarake junta përmbysi qeveria e Velasco Ibarra. Grusht shteti është i udhëhequr nga Përgjithshme Guillermo Rodríguez dhe të ekzekutuar nga marina komandanti G. Jorge Queirolo Presidenti i ri mërgim José María Velasco të Argentina. Ai mbeti në pushtet deri në vitin 1976, kur ai u hoq nga një qeveri ushtarake. Se junta ushtarake u udhëhequr nga admirali Alfredo Poveda, i cili u shpall kryetar i Këshillit Suprem. Këshilli i Lartë përfshirë dy anëtarë të tjerë të Përgjithshme: Guillermo Durán Arcentales dhe gjenerali Luis Leoro Franco. Shoqëria civile gjithnjë e më këmbëngulëse, bëri thirrje për zgjedhje demokratike. Kolonel Richelieu Levoyer, Qeveria Ministri, propozuar dhe zbatuar një plan për t'u kthyer në sistemin kushtetues përmes zgjedhjeve universale. Ky Plan aktivizuar presidentin e ri të zgjedhur në mënyrë demokratike për të marrë përsipër detyrat e zyrës ekzekutive. Kthimi në demokraci Zgjedhjet u mbajtën më 29 prill 1979, në bazë të një kushtetute të re. Jaime Roldós Aguilera u zgjodh president, duke mbledhur rreth një milion vota, më në historinë e ekuadoriane. Ai mori detyrën më 10 gusht, si presidenti i parë i zgjedhur me kushtetutë, pas gati një dekade të diktaturave civile dhe ushtarake. Në vitin 1980, ai themeloi Partido Pueblo, Cambio y Democracia (Njerëzit, Ndryshimi dhe Partia Demokracia) pas tërheqjes nga Concentracion Populares de Fuerzas (Best Forcat Përqendrimi) dhe i qeverisur deri më 24 maj 1981, kur ai vdiq së bashku me gruan e tij dhe ministri i mbrojtjes, Marco Subia Martinez, kur Forcave Ajrore tij aeroplani u rrëzua në shi i rëndë në afërsi të kufirit peruan. Shumë njerëz besojnë se ai u vra, shkurt 2009 duke pasur parasysh kërcënimet e shumta me vdekje barazoi kundër tij për shkak të axhendës së tij reformiste, vdekjet në crashes automobilave të dy dëshmitarëve kyç para se të mund të dëshmojnë gjatë hetimeve dhe nganjëherë kontradiktore llogaritë e incidentit. Roldos u pasua menjëherë nga zëvendës presidenti Hurtado Osvaldo i cili u pasua në vitin 1984 nga León Febres Cordero nga Partia Social krishterë. Rodrigo Borja Cevallos i së majtës Demokratike (Izquierda Democrática ose ID) partia fitoi presidencën në vitin 1988, kandidon në balotazhin e zgjedhjeve kundër Abdalá Bucaram (kunati i Jaime Roldos dhe themelues i Partia Roldosist ekuadoras). Qeveria e tij ishte e angazhuar për të përmirësuar mbrojtjen e të drejtave të njeriut dhe të kryhen disa reforma, veçanërisht hapjen e Ekuadorit për tregtinë e jashtme. The government Borja konkludohet një akordin çon në shpërbërjen e grupit të vogël terrorist, "¡Alfaro Vive, Carajo!" ("Jetët Alfaro, dammit!") I quajtur pas Eloy Alfaro. Megjithatë, problemet e vazhdueshme ekonomike minuar popullaritetin e ID, dhe partitë opozitare morën kontrollin e Kongresit në vitin 1990. Shfaqja e popullsisë indigjene (rreth 25%), si një zonë aktive ka shtuar në paqëndrueshmërinë demokratik të vendit në vitet e fundit. Popullata ka qenë i motivuar nga dështimet e qeverisë për të përmbushur premtimet e reformës së tokës, papunësia e ulët dhe ofrimin e shërbimeve sociale, historike dhe shfrytëzimit nga ana e elitës së tokës që mbajnë. Lëvizja e tyre, së bashku me përpjekjet e vazhdueshme destabilizuese nga dy lëvizjeve elitës dhe majtist, ka çuar në një përkeqësim të zyrës ekzekutive. Popull dhe degët e tjera të qeverisë të japë presidentit kapital shumë pak politike, siç ilustrohet me largimin më të fundit të Presidentit Lucio Gutiérrez nga detyra nga Kongresi në prill 2005. Vice President Alfredo Palacio zuri vendin e tij dhe mbeti në detyrë deri në presidenciale. [Zgjedhja [ekuadoriane e përgjithshme, 2006 | zgjedhjet e vitit 2006]], në të cilën Rafael Correa fituar presidencën Më 30 shtator 2010, në një revoltë të policisë, shumë policë u vranë pas një ndërhyrjeje ushtarake në një spital të policisë. Presidenti Rafael Correa pretenduar se ai u mor peng në spital nga oficerët e policisë si pjesë e një serie protestash kundër shkurtimeve për përfitimet e punonjësve të shërbimeve publike, të cilat ishin pjesë e një pakete kursimit financiar. Çfarë zemëruar policisë dhe elementëve të ushtrisë ishte një ligj për t'i dhënë fund praktikës së dhënies medalje dhe shpërblime me çdo promovim. Ajo gjithashtu do të zgjasë 5-7 vjet periudhën e zakonshme të nevojshme për promovime. The qeveritare të quajtur revolta një grusht shteti dhe deklaroi një shtet një-javor të jashtëzakonshme të cilat vënë ushtrinë në krye të rendit publik dhe të pezulluar liritë civile. Peru mbyllur kufirin e saj me Ekuadorin. Qeverisja dhe Politika Gjendja aktuale e Ekuadorit përbëhet nga pesë funksione shtetërore: Funksioni ekzekutiv, Legjislative Funksioni, Gjyqësor Funksioni, Funksioni Zgjedhor dhe Transparenca dhe Kontrolli Social . Ekuador udhëhiqet nga një president i zgjedhur në mënyrë demokratike, për një mandat katër vjeçar. Presidenti aktual i Ekuadorit, Rafael Correa, ushtron fuqinë e tij nga zgjedhjet presidenciale de Palacio Carondelet në Quito. Kushtetuta e tanishme u shkrua nga Kuvendi ekuadoras Kushtetuese zgjodh në vitin 2007, dhe është miratuar me referendum në vitin 2008. Që nga viti 1936, votimi është i detyrueshëm për të gjithë personat e moshës 18-65 shkolluar, me dëshirë për të gjithë qytetarët e tjerë Dega ekzekutive përfshin 25 ministri. Qeveritarët dhe këshilltarët provinciale (kryetarët e komunave, Aldermen, dhe bordet famullitare) janë të zgjedhur direkt. Kuvendi i Kombëtar Ekuador mblidhet gjatë gjithë vitit, përveç skutat në korrik dhe dhjetor. Nuk janë komisione të përhershme trembëdhjetë. Anëtarët e Gjykatës Kombëtare të Drejtësisë janë të emëruar nga Këshilli Kombëtar Gjyqësor për nëntë terma vit. Dega ekzekutive Funksion Ekzekutiv është deleguar Presidentit, ushtrohet aktualisht nga Rafael Correa. Ai është i shoqëruar nga kryetari i tij zv, aktualisht Lenin Moreno, zgjidhet për katër vjet (me aftësinë për të ri-zgjedhur vetëm një herë). Si kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë, ai përgjegjës për administratën publike. Emërimin e koordinatorëve kombëtarë, ministrat, ministrat e shtetit dhe nëpunësve publikë. Ekzekutiv përcakton politikën e jashtme, emëron Kancelarin e Republikës, si dhe ambasadorët dhe konsujt. Duke qenë autoriteti përfundimtar mbi Forcat e Armatosura Ekuador dhe Kombëtar i Policisë Ekuador, autoritetet emërimit. Gruaja e presidentit të detyrës së marrë titullin e Zonja e Parë e Ekuadorit. Dega legjislative Funksioni legjislativ ushtrohet nga National Kuvendi, e cila e ka selinë në qytetin e Quito në Legjislativ Palace, dhe përbëhet nga 130 Assemblyman, të ndarë në dhjetë komisione , zgjidhet për një periudhë katër vjeçare. Pesëmbëdhjetë konstituencë kombëtare zgjidhet kuvendi, dy deputetëve të zgjedhur nga çdo krahinë dhe një për çdo njëqind mijë banorë ose fraksion i tejkalon 150,000, sipas regjistrimit të fundit të popullsisë kombëtare. Në dijeni të kësaj, ligji do të përcaktojë zgjedhjen e kuvendit të rajoneve, rretheve metropolitane. Dega juridike Sistemi gjyqësor i vendit është bërë nga Këshilli Gjyqësor, si trupin e saj kryesor, dhe Gjykatës Kombëtare të Drejtësisë, Gjykatat, Provinciale dhe tribuna. Përfaqësimi ligjor është bërë nga Këshilli Gjyqësor. Gjykata Kombëtar i Drejtësisë përbëhet nga 21 gjyqtarë të zgjedhur për një afat prej nëntë vitesh. Gjyqtarët janë të ripërtërihet nga tretat çdo tre vjet, siç përcaktohet në Kodin Organike e Sistemit Gjyqësor. Këto janë të zgjedhur nga Këshilli Gjyqësor në pajtim me procedurat të opozitës dhe meritat. Si organizma të pavarur të sistemit gjyqësor janë Prokurori i Përgjithshëm dhe mbrojtës publik. Organizatat si ndihmëse janë: shërbimit noterial, kasneci gjyqësor, dhe marrës. Edhe atje është një regjim të veçantë të drejtësisë vendase. Dega zgjedhore Funksionet e sistemit zgjedhor nga ana e autoriteteve të cilat hyjnë vetëm çdo katër vjet ose kur Zgjedhjet apo referendumet të ndodhë. Funksionet e tij kryesore janë për të organizuar, zgjedhjet e kontrollit, të dënojë shkeljen e rregullave zgjedhore. Trupi i saj kryesor është National Zgjedhor Këshillit, e cila është e bazuar në qytetin e Quito, dhe përbëhet nga shtatë anëtarë të partive partive politike më të votuar, gëzojnë autonomi të plotë financiare dhe administrative. Ky organ tjetër për Gjykata Zgjedhore, formon Zgjedhor funksion i cili është një nga pesë degët e pushtetit Ekuador. Dega e transparencës dhe kontrollit social Transparenca dhe Kontrolli Social përbëhet nga Këshilli i Pjesëmarrjes Qytetare dhe Kontrollit Sociale, një ombudsmanit, Kontrollorin i Përgjithshëm i Shtetit, dhe mbikqyrësit. Autoritetet e saj do të ushtrojnë funksionet e tyre për pesë vjet. Kjo fuqi është përgjegjës për promovimin e transparencës dhe të kontrollit planet publikisht, si dhe planet për të hartuar mekanizma për të luftuar korrupsionin, si edhe të caktojë autoritetet të caktuara, dhe të jetë mekanizëm rregullator i përgjegjshmërisë në vend. Marrëdhëniet me jashtë Objektivat kryesore Ekuador politikës së jashtme kanë përfshirë tradicionalisht mbrojtjen e territorit të saj nga agresioni i jashtëm dhe mbështetje për objektivat e Kombeve të Bashkuara dhe të OAS. Anëtarësimi në Ekuador të OPEC-ut në vitet 1970 dhe 1980 lejuan udhëheqësit ekuadoras të ushtrojë disi autonomi më të madhe të politikës së jashtme. Në Antarktidë, Ekuadori ka ruajtur një stacion kërkimor paqësore për studimin shkencor si një komb anëtar i Antarctica Traktati. Ekuador ka vendosur shpesh theks të madh në qasjet multilaterale ndaj çështjeve ndërkombëtare. Ekuadori është një anëtar i Kombeve të Bashkuara (dhe shumica e agjencive të saj të specializuara) dhe një anëtar i shumë grupe rajonale, duke përfshirë Rio Group, Latin American sistemin ekonomik, [të Organizatës [Latine amerikan të Energjisë ]], Latin American Association Integrimi, Aleanca Bolivarian për popujt e Amerikës Tonë, Andeve Komuniteti i Kombeve, Bashkimi i Kombeve të Amerikës së Jugut ( UNASUR), dhe Banka i jugut (Spanjisht: Banco del Sur ose BancoSur). Njësitë administrative Ekuadori është e ndarë në 24 krahina të provincat (), secili me kapital të vet administrativ. Gjeografia Ekuadori ka një sipërfaqe totale është në, duke përfshirë Galapagos Islands. Të kësaj, është në ujë. Ekuadori është një nga vendet më të vogla në Amerika e Jugut. Ekonomia Ecuador's economy is the eighth largest in Latin America and experienced an average growth of 4.6% between 2000 and 2006. In January 2009, the Central Bank of Ecuador (BCE) put the 2010 growth forecast at 6.88%. GDP doubled between 1999 and 2007, reaching 65,490 million dollars according to BCE. Inflation rate up to January 2008 was located about 1.14%, the highest recorded in the last year, according to Government. The monthly unemployment rate remained at about 6 and 8 percent from December 2007 until September 2008, however, it went up to about 9 percent in October and dropped again in November 2008 to 8 percent. An estimated 9 million Ecuadorians have an economic occupation and about 1.01 million inhabitants are in unemployment condition. The rates of poverty were higher for populations of indigenous, afro-descendents, and rural sectors. During the same year, 7.6% of health spending went to the 20% of the poor, while 20% of the rich population received 38.1% of this expenditure. The extreme poverty rate has declined significantly between 1999 and 2010. In 2001 it was estimated at 40% of the population, while by 2011 the figure dropped to 17.4% of the total population. This is explained largely by emigration and economic stability achieved after adopting the U.S dollar as official means of transaction . Oil accounts for 40% of exports and contributes to maintaining a positive trade balance. Since the late '60s, the exploitation of oil increased production and reserves are estimated at 4.036 million barrels The overall trade balance for August 2012 was a surplus of almost 390 million dollars for the first six months of 2012, a huge figure compared with that of 2007, which reached only $ 5.7 million; the surplus had risen by about 425 million compared to 2006. This circumstance was due to the fact that imports grew faster than exports. The oil trade balance positive had revenues of $ 3.295 million in 2008, while non-oil was negative amounting to 2.842 million dollars. The trade balance with the United States, Chile, the European Union, Bolivia, Peru, Brazil and Mexico is positive. The trade balance with Argentina, Colombia and Asia is negative. In the agricultural sector, Ecuador is a major exporter of bananas (first place worldwide in production and export), flowers, and the eighth largest producer of cocoa. It is also significant the shrimp production, sugar cane, rice, cotton, corn, palm and coffee. The country´s vast resources include large amounts of timber across the country, like eucalyptus and mangroves. Pines and cedars are planted in the region of the Sierra, walnuts and rosemary, and balsa wood, on Guayas River Basin. The industry is concentrated mainly in Guayaquil, the largest industrial center, and in Quito where in recent years the industry has grown considerably, this city is also the largest business center of the country. Industrial production is directed primarily to domestic market. Despite this, there is limited export of products produced or processed industrially. These include canned foods, liquor, jewelry, furniture and more. A minor industrial activity is also concentrated in Cuenca. Ecuador has negotiated bilateral treaties with other countries, besides belonging to the Andean Community of Nations, and an associate member of Mercosur. It also serves on the World Trade Organization (WTO), in addition to the Interamerican Development Bank (IDB), World Bank, International Monetary Fund (IMF), Corporacion Andina de Fomento (CAF) and other multilateral agencies. In April 2007, Ecuador paid off its debt to the IMF thus ending an era of interventionism of the Agency in the country. The public finance of Ecuador consists of the Central Bank of Ecuador (BCE), the National Development Bank (BNF), the State Bank, the National Finance Corporation, the Ecuadorian Housing Bank (BEV) and the Ecuadorian Educational Loans and Grants. Between 2006 and 2009, the government increased social spending, on social welfare, and education from 2.6% to 5.2% of its GDP. Starting in 2007 with an economy surpassed by the economic crisis, Ecuador was subject to a number of economic policy reforms by Government that have helped steer the Ecuadorian economy to a sustained, substantial, and focused to achieve financial stability and social policy. Such policies were expansionary fiscal policies, of access to housing finance, stimulus packs, and limiting the amount of money reserves banks could keep abroad. Ecuadorian government has made huge investments in education and infrastructure throughout the nation, which have improved the lives of the poor. In 2000 Ecuador changed its currency from the sucre to the US dollar following a banking crisis. On 12 December 2008 president Correa announced that Ecuador would not pay $30.6m in interest to lenders of a $510m loan, claiming that they were monsters. In addition it claimed that $3.8bn in foreign debt negotiated by previous administrations was illegitimate because it was authorised without executive decree. At the time of the announcement, the country had $5.65bn in cash reserves. Demografia 2011 vlerësimet vënë popullatën Ekuador së në 15.007.343. Popullsia e Ekuadorit është etnikisht e ndryshme.Grupi më i madh etnik (si të 2010) është Mestizo s, pasardhësit e kolonizatorëve spanjollë dhe popujve indigjenë, të cilët përbëjnë 71.9% të popullsisë. Amerindians llogari për 7% të popullsisë aktuale. Afro-Ecuadorians, duke përfshirë bronztë s dhe Zambo s, janë gjithashtu një pakicë, bazuar kryesisht në provincat Esmeraldas dhe Imbabura, dhe përbëjnë rreth 7 % e popullatës. Kultura Kultura rrjedhë Ekuador është përcaktuar nga hispanike tij mestizo shumica, dhe si prejardhjen e tyre, kjo është tradicionalisht e trashëgimisë spanjolle, ndikoi në shkallë të ndryshme nga tradita Amerindian, dhe në disa raste nga të Afrikës elements.The parë dhe Vala më e madhe e emigracionit modern në Ekuador përbëhej nga kolonistët spanjolle, pas ardhjes së evropianëve në 1499. Një numër më i ulët i evropianëve të tjera dhe Veriut amerikanët emigruar në vend në fund të shekullit të 19-të dhe në fillim të XX, dhe në numër më të vogël, polakët, lituanezëve, anglisht, irlandez, dhe kroatët gjatë dhe pas Luftës së Dytë Botërore. Që nga skllavëria e Afrikës nuk ishte fuqia punëtore e kolonive spanjolle në " Terra Firme" (Amerika e Jugut), duke pasur parasysh nënshtrimi i njerëzve indigjene nëpërmjet ungjillizimit dhe encomiendas, popullata pakicë e prejardhje afrikane është gjetur kryesisht në krahinat veriore të Esmeraldas dhe Imbabura. Kjo është kryesisht për shkak të anijembytje shekullit të 17-të të një galion robi-tregtare në brigjet veriore të Ekuadorit. Të mbijetuarit pak zezë afrikane swam në breg dhe të depërtuar në xhungël pas-trasha nën udhëheqjen e Anton, shefi i grupit, ku ka mbetur si njerëz të lirë ruajtur kulturën e tyre origjinale, jo ndikuar nga elementet tipike të gjetura në provincat e tjera të Bregdeti ose në rajonin e Andeve. Komunitetet indigjene Ekuador janë të integruara në kulturën e zakonshme në shkallë të ndryshme,, por disa mund të praktikojnë kulturat e tyre autoktone, veçanërisht komunitetet më të largëta indigjene të Amazon pellgut. Spanjisht flitet si gjuhë e parë nga më shumë se 90% të popullsisë, dhe si gjuhë e parë ose të dytë nga më shumë se 98%. Pjesë e popullsisë Ekuador mund të flasë gjuhën amerindiane, në disa raste, si gjuhë e dytë. Dy për qind e popullatës flasin gjuhë Amerindian vetëm. Gjuha Ecuadorians Shumica flasin spanjisht, edhe pse shumë flasin gjuhë Amerindian të tilla si Kichwa. Gjuhë të tjera Amerindian fliten në Ekuador përfshijnë Awapit (e folur nga AWA), A'ingae (e folur nga Cofan), Shuar Chicham (e folur nga Shuar), Achuar-Shiwiar (e folur nga Achuar dhe Shiwiar), Cha'palaachi (folur nga Chachi), Tsa'fiki (folur nga Tsáchila), Paicoca (folur nga Siona dhe Secoya), dhe Wao Tededeo (folur nga Waorani). Edhe pse shumica e tiparet ekuadoriane spanjisht janë ato universale të botës spanjisht-folëse, ka idiosyncrasies disa. Muzika Muzikë e Ekuadorit ka një histori të gjatë. Pasillo është një zhanër të muzikës vendase latine. Në Ekuador është "zhanër të muzikës kombëtare." Përmes viteve, shumë kultura kanë ndikuar për të krijuar lloje të reja të muzikës. Ka edhe lloje të ndryshme të muzikës tradicionale si albazo, pasacalle, dhelpra, incaico Tonada, capishca, Bomba themeluar shumë në afro-ekuadoriane shoqërisë si Esmeraldas, dhe kështu me radhë. Tecnocumbia dhe Rockola janë shembuj të qartë të ndikimit të huaj kulturave. Një nga format më tradicionale të kërceni në Ekuador është Sanjuanito. Është me origjinë nga veriu i Ekuadorit (Otavalo-Imbabura). Sanjuanito është një muzikë danceable përdorur në festimet e mestizo dhe kulturës indigjene. Sipas Segundo muzikolog ekuadoriane Luis Moreno, Sanjuanito u kërcenin nga njerëzit indigjenë gjatë ditëlindjes së San Juan Bautista. Kjo datë e rëndësishme është themeluar nga spanjollet më June 24, coincidentally njëjtën datë kur njerëzit indigjene festoi ritualet e tyre të Inti Raymi. Kuzhina Ekuadoras kuzhina është e ndryshme, që ndryshojnë me lartësi dhe kushtet lidhur bujqësore. Rajonet më në Ekuador ndiqni vakt tre kurs tradicional të supë, një kurs të dytë i cili përfshin oriz dhe një proteinë të tilla si mish ose peshk, dhe pastaj ëmbëlsirë dhe kafe për të përfunduar. Darka është zakonisht më të lehta, dhe nganjëherë të përbëhet vetëm nga kafe ose çaj bimor me bukë. Në rajonin malor, derri, pule, viçi, dhe cuy (gini derr) janë të njohura dhe janë shërbyer me një shumëllojshmëri të drithërave (veçanërisht orizi dhe misri) apo patate. Në rajonin bregdetar, deti është shumë popullor, me, karkaleca peshk dhe ceviche qenit pjesë kryesore të dietës. Në përgjithësi, ceviches janë shërbyer me gjethe delli skuqur ( chifle patacones Sy), kokoshka ose tostado gusht 2012. Delli - Enët dhe badiava bazë janë baza e ngrënies më bregdetare. Encocados (enët që përmbajnë një salcë kokosit) janë gjithashtu shumë të popullarizuara. Churrasco është një ushqim kryesor i rajonit bregdetar, sidomos Guayaquil. Arroz con carne y menestra asada (oriz me fasule viçi i pjekur në skarë dhe) është një prej pjatave tradicionale e Guayaquil, siç është delli i skuqur e cila është shërbyer shpesh me atë. Ky rajon është një prodhuesi kryesor i banane, fasule kakao (për të bërë çokollatë), karkaleca, tilapia, Mangos dhe fruta pasion, midis produkteve të tjera. Në rajonin Amazonës, një element kryesor dietetike është manjota (spanj. yuca, ang. cassava). Shumë fruta janë në dispozicion në këtë rajon, duke përfshirë edhe banane, rrush, pemë pjeshke dhe shuplakat. Letërsia Letërsia në fillim kolonial Ekuador, si në pjesën tjetër të Amerikës spanjoll, u ndikua nga Spanish Mosha e Artë. Një nga shembujt më të hershme është Jacinto Collahuazo, një shef indigjen i një fshat verior në e sotme Ibarra, i lindur në 1600 në fund. Pavarësisht shtypjes dhe diskriminimit të hershme të popullit vendas nga spanjisht, Collahuazo mësuar të lexojnë dhe shkruajnë në gjuhën Kastilianisht, por puna e tij është shkruar në Quechua. Përdorimi i Quipu u ndalua nga, spanjollët dhe në mënyrë që të ruajnë punën e tyre, poetë shumë Inca duhej të mbështeten në përdorimin e alfabetit latin për të shkruar në gjuhën amtare të tyre Quechua. Historia prapa drama Inca "Ollantay", pjesë e vjetër letrare në ekzistencë për çdo gjuhë indigjene në Amerikë, Karnis aksionet disa ngjashmëri me punën e Collahuazo. Collahuazo u burgos, dhe të gjithë punën e tij djegur. Ekzistenca e punës së tij letrare doli në dritë shumë shekuj më vonë, kur një ekip i masonëve ishte rikthimin muret e një kishe koloniale në Quito, dhe gjeti një dorëshkrim fshehur. Fragmenti salvaged është një përkthim spanjisht nga Quechua e "Elegji për të vdekur i Atahualpa", një poemë e shkruar nga Collahuazo, e cila përshkruan trishtim dhe impotencë e popullit Inca e ka humbur Atahualpa mbretin e tyre. Shkrimtarë të tjerë e hershme ekuadoras përfshijnë Jezuitëve Juan Bautista Aguirre, lindur në Daule në 1725, dhe Ati Juan de Velasco, lindur në Riobamba në 1727. De Velasco shkruan për kombet dhe chiefdoms që kishin ekzistuar në Mbretërinë e Quito (Ekuador sot) para ardhjes së spanjoll. Llogaritë e tij janë historike nacionaliste, duke shfaqur një perspektivë romantike të historisë precolonial. Autorët e famshme nga periudha koloniale në fund të republikës dhe në fillim të përfshijnë: Eugenio Espejo një printer dhe autor kryesor i gazetës së parë në ekuadoriane kohërat kolonialiste, Jose Joaquin de Olmedo (lindur në Guayaquil), i famshëm për ode e tij të Simón Bolívar titulluar Victoria de Junin; Juan Montalvo, një eseist i shquar dhe romancieri; Juan Leon Mera, i famshëm për punën e tij "Cumanda" ose "Tragjedi në mesin e egër" dhe ekuadoras Kombëtare Himni; Juan A. Martinez me A la Costa, Dolores Veintimilla, dhe të tjerë. Shkrimtarët bashkëkohorë ekuadoras përfshijnë romancierin Jorge Enrique Adoum; poeti Jorge Andrade Carrera; eseist Benjamín Carrion; poetët Medardo Angel Silva, Jorge Andrade Carrera, romancieri Enrique Gil Gilbert; e Romancieri Jorge Icaza (autor i romanit Huasipungo, përkthyer në shumë gjuhë); shkurtër autori histori Pablo Palacio, romancieri Jorge Queirolo Bravo, romancieri Alicia Yanez Cossio. Arti Stilet më të mira të njohur të artit nga Ekuador përkiste Escuela Quiteña, e cila zhvillohet nga 16 në 18 shekuj, shembuj prej të cilave janë në shfaqje në kisha të ndryshme të vjetra në Quito. Ekuadoras piktorë përfshijnë: Eduardo Kingman, Oswaldo Guayasamín dhe Camilo Egas nga Lëvizja Indiginist; Manuel Rendon, Jaime Zapata, Enrique Tábara, Aníbal Villacís, Theo Constanté, León Ricaurte dhe Estuardo Maldonado nga Lëvizja Informalist dhe Luis Burgos Flor me stilin e tij abstrakte, Futuristic. Populli autoktonë të Tigua, Ekuador janë edhe të njohur botërisht për të tyre piktura tradicionale. Sporti Sporti më popullor në Ekuador, si në shumicën e vendeve Amerikës së Jugut, është futbolli. Ekipet e tij profesionalë më të njohur përfshijnë Liga De Quito, Deportivo Quito dhe El Nacional nga Quito, Emelec nga Guayaquil, Olmedo nga Riobamba dhe Deportivo Cuenca nga Cuenca. Aktualisht klubi më i suksesshëm i futbollit në Ekuador është Liga De Quito, që është klubi i vetëm ekuadorian që ka fituar Copa Libertadores, Copa Sudamericana dhe Recopa Sudamericana, ata zunë vendin e dytë në Kupën e Botës për Klubet të FIFA-s në vitin 2008. Ndeshjet e ekipit kombëtar të futbollit të Ekuadorit janë ngjarjet më të ndjekura sportive në vend. Ekuadori është kualifikuar për raundet finale të Kampionateve Botërore të Futbollit të viteve 2002, 2006 dhe 2014. Kualifikimi në finalet e vitit 2002 u konsiderua një sukses i madh për vendin dhe banorët e tij. Lartësia jashtëzakonisht të lartë e stadiumit në Quito shpesh ndikon në ecurinë e ekipeve miq. Ekuadori përfundoi në vendin e 2 në eliminatoret CONMEBOL pas Argjentinës dhe para ekipit që do të bëhej kampion i botës, Brazilit. Në Kampionatin Botëror të vitit 2006, Ekuadori përfundoi përpara Polonisë dhe Kosta Rikës duke përfunduar i dyti pas Gjermanisë në Grupin A. Ata u eliminuan nga Anglia në raundin e dytë. Ekuadori ka fituar vetëm dy medalje në Lojërat Olimpike, tëdzja të fituara nga garuesi i 20 km ecje sportive Jefferson Pérez, i cili mori medaljen e artë në lojrat e 1996, dhe medaljen e argjendtë 12 vjet më vonë. Pérez vendosi edhe një rekord botëror në Kampionatin Botëror të 2003 me 1minutë e 17.21 sekonda për distancën 20 km Referime Lidhje të jashtme Ekuadori Galapagos Culture Montubia Destination360 Galapagos, Ekuadori Ekuadorë Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion të plotë dhe të gjithanshëm mbi Emiratet e Bashkuara Arabe

Emiratet e Bashkuara Arabe - është shtet federal që ndodhet në skajin më lindor të Gadishullit Arabik në Gjirin Persik, që kufizohet në lindje nga Omani dhe në jug nga Arabia Saudite si dhe ndan kufij detarë me Katarin dhe Iranin. EBA-të janë një federatë e përbërë nga shtatë Emirate. Çdo emirat është i qeverisur nga një emir i trashëguar që së bashku formojnë Këshillin Suprem Federal, organi më i lartë legjislativ dhe ekzekutiv në vend. Një nga emirët zgjidhet President i Emirateve të Bashkuara Arabe. Emiratet përbërëse janë të Abu Dhabi, Ajman, Dubai, Fujairah, Ras al-Khaimah, Sharjah, dhe Umm Al-Quwain. Kryeqytet është Abu Dhabi, i cili është një nga dy qendrat e aktiviteteve tregtare dhe kulturore, së bashku me Dubai. Islami është feja zyrtare e Emirateve të Bashkuara Arabe, dhe gjuha arabe është gjuhë zyrtare. Në vitin 1962, Abu Dhabi u bë i pari nga Emiratet për të filluar eksportimin e naftës. Sheiku Zayed, sundimtar i Abu Dhabit dhe presidenti i parë i EBA, mbikqyri zhvillimin e Emirateve dhe i drejtoi të ardhurat e naftës në shëndetësi, arsim dhe infrastrukturë. Sot, rezervat e naftës të Emirateve renditen si rezervat e shtata më të mëdha në botë, dhe rezervat e gazit si rezervat shtatëmbëdhjeta më të mëdha në botë. Emiratet kanë një ekonomi me të ardhura të larta, e cila renditet si e nëntëmbëdhjeta më e lartë në terma të PBB-së për frymë. Qyteti më i populluar, Dubai, shfaqet si një qytet global dhe një portë biznesi për Azinë Perëndimore dhe Afrikën. Historia Që nga shekulli i XVIII-të, tokat të cilat më vonë do të njihen si Emirate, gjendeshin nën ndikimin e britanikëve. Pirateria e evropianëve dhe vendasve u ndal më marrëveshjen në mes Britanisë së Madhe dhe shtatë emirëve të bregdetit më 1820. Lidhja e shtatë shteteve daton që më 1892,m marrëveshjen e quajtur Trucial State ku njeh si të vetmin patron mbrojës Britanin e Madhe. Pas largimit të trupave britanike më 2 dhjetor 1971, 6 shtetet e marrëveshjes themelojnë Lidhjen/Federatën e Emirateve të Bashkuara Arabe. Për këtë qëllim, Britania e lëshon hapësirën në protektoriatin e të cilës ishte, sipas një marrëveshjeje miqësie. Kryetari i shtetit, sheiku Said Ibn Sultan an Nahjan, u rizgjodh më 1976-të. Më 1972, kësaj federate, si emirat i shtatë, i bashkangjitet edhe Ras al-Khaimah-u. Pason anëtarsimi i federates në Oragnizaten e Kombeve të Bashkuara, në Ligën Arabe dhe në Organizaten OPEC. Në politikën e jashtme, posaçërisht në konfliktet e lindjes së afërt, federata ndjekë një vijë të lehtë politike gjatë viteve 1976/77 deri tek centralizimi në disa drejtime ndër të cilat, centralizimi i policisë dhe shërbimeve të sigurimit. Së bashku me vendet tjera arabe në gjirin persik, mundohen që të arrijnë një koncept të përbashkët të mbrojtjes në rajonin e gjirit. Politika Nuk është sitem me kalif por presidencial si çdo shtet tjetër me përjashtim se aty presidenti është i përjetshëm d.m.th ka të drejtë rizgjidhje president deri në vdekje...sheiku Zaid ish presidenti i EBA-ve si politikë ngadhënjyese dhe frytdhënëse për ta arritur bashkimin e shtate principatave kishte jap shumë për të arritur bashkimin , pra ishte emiri i principatës më të madhe dhe më të pasur Abu Dhabit, principatë kjo e cila afro 90% të buxhetit shtetëror e shpenzon dhe i ndihmon të tjerat për zhvillim... Njësit administrative Nga vetë fjala emiratet lë të kuptohet se është një bashkësisë shtetërore e përbërë nga 7 njësi shtetërore të quajtura emirate (imarat; njëjës: imarah): Gjeografia Ekonomia Falë burimeve "të majme" në Abu Dhabi, (1978:3 935 mil.t rez.; 70 mil.t nxierrje) dhe atyre "të pakta" në Dubai (1978: 178 mil.t. rez.; 18 mil.t. nxierrje), oazat e portat detare të paçmuara në të kaluarën e Gjirit Persik, që nga diku 1970-ta, kanë arritur të krijojnë qytete moderne me një infrastrukturë të shkëlqyeshme, e një rrjet shoqëror të organizuar në kompleks të ndërtesave (Kulla të larta për zyrë, për banka, për hotele, për spitale, për shkolla, e pastruese të kripës nga uji i detit). Me një bruto prodhim shoqëror prej (1976) 13 900 dollarësh amerikanë për banorë, Emiratet e Bashkuara Arabe, qëndrojnë në krye të listave. Pjesen më të madhe të prodhimit e përbëjnë të ardhurat nga ekonomia e naftës (1978: 57%), tregëtia, bankat dhe shërbimet marrin pjesë me diku 11%, ndërtimtaria me 9%, Industria dhe tregëtia me 3%, bujësia me 2%, shërbimet komunale me 8%. Vetëm 0,2% e tokës së Emirateve të Bashkuara Arabe është tokë e ujitur, ashtu që të jetë frytëdhënse, pjesa më e madhe gjendet në oaze. Pjesen më të madhe të tokës së punueshme e qeverisin sheikët e Ras al-Khaimah-ut dhe Fuxhairës (mbjelljin pemër, perime, duhan etj.). Kultivimi i kafshëve bëhet kryesisht në Ras al-Khaimah, ku gjatë 1978 kishte 200.000 krerë dhi, 89 000 dele, 40 000 gamilje dhe 16 000 gjedhë. Gjuetia e peshkut dallohet në Faluxhë. Emirati më i pasur llogaritet të jetë, Abu Dabi, i cili financon rreth 70% të të dalurave të Emriateve të Bashkuara Arabe. Abu Dabi ka rafinerinë e naftës, uzina kimike, shkritore të aluminit, fabrikën e çimentosë. Unzia e shkrirjes së qelqit gjendet në ujdhesën Das. Dubai është emirati më i rëndësishëm për tregëti, me porte moderne në ujrat e thella detare, porta Port Rashid, fabrikën e çimentosë, rafinerinë e naftës. Sharxhia ka rezervat më të vogla të naftës, në këtë emirat më e rëndësishmja është uzina e ndërtimit të anijeve dhe barkave lundruese. Demografia Shteti i Emirateve të Bashkuara Arabe është ndër më të veçantit në lindjen e afërme sa i përket popullsisë. Federata shtrihet në një sipërfaqe prej 83 600 km2 në të cilën jetojnë diku më shumë se 2,7 milion banorë. Kah mesi i viteve 80-të një numër i madh i popullsisë së Azisë Jugore ka emigruar në Emiratet e Bashkuara Arabe. Stanadardi i lartë i jetesës dhe mundësia e madhe për punësim tërhoqi një numër të madh njerëzish nga India, Pakistani. Në vitin 2006 në Emiratet e Bashkuara Arabe janë paraqitur 1.2 milion shtetas të Indisë dhe rreth 300.000 nga Pakistani. Popullsinë e Emirateve të bashkuara Arabe e përbëjnë: • Arabët lokal 11% • Arabët nga vendet tjera arabe dhe Irani (Persian)Ара21% • Shtetas të vendeve të Azisë jugore 57% Qyteti më i madh është Dubai me afro 1.2 milion banorë. Qytete tjera janë Abu Dabi, Sharja, Fuxhaira etj. Shkala e urbanizmit është e lartë dhe arrin 88%. Pjesa tjetër e popullsisë jeton në vendbanime të vogla dhe fshatra të përhapura nëpër tërë vendin si dhe në vendbanimet rreth fushave të naftës. Kultura Përparsia që i japin Emriatet e Bashkuara Arabe fitimit nga burimet e naftës është invenstuar në zhvillimin e një kulture të nivelit të lartë e cila tërheq njerëz nga vende të ndryshme të botë. Ndër këta, ka dhe shqiptarë të cilët tani janë vendosur në Dubai, ku kanë hapur punishtet apo veprimtaritë e tyre shërbyese. Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Cila është historia e Eritrea?

Eritrea ndodhet në pjesën veri-lindore të Afrikës dhe në pjesën lindore të vendit ka dalje në Detin e Kuq. Pjesa tjetër e Eritresë kufizohet në jug me Xhibutin, në jug-perëndim me Etiopinë dhe pjesa veri-perëndimore kufizohet me Sudanin. Historia Parahistoria Një nga hominids vjetër, që përfaqëson një lidhje të mundshme midis Homo erectus dhe një Homo sapiens arkaik, u gjet në Buya (Danakil Eritrean) në vitin 1995 nga shkencëtarët italianë. The kafkë ishte gjetur që të jetë mbi 1 milion vjet të vjetra. [7] Për më tepër, në vitin 1999, Eritrean Kërkimit Ekipi i projektit zbuluar disa nga dëshmitë më të hershme të njeriut mjet përdorim në korrje e burimeve detare. Vendi përmbante xham vullkanik, datë mjete në epokën e paleolitit, rreth 125.000 vite e vjetër. [8] Epipaleolithic ose piktura mesolithic shpellë në Eritrea qendrore dhe veriore dëshmojnë për gjahtar fillim-gatherers në këtë rajon. Një paleontologu amerikan, William Sanders i Universitetit të Miçiganit, gjithashtu zbuloi një lidhje të mundshme të humbur në mes të elefantëve lashtë dhe moderne në formën e fosile të mbetura të derr-sized krijesë në Eritrea. Fosili i, i cili është 27 milion vjet të vjetra, shtyn origjinën e elefantëve dhe mastodons pesë milion vjet të tjera në të kaluarën dhe tregon se elefantët moderne ka origjinën ne Afrike. Para-qytetërim kolonial Referime të vjetra të shkruara në territorin e njohur tani si Eritrea është ekspeditë chronicled filloi të vë bast i trilluar (ose Ta Netjeru, përkatësisht vendin e Gods) nga egjiptianët e lashtë në shekullin e njëzet e pestë para Krishtit sipas Faraoni Sahure. Më vonë burime nga Hatshepsut Faraonit në shekullin e pesëmbëdhjetë pes paraqesin një portret më të detajuar të një ekspeditë në kërkim të temjan. Vendndodhja gjeografike të misioneve të vë bast është përshkruar si përafërsisht korrespondon në bregdetin jugor në perëndim të Detit të Kuq. The Eritrea emrit është një interpretim i Ἐρυθραία emrin lashtë grek, Erythraía, përkatësisht "Red Toka". Provat më të hershme të bujqësisë, vendbanimet urbane dhe tregtare në Eritrea ishte gjetur në rajonin perëndimor të vendit, e përbërë nga mbetjet arkeologjike që datojnë që nga 3500 para Krishtit, në faqet e quajti grup plagë. Bazuar në dëshmitë arkeologjike, nuk duket të ketë qenë një lidhje në mes të popujve të grupit plagë dhe civilizimet e Luginës Nil dmth e lashtë të Egjiptit dhe Nubia. [9] 1913 skemë nga Aksum Deutsche-ekspeditë e Hawulti, një para-Aksumite apo stela fillim Aksumite në Matara. Në malėsisė, sidomos në rrethinat e Asmara së, rezultatet e vendeve të lashta janë të dokumentuara, duke përfshirë Sembel, Mai Chiot, Ona Gudo, Mai Temenai, Weki Duba dhe Mai Hutsa. Kryesisht daton në fillim dhe në mes të pes-1 mijëvjeçarit (800-350 pes), këto komunitete përbëhej nga qytete të vogla, fshatrave, dhe fshatrat e ndërtuar prej guri. Afërsia e këtyre komuniteteve të lashtë në miniera ari sugjerojnë se një pjesë e prosperiteti i tyre ishte i lidhur me të minierave dhe të përpunimit të arit. Rreth mesit të mijëvjeçarit 1, disa vende me Sabaean mbetet (mbishkrimet, objekte dhe monumente) duket të dalë në Highlands qendrore, për shembull, në Keskese. [10] Në mes të shekullit të tetë dhe të pestë pes, një mbretëri të njohur si D 'mt u krijua gjoja në atë që është sot dhe të krahinës Eritrea Tigray i Etiopisë veriore. [11] [12] [13] Pas D'rënie mt's rreth shekullit të pestë para Krishtit, shteti i Aksum u ngrit në shumë e Eritresë dhe malore veriore etiopian. Ai u rrit gjatë shekullit të katërt para Krishtit dhe erdhi në ngritje gjatë shekullit të parë pas Krishtit, minting monedhat e tij deri në shekullin e tretë, dhe konvertimin në shekullin e katërt të krishterimit, duke u bërë i dyti zyrtar i shtetit të krishterë (pas Armeni), dhe i pari të zërë vend në kryq në monedha të saj. Sipas Mani, ai u rrit të jetë një nga katër qytetërimet më të madhe në botë, në një nga me Kinë, Persi, dhe në Romë. Në shekullin e shtatë, me ardhjen e Islamit nëpër Detin e Kuq në Arabi dhe pushtimit arab dhe shkatërrimin e mëvonshëm të Adulis, qytetit kryesor Aksum e portit, Aksum tregtisë dhe energjisë në Detin e Kuq filloi të bjerë dhe perandorisë zvogëluar gradualisht dhe u zunë nga mbretëritë e vogla rivale. Gjatë periudhës së mesjetës, bashkëkohor me të dhe pas shpërbërjes graduale e shtetit Aksumite midis shekujve 9 dhe 10, disa shtete, si dhe fiseve dhe tokat e klanit dolën në zonën e njohur sot si Eritrea. Midis shekullit të tetë dhe të trembëdhjetë, veriore dhe veriperëndimore Eritrea kishte ardhur kryesisht nën dominimin e Beja, një popull Cushitic nga Sudani verilindore. [14] Të Beja solli Islami në pjesë të mëdha e Eritresë dhe lidhur rajonin më të madh për botën islame. Megjithatë, të krishterët e kohës së Axumite vazhduar të banojnë këto zona dhe të mbajnë fenë e tyre. Në fushën kryesore malor dhe ngjitur me bregdetin e asaj që ishin më parë mysliman (Beja) vendosi zona, një i krishterë i quajtur Mbretëria Midir Bahr ose Midri Bahri (Tigrinja për tokë e det) u ngrit, vendosi nga Negus Bahr ose Bahr Negash, ( "sundimtar e detit ") u shfaq në shekullin e 15-të. [15] Pjesët juglindore e Eritresë, e banuar nga afare pavarur që nga kohrat e lashta, erdhi për të formuar një pjesë të Sulltanatit Adal islame në fillim të shekullit të 13-të. Pjesë nga ultësira jugperëndimor e Eritresë ishin nën sundimin e të atëhershëm të krishterë / Animist Funj Sulltanatit të Sinnar. Një fuqi pushtuese të Perandorisë osmane turke, nën Sulejman I, Massawa pushtoi në 1557 nga të krishterët, ndërtimi atë që konsiderohet tani "qytetin e vjetër" e Massawa në ishullin Batsi. Ata gjithashtu pushtuan qytetet e Hergigo dhe Debarwa, kryeqytetin e Yeshaq, bashkëkohor krishterë Bahr Negus, përpara se të revoltohet përsëri në bregun nga 1578. Osmanëve mbeti në kontrollin e porteve të rëndësishme të Massawa dhe Hergigo dhe rrethinat e tyre, dhe mirëmbahen dominim e tyre mbi zonat bregdetare per gati 300 vjet, thithjen zonat bregdetare të shpërbë Adal Sulltanatit si vasalë në shekullin e 16-të. The Sulltanatit Funj e Sinnar konvertuar në Islam në shekullin e 16, por mbajti kontroll të pavarur të zonave jugperëndimor e Eritresë deri duke u zhytur në Perandorinë Osmane në fillim të shekullit të 19-të. Me sundimin feudal i Negus Bahr e brendshme malore me mbizotërim të krishterë dobësuar rëndë nga shekulli i 17 deri në kohët moderne, zona u mbiquajt Mereb Mellash nga vendasit dhe Etiopisë fqinje ashtu, do të thotë "përtej Mereb" (në Tigrinja). Ky emër përcaktuar territorin si në veri të lumit Mareb që në këtë ditë është një kufi natyror midis shteteve moderne e Eritresë dhe Etiopisë. [16] Rreth të njëjtën zonë edhe erdhi për t'i referohemi si Hamasien, një emër që mbijetuan deri kohët moderne, caktimin e një zonë shumë më të vogël (provincë) menjëherë përreth kryeqytetit Asmara, deri duke u zhytur në ndarjet e reja administrative në 1994. Në këto zona, autoriteti feudale ishte veçanërisht i dobët ose nuk ekzistojnë, dhe autonomia e fshatarësi landowning ishte veçanërisht i fortë, një lloj rregulli republikane ishte i përhapur, i qeverisur nga ligjet zakonore lokale ligjëruar nga këshillat e zgjedhur të madh (shimagile). [17] Në 1770 , të skocez James Bruce studiues Hamasien dhe Abisini përshkruan si "vende të ndryshme që shpesh janë të luftuar" (SUKE, f. 25). Kolonializëm Kolonizimi italiane filloi ndoshta me blerjen e lokalitetin e Assab nga një prift katolik romak me emrin Xhuzepe Sapetto vepron në emër të një kompanie të anijeve Xhenoveze quajtur "Rubattino" i cili e bleu tokë nga të Sulltanit afare e Obock (një vasal i osmanët) në vitin 1869. Kjo ndodhi në të njëjtin vit si në hapjen e Kanalit të pak nga. [18] Me miratimin e parlamentit italian dhe mbreti Umberto I i Italisë (pasua më pas nga djali i tij Victor Emmanuel III), qeveria e Italisë bleu pronat e kompanisë së Rubattino zgjeruar dhe pasuria e tij drejt veriut përgjatë bregdetit të Detit të Kuq drejt dhe më gjerë Massawa, cenuar më shpejt dhe për dëbimin e mëparshme "pasuria egjiptian", por takimin e rezistencë të ashpër në malėsisė Eritrean nga ushtria pushtuese e IV Yohannes perandori i Etiopisë. Hekurudhave Eritrean u ndërtua gjatë kolonializmit italian. "Colonia Primigenia" Itali deklaruar Eritrea një territor të Italisë që nga Vitet e re Dita 1890. Mbretëria e Italisë vendosi të Eritresë 1890-1941. Përafërsisht 100.000 kolonistët italiane vendosën gjatë 1930 në Primigenia Colonia (si Eritrea u quajtur nga italianët, përkatësisht ata konsiderohen Eritrea koloni e tyre të parë dhe më e rëndësishme), kryesisht në Asmara. Midis 1936 dhe 1941, diktatori Benito Mussolini shkurtimisht krijuar perandorisë italiane, me jetëshkurtër bashkimit të Eritrea, Etiopi dhe italiane Somaliland. Eritrea gëzuar industrializim të konsiderueshme dhe zhvillimin e infrastrukturës moderne gjatë sundimit italiane (të tilla si rrugët dhe të hekurudhave Eritrean). Italianët mbetur e pushtetit kolonial në Eritrea gjatë gjithë jetës së fashizmit dhe fillimet e Luftës së Dytë Botërore, deri sa ata u mposhtën nga forcat aleate në 1941, dhe Eritrea ra nën administrimin britanik. [18] Në Traktatin e Paqes të shkurtit 1947, Italia u dorëzua të gjitha kolonitë e saj, duke përfshirë Eritrea. Ndërsa nën kujdestari britanik, Kombeve të Bashkuara ka vendosur pas një hetimi të gjatë në lidhje me statusin e Eritresë, të federoj me Etiopi në vitin 1950. [19] Lufta për pavarësinë Pothuajse 10 vjet në federatë me Etiopi, në vitin 1961, 30-vjeçar Eritrean Lufta për pavarësi filluan, pas shpërbërjes the perandorit etiopian Haile Selassie I të federatës dhe mbylljen e parlamentit të Eritresë. Perandori shpalli Eritrea krahinën e katërmbëdhjetë të Etiopisë në vitin 1962. [20] Eritreans formuan Eritrean Çlirimtare të Frontit (Elf) dhe u rebeluan. Elf ishte fillimisht një bar-konservative e dominuar nga rrënjët e lëvizjes lowlanders myslimane. The Elf mori mbështetjen nga Egjipti Naser si pjesë e një politike të zgjerimit arab ndikimin nacionalist politik në rajon (disa Eritreans ishin arabisht-folës - një nga kushtet tepër të lirshme për të qenë pjesë e kombit të 'arab'). Qeveria perandorake e Etiopisë marrë mbështetje nga Shtetet e Bashkuara, i cili kishte krijuar një bazë të dëgjuar në radio, të quajtur Baza Kagnew, në Eritrea e të pushtuar kryeqytetin etiopian, Asmara. Ndarjet e brendshme në kuadër të Elf bazuar në fe, ideologji, etnike, klanit dhe, nganjëherë, personalitete, çuan në dobësimin dhe factioning i Elf nga e cila çarë Frontit të Çlirimit të Popullit Eritrean së. EPLF deklaruar marksizmi dhe vlerat egalitar lirë të gjinisë, fesë, apo paragjykim etnik. Udhëheqja e tij ishte edukuar në Kinë. Ai erdhi të mbështetur nga një rritje e diasporës Eritrean. Hidhur shpërthyen përleshje midis Elf dhe EPLF gjatë viteve 1970 dhe 1980 për dominimin mbi Eritrea. The Elf vazhduan të dominojnë peisazhin Eritrean edhe në vitet 1970 kur lufta për pavarësi neared fitoren për shkak të trazirave të brendshme Etiopi e shkaktuar nga një revolucion socialist kundër monarkisë atje. Fiton Elf pësoi kur SHBA sëmurë Etiopisë të mbështetur nga perandori ishte rrëzuar dhe zëvendësuar nga Derg, një marksist juntës ushtarake me përkrahje nga Bashkimi Sovjetik dhe vendet e tjera komuniste, që vazhdoi politikën etiopian e shtypjen Eritrean "separatistëve", me shtimin e ndihmës ushtarake dhe entuziazëm. Megjithatë, rezistenca Eritrean, i cili e pa veten të detyruar të tërhiqen nga shumica e fshat Eritrean ajo kishte pushtuar më parë, u bë ngulitur në vend në pjesët veriore të vendit rreth kufirin sudanez nga ku vijat më të rëndësishme të furnizimit erdhi. Granatuar rëndë dhe të sulmuar qytetin verior të Nakfa erdhi në simbolizojnë luftën Eritrean. (Monedhë Eritrean është emëruar pas tij.) [21] Numrat e EPLF u rrit në vitet 1980. The EPLF mbështetur kryesisht për armatime kapur nga ushtria etiopiane vetë si edhe mbështetje financiare dhe politike nga diaspora Eritrean dhe bashkëpunimin e shteteve armiqësore fqinje të qeverisë Etiopisë Somali dhe Sudan (edhe pse mbështetjen e këtyre të fundit u kthye në armiqësi në marrëveshje me Etiopi gjatë administratës Nimeiry Gaafar midis 1971 dhe 1985) si dhe rezistencës etiopian dhe lëvizjet separatiste. Thatësira, uria, dhe ofensivat intensiv nisur nga ushtria etiopiane në Eritrea mori një taksë e rëndë të popullsisë - më shumë se gjysmë milioni ikën në Sudan si refugjatë. Në vitin 1985, komando Eritrean elita infiltruar the etiopian dhe Bashkimit Sovjetik të mbajtur forcën bazë ajrore në Asmara dhe shkatërruan të gjitha 30 avionëve luftarakë atje, vuajnë vetëm një viktimë. Në vitin 1988, një masiv etiopian ofensivë ushtarake kundër rebelëve Eritrean backfired me një të tretën e ushtrisë etiopiane annihilated në qytetin verior Eritrean e Afabet. [22] Pas rënies së Bashkimit Sovjetik në vitin 1989 dhe mbështetje pakësuar për luftën etiopian, rebelët Eritrean avancuar më tej, kapjen portin e Massawa dhe vënien e aftësive etiopian dhe detare sovjetike atje jashtë veprimit. Deri më 1990 dhe në fillim të 1991 pothuajse gjithë territorin e Eritrean kishte qenë çliruar nga EPLF me përjashtim të kryeqytetit, lidhja e të cilit vetëm me pjesën tjetër të mbajtur nga qeveria Etiopi gjatë vitit të fundit të luftës ishte nga një urë ajrore. Në 1991, ushtria etiopiane në fund kapitullonte dhe kreu Mengistu saj Hailemariam iku në Zimbabve, ku ai banon sot e kësaj dite. Eritrean rebelët hynë Asmara kapitalit dhe filloi të qeverisur Eritrea më 24 maj, 1991. Qeveria e re etiopian i përbërë nga një koalicion i rezistencës etiopian dhe lëvizjet separatiste aleate me rebelët Eritrea së, pranoi kërkesat Eritrea për të pasur një ndërkombëtare (OKB-së referendumit) të mbikqyrur të quajtur UNOVER që do të zhvillohet në Eritrea, i cili përfundoi në prill 1993 me një votim të madhe nga Eritreans për pavarësi. Pavarësia u shpall më 24 maj, 1993. [23] Pavarësia Pas shpalljes së pavarësisë së Eritreas, kreu i EPLF, Isaias Afewerki, u bë i pari Eritrea së Përkohshme Presidentit dhe Frontit të Çlirimit të Popullit Eritrean së (më vonë u quajt Fronti Popullor për Demokraci dhe Drejtësi, ose PFDJ) krijoi një qeveri. [24] Të ballafaquar me burime të kufizuara ekonomike dhe shkatërroi një vend me dekada të luftës, qeveria hyri në një rindërtim dhe përpjekje të mbrojtjes, më vonë e quajtur Yikalo Warsai programit, në bazë të punës së ushtarakëve kombëtare dhe grave. Ajo është ende në vazhdim dhe vendos thjeshtë, i cili përbëhet nga çdo një mashkull apo femër që ka mbaruar shkollën e mesme, në një kombinim të detyrave që variojnë nga shërbimi ushtarak në projektet e ndërtimit, kujdesi shëndetësor, mësimdhënies dhe të trajnimit / arsimit, si dhe punë bujqësore në përmirësimin e sigurisë së vendit ushqim. [25] Qeveria gjithashtu përpjekjet për të trokitje e lehtë në burimet e Eritreans që jetojnë jashtë vendit me mbledhjen e një taksë 2% mbi të ardhurat bruto të atyre që dëshirojnë të fitojnë të drejta të plota ekonomike dhe qasje si qytetarë në Eritrea (pronësisë së tokës, licencat e biznesit dhe privilegje të tjera për shtetasit e etj), [26] ndërsa në të njëjtën kohë nxitjen e turizmit dhe investimet si nga Eritreans që jetojnë jashtë vendit dhe investitorë të tjerë të huaj. Kjo është komplikuar nga marrëdhëniet e trazuar Eritrea me fqinjët e saj, mungesa e stabilitetit politik dhe problemet e mëvonshme. Eritrea ndërpreru marrëdhëniet diplomatike me Sudanin në vitin 1994, duke përmendur se ky i fundit ishte i lidhur me grupe terroriste islamike për të destabilizuar Eritrean, dhe të dy vendet ka hyrë në një marrëdhënie të hidhur, duke akuzuar njëri tjetrin për pritjen e grupeve të ndryshme rebele opozitës ose "terroristë" dhe nxisni mbështetje nga jashtë për të destabilizojë të tjera. Marrëdhëniet diplomatike u rifilluan në vitin 2005, pas një marrëveshje pajtimi arrihet me ndihmën e negociatave të Katarit në 1999. [27] [28] Eritrea tani luan një rol të shquar në paqe e brendshme sudanez dhe përpjekje e pajtimit. [29] Ndoshta konflikti me ndikim më të thellë në Eritrea pavarur ka qenë armiqësia e përtërirë me Etiopi. Në vitin 1998, një luftë e kufirit me Etiopi mbi qytetin e Badme ndodhur. The Eritrean-etiopian Lufta përfundoi në 2000 me një marrëveshje të negociuar të njohur si marrëveshja Algjer, e cila caktohet një i pavarur, OKB-së lidhur komision kufirit të njohur si Eritrea-Etiopia kufitare Komisioni (EEBC), detyra e të cilit ishte të identifikojë qartë kufirin në mes të dy vendeve dhe do të lëshojë një vendim përfundimtar dhe detyrues. Së bashku me marrëveshjen e OKB-së krijoi një zonë të përkohshme të sigurisë që përbëhet nga një 25-kilometra tampon zonë e demilitarizuar brenda Eritrea, duke përgjatë gjatësinë e kufirit e diskutueshme në mes të dy shteteve dhe patrulluar nga trupat e OKB-së në mision me emrin UNMEE. Etiopi ishte tërhequr për të mbajtur pozicionet e para shpërthimit të armiqësive maj 1998. Marrëveshja e paqes do të përfundojë me zbatimin e vendimit të Komisionit të Kufijve, duke i dhënë fund edhe detyrën e misionit paqeruajtës të UNMEE. Vendim EEBC erdhi në prill 2002, e cila i dha Badme të Eritrea. Megjithatë, Etiopi nuk pranoi të tërhiqet nga pozicionet e ushtrisë së saj në zonat e diskutueshëm, duke përfshirë Badme, dhe gjithashtu nuk pranoi të zbatojë vendimin e EEBC, dhe mosmarrëveshja është në vazhdim. [30] Marrëdhëniet diplomatike mes Eritreas e Xhibutit u shkëputën për pak kohë gjatë luftës së kufirit me Etiopinë në vitin 1998 për shkak të një mosmarrëveshje në lidhje me raportet mes Xhibutit e Etiopisë gjatë luftës, por ishin rivendosur dhe normalizuar në vitin 2000. [31] Marrëdhëniet janë të tensionuara përsëri për shkak të një mosmarrëveshje përtërirë kufi . [32] Në mënyrë të ngjashme, Eritrea dhe Jemeni kishte një konflikt kufitar midis 1996-1998 mbi Ishujt Hanish dhe kufi detar, e cila u zgjidh në vitin 2000 nga Gjykata e Përhershëm të Arbitrazhit në Hagë. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetror Njësit administrative Artikulli kryesor Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Eritreasë Sipërfaqja e përgjithshme e Eritresë është 121.320 km2 dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 15 00 V, 39 00 L. Eritrea ka një vijë bregdetare të përgjithshme 2.234 km në detin e Kuq në të cilin ka edhe ishuj dhe vijë kufitare tokësore 1,626 km. Klima e Eritresë është e nxehtë, përgjatë bregdetit të detit Kuq e djerrët, në pjesë malore në brendi e lagësht (rreth 61 cm reshje shiu), në pjesët tjera malore dhe rrafshnalta është klimë gjysmë shkretinore me reshje shiu të ashpra gjatë sezonit qershor-shtator e sidomos në pjesën shkretinore përgjatë bregdetit. Relievi e Eritresë në përgjithësi dominohet nga vargmalet që zgjerohen nga pjesa veri-jugore e Etiopisë. Në pjesën lindore përshkohet nga fushat shkretinore deri në bregdet dhe pjesa veriperëndimor ka një teren shkëmborë të cilat kalojnë në rrafshnalta të parregullta në pjesën jug-perëndimore. Pika më e ultë e relievit është -75 m në afërsi të Kulul-it në luginën e quajtur "Denakil" dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,018 metrave në vendin e quajtur "Soira", në jug-lindje të kryeqytetit Asmara. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Eritreasë Demografia Artikulli kryesor Demografia e Eritreasë Kultura Artikulli kryesor Kultura e Eritreasë Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Religious persecution in Eritrea US condemns Eritrea over religion Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion mbi Estonia?

Republika e Estonisë apo Estonia (estonisht: Eesti Vabariik apo Eesti) ndodhet në pjesën veriore të Evropës. Kryeqyteti i Estonisë është Talini. Republika baltike është anëtare e Bashkimit Evropian që nga viti 2004. Estonia fitoi pavarësinë për herë të parë më 24 shkurt 1918, dhe e rifitoi atë më 20 gusht 1991 pas një pushtimi 47 vjeçar nga Bashkimi Sovjetik. Estonia kufizohet në jug nga Letonia ndërsa në lindje nga Rusia. Në veri, gjiri i Finlandës e ndan nga Finlanda dhe Deti Baltik e ndan në perëndim nga Suedinë. Estonia njihet si vendi i vetëm i qeverisjes elektronike (e-qeverisje) ku çdo shërbim shtetëror kryhet me anë të internetit, duke përdorur kartën e identitetit. Gjithashtu Estonia është i vetmi vend në botë që aktualisht kryen të gjitha zgjedhjet në vend me anë të internetit, duke e bërë kështu të mundur votimin kudo që zgjedhësi ndodhet e është i pajisur me internet. Historia Estonia ka qenë të populluara nga koha kur akulli i fundit i periudhës akullnajore shkriu në këtë pjesë të Evropës, diku rreth 11,000-13,000 vite më parë. Banorët më të vjetër llogaritet të kenë jetuar pran një lumi të quajtur sot Pärnu, afër qytetit Sindi (banorët e fshatit Pulli- në pjesën e djathtë të lumit). Këto vendbanime datojnë që nga mijëvjeçari i VIII p.e.s. Krishterimi në Estoni u vendos me dhunë gjatë kryqëzatave nga vëllazëria gjermane "Livonian Sword Brethren". Danimarka pushtoi këtë vend në vitin 1227. Fuqi të cilat kanë pushtuar këtë vend kanë qenë të ndryshme si Danimarka, feudalë gjermanë, Suedia, Polonia dhe së fundi (1710 de facto, 1721 de juro me Traktatin e Nystad-it) Rusia. Po thuaj se gjatë këtyre pushtimeve paria dhe klasa lartë dhe mesme e shoqërisë Estoneze përbëhej nga shumica gjermanëve baltikë deri më 1918. Pas shpërbërjes së Rusisë Imperialiste, pas Revolucionit të tetorit, Estonia deklarohet si Republikë e pavarur më 24 shkurt 1918. Pas Luftës Çlirimtare Estoneze dhe Traktatit të Tartuit të nënshkruar më 2 shkurt 1920, Estonia pat 22 vite pavarësi, me një qeverisje të ngjashme parlamentare si qeveria e rivendosur më 1992, pas rënies së Sovjetikëve BRSS. Ky lloj qeverie në Estoni thirret Riigikogu dhe parlamentarët zgjedhën nga gjithë banorët në Estoni, mbi moshën 18-vjeçare. Riigikogu, ishte shpërbërë në vitin 1934 dhe vendi udhëhiqej me dekrete të presidentit Konstantin Päts, deri më mbajtjen e zgjedhjeve parlamentare në vitin 1938 Në qershor të vitit 1940, Estonia pushtohet nga trupat sovjetike, si rrjedhë e paktit gjermano-sovjetik të nënshkruara nga Molotov-Ribbentrop në vitin 1939. Inteligjenca e vendit si dhe shumë politikanë ndër të cilët ishte edhe presidenti Konstantin Päts (u internua në Rusi), u vranë dhe u keqtrajtuan apo internuan në Rusi. Nga 1941-1944 Estonia ishte e pushtuar nga Gjermania fashiste, pra derisa forcat gjermane u munden nga sovjetikët. Pavarësinë, Estonia e ka rifituar më 20 gusht 1991 me Revolucionin e Këngës dhe me rënien e BRSS-së. Që nga kjo kohë ditë kombëtare në Estoni ka mbetur 20 gushti. Trupat e fundit sovjetike janë larguar nga Estonia më 31 gusht 1994,ndërsa më 29 mars 2004, Estonia iu bashkangjit Paktit Verior (NATO). Pranimi i saj në Bashkimin Evropian (BE) është bërë zyrtarisht më 1 maj 2004. Më 18 maj 2005, Estonia ka nënshkruar marrëveshjen për kufijtë me Rusinë, kufijtë e Estonisë kanë mbetur ata që kanë qenë përdorur që nga 1991-ta, dhe që parlamenti Riigikongu i ka ratifikua më 20 qershor 2005. Pas këtij ratifikimi nga ana e estonezëve ka reaguar Rusia, duke pohuar se në preambulën Estoneze përfshihen pjesë të territorit të Estonisë gjatë kohës së BRSS dhe indirekt ato e reflektojnë kohen e okupimit, dhe më së miri është që të i ri-fillojnë negociatat për këtë çështje. Politika Estonia është një republikë parlamentare me një parlament të përbërë nga 101 deputetë. Deputetët dhe qeveria zgjidhen për një mandat 4 vjeçar, kurse presidenti për një mandat 5 vjeçar. Estonia është i vetmi shtet në botë që bën zgjedhje elektronike nëpërmjet internetit. Çdo shtetas estonez mund të votojë nga kudo që ndodhet, mjafton që të ketë internet, kompjuter, lexues karte dhe kartën e letërnjoftimit me vete. Në zgjedhjet e fundit, më shumë se 30% e votuesve votuan nëpërmjet internetit. Estonia është pjesë e Bashkimit Evropian, zonës Shengen që prej 2007-ës dhe Eurozonës që prej 2009-ës. Mbrojtja Mbrojtja e vendit sigurohet nga Forcat e Armatosura të Estonisë, që kanë në përbërjen e saj ushtrinë, forcat detare dhe ato ajrore. Shërbimi ushtarak është i detyrueshëm për meshkujt e moshave 18-28 vjeç. Ushtria estoneze në kohë paqeje përbëhet nga 5500 trupa. Mbrojtja e vendit sigurohet dhe nga forcat paraushtarake vullnetare (Eesti Kaitseliit) që arrijnë në numër nga 15500 deri në 24500 trupa vullnetare. Njësitë administrative Estonia ka 15 njësi administrative të quajtura "maakonad" (qarqe) (org.:maakonnad; njëjës: maakond) dhe ato janë: Harju maakond Hiiu maakond Ida-Viru maakond Jõgeva maakond Järva maakond Lääne maakond Lääne-Viru maakond Põlva maakond Pärnu maakond Rapla maakond Saare maakond Tartu maakond Valga maakond Viljandi maakond Võru maakond Qyteti më i madh nga popullsia është Talini, që është kryeqyteti i Estonisë, me 410 000 banorë, pastaj vjen Tartu me rreth 100 000 banorë, Narva me 65 000 banorë dhe shumë qytete e qyteza të tjera me popullsi nën 50 000 banorë. Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Estonisë është 45,226 km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 59 00 V, 26 00 L dhe 43,211 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 2,015 km2 ujë. Vija bregdetare e Estonisë është 3,794 km e gjatë. Estonia ka mbi 1000 ishuj dhe mbi 1400 liqene. Ishulli më i madh i Estonisë është Saaremaa, me sipërfaqe prej 2673 km². Liqeni më i madh në Estoni është liqeni Peipsi, me një sipërfaqe prej 3,555 km2 dhe ndahet mes Estoninsë dhe Rusisë. Võrtsjärv është liqeni i dytë në Estoni për nga madhësia. Klima në Estoni është oqeanike me lagështi bregdetare, me dimër të butë ne krahasim me vende në të njëjtin paralel, dhe me verë të freskët. Temperaturat mesatare variojnë nga 16.3 °C (61.3 °F) në ishujt e Baltikut, deri në 18.1 °C (64.6 °F) në brendësi të vendit në korrik i cili është dhe muaji më i nxehtë, dhe nga −3.5 °C (25.7 °F) në ishuj, deri në −7.6 °C (18.3 °F) në brendësi në shkurt që është dhe muaji më i ftohtë i vitit. Relievi i Estonisë është terren kryesisht i rrafshët në pjesën veriore dhe malorë në pjesën jugore. Pika më e ultë gjendet përgjatë bregdetit në detin Baltik (0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 318 metrave në vendin e quajtur Suur Munamägi (Mali i Madh i Vezës). Estonia ka një natyrë të pasur, me mbi gjysmën e territorit të mbuluara nga pyjet. Pyjet në veri të vendit përbëhen kryesisht nga haloret, kurse në jug të vendit nga pyje të përzier me pisha, bredha, mështekna, panja e dushqe. Bota shtazore është e pasur gjithashtu. Gjitarët kryesorë janë ariu, ujku, rrëqebulli, dhelpra, dreri, dreri brilopatë, derri i egër, kastori, kunadhja, baldosa, lundërza, kaprolli, foka etj. Shpendët janë të shumëllojshëm, si p.sh. shqiponja, skifteri, lejleku, pulëbardha, gjeli i egër, patat e egra, mjellma, pelikani, kormorani, etj. Lumenjtë janë të pasur me peshq, si krapi, luçiperka, mlyshi, sharrmaku, salmoni, trofta, blini, etj, Estonia ka 5 parqe kombëtare: Parku Kombëtar Lahemaa; Parku Kombëtar Karula; Parku Kombëtar Soomaa; Parku Kombëtar Vilsandi; Parku Kombëtar Matsalu. Ekonomia Ekonomia e Estonisë është liberale dhe bazohet kryesisht në elektronikë, telekomunikacion, produkte ushqimore, veshmbathje, lëndë drusore, makineri, ndërtim anijesh dhe shërbime bankare. Ekonomia ka marrë zhvillim si pasojë e kryerjes së shumë shërbimeve online dhe sektori i Teknologjisë së Informacionit dhe elektronikës ka rritje të hovshme vit pas viti, duke theksuar se Skype u krijuar në Estoni kryesisht nga inxhinierë estonezë. Estonia ka shumë porte nga ku transportohen mallra të ndryshme për dhe nga Rusia. Estonia ka një borxh të vogël, vetëm 6.7% te GDP. Estonia është në eurozonë që prej 1 janarit të 2011-ës. PBB për frymë në vitin 2015 ishte $28 781. Estonia doli e 8-ta në renditjen për liri ekonomike të vitit 2015, dhe e 4-ta në Evropë. Forbes e renditi Estonisë në vend të 13, në listën e vendeve më të mira për të bërë biznes. Rroga mesatare mujore bruto në tremujorin e tretë të 2016-ës ishte 1119€. Shkalla e papunësisë në mars të 2016-ës ishte 6,4%. Partnerët kryesorë tregtarë të Estonisë janë Finlanda, Suedia, Letonia, Rusia, Gjermania, Norvegjia, Danimarka, SHBA-ja dhe Britania e Madhe. Eksportet kryesore janë makineri e pajisje, lëndë drusore e letër, tekstile, produkte ushqimore, mobilie, prodhime kimike dhe metalore. Demografia Duke pasur vetëm 1.3 milion banorë, Estonia është një ndër vendet më së paku të populluara në Bashkimin Europian. Rritja e popullsisë është 1.41 fëmijë në muaj . Estonia ka pak qytete të mëdha, më të populluarat janë Talini, Tartu, Narva, Kohtla-Järve dhe Pärnu. Rajoni më i madh është pa dyshim ai i Talinit, përfshirë këtu qytetet Maardu, Saue dhe komuna më të vogla si Viimsi, Tabasalu, Vääna-Jõesuu and Männiku. Gjuha Gjuha zyrtare e Estonisë është estonishtja. Gjuha estoneze është pjesë e familjes së gjuhëve fino-ugrike, ku bëjnë pjesë dhe finlandishtja, hungarishtja, marishtja, karelishtja, dhe saamishtja. Estonishtja është e ngjashme me finlandishten, por ka dhe fjalë të ndikuara nga suedishtja, gjermanishtja dhe një pakicë dhe nga rusishtja si pasojë e pushtimit nga këto vende. Alfabeti estonez ka 27 shkronja dhe është me bazë latine, plus shkronjave shtesë si ä,ö,ü,õ dhe ž e š. Tekst në gjuhën estoneze nga një poezi: Kas siis selle maa keel Laulutuules ei või Taevani tõustes üles Igavikku omale otsida? Shqip: A nuk mundet kjo gjuhë e kësaj toke Në erërat e këngëve nuk mundet Duke u ngjitur lart për në qiell Të kërkojë përjetësinë e saj? Kristjan Jaak Peterson Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Pushime Shih edhe Arsimi në Estoni Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Official State Website (eRiik) (anglisht) Estonia Country Guide Estonica - from A to Z about Estonia Estonia Pictures Estonia Map Burime të dhënash

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Etiopia për vizitorët në aspektin kulturor, rekreativ dhe arsimor.

Etiopia (vjeter. Absinia) ndodhet në pjesën lindore të Afrkës dhe është vend kontinental. Në veri-lindje kufizohet me Eritren e Xhibutin, në jug-perendim me Somalin, në jug Keninë dhe pjesa tjeter në lindje dhe veri-lindje kufizohet me Sudanin. Historia Artikulli kryesor Historia e Etiopisë ne etiopi gjendet rrafshnalta e etiopis Etiopia më parë ka qenë e njohur edhe si Abes-sinia apo Abesinia. Koha parahistorike: Etiopia konsiderohet si vendi i shfaqjes e te njerzeve moderne, Homo Sapiens (Latinisht: Njeri i menqur) ne kohen e Mesme Paleolitike rreth 200,000 vjet me heret. Eshtrat te para njerzore moderne u zbuluan ne pjesen jug lindore te Etiopise qe quhen 'mbetjet Omo'. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetror Njësitë administrative Artikulli kryesor Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Etiopisë Sipërfaqja e përgjithshme e Etiopisë është 1,127,127 km2 nga e cila 7,444 km2 janë ujë dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 V, 38 00 L. Etiopia nuk ka bregdet për këtë ka një vijë kufitare 5,328 km. Klima e Etiopisë është klimë tropiku e ndikuar shumë nga topografia e relievit. Relievi e Etiopisë përshkohet nga rrafshnalta me në qendër vargmalet që ndahen në rrafshin e madh të Rifit. Pika më e ultë e relievit është -125 m në luginën e quajtur "Denakil" dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 4,620 metrave në vendin e quajtur "Ras Dejen", në veri të kryeqytetit Adis Abejtë. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Etiopisë Demografia Artikulli kryesor Demografia e Etiopisë Kultura Artikulli kryesor Kultura e Etiopisë Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Burimi i të dhënave Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : CIA World Factbook page University of Pennsylvania African Studies Center Ethiopia page Zeal profiles over 300 relevant websites http://www.St-Takla.org http://www.myethiopia.info/ http://www.ethioindex.com/ https://web.archive.org/web/20050123051208/http://www.ethiopiafirst.com/ https://web.archive.org/web/20050124003116/http://www.ethiozena.net/ http://www.addistribune.com/ http://www.waltainfo.com/ http://www.capitalethiopia.com/ http://www.ethiopianreporter.com/ http://tezeta.org/ Poezi Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Finlanda?

Finlanda (Finlandisht: Suomi; suedisht: Finland), zyrtarisht Republika e Finlandës (finlandisht: Suomen tasavalta; suedisht: Republiken Finland) është një vend nordik në Evropën Veriore. Kufizohet me Suedinë në veriperëndim, Norvegjinë në veri dhe Rusinë në lindje, me Gjirin e Bothnias në perëndim dhe Gjirin e Finlandës në jug, përballë Estonisë. Finlanda mbulon një sipërfaqe prej 338,455 kilometra katrorë me një popullsi prej 5.6 milionë banorësh. Helsinki është kryeqyteti dhe qyteti më i madh. Shumica dërrmuese e popullsisë janë finlandezë etnikë. Finlandishtja dhe suedishtja janë gjuhët zyrtare, suedishtja është gjuha amtare e 5.2% të popullsisë. Finlanda u banua për herë të parë rreth vitit 9000 p.e.s. pas Periudhës së Fundit të Akullnajave. Epoka e Gurit prezantoi disa stile dhe kultura të ndryshme qeramike. Epoka e bronzit dhe epoka e hekurit u karakterizuan nga kontaktet me kulturat e tjera në Fennoscandia dhe rajonin e Baltikut. Nga fundi i shekullit të 13-të, Finlanda u bë pjesë e Suedisë si pasojë e Kryqëzatave Veriore. Në vitin 1809, si rezultat i Luftës Finlandeze, Finlanda u bë pjesë e Perandorisë Ruse si Dukati i Madh i Finlandës, gjatë së cilës arti finlandez lulëzoi dhe filloi të përhapet ideja e pavarësisë. Në vitin 1906, Finlanda u bë shteti i parë evropian që dha të drejtën universale të votës dhe i pari në botë që u dha të gjithë qytetarëve të rritur të drejtën për të kandiduar për poste publike. Pas Revolucionit Rus të vitit 1917, Finlanda shpalli pavarësinë nga Rusia. Në vitin 1918, shteti i ri u nda nga Lufta Civile Finlandeze. Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Finlanda luftoi Bashkimin Sovjetik në Luftën e Dimrit dhe Luftën e Vazhdimit, dhe Gjermaninë Naziste në Luftën e Laplandës. Më pas humbi pjesë të territorit të saj, por ruajti pavarësinë e saj. Finlanda mbeti kryesisht një vend agrar deri në vitet 1950. Pas Luftës së Dytë Botërore, ajo u industrializua me shpejtësi dhe zhvilloi një ekonomi të përparuar, ndërkohë që ndërtoi një shtet të mirëqenies së gjerë të bazuar në modelin nordik; Vendi shpejt gëzoi një prosperitet të gjerë dhe të ardhura të larta për frymë. Gjatë Luftës së Ftohtë, Finlanda miratoi një politikë zyrtare neutraliteti. Finlanda u bashkua me Bashkimin Evropian më 1995, Eurozona në fillimin e saj më 1999 dhe NATO më 2023. Finlanda performon shumë në metrikë të performancës kombëtare, duke përfshirë arsimin, konkurrencën ekonomike, liritë civile, cilësinë e jetës dhe zhvillimin njerëzor. Historia Para historia e Finlandës është e lidhur ngushtë me ato të tokave veriore. Sipas arkeologëve finlandezë, këto vise janë banuar pas shkrirjes së akullit (akullnajat e veriut), ndërsa mitet më të reja që vijnë nga viset perëndimore të Skandinavisë shkojnë edhe më larg. Kjo pjesë e rruzullit në botën e Mesdheut (si duket edhe më gjerë), nuk ka pasur ndonjë emërtim të posaçëm deri në kohërat e reja (shekulli XIX). Në përgjithësi këto vise kanë hyrë në pjesën e vendeve veriore, Skandinavisë apo më vonë edhe Rusisë. Perandori rusë, Aleksandri I, për herë të parë këto vise i bashkon në një truall i ngjeshur në vitin 1808;Duka i Madh i Finlandës. Pas revolucionit bolshevik në Perandorinë Ruse kjo krahinë u shpall e pavarur. Bolshevikët e pranojnë shpalljen e saj më 6 dhjetor 1917 dhe nënshkruajnë ndarjen e kufirit. Gjatë luftës së II-ë botërore ajo merë pjesë aktive kundër Gjermanisë dhe zhvillon luftën në Lapland. Me forcimin e BRSS-së, ajo kërkoi të bëhet shqyrtimi i kufijve dhe disa të drejtave politike të sovjetikëve mbi këtë territor. Kështu ata ndër të tjera, sovjetët marrin të drejtën e mbrojtjes nga ky territor në raste sulmi nga Gjermania (bëhet fjalë për Gjermanin Federale të ndarë në Sektorë të shteteve perëndimore). Pas shkatërrimit të BRSS, Finlandezët të ballafaquar me problemet e reja ekonomike, por të lumtur për fundin e mirë ju afrohen shteteve perëndimore duke u anëtarësuar në NATO e më vonë edhe në BE. Diplomatët Finlandezë kanë pasur marrëdhënie të ngushta me Rusinë dhe tani, shpesh luajnë rolin e ndërmjetësuesit në mes të vendeve perëndimore dhe Rusisë. Gjeografia Finlanda është një nga vendet më veriore në botë. Nga kryeqytetet botërore, vetëm Reykjavík shtrihet më shumë në veri sesa Helsinki. Distanca nga pika më jugore - Hanko në Uusimaa - deri në atë veriore - Nuorgam në Lapland - është 1,160 kilometra (720 mi). Finlanda ka rreth 168,000 liqene (me sipërfaqe më të madhe se 500 m2) dhe 179,000 ishuj. Liqeni i tij më i madh, Saimaa, është i katërti më i madh në Evropë. Liqeni Finlandez është zona me më shumë liqene në vend; shumë nga qytetet kryesore në zonë, veçanërisht Tampere, Jyväskylä dhe Kuopio, ndodhen pranë liqeneve të mëdhenj. Përqendrimi më i madh i ishujve gjendet në jugperëndim, në Detin e Arkipelagut midis Finlandës kontinentale dhe ishullit kryesor të Åland. Pjesa më e madhe e gjeografisë së Finlandës është rezultat i Epokës së Akullnajave. Akullnajat ishin më të trasha dhe zgjatën më gjatë në Fennoscandia krahasuar me pjesën tjetër të Evropës. Efektet e tyre gërryese e kanë lënë peizazhin finlandez kryesisht të sheshtë me pak kodra dhe më pak male. Pika e saj më e lartë, Halti me 1,324 metra, gjendet në veriun ekstrem të Laplandës në kufirin midis Finlandës dhe Norvegjisë. Mali më i lartë, maja e të cilit është tërësisht në Finlandë është Ridnitšohkka në 1,316 m, drejtpërdrejt ngjitur me Haltin. Klima Faktori kryesor që ndikon në klimën e Finlandës është pozicioni gjeografik i vendit midis paraleleve të 60-ta dhe 70-ta veriore në zonën bregdetare të kontinentit Euroaziatik. Në klasifikimin e klimës Köppen, e gjithë Finlanda shtrihet në zonën boreale, e karakterizuar nga vera të ngrohta dhe dimra të ngrirë. Brenda vendit, butësia ndryshon në mënyrë të konsiderueshme midis rajoneve bregdetare jugore dhe veriut ekstrem, duke treguar karakteristika të një klime detare dhe kontinentale. Finlanda është mjaft afër Oqeanit Atlantik për t'u ngrohur vazhdimisht nga Rryma e Golfit. Rrjedha e Gjirit kombinohet me efektet e moderuara të Detit Baltik dhe liqeneve të shumta në brendësi për të shpjeguar klimën jashtëzakonisht të ngrohtë krahasuar me rajone të tjera që ndajnë të njëjtën gjerësi gjeografike, si Alaska, Siberia dhe Grenlanda jugore. Dimrat në Finlandën jugore (kur temperatura mesatare ditore mbetet nën 0 °C) zakonisht zgjat rreth 100 ditë, dhe në brendësi bora zakonisht mbulon tokën nga fundi i nëntorit deri në prill, dhe në zonat bregdetare si p.sh. Helsinki, bora shpesh mbulon tokën nga fundi i dhjetorit deri në fund të marsit. Edhe në jug, netët më të ashpra të dimrit mund të shohin që temperaturat të bien deri në -30 °C megjithëse në zonat bregdetare si Helsinki, temperaturat nën -30 °C janë të rralla. Vera klimatike (kur temperatura mesatare ditore mbetet mbi 10 °C) në Finlandën jugore zgjasin nga fundi i majit deri në mes të shtatorit, dhe në brendësi, ditët më të ngrohta të korrikut mund të arrijnë mbi 35 °C. Edhe pse pjesa më e madhe e Finlandës shtrihet në brezin e taigës, rajonet më jugore bregdetare ndonjëherë klasifikohen si hemiborale. Në Finlandën veriore, veçanërisht në Lapland, dimrat janë të gjatë dhe të ftohtë, ndërsa verat janë relativisht të ngrohta, por të shkurtra. Në ditët më të rënda të dimrit në Laplandë, temperatura mund të bjerë në -45 °C. Dimri i veriut zgjat rreth 200 ditë me mbulesë të përhershme bore nga mesi i tetorit deri në fillim të majit. Verat në veri janë mjaft të shkurtra, vetëm dy deri në tre muaj, por ende mund të shihen temperatura maksimale ditore mbi 25 °C (77 °F) gjatë valëve të të nxehtit. Asnjë pjesë e Finlandës nuk ka tundra arktike, por tundra alpine mund të gjendet në zonat e Laplandës. Klima finlandeze është e përshtatshme për kultivimin e drithërave vetëm në rajonet më jugore, ndërsa rajonet veriore janë të përshtatshme për blegtori. Një e katërta e territorit të Finlandës shtrihet brenda Rrethit Arktik dhe dielli i mesnatës mund të përjetohet për më shumë ditë sa më larg që udhëton në veri. Në pikën më veriore të Finlandës, dielli nuk perëndon për 73 ditë rresht gjatë verës dhe nuk lind fare për 51 ditë gjatë dimrit. Rajonet Finlanda përbëhet nga 19 rajone (maakunta). Qarqet drejtohen nga këshillat e qarkut të cilët shërbejnë si forume bashkëpunimi për komunat e një qarku. Detyrat kryesore të qarqeve janë planifikimi rajonal dhe zhvillimi i sipërmarrjes dhe arsimit. Përveç kësaj, shërbimet shëndetësore publike zakonisht organizohen në bazë të qarqeve. Këshillat e qarkut zgjidhen nga këshillat bashkiakë, ku secila bashki dërgon përfaqësues në proporcion me popullsinë e saj. Përveç bashkëpunimit ndërkomunal, i cili është përgjegjësi e këshillave të qarkut, çdo qark ka një Qendër shtetërore të Punësimit dhe Zhvillimit Ekonomik, e cila është përgjegjëse për administrimin vendor të punës, bujqësisë, peshkimit, pylltarisë dhe çështjeve të sipërmarrjes. Historikisht, qarqet janë ndarje të provincave historike të Finlandës, zona që përfaqësojnë dialektet dhe kulturën lokale më saktë. Njësitë administrative Ndarjet themelore administrative të vendit janë komuna, të cilat mund ta quajnë veten edhe qytete ose qyteze. Ato përbëjnë gjysmën e shpenzimeve publike. Shpenzimet financohen nga tatimi mbi të ardhurat komunale, subvencionet shtetërore dhe të hyra të tjera. Që nga viti 2021, ka 309 komuna, dhe shumica kanë më pak se 6,000 banorë. Përveç komunave, janë përcaktuar edhe dy nivele të ndërmjetme. Komunat bashkëpunojnë në shtatëdhjetë nënrajone dhe nëntëmbëdhjetë qarqe. Këto qeverisen nga komunat anëtare dhe kanë vetëm kompetenca të kufizuara. Provinca autonome e Åland ka një këshill rajonal të përhershëm të zgjedhur në mënyrë demokratike. Populli Sàmi ka një rajon gjysmë autonom amtar në Lapland për çështjet e gjuhës dhe kulturës. Politika Kushtetuta Kushtetuta e Finlandës përcakton sistemin politik; Finlanda është një republikë parlamentare në kuadrin e një demokracie përfaqësuese. Kryeministri është njeriu më i fuqishëm i vendit. Qytetarët mund të kandidojnë dhe votojnë në zgjedhjet parlamentare, komunale, presidenciale dhe të Bashkimit Evropian. Presidenti Kreu i shtetit të Finlandës është Presidenti i Republikës. Finlanda ka pasur për pjesën më të madhe të pavarësisë së saj një sistem gjysmë-presidenciale, por në dekadat e fundit kompetencat e presidentit janë zvogëluar dhe vendi tani konsiderohet një republikë parlamentare. Një kushtetutë e re e miratuar në vitin 2000, e ka bërë presidencën një zyrë kryesisht ceremoniale që emëron Kryeministrin si të zgjedhur nga Parlamenti, emëron dhe shkarkon ministrat e tjerë të qeverisë finlandeze me rekomandimin e Kryeministrit, hap seancat parlamentare dhe i jep shtetit nderon. Megjithatë, Presidenti mbetet përgjegjës për marrëdhëniet e jashtme të Finlandës, duke përfshirë luftën dhe paqen, por duke përjashtuar çështjet që lidhen me Bashkimin Evropian. Për më tepër, Presidenti ushtron komandën supreme mbi Forcat e Mbrojtjes Finlandeze si komandant i përgjithshëm. Gjatë ushtrimit të kompetencave të tij/saj të jashtme dhe të mbrojtjes, Presidentit i kërkohet të konsultohet me Qeverinë Finlandeze, por këshilla e Qeverisë nuk është e detyrueshme. Përveç kësaj, Presidenti ka disa kompetenca rezervë të brendshme, duke përfshirë autoritetin për të vënë veton ndaj legjislacionit, për të dhënë falje dhe për të emëruar disa zyrtarë publikë. Presidenti gjithashtu kërkohet me Kushtetutë që të shkarkojë ministra individualë ose të gjithë Qeverinë pas votimit të mosbesimit nga parlamenti. Presidenti zgjidhet drejtpërdrejt përmes balotazhit të votimit për një maksimum prej dy mandatesh 6-vjeçare radhazi. Presidenti aktual është Sauli Niinistö; ai mori detyrën më 1 mars 2012. Presidentët e mëparshëm ishin K. J. Ståhlberg (1919–1925), L. K. Relander (1925–1931), P. E. Svinhufvud (1931–1937), Kyösti Kallio (1937–1940), Risto Ryti (1940–1944), C. G. E. Mannerheim (1944–1946), J. K. Paasikivi (1946–1956), Urho Kekkonen (1956–1982), Mauno Koivisto (1982–1994), Martti Ahtisaari (1994–2000), dhe Tarja Halonen (2000–2012). Parlamenti Parlamenti njëdhomësh i Finlandës prej 200 anëtarësh ushtron autoritetin suprem legjislativ në vend. Mund të ndryshojë kushtetutën dhe ligjet e zakonshme, të shkarkojë kabinetin dhe të anashkalojë veton presidenciale. Aktet e tij nuk i nënshtrohen shqyrtimit gjyqësor; kushtetutshmëria e ligjeve të reja vlerësohet nga komisioni ligjor kushtetues i parlamentit. Parlamenti zgjidhet për një mandat katër vjeçar duke përdorur metodën proporcionale D'Hondt brenda disa zonave zgjedhore me shumë mandate përmes zonave me shumë anëtarë të listës më të hapur. Komisione të ndryshme parlamentare dëgjojnë ekspertët dhe përgatisin legjislacionin. Partitë e rëndësishme parlamentare janë Partia e Qendrës, Kristian Demokratët, Partia Finlandeze, Lidhja e Gjelbër, Aleanca e Majtë, Partia e Koalicionit Kombëtar, Socialdemokratët dhe Partia Popullore Suedeze. Ekonomia Finlanda ka një ekonomi të tregut të lirë, tejet të industrializuar me të ardhura për kokë banori të barabarta me ato të vendeve të perëndimit si Franca, Gjermania, Suedia ose Britania e Madhe. Sektori më i madh i ekonomisë është shërbimi me 65,7 përqind, e pasuar nga rafineria me 31,4 përqind. Prodhimi primar përbën 2,9 përqind. Duke iu falënderuar tregtimit të jashtëm, çelësi i ekonomisë është prodhimi. Industritë më të mëdha janë elektronika (21,6 %), makineria, automjetet dhe produkte tjera inxhinierike të metalit (21,1 %), industria e pyllit (13,1 %), dhe kemikalet (10,9 %). Finlanda ka resurse të drurit, mineraleve, dhe ujit të freskët. Pylltaria, fabrikat e letrës, dhe sektori i agrikulturës (në të cilën paguesit e taksave shpenzojnë rreth 2 miliardë euro çdo vit) janë të ndjeshme politikisht tek banorët rural. Greater Helsinki përbën rreth një të tretën e GDP-së. Në një krahasim të OECD në vitin 2004, prodhimi i teknologjisë së lartë renditej i dyti me radhë, pas Irlandës. Sidoqoftë, shërbimet e diturisë intensive u renditën më të voglat dhe sektorët e rritjes së ngadalshme, sidomos agrikultura dhe teknologjia e ulët, u renditën të dytat. Investimet ishin më të vogla se që ishte parashikuar.. Një numër i konsiderueshëm i inxhinierëve të trajnuar dhe profesionistë të tjerë banojnë në Finlandë, duke prodhuar kështu kompani lidere në Botë. Indeksi i Lirisë Ekonomike duke e renditur atë në vendin e 16të në Botë dhe të 9-tin në Evropë tregon se sa e lirë është ekonomia e Finlandës, edhe pse taksat ndikojnë negativisht. Kurse sektori i prodhimtarisë është një ndër më eficientët në Botë. OECD tregon se sektori i shërbimit mund të përfitojë shumë nga përmirësimet politike. Raporti i Forumit Ekonomik Botëror, i bazuar në sondazhet e opinionit, e ka renditur Finlandën si vendin me konkurrencën më të madhe në Botë. Finlanda eshte nje nga shtetet me te mira ne bot, dhe me ekonomi te larte dhe shkollat jane nje nga me te mirat ne bot. Demografia Popullsia e Finlandës aktualisht është rreth 5.5 milion. Finlanda ka një dendësi mesatare të popullsisë prej 18 banorësh për kilometër katror. Kjo është dendësia e tretë më e ulët e popullsisë së çdo vendi evropian, pas atyre të Norvegjisë dhe Islandës, dhe dendësia më e ulët e popullsisë nga çdo vend anëtar i Bashkimit Evropian. Popullsia e Finlandës ka qenë gjithmonë e përqendruar në pjesët jugore të vendit, një fenomen që u bë edhe më i theksuar gjatë urbanizimit të shekullit të 20-të. Dy nga tre qytetet më të mëdha në Finlandë ndodhen në zonën metropolitane të Helsinkit të Madh—Helsinki dhe Espoo. Në qytetet më të mëdha të Finlandës, Tampere mban vendin e tretë pas Helsinkit dhe Espoo, ndërsa Vantaaja fqinje e Helsinkit është e katërta. Qytete të tjera me popullsi mbi 100,000 janë Turku, Oulu, Jyväskylä, Kuopio, dhe Lahti. Që nga viti 2021, kishte 469,633 njerëz me një prejardhje të huaj që jetonin në Finlandë (8.5% e popullsisë), shumica e të cilëve janë nga ish-Bashkimi Sovjetik, Estonia, Somalia, Iraku dhe ish-Jugosllavia. Fëmijëve të të huajve nuk u jepet automatikisht shtetësia finlandeze, pasi ligji i kombësisë finlandeze praktikon dhe ruan politikën jus sanguinis ku vetëm fëmijët e lindur nga të paktën një prind finlandez u jepet shtetësia. Nëse ata kanë lindur në Finlandë dhe nuk mund të marrin nënshtetësinë e ndonjë vendi tjetër, ata bëhen shtetas. Për më tepër, disa persona me prejardhje finlandeze që banojnë në vendet që dikur ishin pjesë e Bashkimit Sovjetik, ruajnë të drejtën e kthimit, të drejtën për të vendosur qëndrim të përhershëm në vend, gjë që përfundimisht do t'u jepte të drejtën për t'u kualifikuar për shtetësi. 442,290 njerëz në Finlandë në vitin 2021 kanë lindur në një vend tjetër, që përfaqëson 8% të popullsisë. Gjuha Finlandishtja dhe suedishtja janë gjuhët zyrtare të Finlandës. Finlandishtja mbizotëron në mbarë vendin ndërsa suedishtja flitet në disa zona bregdetare në perëndim dhe jug (me qytete të tilla si Ekenäs, Pargas, Närpes, Kristinestad, Jakobstad dhe Nykarleby.) dhe në rajonin autonom të Åland, i cili është i vetmi rajon njëgjuhësh suedisht-folës në Finlandë. Gjuha amtare e 87.3% të popullsisë është finlandishtja, e cila është pjesë e nëngrupit finnik të gjuhës uralike. Gjuha është një nga vetëm katër gjuhët zyrtare të BE-së jo me origjinë indo-evropiane dhe nuk ka asnjë lidhje nëpërmjet prejardhjes me gjuhët e tjera kombëtare të nordikëve. Anasjelltas, finlandishtja është e lidhur ngushtë me estonishten dhe karelianishten, dhe më larg me hungarishten dhe samishten. Suedishtja është gjuha amtare e 5,2% të popullsisë (finlandezët që flasin suedisht).. Suedishtja është një lëndë shkollore e detyrueshme dhe njohuritë e përgjithshme të gjuhës janë të mira në mesin e shumë folësve joamtare. Po kështu, shumica e jo-Ålandezëve që flasin suedisht mund të flasin finlandisht. Ana finlandeze e kufirit tokësor me Suedinë flet një gjuhë finlandeze. Suedishtja përtej kufirit është e dallueshme nga suedishtja e folur në Finlandë. Ekziston një dallim i konsiderueshëm në shqiptim midis varieteteve të suedishtes që fliten në të dy vendet, megjithëse kuptueshmëria e tyre reciproke është pothuajse universale. Romani finlandeze flitet nga rreth 5000–6000 njerëz; Gjuha e shenjave rome dhe finlandeze e shenjave njihen gjithashtu në kushtetutë. Ekzistojnë dy gjuhë të shenjave: Gjuha finlandeze e shenjave, e folur në vend nga 4,000–5,000 njerëz, dhe gjuha e shenjave suedeze e Finlandës, e folur në vend nga rreth 150 njerëz. Tatarishtja flitet nga një pakicë tatare finlandeze prej rreth 800 personash, paraardhësit e të cilëve u shpërngulën në Finlandë kryesisht gjatë sundimit rus nga vitet 1870 deri në vitet 1920. Gjuhët sàmi kanë një status zyrtar në pjesë të Laplandës, ku samët, që numërojnë rreth 7,000, njihen si popull autokton. Rreth një e katërta e tyre flasin gjuhën sàmi si gjuhë amtare. Gjuhët sàmi që fliten në Finlandë janë samishtja veriore, samishtja inari dhe samishtja skolt. Të drejtat e grupeve minoritare (në veçanti Sami, folësit suedez dhe romë) mbrohen nga kushtetuta. Gjuhët nordike dhe kareliane njihen gjithashtu posaçërisht në pjesë të Finlandës. Gjuhët më të mëdha të emigrantëve janë rusishtja (1.6%), estonishtja (0.9%), arabishtja (0.7%), anglishtja (0.5%) dhe somalishtja (0.4%). Anglishtja studiohet nga shumica e nxënësve si lëndë e detyrueshme që nga klasa e parë (në moshën shtatëvjeçare), më parë nga klasa e tretë ose e pestë, në shkollën gjithëpërfshirëse (në disa shkolla mund të zgjidhen gjuhë të tjera në vend të tyre). Gjermanishtja, frëngjishtja, spanjishtja dhe rusishtja mund të studiohen si gjuhë të huaja të dyta që nga klasa e katërt (në moshën 10 vjeçare; disa shkolla mund të ofrojnë mundësi të tjera). Kultura Letërsia Finlandishtja e shkruar mund të thuhet se ka ekzistuar që kur Mikael Agricola përktheu Testamentin e Ri në finlandisht gjatë Reformës Protestante, por pak vepra të dukshme letrare u shkruan deri në shekullin e 19-të dhe fillimin e një Lëvizjeje Romanticizimi Kombëtare Finlandeze. Kjo e shtyu Elias Lönnrot të mblidhte poezi popullore finlandeze dhe kareliane dhe t'i rregullonte dhe botonte si Kalevala, epika kombëtare finlandeze. Epoka pa një rritje të poetëve dhe romancierëve që shkruanin në finlandisht, veçanërisht shkrimtari kombëtar i Finlandës, Aleksis Kivi (Shtatë Vëllezërit), Minna Canth, Eino Leino, dhe Juhani Aho. Shumë shkrimtarë të zgjimit kombëtar shkruan në suedisht, si poeti kombëtar J. L. Runeberg (The Tales of Ensign Stål) dhe Zachris Topelius. Pasi Finlanda u bë e pavarur, pati një rritje të shkrimtarëve modernistë, më e famshmja poetja suedisht-folëse Edith Södergran. Autorët finlandisht-folës eksploruan tema kombëtare dhe historike. Më të famshmit prej tyre ishin Frans Eemil Sillanpää, i cili u nderua me Çmimin Nobel për Letërsi në vitin 1939, romancieri historik Mika Waltari dhe Väinö Linna me trilogjinë e tij Ushtari i Panjohur dhe Nën Yllin e Veriut. Duke filluar me Paavo Haavikko, poezia finlandeze adoptoi modernizmin. Përveç Kalevala të Lönrot dhe Waltari, Tove Jansson, më e njohur si krijuesja e Moomins, është shkrimtarja finlandeze më e përkthyer; librat e saj janë përkthyer në më shumë se 40 gjuhë. Sauna Dashuria e finlandezëve për saunat në përgjithësi lidhet me traditën kulturore finlandeze në botë. Sauna është një lloj banjosh me avull të thatë që praktikohet gjerësisht në Finlandë, e cila është veçanërisht e dukshme në traditën e fortë rreth Midsummer dhe Krishtlindjeve. Fjala sauna është me prejardhje proto-finlandeze (e gjetur në gjuhët finlandeze dhe sami) që daton 7000 vjet më parë. Banjat me avull kanë qenë pjesë e traditës evropiane edhe gjetkë, por sauna ka mbijetuar më së miri në Finlandë, përveç Suedisë, Estonisë, Letonisë, Rusisë, Norvegjisë dhe pjesëve të Shteteve të Bashkuara dhe Kanadasë. Për më tepër, pothuajse të gjitha shtëpitë finlandeze kanë ose saunën e tyre ose në shtëpitë e apartamenteve shumëkatëshe, një sauna me kohë të përbashkët. Sallat komunale të notit dhe hotelet kanë shpesh saunat e tyre. Kultura e saunës finlandeze është e regjistruar në Listën e Trashëgimisë Kulturore Jomateriale të UNESCO-s. Kuzhina Kuzhina finlandeze në përgjithësi kombinon ushqimet tradicionale të vendit dhe gatimin e stilit bashkëkohor. Patatet, mishi dhe peshku luajnë një rol të rëndësishëm në gatimet tradicionale finlandeze. Ushqimet finlandeze shpesh përdorin produkte me miell integral (thekër, elb, tërshërë) dhe manaferra (të tilla si boronicat, manaferrat, manaferrat dhe buka e detit). Qumështi dhe derivatet e tij si dhallë përdoren zakonisht si ushqim dhe pije. Ushqimi më i popullarizuar i peshkut në Finlandë është salmoni. Finlanda ka konsumin e dytë më të lartë në botë të kafesë për frymë. Konsumi i qumështit është gjithashtu i lartë, mesatarisht rreth 112 litra për person, në vit, edhe pse 17% e finlandezëve janë intolerantë ndaj laktozës. Shênime Referime Lidhje të jashtme Finnguide.fi Virtual Finland Connectedtofinland.com Shtete në Evropën Veriore Anëtarë të Këshillit Nordik Shtetet anëtare të Bashkimit Evropian Shtetet anëtare të Bashkimit për Mesdheun Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara Shtetet anëtare të NATO-s Shtetet pas Perandorisë Ruse Republika Shtete dhe territore të themeluara më 1917 Vende dhe territore suedishtfolëse Fennoscandia Shtete në Evropë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Filipinet.

Filipinet ( ()) - janë një bashkësi ishujsh që formojnë një shtet në Oqeani. Zënë një sipërfaqe prej 300 000 km2 . Në vitin 1977 Filipinet kishin 45,028 milion banorë. Kryeqytet i republikës është Manila (Quezon City). Gjuhë zyrtare është gjuha Filipineze që nga 1794-ta, ndërsa si gjuhë e arsimit dhe ekonomisë përdoren anglishtja dhe spanjishtja. Peso (P) është njësi monetare me qindarkën e saj centavos (c). Historia Politika Sipas kushtetutës është republikë presidenciale. Kushtetuta e nxjerr më 14 maj 1935 është ç'fuqizuar nga presidenti Marcos në shtator të 1972-ës dhe është vendosur gjendja e jashtëzakonshme ushtarake. Pas nxjerrjes së kushtetutës së re më 7 prill 1973, ai mbetet më tej president me të drejta të pakufizuara (merr përsipër edhe nxjerrën e ligjeve) për kohë të pacaktuar. Si përfaqësuese e popullit, më 7 prill 1978, u zgjodh kuvendi kalimtar prej 200 delegatëve. Ky kuvend kishte drejt nxjerre të ligje të përkohshme kalimtare. Njësitë administrative Deri rreth viteve '80-ta, administrimi i shtetit bëhet në 12 regjione pjesërisht autonome me 67 provinca. Sipas të dhënave të fundit, tani hapësira e Filipineve ndahet në tri zona gjeografike të quajtura Luzon, Visayas, dhe Mindanao. Këto zona gjeografike ndahen në regjione, provinca, 118-të qytete, komuna dhe 41,994 njësi të quajtura barangay-et. Zyrat qendrore të qeverisë operojnë në nivele regjionale edhe për provincat. Regjionet nuk paraqesin subjekte por janë infrastruktura administrative të provincave për këtë edhe nuk kanë ndonjë qeverisje përveç Regjionit Autonom në Mindanao - në myslimane. Në vitin 2006 janë bërë propozime për të krijuar pesë mbi regjione ekonomike për të përforcuar zhvillimin ekonomik në disa pjesë. ¹ Pasi që janë të ngjashme me qendrën. ² Formuar nga regjioni Southern Tagalog, apo Regjion IV. ³ Palawan nga Regjion IV-B e njohur si MIMAROPA në Regjion VI. Gjeografia Pellgu i Filipine përbëhet nga 7.641 ujdhesa, nga të cilat 4.300 janë të pa emra dhe të pa banuara. Dy ujdhesat e mëdha, Luzo dhe Mindanao përbëjnë 2/3 e sipërfaqes së tokës. Ujërat në mes të ujdhesave i takojnë territorit të shtetit të Filipineve. Në lindje të Mindanaosë dhe Samarësndodhet gropa Filipineze. Filipinet përbëhen nga tri hapësira gjeografike të mëdha: 1) Luzon - me Mindoro dhe Palawan, 2) Ujdhesat Visayan - me 7 krye-ujdhesat e tyre: Masbate, Panay, Negros, Cebu, Bohol, Samar, Leyte, dhe 3) Mindamao - me pellgun Sulu. Brendia e ujdhesave është e dendur me shkëmbinjë të cilët arrijnë pikën më të lartë në vullkanin e quajtur Mount Apo - 2 954m, në Mindanosë. Vullkane tjera të veçuara janë dhe vullkanet: Arayat, Isarog, Taal, Pangasun, Cagua, Mayon, Bulusan, dhe Balut. Filipinet kanë 6 laguna të mëdha të cilat quhen: Laguna de Bay, Lana, Taal, Mainit, Naujan dhe Buluan, si dhe 53 liqe të vegjël. Kima. Filipinet ndodhen në tropet e brendshme. Dy hapësirat gjeografike, Luzon dhe Visayan, në verë shpesh përfshihen nga furtuna tajfun. Dallimi i klimës është i madh në mes të lindjes dhe perëndimit të vendit, ana lindore përfshihet nga të reshura të ashpra e të shpeshta ndërsa dimri në anën veri-lindore është dimër karakteristikë për vendet e oqeanit indian. Përjashta rripit të tajfunit ndodhet Mindanao dhe ka klimë ekuatoriale - pyje të dendura, xhungël. Shpërndarja e gjelbërimit i shkon përshtati zonave të klimës. Ana perëndimore, e cila në dimër ka klimë të thatë është pjesërisht me pyje të ulëta. Ekonomia Demografia Ka një popullsi të përzierë, ku veçohen popujt e farës së racës së mongolëve jugor - indonezid, palemongolid, të njohur si filipinezë. Grupet më të mëdha të këtyre, që përbëjnë 50% të popullsisë janë të njohur nën emrat: visaja - sipas ujdhesës ku jetojnë, tagalen - që jetojnë në hapësirat Luzon dhe Mindoro; iokano - që jetojnë në veri-perëndim të Luzon-ës; Po ashtu në Luzon jetojnë edhe numër i vogël i atyre që hynë në grupin Negritos - Areta. Në qytete, kryesisht jetojnë kinezët, amerikanët e largët, spanjollët, arabët dhe pjesëtar të popujve të ardhur nga India. Dendësia e popullsisë dallon nga ujdhesa në ujdhesë. Mesatarja e vendit më 1970 ishte : 122,4 banorë për k,2. Në provinca, mesatarja ishte si vijon: La Union 250,3; Pamganga 416; Cavite 404; Rizal 1530; Fush-Agusan 19,5; Palawan 15,9. Gjatë viteve '70-ta, shtimi natyrorë i popullsisë ishte në një shkallë të lartë. Nga 1948-ta, kur i kishte 19,2 milion deri më 1973, është dyfishuar numri i banorëve në 40,2 milion. Shtimi natyror vjetor i popullsisë ishte 3,01%. Ka popullsi të re, 5% nën moshën 20 vjeçare. Kultura * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria Obligimi ushtarak zbatohet sipas seleksionimit. Numri i përgjithshëm i trupave të armatosura, ishte 99 000 (rreth 1980): 63 000 trupa tokësore; 16 000 trupa në flotë ajrore me 111 aeroplan luftarak; flota detare përbëhej nga 20 000 trupa me 19 fregata korvet dhe 192 njësi të vogla. Forcat paramilitare përbëheshin nga 65 000 polic e milic. * Pushime Burime të thëna Shih edhe Tacloban Lidhje të jashtme Qeveria :www.gov.ph Kryetari :www.op.gov.ph Parlamenti :www.senate.gov.ph-www.congress.gov.ph Ministria : www.dfa.gov.ph (ministria e punve te jashtme) www.supremecourt.gov.ph(gjyqi suprem) www.comelec.gov.ph(komisioni elektroral) www.wowphilippines.com.ph - (ministria e turizmit) www.afp.mil.ph - (ministria e mbrojtjes) Gazeta elektronike Philippine Daily Inquirer and GMA News ABS-CBN News Philippine Star The Manila Bulletin Online The Manila Times Online Sun Star Network Online The Daily Tribune Online Malaya Online Today Online Kabayan Online Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më thuaj mbi Gaboni.

Gaboni ndodhet në pjesën perendimore të Afrkës dhe në pjesen perendimore të vendit ka dalje në Oqeanin Atlantik. Gaboni në veri kufizohet me Kamerunin, në lindje e jug me Republikë e Kongos pastaj në perendim pason dalja në Oqeanin Atlantik deri në veri ku kufizohet me Guinejën Ekuatoriale. Historia Artikulli kryesor Historia e Gabonit Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetëror Sipas kushtetutes se vendit nga 28 marsi 1991 Gaboni është nje republik presidiale me nje sistem shumepartiak. Presidenti është krehu i shtetit dhe komandanti suprem i forcave te armatosura te vendit.Ai/Ajo votohet nga populli per 7 vite dhe pas nje ndryshimi te kushtetutes ne vitin 2003 rizgjedhja e tij/saj nuk është e kufizuar. Organi ekzekutiv është qeveria nën kryesimin e kryeministrit, i cili emrohet nga presidenti. Presidenti e ushtron sebashku me kryeministrin dhe kabinetin qeveritar, te cilet i pergjigjen presidentit, pushtetin ekzekutiv. Pushteti legjislativ qendron tek parlamenti, i cili perbehet nga dy dhoma legjislative; Senati me 91 antar, i cili votohet nga keshillet regjionale dhe komunale per 6 vite. Kuvendi Nacional ka 120 deputet dhe votohet me nje mandat 5 vjeqar. Sistemi juridik perbehet nga ndikimi i se drejtes françeze, nga koha koloniale dhe se drejtes tradicionale te fiseve. Partit me ndikim te madhe: Parti Démocratique Gabonais (PDG) Parti Gabonais du Progrès (PGP) Rassemblement National des Bûcherons (RNB) Të Drejtat Njerzore Burgjet e vendit jane te stermbushura dhe kushtet jane te mjerushme. Furnizimi me ushqim, me artikuj higjenik dhe ventilimi neper qelizat e burgut është i mangët. Sigurimi shendecor nuk eksiston fare. Ne Gabon shume femi punojne, te cilet u trafikuan nga Togo, Benini dhe Nigeria. Homoseksualiteti denohet penalisht, neqofte se shfaqet publikisht. Politika e Jashtme Aktualisht Gaboni perfaqesohet tek Oraganizaten e Kombeve te Bashkuara ne New York dhe ne Gjeneve nga misioni diplomatik ne Paris. Me tutje jane hapur ne vende jo-afrikane perfaqesi diplomatike ne Franca, Britani te Madhe, Itali, SHBA, Rusi, Belgjike, Brasil, Kanade, Arabia Saudike, Kina, Libanoni, Kora e Jugut dhe Japonia. Njësitë administrative Artikulli kryesor Njësitë administrative Shteti ndahet ne nëntë krahina: Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Gabonit Sipërfaqja e përgjithshme e Gabonit është 267,667 km2 prej së cilës 10,000 km2 janë ujë. Gaboni shtrihet rreth koordinatave gjeografike 1 00 ‘‘‘J’’’, 11 45 ‘‘‘L’’’. Gaboni ka një vijë bregdetare 885 km të gjatë dhe vijë kufitare 2,551 km. Klima në Gaboni është tropike gjithnjë mban vapë dhe lagështi. Relievi i Gabonit është i larmishëm. Përgjatë rripit të ngushtë bregdetar ndodhen rrafshnaltat, në brendi të vendit shkëmbinj dhe në jug e lindje xhungla (savan). Pika më e ulët e relievit 0m është përgjatë oqeanit dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,575 metrave në malin Ibounxhi (ang.: Mont Iboundji). Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Gabonit Demografia Artikulli kryesor Demografia e Gabonit Kultura Artikulli kryesor Kultura e Gabonit Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Gabon Gaboni

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Gambia?

Gambia ndodhet në pjesën më perenimore të Afrkës dhe në pjesën perendimore të vendit ka dalje në Oqeanin Atlantik. Sipërfaqja e Gambisë është e kufizuarr nga Senegali përpos daljes në perendim. Historia Artikulli kryesor Historia e Gambisë Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetror Njësit administrative Artikulli kryesor Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Gambisë Sipërfaqja e përgjithshme e Gambisë është 11,300 km2 nga kjo sipërfaqe 1,300 km2 janë ujë. Gambia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 13 28 V, 16 34 P. Gambia ka një bregdet një 80 km të gjatë dhe vijë kufitare 740 km që e ndanë atë nga Senegali. Klima e Gambisë është e njëjtë me vendet ekuatoriale e nxehtë me sezonin e reshjeve nga qershori deri në nëntor dhe sezonin e thatësisë nga nëntor-maj. Relievi i Gambisë është terren me rrafshnalta që vërshohen lehtë nga lumi Gambia, përanash rrafshnaltave gjenden disa male. Pika më e ultë e relievit është 0m përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 53 metrave. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Gambisë Demografia Artikulli kryesor Demografia e Gambisë Kultura Artikulli kryesor Kultura e Gambisë Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria :* Republic of The Gambia Official Website Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë mund të më thuash për aspektet e ndryshme të Gjuha mandinka?

Gjuha Mandinka është gjuha që flitet në pjesën perëndimore të Afrikës. Shiko dhe këtë Mandinka

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Gjuha volof

Gjuha Volof është gjuha që flitet në pjesën perëndimore të Afrikës. Shiko dhe këtë Volof

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego për Gjuha fula.

Gjuha Fula është gjuhë që flitet në pjesën perëndimore të Afrikës. Shiko dhe këtë Fula

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Eduction, dhe informacion mbi te?

Metodë edukimi dhe ngritje e kulturës që për bazë ka diturit e marrura nga shkrimet e ndryshme shkencore. Shiko dhe këtë Arsimi në Kosovë Fjalori i Arsimit Kulturë Arsim-cung

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më thuaj për Mjekësia

Mjekësia ose Medicina (lat. ars medicina = arti i shërimit) merret me shëndetin dhe parandalimin, njohjen edhe shërimin e sëmundjeve dhe lëndimeve. Gjithashtu ajo merret me shtatzëninë, lindjen dhe vdekjen. Historia e mjekësisë shqiptare Organe Pankreas Buza Dora Ezofagu Goja Gishtat e dorës Hunda Indi (organ) Kapilare Koka Lëkura Mushkëria Mëlçia Qafa Truri Vena Veshi Zemra Syri Veshkat Organet gjenitale Këmbët Stomaku Faringsi Laringu Zorrët e holla Zorrët e trasha Kockat Lukthi Sisteme organike Sistemi i qarkullimit të gjakut Sistemi urinar Sistemi i frymëmarrjes Sistemi limfatik Sistemi gastro-intenstinal Sistemi nervor Sistemi kockor Sistemi muskulor Sëmundje Infarkti Infarkti miokardial Gripi Diarreja Kolera Multiple skleroza Tumori i trurit Diabeti Bronkiti Pneumonia Fibroza kistike Anemia Spondiliartroza Reumatizma Sinoziti Autizmi Abuzimi Opioid Abuzimi i Kokainës Tuberkulozi Ulcera peptike Shiko edhe këtë Njeriu Fjalori i Mjekësisë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më thuaj mbi Transporti.

Transporti është lëvizja e njerëzve, kafshëve dhe mallrave nga një vend në një vend tjetër. Mënyrat e transportit janë nëpërmjet rrugëve tokësore, ajrore dhe ujore. Në degën e transportit bën pjesë edhe Tregtia dhe Turizmi . Infrastruktura e transportit përbëhet nga instalimet fikse duke përfshirë rrugët, hekurudhat, rrugët ujore, kanalet dhe tubacionet dhe terminalet si aeroportet, stacionet e autobusëve, depot, terminalet e kamionëve, depot e karburantit (duke përfshirë binarët e karburantit dhe stacionet e karburantit) dhe portet detare. Terminalet mund të përdoren si për shkëmbimin e pasagjerëve dhe ngarkesave, ashtu edhe për mirëmbajtjen. Automjetet që udhëtojnë në këto rrjete mund të përfshijnë automobila, biçikleta, autobusë, trena, kamionë, njerëz, helikopterë, ujore, anije kozmike dhe avionë. Operacionet merren me mënyrën e operimit të automjeteve dhe procedurat e vendosura për këtë qëllim duke përfshirë financimin, legalitetet dhe politikat. Në industrinë e transportit, operacionet dhe pronësia e infrastrukturës mund të jenë publike ose private, në varësi të vendit dhe mënyrës. Transporti i udhëtarëve mund të jetë publik, ku operatorët ofrojnë shërbime të planifikuara ose private. Transporti i mallrave është përqëndruar në kontenizim, edhe pse transporti me shumicë përdoret për vëllime të mëdha të artikujve të qëndrueshëm. Transporti luan një rol të rëndësishëm në rritjen ekonomike dhe globalizimin, por shumica e llojeve shkaktojnë ndotjen e ajrit dhe përdorin sasi të mëdha toke. Ndërsa subvencionohet rëndë nga qeveritë, planifikimi i mirë i transportit është thelbësor për të bërë rrjedhën e trafikut dhe për të kufizuar shtrirjen urbane. '''Historia Mjetet e para të transportit të njerëzve përfshinin ecje, vrapim dhe not. Hollimi i kafshëve paraqiti një mënyrë të re për të vënë barrën e transportit në krijesa më të fuqishme, duke lejuar tërheqjen e ngarkesave më të rënda, ose njerëzit që hipin kafshët për shpejtësi dhe kohëzgjatje më të madhe. Shpikje të tilla si rrota dhe slitë ndihmuan transportin e kafshëve më efikas nëpërmjet futjes së automjeteve. Transporti i ujit, duke përfshirë anijet me rresht dhe lundrimin, daton që nga kohra të lashta dhe ishte mënyra e vetme efikase për të transportuar sasi të mëdha ose për distanca të mëdha përpara Revolucionit Industrial. Revolucioni Industrial në shekullin e 19-të pa një numër shpikjesh ndryshonin rrënjësisht transportin. Me telegrafi, komunikimi u bë i menjëhershëm dhe i pavarur nga transporti i objekteve fizike. Shpikja e motorit të avullit, i ndjekur nga zbatimi i tij në transportin hekurudhor, bëri transportin e tokës të pavarur nga muskujt e njeriut ose të kafshëve. Të dy shpejtësia dhe kapaciteti u rritën me shpejtësi, duke lejuar që specializimi nëpërmjet prodhimit të ishte i vendosur në mënyrë të pavarur nga burimet natyrore. Shekulli i 19-të gjithashtu pa zhvillimin e anijes së avullit, që ngadalësoi transportin global. Me zhvillimin e motorrit të djegies dhe automobilave rreth vitit 1900, transporti rrugor u bë përsëri më konkurrues dhe filloi transportimi mekanik privat. Rrugët e para "moderne" u ndërtuan gjatë shekullit të 19-të me makadam. Më vonë, asfalti dhe betoni u bënë materialet mbizotëruese dominuese. Në vitin 1903 vëllezërit Wright demonstruan aeroplanin e parë të kontrollueshëm të suksesshëm dhe pas Luftës së Parë Botërore (1914-1918) aeroplani u bë një mënyrë e shpejtë për të transportuar njerëz dhe për të shprehur mallra për distanca të gjata. Pas Luftës së Dytë Botërore (1939-1945), automjetet dhe linjat ajrore morën pjesë më të larta të transportit, duke zvogëluar hekurudhën dhe ujin për mallra dhe shërbime të pasagjerëve të shkurtër. Hapja shkencore e hapësirës filloi në vitet 1950, me rritje të shpejtë deri në vitet 1970, kur interesi u zvogëlua. Në vitet 1950 futja e kontenierimit dha përfitime masive të efikasitetit në transportin e mallrave, duke nxitur globalizimin. Udhëtimi ajror ndërkombëtar u bë më i kapshëm në vitet 1960 me komercializimin e motorit të avionit. Së bashku me rritjen e automjeteve dhe autostradave, transporti hekurudhor dhe i ujit ka rënë në një rëndësi relative. Pas futjes së Shinkansen në Japoni në vitin 1964, hekurudhat me shpejtësi të lartë në Azi dhe Evropë filluan të tërheqin pasagjerë në rrugët me distancë të largët nga linjat ajrore. Në fillim të historisë së SHBA-ve, korporatat private aksionare zotëronin shumicën e ujësjellësve, urave, kanaleve, hekurudhave, rrugëve dhe tuneleve. Shumica e infrastrukturës së tillë të transportit erdhi nën kontrollin e qeverisë në fund të shekullit të 19-të dhe fillim të shekullit të 20-të, duke kulminuar në shtetëzimin e shërbimit hekurudhor të udhëtarëve ndër-qytet me themelimin e Amtrak. Kohët e fundit, megjithatë, një lëvizje për privatizimin e rrugëve dhe infrastrukturës tjetër ka fituar një farë toke dhe pasuesit. Rregullat për transportin e mallrave miratohen në nivelin legjislativ, në mënyrë që zbatimi i tyre minimizon rreziqet e integritetit dhe dëmtimit të makinës. Shiko edhe Transporti hekurudhor Referime Logjistikë Transporti

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion mbi Baleti.

Baleti është ajo gjini artistike e cila i shpreh ndjesitë e saj përmes lëvizjeve të shoqëruara me muzikë,shfaqje skeniko-muzikore e trupës vallëzuese. Kjo shfaqje përcillet me skenografi dhe me kostume adekuate. Baza dramaturgjike është libretoja në bazë të së cilës edhe kompozohet përcjellja muzikore e cila në raste të rralla ka këndim apo fjalë të folura. Baleti është një nga artet dramatike. Baleti e ka vallëzimin dhe lëvizjet skenike si formë shprehëse të krijimit. Baleti në Shqipëri Në Shqipëri për sa i përket baletit përpjekjet e para u bënë me tablotë koreografike dhe duke vënë në skenë pjesë të huaja klasike. Më 1956, trupa e baletit u përforcua me profesionistë dhe nisën të vihen në skenë baletë të zhanreve të ndryshme duke ngritur nivelin artistik. Në reporterin e Teatrit të Operas dhe të Baletit u vunë në skenë balete të zhanrit klasik: “Romeo dhe Zhuljeta”, “Paganini” etj. Një etapë e re nisi me krijimin dhe vënien në skenë të veprave nga autorë shqiptarë. Kështu lindi baleti kombëtar me vepra si “Halili dhe Hajria”, “Shote Azem Galica”, “Delina” etj. Shkolla shqiptare e baletit ka nxjerrë gjatë viteve nxënës që kanë spikatur jashtë vendit edhe pas viteve ‘90. Baleti në Kosovë Baleti në Kosovë është formuar në vitin 1972 në Prishtinë, në Teatrin Kombëtar të Kosovës. Njëzet e shtatë balerinët e parë të Trupës së Baletit të Kosovës mbaruan shkollën e baletit në Shkup, Maqedoni. Që nga viti 1972 deri në vitin 1990 ata me sukses u prezantuan para publikut deri në largimin nga forcat serbe në vitin 1990. Pas luftës në Kosovë, dhe pas afro dhjetë vitesh të mosfunksionimit të Trupës së Baletit në Kosovë, hapet shkolla e parë e Baletit, në vitin 2000. Iniciativa për hapjen e kësaj shkolle u morë nga Ahmet Brahimaj, ish balerin në Trupën e Baletit të Kosovës dhe njëkohësisht drejtor i kësaj trupe. Kjo shkollë nxorri gjeneratat e para të balerinëve të cilët tani me sukses arrinë të performojnë para publikut në Kosovë dhe në rajon. Abi Nokshiqi Angjelin Prelocaj ndër baletanët tjerë janë edhe Panajot Kanaqi, Agron Alia dhe të tjerë, kurse baletin e parë në Shqipëri e ka kompozuar Tish Daia, Halili dhe Hajria kurse në Kosovë Akil Koci,Sokoli e Mirusha. Balerinët më të mirë shqipëtarë të viteve 1955–1995 janë Agron Aliaj (gjithashtu koreograf), Zoica Haxho, Ganimet Vendresha, Petrit Vorpsi (gjithashtu koreograf), Mukades Erabara, Pëllumb Agalliu, Miltiadh Papa, Hajdar Shtuni, Tatjana Sulejmani, Ilir Kerni, Ludmill Cakalli, Lindita Ahmataj, Leonard Xhokaxhiu. Shiko edhe këtë Fjalori i termeve në lëmin e Baletit Lista e baleteve shqiptare Lista e kontribuesve në lëmin e baletit Referime Kulturë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë mund të më thuash mbi Teknologjia?

Teknologjia është një koncept i gjerë që merret me aplikimin e njohurive për veglat dhe profesionet, në funksion të kontrollimit dhe përshtatjes së rrethanave në ambientin jetësor në përputhje me nevojat e tij. Hyrje Një definicion i saktë për termin "Teknologji", sidoqoftë, nuk ekziston; "teknologjia" mund t'i referohet objekteve materiale që përdoren nga njeriu, siç janë makinat, harduerët ose enët, por mund të përfshijë edhe tema më të gjëra, përfshirë sistemet, metodat e organizimit, dhe teknikat. Ky term mund të aplikohet në përgjithësi ose në kategori specifike si p.sh: "teknologjia e konstruktimit", "teknologjia mjekësore", ose "teknologjinë e përkryer" (state-of-the-art). Aplikimi i teknologjisë nga njerëzimi filloi me shndërrimin e resurseve natyrale në vegla të thjeshta. Zbulimi i aftësisë të kontrollimit të zjarrit rriti burimet e ushqimit dhe zbulimi i rrotës ndihmoi njerëzit të udhëtonin dhe të kontrollonin ambientin e tyre. Zhvillimet e fundit të teknologjisë, përfshirë "shtypin", telefonin, dhe Internetin, kanë zvogëluar barrierat fizike të komunikimit dhe kanë lejuar njerëzit të komunikojnë në shkallë globale. Sidoqoftë, teknologjia nuk është përdorur vetëm për qëllime paqësore; zhvillimi i armëve me fuqi shkatërruese gjithmonë më të lartë ka ecur përgjatë historisë, nga armët më të thjeshta primitive në armët nukleare. Definimi dhe përdorimi Përdorimi i termit "teknologji" ka ndryshuar në mënyrë të konsiderueshme gjatë 200 viteve të fundit. Para shekullit të 20, termi ishte i pazakontë në gjuhën angleze, dhe zakonisht është referuar për përshkrimin apo studimin e arteve teknike(ose aftësive teknike) . Termi shpesh ishte i lidhur me arsimin teknik, si në Instituti i Teknologjisë Massachutsetts (chartered in 1861). Termi "teknologji" u rrit në rëndësi në shekullin e 20 në lidhje me Revolucionin e Dytë Industrial. Kuptimi i termit ndryshoi në fillim të shekullit 20, kur shkencëtarët e shoqërisë amerikane, duke filluar me Thorstein Veblen, i cili përktheu idetë nga koncepti gjerman i fjalës Technik në technology. Në gjermanisht dhe gjuhët e tjera evropiane, një dallim ekziston midis Technik dhe technologie që mungon në gjuhën angleze, e cila zakonisht përkthehen dy termat si "teknologji". Në vitet 1930, "teknologjia" është përmendur jo vetëm në studimin e arteve industriale, por në vetë artet industriale . Në vitin 1937, sociologu amerikan Read Bain shkruante se "teknologjia përfshin të gjitha mjetet, makina, enë kuzhine, armë, instrumente, banim, veshje, komunikimi dhe transportimi i pajisjeve dhe aftësitë me të cilat ne prodhojnë dhe përdorin ato" . Përkufizimi Bain mbetet i zakonshme ndërmjet studiuesve sot, veçanërisht shkencëtarëve të shkencave sociale. Por po aq i spikatur është përcaktimi i teknologjisë si shkencë e aplikuar, sidomos në mesin e shkencëtarëve dhe inxhinierëve, edhe pse shumica e shkencëtarëve socialë që studiojnë teknologjinë mohojnë këtë përkufizim . Kohët e fundit, studiuesit kanë huazuar nga filozofët evropian "teknikën", për të zgjeruar kuptimin e teknologjisë në forma të ndryshme. Fjalorë dhe studiuesit kanë ofruar një shumëllojshmëri përkufizimesh. Fjalori Merriam-Webster ofron një përkufizim të termit: "zbatimi praktik i njohurive sidomos në një fushë të caktuar" dhe "një aftësi e fituar nga zbatimin praktik i njohurive" . Ursula Franklin, në ligjëratën "Real World of Technology" eë vitit 1989, dha një tjetër përkufizim të konceptit; ajo është "praktika, mënyra se si ne i bëjmë gjërat këtu" . Termi është përdorur shpesh për të nënkuptuar një fushë specifike të teknologjisë, ose për t'iu referuar teknologjisë së lartë ose thjesht elektronikës të konsumit, sesa teknologjia si një tërësi . Shkencë, inxhinieri dhe teknologji Dallimi mes shkencës, inxhinierisë dhe teknologjisë nuk është gjithmonë i qartë. Shkenca është hulumtimi i arsyetuar apo studimi i fenomeneve natyrore, që synon zbulimin e parimeve afat-gjata midis elementeve të botës së dukurive duke përdorur teknika formale të tilla si metoda shkencore . Teknologjitë nuk janë zakonisht produktet ekskluzive të shkencës, sepse ata duhet të plotësojnë kërkesat të tilla si shërbimi, përdorueshmëria dhe siguria. Inxhinieria është një proces me qëllim të orientuar për të projektuar dhe të bëj që mjetet dhe sistemet të përdorin fenomenet natyrore për qëllime praktike të njeriut, shpesh (jo gjithmon) duke përdorur rezultatet dhe teknikat nga shkenca. Zhvillimi i teknologjisë mund të përdorë shumë fusha të njohurive, duke përfshirë shkencore, inxhinierike, matematikore, gjuhësore dhe njohuri historike, që të arritur ndonjë rezultat praktik. Teknologjia është shpesh një pasojë e shkencës dhe inxhinierisë - edhe pse teknologji si një aktivitet njerëzor paraprin të dy fushat. Për shembull, shkenca mund të studiojë rrjedhën e elektroneve në përçuesin elektrik, duke përdorur mjetet që tashmë ekzistojnë dhe njohuritë. Kjo njohuri e sapo-zbuluar pastaj mund të përdoret nga inxhinierët për të krijuar mjete të reja dhe makina, të tilla si gjysmëpërçuesi, kompjuterët, dhe forma të tjera të teknologjisë së përparuar. Në këtë kuptim, edhe shkencëtarët dhe inxhinierët mund të konsiderohen si teknologë; tre fushat janë konsideruar shpesh si një për qëllime të hulumtimit dhe referencës . Historia Paleolitike (2,5 milion - 10.000 pes) Përdorimi i mjeteve nga njerëzit e hershëm ka qenë pjesërisht një proces i zbulimit dhe të evolucionit. Njerëzit e hershëm u zhvilluan nga një specie foragjere hominide që ishin tashmë me dy këmbë , me një masë të trurit afërsisht sa një e treta e njerëzve modern . Përdorimi i veglave mbeti relativisht i pandryshuar për shumicën e historisë të njerëzve të hershëm. Përafërsisht 50,000 vjet më parë, u shfaq përdorimi i mjeteve dhe një grupi kompleks të sjelleve, që mendohet nga shumë arkeologë se kjo lidhet me shfaqjen e gjuhës moderne . Veglat e gurit: Zjarri •Teknologjia ka lënë gjurmë që prej kohës së gurit kur u zbulua zjarri dhe filloi punimi I veglave të thjeshta. Njerëzit e parë përdornin zjarrin për të shkrirë gurë të ndryshëm, ku prej tyre nxirrnin metale të cilat I vendosnin nëpër kallëpe të ndryshme dhe në fund pas tharjes, përfitonin një vegël pune. Veshje dhe streha Njerezit me ndryshimin e kohes kane ndryshuar edhe menyren e ete jetuarit e te te veshurit. Neoliti përmes antikitetit klasik (10,000 pes - 300 es) Veglat e metalit Energjia dhe transporti Mesjeta ISHTE NJE KOHE E ERRET Shkenca Filozofia Inxhinieria Portal:Teknologji Referime Lidhje të jashtme Qendra Kombëtare për Teknologjinë e Përshtatshme. Teknologjia në "Kanalin Zbulues". Portal që flitet rreth teknologjisë. Lajme nga Teknologjia. Tech news Sistemet teknologjike

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego për Mitologjia

Fjala mitologji (nga Gjuha Greke μύϑος mythos, një tregim, dhe λόγος logos, fjalim ose argument) nënkupton tregimin e miteve - historive që një kulturë specifike beson dhe përdor të mbinatyrshmen për të interpretuar ngjarje natyrore dhe për të shpjeguar natyrën e universit dhe njerëzimit. Mitologjia shqiptare Shqiptarët kanë një pasuri të madhe mitologjike por ende të pa studiuar. Tashmë dihet që figura si Zanat, Orat po dhe figura të tjera si Katallani me një Sy janë pjesë e rrëfimeve dhe e botëkuptimeve mitologjike shqipta të hershme por ndonjëherë edhe te vona shqiptare. Shpesh ato kane edhe ndryshime qofte fonetike në emërtim por edhe vlera sipas rajonit. Historia e mitologjisë Të dhëna dhe analiza më të plota gjenden në veprat e albanologëve të njohur, siç ka qenë, p.sh., Hani, Nopça, Durham, Lamberci, dhe shumë të tjerë. Autorë shqiptarë dhe mbledhës të materialeve të mitologjisë sonë popullore ka shumë, të cilët në revista të ndryshme (p.sh., “Leka”, “Hylli i Dritës”, “Drita” etj…), ose në botime të tjera kanë dhënë kontribut të vlefshëm për njohjen dhe ruajtjen e kësaj pjese të rëndësishme të kulturës shpirtërore të popullit tonë. Figura të mitologjisë Disa nga figurat e mitologjisë popullore janë: Zana e malit Zana e malit është krijesë mitologjike shqiptare me veti tepër origjinale autoktone dhe e krahasueshme më tepër me figura të këtilla ballkanike dhe malore të popullsive në gadishullin ballkanik dhe është mjaft larg e krahasueshme me Artemidën e grekëve,Dianën e romakëve. Vështire se mund të shkohet në një krahasim deri te Thana e ilirëve. Sipas traditës, ato kanë dy karaktere: i zbutur, i cili ndihmon kreshnikët në betejat e tyre, dhe karakteri idhnak i cili shiton (nguros) kur iu prishet qetësia. Brirët e dhive të egra janë mbrojtja dhe dobësia e zanave. Zanat ruajnë territoret e veta me xhelozi edhe shitojnë ata që u prishin qetësinë apo i befasojnë kur janë duke lozur nëpër livadhet e maleve. Prandaj edhe kur shkohet në mal është traditë të bëhet zhurmë për t'i njoftuar ato për afrimin e njeriut. Zana është edhe simbol i pjellorisë. Gogoli Gogomel. Rron në toponimet: Gogole (Vidhgar-Ana e Malit), Në Goglit (Bobot-Ana e Malit). Gërshetëza Nimfë e mitologjisë shqiptare, që përfytyrohej si një vashë e bukur e me flokë të gjatë, që rrinte në ujërat e liqeneve e të lumenjve. identifikohet me Floçkën. Fierkuqja Qenie mitologjike, <<rrëshqanuer i gjatë nji metër e gjysë, me lëkurë të kuqme, me krye sa nji kuti burrnoti, jeton ndër vende ma të shkretat, i helmatuem, ka fuqi lidhëse sa me tha nji lis, hidhet me shtat edhe për së largu për ajri, lidhë bagtin e njerëzit, u shpon kryet tue u lëshue mbë ta për së largu.>> Del edhe në toponimi: Fierkuqja (Malësia e Madhe), Bija e Fierkuqes (Malësi e Madhe). Fatet Figura të besimeve popullore dhe përrallave, që përfytyrohen si tri gra që vijnë natën e tretë te djepi i të posalindurit dhe i caktojnë fatin e jetës. Në veriun e Shqipërisë këtë detyrë e kryejnë Orët. Çdo pësim i njeriut i vishet vendimit të tyre, ndaj njerëzit ngushëllohen duke thënë: kështu e shkruan Fatet. Natën e tretë bëhet edhe kremtja e familjes, që quhet poganiqe. Për këtë rast piqet një bukë, e cila thyhet mbi djepin e fëmijës. Ndër të krishterë, pas kësaj ceremonie i vihet emri fëmijës. Thirren edhe Fati, Vitore, Mira, Mirushe (E. Giordano, Fjalori), Orë (në Veri), Fata (Hora e Arbëreshëve), Fëtresha (E. Giordano, Fjalori), Fatmira, Fatëza (E. Giordano, Fjalori), Fatie (De Rada, Raps., 14v), Fatia (Pederson, f. 205). Dordeleci Edhe sot e kësaj dite, në kopshte e në ara shqiptarët vendosin një shëmbëlltyrë njeriu: me trup, krahë, këmbë dhe kokë, të veshur me rroba, më shpesh me rrecka. Në zanafillë Dordoleci ka përfaqësuar një shëmbëlltyrë të hyut të bujqësisë, i cili, edhe pse u shndërrua në brendësi, si trajtë u ruajt deri në ditët tona. Ai vihej për të patur prodhime të mbara, por edhe për të trembur dëmtuesit e prodhimit. Quhet edhe Plaku i Kopshtit, Plaka e Kopshtit, Nusja e Kopshtit, Surrati i Arës, Coli, (Picar) etj. Bariu i Shenjtë Ky është emri poullor i Shën Martinit , mbrojtësit të ujqërve dhe njëherazi të bagëtisë. Në mendësinë popullore shqiptare ai ushqente një nderim të vecantë, sepse për të ndizeshin qirinj në të kremte me karakter fisnor. Bariu i Shenjtë ka disa ngjashmëri me Panin, hyun-bari me brirë dhe me këmbë cjapi, por ka edhe veçoritë e tij, të cilat i gjejmë vetëm tek shqiptarët. Sipas besimeve popullore ai është hyu maleve e pyjeve, gjegjësi mashkullor i Zanës. Përfytyrohet si një njeri vigan që banon i vetëm në pyje. Ai është zotërues i ujqërve, të cilët i ushqen, i drejton, por edhe i dënon. Kur do t’i ushqejë, shenjti u hedh ca kokrra misterioze jeshile, me madhësinë e frutit të dëllenjës , ose i urdhëron që të venë të hanë aksh bagëti të aksh malësori. Por po deshi, ai ua “lidh” gojën e ndonjëherë, edhe i ndëshkon për prapësitë që bëjnë. Njihet edhe me emrat Bariu Hyjnor, Shën Marti, Shmarti, Shmartuku, Hazreti apo Hazëri (a Hezri), Njeriu i Mirë, Njeriu i Shenjtë apo Njeriu Jeshil. Balozi Balozi (edhe bajlozi), figurë e rapsodive popullore shqiptare; përfytyrohej si një vigan, i cili vinte nga deti dhe bënte të këqija. Fillimisht fjala ka patur kuptimin e ambasadorit. Ngandonjëherë ngatërrohet me Arapin a Harapin. Si Bajlozi, ashtu edhe Arapi simbolizojnë stuhitë, natyrore a shoqërore qofshin. Pupëza Legjenda për Pupëzën shëmbëllen në shumë anë me legjendën e shndërrimit të motrës në qyqe, vetëm se kësaj here, ajo që kthehet në pupëz nuk është motra, por nusja, kurse i vrari nuk është vëllai, por dy dhëndurë, dy mëtues, që duan të venë kurorë me të njëjtën vajzë. Ata ndeshen në udhëkryq në krye të dy karvaneve me krushq dhe aty shkrepin pushkët. Nusja e tmerruar dhe e çuditur, nis e bërtet:”Mos!Jo!Prisni!Jo!Pu-pu-pu!” Por përleshja vazhdon dhe nusja që s’mund të bëjë asgjë, i shikon dhe bën vetëm “Pu-pu!Pu-pu!” Zallahia nuk zgjat shumë, sepse në tërbim e sipër, krushqit vrasin njëri-tjetrin, derisa askush nuk mbetet gjallë. Nusja e tmerruar merr vrapin e ikën nga sytë këmbët, duke bërë pu-pu! pu-pu! Dhe në vrap e sipër kthehet në atë zogun e bukur që sot quhet pupëz. Kjo legjendë rrëfehet në Pogradec. Amëlsima Është mënyra që përdoret për të shëruar ndonjë që ka marrë një shuplakë nga hijet, nga Të shuplakurit a Shuplakja. Një plakë e vesh të sëmurin me petka të pastra e të bardha dhe e shpie në ndonjë vend të qetë e të veçuar, apo në ndonjë shtëpi të boshatisur. Sa mbërrijnë atje, ajo i përshëndet hijet si të ishin aty para, e ul të sëmurin në gjunjë, i cili i mbledh duart përpara dhe lutet. Pastaj i jep për të pirë ujë trëndafili dhe rrin ndonja dhjetë minuta me të, pa folur asnjë fjalë, duke përgjuar disa shenja të fshehta. Më në fund hijeve: “Bëfshi natën e mirë”, e ngre të sëmurin dhe e përcjell për në shtëpi, duke përshkuar një rreth. Ngandonjëherë i sëmuri ulet Brenda një rrethi, të shënuar që përpara. Pas tri ditësh, të sëmurin e lajnë me Ujë të Pafolur. Në këtë ujë ziejnë gjethe të ëmbla (gjethe ftoi, shege, molle, trëndafili dhe karafili) dhe gjethe të rënda (gjethe dafine a lari, gjethe selvie, urthi etj.) Numri i gjetheve varet nga shkalla e sëmundjes. Besohet se tri ditë pas kësaj ceremonie i sëmuri e mban mend vendin ku është plakur, atëherë ai stërpiket me ujë trëndafili, të cilin hijet e pëlqekan shumë, ose po hedhin ndonjë gjë të mbështjellë, në mënyrë që ai që ta shkelë, t’i marrë sëmundjen. Xhindët Ashtu si Djalli, Xhindet kanë hyrë në demonologjinë shqiptare nga sfera e demonologjisë së feve monoteiste, konkretisht nga demonologjia islame, duke zëvendësuar figura më të hershme të mitologjisë primitive. Xhindet e bestytnisë popullore shqiptare gjenden natën gjithkund, jashtë në kopësht, apo në nevojtore. Vendet ku u pëlqen të mblidhen janë cipat e rrëkeve, aty ku derdhen cikat a gjerbat e shiut nga pullazi. Ndaj njeriu nuk duhet të ecë apo të derdhë ujët e hollë natën pa thënë destur dhe bismillah. Për po këtë arsye bënin kujdes edhe gratë që të mos hidhnin ujët e nxehtë me të cilin kishin larë kënanë e nuses, se po të digjnin ndonjë xhind, nusja do të shkallohej. Në krahina të ndryshme besohet se zbresin netëve nëpër përrenj, duke u rënë daulleve dhe duke bërë potere të madhe. Në Korcë nuk e lënë ujin e të vdekurit vetë në zjarr, se thonë se e pinë Xhindët. Kurse në Tiranë, kur e fusin foshnjën në djep për herë të parë, nën shtroja i shtinë një gozhdë dhe një qese përplot me fara liri, që kur të vinë Xhindet për të marrë foshnjën, të harrohen duke numëruar kokrrat e melit e të mos i bëjnë keq fëmijës. Në labëri, lehonën nuk e lënë të dalë jashtë për dyzet ditë: thonë se po të dalë përpara kësaj kohe do të shuplaket, sepse do t’i shkelë e kështu të sëmuret e të dalë mendsh. Kur janë duke kënduar, nuk duhet të thuhet se po këndojnë Xhindet, por Shtojzovallet (Shtoj-Zot-Vallet). Edhe këta zhduken me të dëgjuar këngën e këndezit: ‘…këndoi kokoshi dhe iknë xhinërit’ [Pedersem, Maro Përhitura]. Në Veri, një njeriu të cilit i bie sëmundja e tokës, i thonë “Mos ke shkelë kund në trevezë zanash?”. Shëmbëllyeshëm, sipas besimit popullor, një njeri mund “të shuplaket po të shkelë në sofër (trevezë) të Xhindeve. Nisur nga kjo e dhënë, ne na duket se Xhindi i besimeve popullore s’është, vec se një Zanë e rrëgjuar dhe e kontaminuar prej një prej figurave më të njohura të demonologjisë islame Xhindi (‘xhini’ në njëjës). Dhe rastet kur nën emrin e krishterë apo islam fshihen mbeturina të figurave më të lashta mitologjike nuk janë të rrallë. Thërriten edhe Mirazt (p. sh., t’shplakin t’mirazt” , Shpat-Elbasan) e Xhine. Ora e maleve Ora e maleve është figurë e bestytnive popullore shqiptare, e cila përfytyrohej si një grua apo si një gjarpër. Ajo besohej se jetonte në male, në pyje, në fusha, në kroje ose pranë njerëzve, dhe i ndihmonte a u sillte fat të mirëve dhe ndëshkonte të këqinjtë. Orët mund të kenë qenë një lloj zanash, të cilat thirreshin me emra përkëdhelës si "qofshin të bardha", "ato të lumturat" apo "ato të mirat", pa ju përmendur emri. Ora ishte ndoshta krijesa mitologjike më e përhapur tek shqiptarët. Një shtëpi, një fis, apo një njëri mund të ketë patur orën e vet. Madje, besohej se edhe një zanë e maleve kishte orën e saj. Orët janë të mira apo të liga. Bekimi dhe mallkimi shpesh bëhej nëpërmjet orës. Braktisja nga ora do të thoshte fatkeqësi për personin apo grupin. E bukura e detit E bukura e detit, ashtu si në krijimet e tjera popullore, edhe në krijimet me tematikë dhe motive nga deti dhe detaria hasim shumë vlera ku personazhet shndërrohen në breshka, gjarpërinj, shtazë, mjellma, drunjë, etj. Besimi i shndërrimit metamorfozik të njeriut, padyshim, i takon antikës së lashtë, kur mjetet e prodhimit ishin shumë modeste, kur, përveç tjerash, vetëm hapësira detare kishte disa zotfuqi, të cilat në rastet e shumta ishin fisnike, mëshirë mëdha dhe bamirëse të detarëve. Procesi tipik i metamorfizimit në krijimet me motive dhe me tematikë detare pasqyrohet dendur në vlerën shqiptare. E bukura e Detit - Hyrija e Detit, e cila gjendet e metamorfozuar në breshka. Përmbajtja e saj e rrudhur është kjo: Mbreti i tha djalit që të martohet me atë vajzë ku të bie heshta e shigjetës. Gjuajti dhe kur shkoi me pa se cila ishte fati i tij, vërejti që aty në breg të detit, nën një fik, ku kishte ra heshta, rrinte një breshkë e madhe. Ky e çoi në shtëpi dhe pas gjuetisë së peshkimit, kthehet në pallat dhe i gjen tërë punët e shtëpisë të kryera. Të nesërmen u fsheh dhe soditi se nga breshka delte një femër e bukur "si hyri deti", "E bukura e dheut". Në këtë krijim shpirtëror aftësia estetike e popullit shqiptar në pasqyrimin e të madhërishmes është e lartë, me tipare të pashoqe. Bukuria e Detit, Hyrija e Detit dhe sinonimet e tjera të saj, ua tejkalojnë tipareve fizike dhe morale të Penelopës së Homerit. Hyrija e Detit, kur bie në kthetrat e mbretit, nuk flet nëntë vjet, për hirë të humbjes së burrit. E bukura e dheut eshte Salamandra. Shtriga Besohet se janë plaka. Kjo cilësi ju vishet edhe plakave të pafajshme, të cilave ju vdesin burrat dhe nuk kanë djem. Sipas tregimeve, ato hanë mish dhe pijnë gjak. Me rëndësi është se shtrigat janë gjithnjë plaka dhe jo vajza të reja. Gjahun zakonisht e gjuajnë natën. Kur bien në shtrat për të fjetur shpirti u del nga trupi përmes gojës. Dalin pa e hapur fare derën përmes vrimave dhe plasave të ndryshme. Mblidhen në logun e shtrigave dhe aty vendosin per gjahun që do të gjuajnë. Besohet, sipas gojedhënave, se ato hanë edhe femijët e tyre. Laura Laura, figurë e mitologjisë popullore shqiptare, që përfytyrohej si një grua e keqe, e cila jetonte në lumenj e pellgje. Ajo zotëronte aftësinë për t'u shndërruar në një kafshë të shëmtuar. Si e tillë ajo dilte natën në breg të lumit, ose pranë një pellgu, duke bërtitur me zë të çjerrë dhe futej në ujë. Nganjëherë Laura dilte dhe në rrugë, duke bërtitur, ndërsa qentë e ndiqnin pas. Llamaja Llamja, figurë e mitologjisë shqiptare, që përfytyrohej me trup gruaje e me bisht gjarpri. Jetonte nëpër male e ujëra të papastërta, rrëmbente fëmijë, u thithte atyre gjakun dhe pastaj u hante mishin. Shpeshherë ajo merrte forma të ndryshme për të joshur viktimat e saj. Ka tipare të ngjajshme me Meduzën e mitologjisë greke. Nëna e vatrës Nëna e vatrës, hyjni e lashtë në mitologjinë shqiptare, që e ka origjinë nga epoka e matriarkatit. Në fillim përfytyrohej si një figurë pozitive, më shumë si një plakë me flokë të thinjura, në shumë raste duke tjerrë li ose lesh, ose duke krehur flokët. Nganjëherë Nëna e vatrës thirreshin edhe "të tretat e vatrës" dhe,si e tillë, identifikohet me tri motrat që përcaktojnë fatin e fëmijës, natën e tretë pas lindjes. Në përfytyrimet e më vonshme, Nëna e vatrës na del me tipare negative. Ajo paraqitej si një plakë e keqe, e cila natën, kur njerëzit e shtëpis flen, vjen dhe qëndronë pran vatrës, duke krehur flokët e saj me një krehër të hekurt dhe, po të gjejë aty ndonjë fëmijë e kap dhe i nxjerr sytë me krehërin e saj. Përfytyrimi i Nënës së vatrës si një figurë e keqe, lindi në kohën e patriarkatit, kur sundimi i gruas u zëvendësua me atë të burrit dhe, kur gruaja konsiderohej si një qenie e ultë dhe e poshtëruar. Partini Partini, hyjni supreme e fisit ilir të Partinëve. Identifikohej me Jupiterin romak. Qipulli Qipulli, figurë e besimeve popullore shqiptare, e ngjajshme me xhindin që përmendet në mitologjinë e popujve të vendeve të Lindjes. Në kuptimin e figurshëm, i kanë kërcyer qipujt do të thotë i kanë hipur xhindet, është inatosur. Stihija Stihija, figurë e përallave popullore shqiptare, që përfytyrohej si demon femër. Në besimin popullor, ajo përfytyrohet si një kulçedër me krahë, që nxjerr flakë nga goja dhe që ruante thesaret e fshehura nën dhe. Shtojzovallet Shtojzovallet, figura të përrallave popullore shqipare. Përfytyroheshin me një bukuri të madhe e me fuqi të mbinatyrshëme. Vendbanimi i tyre i preferuar ishin bjeshkë dhe pyjet e dendura ku ato kalonin kohën, duke kënduar e duke vallëzuar. Ato i shikoni njerëzit pa marrë parasysh nëse është burrë apo grua, nëse ato kuptojnë se dikush është duke i vështruar ato teksa lahen nëpër lumenj apo teksa ato lozin. Shikim është një vepër e cila e le pa mend një njeri-e bënë të pa zoti për veten. Tadeni Tadeni, hyu ilir që identifikohej me Apolonin. Hijet Hijet janë figura me kuptim të një demoni. Por me fjalën "hije" mund të quhen edhe fantazmat ose shpirtrat e të vdekurve. Redoni Redoni hyu ilir i mbrojtjes së udhëtareve dhe i detareve. Në paraqitjen figurative ka pasur interpretime si mbreti Gent, por në fakt ishte ky hyu që i ngjan Hermesit grek. Kepi i Redonit ishte një relike e ketij emërtimi. Dhé-vështruesi Figurë e mitologjisë popullore shqiptare, që paraqitet në trajtë antropomorfe. Në Mirditë besojnë se netëve të pranverës ai i vë veshin dheut, për të përgjuar në mos vjen njeri për së largu, apo për të dëgjuar zhaurimën e ujrave të nëndheshëm. Del gjithnjë kaluar në vithe të Dhamsutës, pelës së pagojë që kalon male e dete dhe shpie larg atë që do të shpëtojë nëpërmjet saj. Ata i ndjek mëzi i saj, që me hingëllimat e tij lajmëron Dragojtë për kalimin e pelës. Divi Përbindësh i përrallave dhe i besimeve popullore shqiptare, me trup jashtëzakonisht të madh e me fuqi mbinjerzore, gjigand. Përfytyrohet si llupës i madh, që ha mish njeriu, rrëmben vajza dhe i shpie nën dhe, ku ka banesën e tij. Në Elbasan thonin se Divat kishin për detyrë të vlonin ujët e Llixhës nëpër kazanë të mëdhenj. Prejardhjen e kësaj fjale G. Meyeri e nxjerr nga turqishtja. Div “demon, xhind, gjigand”. Thërritet edhe Dif-vi, Def-vi. Bleta Sipas besimeve popullore, Bleta dikur ka qenë njeri; për këtë thuhet vdiq e jo ngordhi. Ajo nuk nëmet, sepse është mëkat i madh të nëmësh Bletën. Përpara se t’i merrnin mjaltin, njerëzit laheshin, pse besonin se në të kundërtën Bleta nuk do të jepte më mjaltë, madje dhe se mund të “vdiste”. Nopca e lidh këtë nderim për Bletën me mitraizmin, por do të ishte më afër mendsh ta shpjegonim me traditat e lashta vendase, që mbase na kthejnë te Melisa e lashtësisë, te nimfa e shndërruar në bletë, pra te stërgjyshja e të gjitha bletëve dhe nëna e Dyrrahut. Quhet edhe mblet/ë-a, gjet/ë-a, mjacëzë , mjaltëz, fryma e shenjtë, mizë, mizë mjalti, mizare, punëtoret. Del edhe në toponimi: Guri i Bletës (Kryezi-Pukë), Shteku i Bjetës (Apripë e Gurit-Pukë), Lugu i Bjetës (Skavinë-Pukë), bleta e Marcolit (Kroni i Madh-Shllak), Curri i Bletës (Benë-Shllak), Rrethi i Bletës (Vukël) etj. Vidausi Vidasusi, në besimin e ilirëve ishte perëndi që mbronte pyjet, burimet dhe fushat. Në monumente ai paraqitet i shoqëruar nga gruaja e tij, Thana. Në Topusk-Kroaci, pranë një burimi uji mineral janë gjetur katër altarë kushtuar këtij çifti. Në të njëjten krahinë janë gjetur gjithashtu mbeturinat e një faltoreje kushtuar Silvanit si dhe shumë altarë të tjerë me emrin e kësaj hyjne romake. Duke u bazuar në këtë fakt, mitografët kanë arritur në një përfundim të drejtë se Vidasusi në besimin ilir kishte atribute të ngjajshme me ato të hyjnisë romake Silvan-mbrojtësin e burimeve, të pyjeve dhe të fushave, kurse Thanën e kanë identifikuar me hyjneshën romake Diana. Vidasusi dhe Diana adhuroheshin shumë nga pjesa më e madhe e popullsisë ilire, sidomos nga ata që merreshin me blegtori, si Dalmatët. Vidasusi ka qenë hyjni supreme e ilirëve në panteonin ilir prandaj zinte një vend shumë të rëndësishëm. Por kulti i Vidasusit-Silvanit ilir gjeti adhurues edhe në shtresat e ulëta popullore të Romës dhe të Italisë. Ai u pëhap edhe në provinca të largëta të perandorisë. Kjo dëshmon për ndikimin e kultit të pasur ilir në vetë panteonin romak. Karkalduset Sipas besimit shtimjan jane kulshedra me trup njeriu dhe me bisht. Bishti i kishte dalur ngase kishte pirë kafe per qdo mëngjes. Kjo krijesë sipas dortasimikuliretibutisit ishte kafshë shtëpiake para 1000 p.e. dhe ushqehej me pasul dhe me eshtëra dhe me flijë. Ato sulmonin duke të sharë derisa të qaje. Katallani Personazh mjaft i njohur i demonologjisë primitive, të cilin e ndeshim me emra të ndryshëm në shumë popuj e shumë kultura. E gjejmë në Jug e në Veri të Shqipërisë, herë si Tatëgjysh i parë, herë si Katalla e herë si Syqenhenjeri. Përfytyrohet si një farkëtar div nga shtati, i egër e me një sy në ballë, pa gjunjë e me këmbë të drejta si direku, që ha njerëz. Në jugun e Shqipërisë, e sidomos në Labëri e në anët e Korcës, ku del më dendur, ai quhet Syqenhenjeri, emër që s’është gjë tjetër, por se bashkim dy kompozitesh, me kuptimin “syqen që ha njerëz”. At Shtjefën Gjecovi e identifikon me ciklopin Polifem të Homerit. Por duhet thënë se i pari që shqoi te Polifemi natyrën ilire qe Mjeda. Shumë studjues, si Hackamani, Skileri, Bolta, Bendesi etj., mbrojnë pavarsinë kohore të motivit të ciklopit ndër popujt jogrekë të Ballkanit, përfshirë edhe ilirët, përkundrejt ciklopit të mitit grek. Emri Katalla del edhe te G. Meyeri, por me kuptimin “pagan”. Quhet edhe Vigan-i, Gjigant-i, Div-i, Dif-i, Lutran-i, Lutura, Katalla, Symoll-i (Mat), Symadh, Syqorr, Syqen, Syqenhenjeri, Sykëlysh, Tatëgjysh i Parë, Gavell-i (Sh. Gjecovi), Garravell-i (F. Alkaj), Dragumën-i (Frashnjet), Rekës-i (arbëreshët e Greqisë). Emri i tij rron edhe në toponimi: Fusha e Katallajve (Shllak), Vorret e Katallajve (Shllak), Përroi i Vigjanit (pranë Mullenës), si dhe në një patronim, të përmendur më 1517, M. Catalano në Tivar. Në shekullin XV, te arbëreshët e Italisë na del një Katallan, bashkë me disa familje Catalano. Qerosi Qerosi ne jeten e perditshme njeri pa floke, njihet ndryshe ne mitologji. Ne perrallat shqiptare ai del gjithmone fitimtar e me i zgjuar nga te gjithe, duke u bere keshtu personazhi me i rendesishem i perralles. Zjarri Adhurimi i zjarrit ishte baza e ceremonive fisnore shqiptare. Njerëzit besonin se zjarri në vatër kish një fuqi të madhe shëruese dhe pastruese. Për këtë arsye, përpara ndonjë feste, atë e mbanin ndezur të tërë natën, verë a dimër qoftë. Ai që kujdesej për të, ati, pra i pari i shtëpisë, duhet kundruar si roja priftërore e zjarrit. Nga ana tjetër, zjarri mbahej ndezur në dhomën e lehonës për 40 ditë rresht. Fikja e zjarrit në të tilla raste ishte një ogur i keq. Besoj se po të fërshëllente zjarri, po bisedonin armiqtë e shtëpisë, po të kërciste, do të ngordhte bagëtia. Shurdhi Demon zanafillor i bestytnive të Veriut, Hyj i shtrëngatës dhe i breshërit. Emrin e tij Baron Nopca e lidh me pjesën e dytë të emrit thrak të Zibelthiur-dosit, hyjut të motit të keq dhe të stuhive. Madje sipas Cabejt, edhe vetë fjala shqipe perëndi i përket gjinisë së emrave indoeuropianë të perëndive të stuhive: në indishten e vjetër quhet parjangas, lituanisht perkunas, galisht cernunnos, sllavishte e vjetër perunë, greqisht keraunos. Në Alpet shqiptare Shurdhi njihet edhe me emrat Verbd e Rremoria. Marrë nga Fjalori i Mitologjisë dhe Demonologjisë Shqiptare. nuk degjon dot.ne duhet ta ndihmojme Syqenëza Këtë figurë të besimeve popullor të Toskërisë e përmend sëpari Hahani, dhe e përkthen dhe gjermanisht si “Hundsauge”. Është nga ato figura të demonologjisë, që përcaktohen për nga vetia e tyre antropofage. Përfytyrohet si një shtigë me katër sy, dy përpara e dy prapa. Sytë e prapme nuk i duken, sepse i mbulon me shaminë e kokës. Ajo ndjell gratë e reja në shtëpi të saj, i pjek në furrë e i ha. Në përrallë ajo ka dhe të bijën që i përngjan, Maron. Sipas Çabejt, Syqenëza e Syqeni, mashkulli i saj, një figurë mashkullore e shëmtuar, mund të jenë reminishenca të Cerberit të mitologjisë greke, që ruante skëterrën. Floçka – Nusja e Ujërave Nimfë e mitologjisë popullore shqiptare, që përfytyrohej si një vajzë e bukur me flokë të gjatë. Ajo ruante ujërat e lumenjve dhe të liqeneve. Thërritet edhe me emrin Gërshetëz. Hyjria e Detit Një lloj sirene e mitologjisë popullore shqiptare. Gishtoja Figurë e përrallave. Gishtoja apo Gjishtoja është i njohur në shumë vende të Europës: në Francë quhet “Le Petit Poucet”, në Rusi “Malciks Palcik”, në Greqi “Revithi”, në Rumani “Neginice”, ndër gjermanë “Daumling” etj. Edhe pse kudo është i vogël sa një gisht, veprimet e tij ndryshojnë nga përrallat e njërit vend në ato të vendit tjetër. Në përrallat shqiptare, ashtu si dhe te variantja e vllezërve Grim, ky është personazh i shkathët e i zgjuar. Për të mashtruar kusarët, ai futet në veshin e kaut, në barkun e ujkut dhe, si shpëton grigjën e bagëtisë së disa barinjve, kthehet shëndoshë e mirë pranë prindërve të tij. Njihet edhe me emrat Koçomi (Elbasan), Kusar Arra (Labovë-Gjirokastër), Arka (Korcë), Kocelmici (Përmet), Kacabiso (Vlorë), Kacimucrri, Kacimucri, Kacel-mici, Kokërmeli (të gjitha në Veri), Cinxami (Gjirokastër), Kacipuc (Delvinë) etj. Lugati Figurë e besimeve popullore shqiptare. Shpirti i të vdekurit, burrë a grua qoftë, që ka qenë njeri i keq, me veti e zemër të ligë, ngrihet Lugat. Mbase këtë do të thotë edhe ajo pjesë e besë së Mujit, që mbaron me vargun: “Zirma, tokë, përjashta në natë të vorrit!” Lugati pra është kufomë, dhe ka thonj shumë të gjatë. Në Kosovë besonin se Lugat ngrihej edhe i vdekuri që nuk i është vënë pranë fillorja e pushkës, masha, drapëri ose ndonjë hekur tjetër, sepse, me sa duket, hekuri i mban larg të gjithë shpirtërat, të mirë a të këqinj qofshin ata. Shëmbëllyeshëm me Kosovë, në Shqipërinë e Veriut gjithmonë vinin në varr një lopatë ose shatë, gjersa të kalbej trupi përfundimisht, më qëllim që djalli të mos vinte aty rrotull dhe ta merrte të vdekurin. Sepse, sipas besimeve popullore, djalli hyn në trupin e të vdekurit dhe del jashtë varrit. Që ta parandalonin këtë gjë, në Kosovë shkonin dhe e ruanin varrin e të vdekurit për tri netë rresht, sepse mendohej se gjatë këtyre tri netëve do të vinte djalli, natën e parë i veshur me petka të bardha, të dytën me të kuqe dhe të tretën me të verdha. Në Korcë, të vdekurin nuk e linin natën vetëm, sepse kishin frikë se po ta kapërcente një mace, ai do të ngrihej si Lugat. Lugati ringjallej pas shtatë ditësh, shkonte natën në shtëpinë e tij dhe hante pak miell. Po të ishte grua, merrte ushqime, plackiste ç’të gjente dhe i fuste në varrin e saj. Të premten nuk dilte, por tre-katër netët në vazhdim shkonte dhe trazonte në shtëpinë ku kish vdekur. Kur të gjallët bëheshin të vetëdijshëm për të, e kuptonin se do të kishte qënë “ajo”. Në Poliçan besohej se Lugetërit shfaqeshin vetëm midis muslimanëve, kurse në Kurvelesh vetëm midis të krishterëve. Lugati mund të marrë trajta të ndryshme: trajtë caliku (shakulli), që rri në kuzhinë, në shtrat ose mbi menderin ku flenë gjindja, të një thithlope të madhe, të një qeni, që rri në fund të shtratit të së shoqes, të njeriut, ashtu siç ka qenë edhe në gjallje, por i mbështjellë me qefin. Në kësi rastesh lëviz duke u tërhequr zvarrë, me dashjen e tij, ose po sepse e heqin zharg dreqërit. Në ferrat që has në udhë lë gjithandej copa qefini. Vetë gërthet me zë të tmerrshëm. Lugati u shfaqet në shtëpi të vet gruas dhe shërbëtorëve të gjalljes. Nga shëmbëlltyrat që ka më shumë qejf të marrë janë ato të koteleve dhe të koneve. Punët e Lugatit janë të shumta, por më tepër i pëlqen të veja në qilar dhe të përziejë gjalpin, orizin, sheqerin dhe miellin në magje, të cjerrë gratë në fytyrë, të bezdisë bagëtinë, të përmbysë qypat e butet. Në trajtë të vërtetë njeriu, ashtu siç ka qenë para se të vdiste, i rrëfehet vetëm të shoqes, së cilës i hyn në shtrat. Në këtë mënyrë mund të lindet një Vampir. Ardhja e Lugatit në shtëpi mund të kuptohet nga lehjet e qenve, që zënë kuisin. Në këtë kohë del një njeri nga të shtëpisë dhe pyet: Cili je? Lugati thotë emrin e vet dhe i lutet që t’ia bëjë hallall të drejtën, ose fajet që ka bërë në gjallje. Deri sa njeriu i shtëpisë t’i thtë se ia bën hallall, Lugati vjen kurdoherë natën dhe shqetëson njerëzit duke u ankuar. Tregojnë se një herë zuri dashuri në një vajzë, së cilës i shkonte natën dhe e stoliste me rroba të mira e me gjerdane. Kur e morën vesh prindërit, e cuan vajzën në një fshat tjetër, po Lugati e ndoqi edhe aty. Atëherë thirrën një hoxhë, i cili e këndoi, duke e mërguar Lugatin në një tjetër vend. Në një fshat tjetër, Lugati vente natën në një shtëpi të këtij fshati, hapte dyert dhe bënte dëme. Atëherë të zotëte e shtëpisë thirrën priftin, i cili u that ë bëjnë një kulac, ta mbështjellin me një pëlhurë të bardhë dhe ta varin te pragu i derës. I porosity që aty të varnin edhe një bastun, dhe të mbërthenin në të gjitha dyert lloj-lloj letrsh të bardha, të kuqe, të verdha, të zeza etj. Natën erdhi Lugati, mori kalucin, e co-rri pëlhurën edhe një letër dhe shkoi. Që atëherë s’u duk më. Atëherë i morën letrat dhe një e hodhën në udhëkryq, një në një mulli të shkretë, një tjetër që ta hanin egërsirat dhe tjetër në vreshtë. Në veriun e Shqipërisë Lugatit i mveshin zënjën e hënës: Lugetërit hanë hënën dhe prandaj malësorët qëllojnë me pushkë në drejtim të saj kur ajo zihet. Për ta zhdukur Lugatin, është zakon që të nxjerrin kufomën nga varri dhe ta djegin. Ndër Shqiptarët e Strugës, ku Lugati mund të marrë edhe trajtën e një plëndësi, përdoret një mënyrë tjetër vrasjeje: ai përvëlohet me ujë të valuar. Sipas tyre, Lugatin mund ta pikasin vetëm qentë që kanë katër sy, dy aty ku i kanë të gjithë qentë, dhe dy të pavërejtshëm në vetulla. Në jug të Shqipërisë shkonin të premten t’ia zbulonin varrin, i vinin përsipër një turrë me shkarpa, gjysëm oke parafinë nën to, dhe pastaj e digjnin. Por ky veprim ndërmerrej vetëm kur i pllakoste ndonjë fatkeqësi e madhe. Në Korcë këto veprime i bënin të shtunën, kur besohej se Lugati fle. Shkonin dhe hapnin varrin e atij që s’i kish mbushur të dyzetat dhe pot a gjenin në këmbë e digjnin, duke u kujdesur që të mos i linin as shenjë as nishan, se besonin se ngjallej prapë. Këto mënyra të luftimit të Lugatit kanë gjegjëset e tyre edhe në mesin e ilirëve. Kështu ndoshta për tu mbrojtur nga shpirtërat e këqinj të të vdekurve, kufomat e disa të vdekurve nuk i fusnin në varr në pozicion normal, por i vendosnin përmbys, me kokë të ndarë nga trupi ose dhe me gjysmë trupi. Lugatin e bashkojnë me shpirtin e ajrit. Quhet edhe Luvgat-i, Lugjat-i, Kullunxh-i (Mbiudh e Maqellarës-Dibër), Zhikul (arbëreshët e Greqisë), Shikul (arbëreshët e Greqisë), Labic, Vapir-i (Cabej), Baba-u (Santa Sofia d’Epiro, Kozencë), Arman-i (B. Bilota), Arman’je (P. Camodeca: Dizionario), Avi/s-zi (Frascineto), Bobok, Bobua, Bun, Bjukull, Hje, Korrobac, Kukubin, Papacom, Pehmë, Spamëndall, Stihji, Shkërba, Umbër, Facom, Kuk, Kukuban, Garramac, Duarlidhur (euf., Kuteli). Del edhe në toponimi: Ara e Lugatit (Kosovë), Sylugati (fshat në Elbasan, përmendet në shek. XV). Nana E Votrës Një nga hyjnitë më të lashta të mitologjisë shqiptare. Mendohet se ajo bart disa tipare të zvetënuara të një hyjnie shumë të lashtë të vatrës, me origjinë nga matriarkati. Fillimisht ajo ishte një figurë positive. Madje, ngandonjëherë Nana e Votrës quhej edhe ”të tretat e vatrës”, pra tri motrat që paërcaktojnë fatin e fëmijës, natën e tretë pas lindjes. Më vonë dhe, sigurisht, me fillimin e rendit të patriarkatit, vetitë e saj ndryshuan. Ashtu siç përfytyrohet tani, Nana e Votrës u rrëfehet plakave që rrinë shumë vonë natën duke tjerrur li ose lesh. Ajo fanitet në trajtën e një plake të keqe flokthinjur që rri gërmuq bri vatrës. Ndodh që, kur ngrihet nusja në mëngjes për të ngrohur ujë, sheh në vatër një plakë që kreh flokët me krëhër apo që tjerr. Nusja kujton se është e vjehrra: i flet, por ajo s’përgjigjet. Kështu ajo e kupton se është Nana e Votrës. Po të gjejë ndonjë fëmijë kur kreh flokët, ajo e kap dhe i nxjerr sytë me krëhërin e saj të hekurt. Në zona të ndryshme njihet edhe si: E Ëma e Vatrës, Shtriga e Vatrës, Plaka e Vatrës (Mat), Shtriga, Shtrigat, Nëna e Vatrës (Tomorricë), Nënat e Vatrës, Mëmat e Vatrës, Xhuxhet eVatrës (Myzeqe), Mëma e Vatrës (në fshatrat e Vlorës) etj. Shiko edhe këtë Miti Mitologjia ilire Mitologjia shqiptare ''' Fjalori i termave mitologjike Literatura Burimi i informacionit Lidhje të jashtme Fondation pour le LIMC

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë mund të më thuash mbi Piktura

Piktura (lat.: pictura ) në aspektin terminologjik është një shprehje internacionale, që nenkupton vizatim ose paraqitje e një motivi të caktuar në siperfaqje te sheshët. Piktura është edhe degë ose disipline e artit figurativ,e cila në disa shkolla te mesme dhe fakultete studiohet me vite.Piktrua eshte termikisht dhe sistmatikisht pjes e sistmeve te degave te vizatimit te cilat procedojn ngjyra dhe mjete te tjera te ndryshme. Motivet pikturale mund te jene te llojllojshme, nga bota e florës dhe e faunës etj. Stilet e pikturimit janë të ndryshme, p.sh: realizmi, surratrilizmi, hipër realizmi, ekspresionizmi, postekspresionizmi, pointilizmi, romantizmi, kubizmi, abstraksionizmi etj. Piktorët më të njohur qe njeh historia e artit dhe qe kanë dhënë kontributë të madhe në kulturën botërore njihen: Leonardo Da Vinci, Ticiani, Piter Paul Rubens, Rembrandt Van Rin, Vincent Van Gogh, Pablo Picasso, Jackson Pollock,Michael Jackson Eminem Piktura ishte Pasion per keta njerez. Vepra te famshe te ketyre personave jane: Mona Lisa e vepra te tjera e te tjera te njohura Pablo picaso esht super amo shum super piktor Shiko edhe këtë Lista e piktorëve Fjalori i termave të Pikturës ! be-x-old:Жывапіс fi:Maalaus hu:Festészet mr:चित्रकला ms:Melukis no:Maleri tr:Resim

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Turizmi

Turizmi është praktika, veprimi i marrë nga ata që udhëtojnë apo vizitojnë vende me qëllim zbavitjeje, njohurie dhe mësimi; sipas definicionit te Organizatës Botërore të Turizmit (World Tourism Organization, një nga departamentet e Kombeve te Bashkuara), turist quhet gjithkush që udhëton në vende të ndryshme nga ai në të cilin ka rezidencën aktuale, jashtë ambientit të përditshëm personal, për një periudhë prej minimumi një nate por jo më gjatë se sa një vit dhe qëllimi i tij i zakonshëm të mos jetë asnjë lloj veprimtarie nga e cila të përfitojë ekonomikisht. Në këtë term përfshihen të gjithë ata që udhëtojnë për: dëfrim, pushim dhe çlodhje; për të vizituar miq dhe të afërm; për motive pune dhe profesionale, për motive shëndeti, besimi/pelegrinazhi dhe tjetër. Llojet e turizmit Turizmi bregdetar Turizmi kulturor Eko turizmi Turizmi elit Turizmi masiv Turizmi rural Turizmi nautik Turizmi kongresial Turizmi shëndetësor Turizmi fetar Turizmi seksual Turizmi i Zi (Dark Tourism) Turizmi dimëror Turizmi rinor Turizmi drilonor Turizmi Aventures Meqë Evropa ka formen e nje gadishulli te madh, është e hapur nga Oqeani Atlantik, Deti Mesdhe, Oqeani i Ngrirë i Veriut dhe Ultësira Sibriane, pjesët e saj rrahen nga masat ajrore te lagështa të Alantikut, të ngrohta te Mesdheut dhe te ftohta nga pjesa kontinentale e BSHP-së. Turizmi eshte veprimtari ekonomike ,tretsore qe lidh prodhimtarin me konsumun\ Shiko dhe këtë Turizmi në Shqipëri Turizmi në Kosovë Turizmi në Elbasan Turizmi në Vlorë Lista e vendeve turistike në Shqipëri Lista e vendeve turistike në Kosovë turizmi eshte komponenti i tret me i rendesishem i veprimtarive tretsore. Ne fillim turizmi ka qen i kufizuar ne disa shtete ndersa sot edhe perhapur ne te gjithe boten. Lidhje të jashtme Organizata Boterore e Turizmit (English/French/Spanish/Russian/Chinese) Ministria e Turizmit në Shqipëri (English/Albanian) Blog mbi Turizmin në Shqipëri (Albanian) Video mbi Turizmin, Kulturën, Traditat, Artin dhe Historinë në Shqipëri (Albanian) Kodra e Diellit (English/Albanian) Packrafting, Sporti me i rri ne shqiperi (English/Albanian) Shiko edhe Referimet ur:سیاح

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Dua të di çdo gjë që është e mundur për të mësuar rreth Programi kompjuterik.

Programet kompjuterike janë programe elektronike të pershtatura në gjuhë të ndryshme elektronike që bëjnë të mundëshëm përdorimin e njehsorit vetjak (ang.Personal Computer lexo Personal kompjuter në kuptimin njesorë/llogaritës personal) për qëllime të caktuara. Programet kryesore për një njehsor vetjak janë programet e sistemit veprues si Windows, Mac, Unix etj. Këto programe vënë në "komunikim" pjeset elektronike (Hardware), parapregatisin (platformën) dhe veprojnë pamvarësisht nga ndonjë program tjetër. Përndryshe ende nuk ka ndonjë perzgjedhje shkencore të programeve elektronike, përpos që këto në teknoligjin apo në gjuhën programuese ndryshe thirren me një emër të përbashkët "software". Programet e sisteme vepruese #include <stdio.h> int main(void) { puts("Hello world!"); return 0; } Kodi i burimit të një programi të shkruar në C (gjuhë programimi) Programe grafike Në këtë grupë të programeve elektronike hynë programet të cilat janë pak a shumë të specializuara dhe të posaçme për pershtatjen dhe punimin kryesisht të fotografive statike mirpo nuk bëhet edhe përjashtimin i kombinimit të tyre me efekte që krijojnë skena të shkurta filmike.==Programet e internetit== Në këtë grup të programeve edhe pse është e vështirë të bëhet një përzgjedhje te saktë hynë kryesisht programet që bëjnë të mundshem rrjetin e internetit si dhe programet që shërbejnë për mirëmbatjen dhe përdorimin e internetit. Shfletuesit elektronik Intepretuesit elektronik Shërbyesit elektronik Shiko edhe Lista e programeve kompjuterik Lista e programeve open source programa Open Source Software Hardware Lidhje te jashtme Corel Draw Definition of "Program" at Webopedia Definition of "Software" at FOLDOC Definition of "Computer Program" at dictionary.com Teknologji Informatikë Internet Programe kompjuterike

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion të detajuar rreth Lista e elementeve të ndërtimtarisë

Për fjalët (termet) e huaja të cilat shqipfolësit i njohin nga kjo lëmi, i shkruani prejardhjen e fjalës ndërsa kuptimin lexuesi mund ta lexojë tekë fjala adekuate shqipe. Ura Tulla Armatura Lista

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion të plotë dhe të gjithanshëm mbi Komunikimi?

Komunikimi është ecuria që lejon gjallesat të shkëmbejnë informacion nëpërmjet disa mënyrave dhe niveleve. Komunikimi kërkon që të gjitha palët të kuptojnë një gjuhë të përbashkët që mund të shkëmbehet. Paraqet procesin e kalimit të informatave nga burimi përmes rrugëve të mesme deri te pranuesi, si dhe kalimin e reagimit të pranuesit përmes rrugëve të mesme deri te burimi. Komunikimi si i tillë në procesin e vet përfshin dy ose më shumë persona. Sipas ligjit me komunikim nënkuptohet çdo shkëmbim ose bartje informacioni ndërmjet numrave të caktuar të palëve me anë të mjeteve të shërbimeve publike elektronike në dispozicion. Kjo nuk përfshin ndonjë informatë të bartur si pjesë e një shërbimi transmetues për publikun nëpërmjet rrjetit të komunikimit elektronik, përveç nëse informacioni ka të bëjë me palën, si klient, abonent, regjistrues të identifikueshëm ose shfrytëzuesin (përdoruesin) që merr informacionin. Elementet e komunikimit Elementet bazë të komunikimit janë gjashtë: dhenesi - '' kanali referenti - marresi - kodi mesazhi Llojet e komunikimit Komunikimi joverbal Mbështetet në lëvizje dhe raporte hapësinore. Ai quhet ndryshe edhe komunikimi prelinguistik. Shprehjet e fytyrës. Disa shkencëtarë besojnë se shumë shprehje të fytyrës si buzëqeshja, të qeshurit dhe të qarët janë universale dhe të pranishëm në të gjitha kulturat dhe se kanë një bazë gjenetike. Për shembull përshëndetja e një personi të njouhur, nga ana jonë, me shumë mundësi mund të realizohet me ngritjen e vetullave. Eibl-Eibesfeltdt më 1972 zbuloi se ngritja e vetullave përpjetë ekziston si e tillë në shumë lloje kulturash. Fëmijët që kanë lindur të verbër kanë të njëtat shprehje fytyre që kanë edhe fëmijët që shikojnë. Gjithashtu edhe pozicioni, qëndrimi i trupit apo e ashtuquajtura Gjuhë e trupit, zë vend në procesin e komunikimit pa fjalë. Specialistët e përkufizojnë si sjellje joverbale e cila mund të shprehë emocionalitet. Nervoziteti mund të shprehet nga kafshimi i thonjve të gishtave ose rrotullimi i gishtave të mëdhenj rreth njëri tjetrit. Shikimi në sy, drejtimi drejt personit,të ulur përballë kanë domethënien e vet.Ato tregojnë për interesimin që ka personi për personin tjetër.Kjo formë komunikimi shpeshherë përdoret edhe në diplomaci,në këshillime,kur dëshirohet t'i tregohet klientit për kujdesin ndaj tij. Komunikimi verbal Karakteristike e njeriut i cili bazohet në aftësinë për të prodhuar fonema dhe në aftësinë për të ndërtuar bashkësi zërash të afta për mbartjen e një domethënieje.Në procesin e komunikimit përmes gjuhës së folur,është jashtëzakonisht i rëndësishëm procesi i të dëgjuarit.Të dëgjuarit ka të bëjë me përqëndrimin e vëmendjes ndaj mesazheve,informacioneve që përcillen,përkatësisht dergohën nga dikush tjetër.Është mjaftë e rëndësishme edhe marrja e shënimeve të shkurtra derisa dikush përcjell mesazhet deri te dëgjuesi - marrësi i mesazheve. K== Referime == Lidhjet e jashtme Media dhe komunikim Kulturë Teknologji Shkencë Komunikim Psikologji

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego mbi Lista e filmave shqip?

Kjo është një listë e të gjithë filmave në gjuhën shqipe, filma të aktruar (kino filma, filma televizivë dhe filma të shkurtër) dhe filma të animuar (kino filma, filma televizivë dhe filma të shkurtër). Filmat janë prodhime të bëra në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni të Veriut por jo vetëm. Përfshihen edhe bashkëprodhime me shtete të tjera. Sipas shkronjave Sipas të dhënave Sipas viteve Lista e viteve në filmin shqip Sipas shteteve Lista e filmave të Kosovës Lista e filmave të Shqipërisë Lista e filmave të Maqedonisë së Veriut Shiko edhe këtë Serialet e gjitha koherave TV Drama Lidhje të jashme Filmat Shqip në IMDb Database i Filmit Shqiptar Listat e filmave

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Lista e programe për PC.

SQ Spell Checker shtojcë e programit redaktues Microsoft Word për gjuhën shqipe. Power DVD Adobe Acrobat Reader eMule - program pike për pike (peer to peer) për kembimin e programeve për PC Adobe Photoshop Adobe Illustrator Macromedia Flash CorelDRAWER ... Lista

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Lista e llojeve të sportit, dhe informacion mbi te

Alpinizmi Atletika Basketbolli Books Çiklizmi Futbolli Garat automobilistike Hendbolli Hipizmi - Gara me kuaj Kick Boks Mundje Noti Patinazhi (në akull) Peshëngritja Pingpongu Qitja Radioamatorizem Shahu Ski Tenisi Volejbolli Bejsbolli Judo(xhudo) Sportistët më të dalluar shqiptar \judo Lojra të luajtura nga populli Badë-badë Da6zydgdmë Domhxhxidinoja Kala didjhsbrançe Kuka mçei fti Lojra mekdhd letra Mash e kuxhxlinc Piçpirikëddusu Shala në shidsukallë (princi n`shale) Shahu [[Symbyllurazi]kdhdkrto2u] Tavlla Tërheqje litari Xium Lista (Sport) Sporte

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna mbi Garat automobilistike

Automobilizmi është garë në të cilën pjesëmarrësish bëjnë garime me automobila. Gara të njohura në automobilizëm Formula 1 Shiko dhe këtë Sportistët më të dalluar shqiptar Lidhje të jashtme Sporte Gara me makina

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna mbi Peshëngritja

Peshëngritja është një lloj sporti fizik. Edhe peshëngritja sikurse llojet tjera të sportit për qëllim ka argëtimin dhe zhvillimin e aftësive fizke dhe psiqike të sportitistëve. Në këtë lloj sporti zhvillohen gara që nga kohat antike. Rregullat e këtyre garave në thelbë kanë mbetur të njëjta me pak ndryshime duke u munduar që ato rregulla të standartizohen në gjithë rruzullin tokësor. Ekipe shqiptare Ekipi i Elbasanit Ekipi i peshëngritjes së Shtermenit (Shqipëri) Peshëngritës shqiptarë Ymer Pampuri Leonard Toska Shiko dhe këtë Sportistët më të dalluar shqiptar Shqipëria Lidhje të jashtme Flete personale - ketu gjeni informata për aktivitetet e peshëngritësve. P

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna mbi Lista e festave ndërkombëtare

1 maji (Dita e Puntorëve) Dita ndërkombtare e puntorëve. Festohet në një numër të madhë të shteteve. 1 janari (Viti i Ri) 10 qershori (Lidhja e Prizrenit) 13 qershori (Dita Qlirimit) 17 Shkruti (Dita Pavarsis) 8 Marsi (Dita e nenes) Lista

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë mund të më thuash mbi Lista e insekteve?

Kjo është një listë e insekteve. Bleta Grerëza Merimanga Milingona Miza e shtëpisë Miza e uthullës Morri Mushkonja Pleshti Karkaleci Shushunja Njëqindkëmbëshi Dosëza Mollekuqja Flutura Insekte Lista

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego mbi Lista e mjeteve të transportit.

Aeroplani Anija Autobusi Automobili Biçikleta Kamioni Motocikleta Treni Tricikli Lista

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion të detajuar rreth Italia

Italia (zyrtarisht Republika Italiane, italisht Italia respektivisht Repubblica Italiana) është shtet në pjesën jugore të Evropës, në Gadishullin Apenin. Pjesë e këtij vendi janë dhe ishujt në Detin Mesdhe, si Sicilia dhe Sardenja. Në Alpet e larta në veri të saj gjendet kufiri me Francën, Zvicrën, Austrinë dhe në brigjet e Adriatikut kufizohet nga Sllovenia. Në brendësi të këtij shteti gjenden dy shtete të vogla: Vatikani dhe San Marino. Roma, kryeqyteti i Perandorisë Romake në lashtësi, është edhe kryeqytet i shtetit të ngritur në bërthamën e perandorisë. Etimologjia Propozimet e etimologjisë së fjalës 'Italia' janë të shumta. Sipas një propozim më i njohur, fjala Italia, nga latinishtja Italia, ishte i huazuar nga greqishtja prej gjuhës Oscane Víteliú, që do të thotë "toka e gjedhëve të reja". Fillimisht emri Italia u përdor vetëm për Italinë jugore. Grekët gradualisht filluan të përdorin këtë emër për një rajon më të madh, por ishte gjatë mbretërimit e Augustit (në latinisht Imperator Gaius Julius Caesar Augustus, që konsiderohet si perandori i parë i Perandorisë Romake) që emri Italia u përdor për gadishullin italian komplet deri te Alpet. Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Italisë është 301,230 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 42° 50' V, 12° 50' L dhe 294,020 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 7.210 km² ujë. Vija bregdetare e Italisë është 7,600 km e gjatë ndërsa kufiri tokësor 1.932,2 km i gjatë. Klima e Italisë është mesdhetare. Në pjesën veriore alpine dhe atë jugore qendrorë zotëron klima kontinentale. Pjesa më e madhe e relievit është terren i vrazhdë dhe malor. Përgjatë bregdetit terreni është i ulët dhe i rrafshët. Në Itali shtrihen Alpet dhe Apeninet, kurse ultësira më e rëndësishme është ultësira e Lombardisë ku rrjedh lumi Po. Pika më e ulët e relievit gjendet përgjatë bregut të detit Mesdhe (0m) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 4,749 metrave pika e dytë më e lartë e Malit të Bardhë (fr.: Mont Blanc). Historia Në vitin 479 e.s. Perandoria Romake e Perëndimit mori fund për shkak të dyndjeve të fiseve gjermanike dhe vikingëve. Kështu u krijuan disa shtete, ndër ta dhe Italia, por jo me sipërfaqen e some. Kryeqyteti Roma. Për një periudhë nuk Ka dokumentime. Italia mori sipërfaqen që ka sot. Rreth viteve 1910-1920 Italia u bë fashiste nga Benito Mussolini. U quajt Italia Fashiste dhe përkrahu forcat qendrore ne Luftën I Boterore dhe Gjermaninë naziste në Luftën II Botërore. Fashistët pushtuan një pjesë të Ballkanit.Forcat komuniste Shqiptare dhe Jugosllave luftonin. Me mbarimin e luftës iku nazizmi dhe fashizmi. Italia mbeti përsëri në sipërfaqen e sotme. Italia tani është një vend i mirë për të jetuar, por popullsia është plakur për shkak të emigracionit. Njësitë administrative Italia ka 20 rajone (të quajtura "regioni", njëjës: "regione"). Pesë nga këto rajone kanë statusin e një shkalle të autonomisë që u mundëson disa të drejta veprimi në legjislacion dhe çështje tjera specifike. Të gjitha rajonet, Valle d'Aosta, ndahen më tej në dy e më tepër njësi më të vogla të quajtura "provinca". Njësitë me status autonomie janë të shënuara me shenjën *. Lugina e Aostës (Valle d'Aosta)*, Aosta Piemonti (Piemonte), Torino Liguria, Genova Lombardia, Milano Trentino-Tiroli Jugor (Trentino-Alto Adige)*, Trento Veneto, Venezia Friuli-Venezia Giulia *, Trieste Emilia-Romanja (Emilia-Romagna), Bologna Toskana (Toscana), Firenze Umbria, Peruxhia (Perugia) Marke (Marche), Ankona (Ancona) Lacio (Lazio), Roma Abruci (Abruzzo), L'Aquila Molise, Campobasso Kampanja (Campania), Napoli Pulia (Puglia), Bari Bazilikata (Basilicata), Potenca (Potenza) Calabria, Katanxaro Sicilia *, Palermo Sardenja (Sardegna)*, Kaljari Politika Italia ka qenë një republikë unitare parlamentare që nga 2 qershori 1946, kur monarkia u shfuqizua nga një referendum kushtetues. Presidenti i Italisë, aktualisht Sergio Mattarella që nga viti 2015, është kreu i shtetit të Italisë. Presidenti zgjidhet për një mandat shtatëvjeçar nga Parlamenti i Italisë në një sesion të përbashkët. Italia ka një kushtetutë të shkruar demokratike, që rezulton nga puna e një Asambleje Kushtetuese formuar nga përfaqësuesit e të gjitha forcave antifashiste që kanë kontribuar në humbjen e naziste dhe forcave fashiste gjatë Luftës Civile. Italia ka një qeveri parlamentare të bazuar në një sistem votimi proporcional. Parlamenti është krejtësisht dydhomësh: dy shtëpitë, Dhoma e Deputetëve dhe Senati i Republikës, të cilat takohen në Palazzo Madama, kanë të njëjtat kompetenca. Kryeministri, zyrtarisht kryetar i Këshillit të Ministrave, është kreu i qeverisë i Italisë. Kryeministri dhe kabineti emërohen nga Presidenti i Republikës, por duhet të kalojnë një votëbesim në Parlament për të hyrë në detyrë. Kryeministri i tanishëm është Paolo Gentiloni i Partisë Demokratike. Kryeministri është Kryetari i Këshillit të Ministrave i cili ka një fuqi efektive ekzekutive dhe ai duhet të marrë një votë miratimi nga ai për të ekzekutuar shumicën e aktiviteteve politike. Zyra është e ngjashme me ato në shumicën e sistemeve të tjera parlamentare, por udhëheqësi i qeverisë italiane nuk është i autorizuar të kërkojë shpërbërjen e Parlamentit të Italisë. Një ndryshim tjetër me zyrat e ngjashme është se përgjegjësia e përgjithshme politike për inteligjencën i jepet Presidentit të Këshillit të Ministrave. Në sajë të kësaj, Kryeministri ka fuqi ekskluzive për: koordinimin e politikave të inteligjencës, përcaktimin e burimeve financiare dhe forcimin e sigurisë kibernetike kombëtare; zbatojnë dhe mbrojnë sekretet shtetërore; autorizojnë agjentët për të kryer operacione në Itali ose jashtë vendit, në kundërshtim me ligjin. Dhoma e Deputetëve është shtëpia e ulët e Italisë. Veçori e Parlamentit italian është përfaqësimi i dhënë qytetarëve italianë që jetojnë përgjithmonë jashtë vendit: 12 deputetë dhe 6 senatorë të zgjedhur në katër zona të ndryshme jashtë shtetit. Përveç kësaj, Senati italian është caratterizzato edhe nga një numër i vogël i senatorëve për jetë, të emëruar nga Presidenti "për merita të shquara patriotike në fushën sociale, shkencore, artistike ose letrare". Ish presidentët e Republikës janë senatorë të jetës ex officio. Tre partitë kryesore politike të Italisë janë Partia Demokratike, Forza Italia dhe Lëvizja pesë yje. Gjatë zgjedhjeve të përgjithshme të vitit 2013, këto tri parti fituan 579 nga 630 vende në Dhomën e Deputetëve dhe 294 nga 315 në Senat. Shumica e vendeve të mbetura u fituan nga një bllok jetëshkurtër zgjedhor formuar për të mbështetur kryeministrin në ikje Mario Monti, partia deri majta, Ekologji, Liri ose nga palët që zgjedhjet konkursin vetëm në një pjesë të Italisë: Lidhjes Veriore, Partia Popullore e Tirolit Jugor, Vallée d'Aoste dhe Jugu i Madh. Më 15 nëntor 2013, 58 deputetë të shkëputur nga Forza Italia krijuan New Center-Right. Ligji dhe drejtësia penale Artikujt kryesorë: Ligji i Italisë dhe Gjyqësori i Italisë Gjykata Supreme e Kasacionit Sistemi gjyqësor italian është i bazuar në ligjin romak të modifikuar nga kodi i Napoleonit dhe statutet e mëvonshme. Gjykata Supreme e Kasacionit është gjykata më e lartë në Itali për rastet penale dhe civile. Gjykata Kushtetuese e Italisë rregullon konformitetin e ligjeve me kushtetutën dhe është një inovacion pas Luftës së Dytë Botërore. Që nga pamja e tyre në mes të shekullit të 19, krimi italiane organizuar dhe organizatat kriminale kanë infiltruar jetën sociale dhe ekonomike të shumë rajone në jug të Italisë, më famëkeq i Cili qenë mafias siçiliane, e cila më vonë do të zgjerohet në disa vende të huaja, duke përfshirë Shtetet e Bashkuara. Faturat mafioze mund të arrijnë në 9% të PBB-së së Italisë. Raporti i vitit 2009 identifikoi 610 komuna që kanë një prani të fortë mafioze, ku jetojnë 13 milionë italianë dhe prodhohet 14.6% e GDP italiane. Ndrangheta e Kalabrisë, që sot ndoshta është sindikata më e fuqishme e krimeve të Italisë, llogarit vetëm për 3% të PBB-së së vendit. Megjithatë, në 0.013 për 1.000 njerëz, Italia ka vetëm normën e 47 më të lartë të vrasjes (në një grup prej 62 vendeve) dhe numrin e 43-të më të lartë të dhunimeve në 1,000 njerëz në botë (në një grup prej 65 vendeve), relativisht shifra të ulta mes vendeve të zhvilluara. Ekonomia Për nga vëllimi ekonomik Italia bën pjesë në 7 shtetet më të industrializuara të botës dhe e katërta në Evropë. Pozita gjeografike e Italisë është e lidhur ngushtë me detin gjatë tërë historisë së saj, duke ushtruar ndikim të rëndësishëm dhe vendimtar në zhvillimin e saj. Në truallin e Italisë lind Perandoria Romake, e cila tregoi tërë atë fuqi dhe ndikim në një pjesë të madhe të kontinentit tonë. Shkatërrimi i saj, më vonë edhe copëtimi në shumë shtete feudale, ekonomisë së Italisë nuk i ka dhënë fuqi unike. Italia hyn në kategorinë e shteteve të Evropës në të cilët frytet e revolucionit industrial arrijnë vonë, përkatësisht kah mesi i shekullit XIX. Ndërsa në shumë shtete të Evropës fillon të zvogëlohet karakteristika agrare, në strukturën e ekonomisë italiane ajo zë pozitën prioritare. Edhe dy luftërat botërore kanë ndikuar në dobësimin e saj, sidomos ajo e fundit. Pasojat kanë qenë të rënda e janë manifestuar në numrin gjithnjë më të madh të papunëve. Industria, e shkatërruar gjithashtu pas Luftës së Dytë Botërore, nuk ka mund të ofronte shumë e në bujqësi ndihej mungesa e tokës së punueshme. Etapa më e rëndësishme e ekonomisë së Italisë fillon prej vitit 1950. Investimet e kapitalit të huaj, e në radhë të parë i ShBA-ve, i kanë mundësuar që shpejt të rimëkëmbet ekonomia e shtetit. Rritja e investimeve në industri gjithnjë është shtuar e në fund të dekadës është dyfishuar prodhimtaria industriale. Viti 1959 për Italinë ishte më i rëndësishmi, kurse dekada e kaluar karakterizohet si fenomen i rrallë i ekspansionit ekonomik, që është shprehur jo vetëm në rritjen e prodhimtarisë industriale, por edhe në rritjen e eksportit dhe uljen e papunësisë. Në vitin 1951 kanë qenë të inkuadruar 4,2 milionë e në vitin 1972 ky numër dyfishohet, duke arritur në 8,1 milionë punëtorë. Derisa vlera e prodhimtarisë industriale në vitin 1951 ka qenë 4,8 miliard dollarë, në vitin 1972 kjo vlerë pesëfishohet, duke arritur në 25,5 miliardë dollarë. Krahas këtyre ecurive, lindin gjigantët industrialë, siç janë: industria e gomave “Pireli", e automobilave "Fiat", e tekstilit "Armani", industria kimike “Monte Catini”, etj. Gjithashtu Italia ka shumë të zhvilluar turizmin. Mirëpo, kontrastet ndërmjet Veriut dhe Jugut, që janë shfaqur si pasojë e rrethanave të ndryshme historike, edhe pse ndihet tendenca e zvogëlimit, ende paraqesin problemin më serioz të shtetit. Në këtë aspekt çdo qeveri italiane e ardhur në fuqi ka si prioritet zbutjen e këtij niveli ndermjet veriut dhe jugut duke shpalosur politika ekonomike e frymë investuese për jugun. Sot Italia bën pjesë ne ato shtete qё ka një raport tё mirë përsa i përket eksporteve ku më kryesoret përmendim prodhimet industriale si ato tё makinave, prodhimet ushqimore, apo dhe ato të tekstileve. Në lëndë të para si minerale apo naftë është deficitare. Qysh prej 1 janarit të vitit 2002 Italia është bërë pjesë e eurozonës, pra bën pjesë në ato shtete evropiane që përdor euron si monedhë. Kjo ka bërë që të lihet pas një histori e gjatë me monedhën e para 2002-shit, liretën që herë pas herë ishte bërë pre e spekulimeve të shumta duke krijuar dhe uljen e vlerës së saj. Transporti Sistemi Rrugor Totali i rrugëve të Italisë arrin deri në 654.676 km (1998). Sistemi Hekurudhor Totali i hekurudhave të Italisë arrin deri në 19.394 km ky total mund të rritet në ditët në vijim si pasojë e ndërtimeve të reja që mund të bëhen. Demografia Në vitin 2003 Italia ka pasur gjithsej 57.998.353 banorë dhe dendësi 196 banorë në km². Pas 6 vitesh arriti një popullsi prej 60.114.021 banorë dhe dendësi 199,5 banorë në km². Italia në aspektin gjuhësor dhe fetar është kryesisht homogjene, por në aspektin kulturor, ekonomik dhe politik e larmishme. Në Evropë është e pesta për nga dendësia e popullsisë (196 b. Në km²). Në Itali nuk ka shumë pakica. Më e madhja është pakica gjermane në Tirolin Jugor, slloven rreth Triestës, Shqiptarë (arbëreshët) në Kalabri dhe Siçili etj. Në Itali besimi më i madh është Katolicizmi me mbi 90 % të popullsisë, por ka edhe konfesione tjera të vogla të cilat janë kryesisht të ardhura nga emigrantët e jashtëm. Kultura Italia nuk ka ekzistuar si shtet deri më 1861, kur u bashkua. Për shkak të këtij bashkimi të vonuar, dhe autonomisë historike të regjioneve që tani e përbëjnë Gadishullin italian, shumë tradita dhe kultura që tani identifikohen si Italiane mund të identifikohen nga regjionet nga kanë ardhur. Me gjithë izolimin social dhe politik të këtyre regjioneve, kontributet e Italisë në trashëgiminë kulturore dhe historike të Evropës mbeten shumë të mëdha. Italia është vendi me më së shumti trashëgimi kulturore në UNESCO (41 deri më tani). Arti Piktura italiane karakterizohet me ngjyra të ngrohta dhe dritë, siç dëshmojnë punimet e Caravaggios dhe Titianit, dhe preokupim me figura fetare. Piktura italiane ka dominuar në Evropë për qindra vjet. Artistë të njohur gjatë kësaj kohe përfshijnë Michelangelo, Leonardo da Vinci, Donatello, Botticelli, Fra Angelico, Tintoretto, Caravaggio, Bernini, Titian dhe Raphael. Pastaj Italia provoi nënshtrim të vazhdueshëm nga fuqi të huaja që shkaktoi zhvendosje të vëmendjes tek çështjet politike, duke çuar deri te humbja e autoritetit artistik të saj në Evropë. Letërsia Me bazat e gjuhës italiane moderne të themeluara nga poeti Dante Alighieri, vepra më e madhe e të cilit, Divina Commedia, konsiderohet si një ndër veprat më të mëdha të krijuara në Evropë gjatë kohës së Mesjetës; shkrimtarët dhe poetët Giovanni Boccaccio, Giacomo Leopardi, Alessandro Manzoni, Torquato Tasso, Ludovico Ariosto, dhe Francesco Petrarca. Filozofë të rëndësishëm përfshihen Giordano Bruno, Marsilio Ficino, Niccolò Machiavelli, dhe Giambattista Vico. Figura letrare moderne janë: poeti nacionalist Giosuè Carducci më 1906, shkrimtari realist Grazia Deledda më 1926, autor i teatrit modern Luigi Pirandello më 1936, poetët Salvatore Quasimodo më 1959 dhe Eugenio Montale më 1975, autori teatral Dario Fo më 1997 etj. Minoritete Itali ka minoritete të ndryshme. Në veri janë gjermanët dhe francezët, në pjesën qendrore dhe atë jugore ka pakica me origjinë shqiptare (arbëreshët) dhe greke. Burime të dhënash Lidhje të jashtme Presidenza della Repubblica - Presidenca Parlamento - Parlamenti Italia.gov.it - Qeveria Ministero Degli Affari Esteri - Ministria e Punëve të Jashtme Harta - Harta Harta dhe Moti - Harta dhe Moti Harta Shoqatat kulturore shqiptare në Itali: PEPiF mbi shqiptarët në Itali Shoqata Vatra (Torino) Shoqata Shqiptare Egnatia (Modena) USAB - Shoqata e Studenteve Shqiptar ne Bolonje - Unione degli Studenti Albanesi (Bolonje) VoxAquila (Parma) New Albanian Generation Era (Milano) Liga e Shoqatave Shqiptare dhe Arbëreshe në Itali (Rimini) Shoqata Studentore Drita (Romë) Shoqata Miqizia (Rimini) Shoqata DEA (Pisa,) Shoqata Iliria (Pesaro) Shoqata e Padovës (Padova) Së Bashku - Insieme (Trieshtë) Shoqata Iliria (Romë) Grupi Bari (Bari) Grupi Alboys (Romë) Arbitalia - Shtëpia e Arbëreshëve (Cosenza) Jemi - Il portale degli Arbëreshë (Italia) Shih edhe diesel

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë mund të më thuash mbi Emra shqiptarë?

Lista e emrave të përveçëm femërorë Lista e emrave të përveçëm mashkullorë Emra pellazgë Emra Shqip

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më thuaj mbi Lista e emrave të përveçëm mashkullorë?

Në këtë listë gjende emrat shqiptarë dhe jo emrat fetarë dhe të huajë qe kanë disa banorë shqiptarë. Shih edhe: Lista e emrave fetarë në gjuhen shqipe Shiko edhe këtë Lidhje të jashtme Emra meshkujsh shqiptar

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Lista e emrave të përveçëm femërorë

Në këtë listë gjende emrat shqiptarë dhe jo emrat fetarë dhe të huajë qe kanë disa banorë shqiptarë. Shih edhe: Lista e emrave fetarë në gjuhen shqipe femëror Gjerba femëror Emra femrash shqiptare

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Gjermania, dhe informacion mbi te?

Gjermania (gjermanisht: Bundesrepublik Deutschland, lexo: Bundesrepublik Dojçland, ose Deutschland, lexo: Dojçland), zyrtarisht Republika Federale e Gjermanisë, ndodhet në pjesën qendrore të Evropës dhe kufizohet në veri me Danimarkën, në lindje me Poloninë, në juglindje me Çekinë, në jug me Austrinë dhe Zvicrën, në perëndim me Francën, Luksemburgun, Belgjikën dhe Holandën. Ndërsa në veri në anën perëndimore e përshkon kufiri natyral i Detit të Veriut dhe anën lindore Deti Baltik. Territori i Gjermanisë mbulon 357,021 km² ai ndikohet nga klimat mesatare sezonale. Me mbi 82 milion banorë, Gjermania ka numrin më të madh të popullsisë në Evropë dhe është e treta shtëpi për numrin e migrantëve ndërkombëtarë.Kryeqyteti dhe gjithashtu qyteti më i madh i vendit është Berlini, ndërsa qendra më e madhe financiare është Frankfurti;qendra më e madhe urbane është Ruhri. Një rajon i quajtur Germania, i banuar nga disa fise gjermanike, është njohur dhe dokumentuar para vitit 100 pas.e.s. Prej shekullit X, territoret gjermane kanë formuar pjesën qendrore të Perandorisë së Shenjtë Romake, që qëndroi deri më 1806. Gjatë shekullit XVI, Gjermania Veriore u bë qendra e Reformave protestante. Si një shtet-komb modern, vendi fillimisht u bashkua mes Luftës Franko-Prusiane më 1871. Pas Luftës së Dytë Botërore, Gjermania u nda në dy shtete të veçanta përgjatë vijave të okupimit nga Aleatët më 1949. Dy shtetet u ribashkuan më 1990. Gjermania Perëndimore ishte anëtare themeluese e Komunitetit Evropian në 1957, që më vonë u bë Bashkimi Evropian në 1993. Gjermania është pjesë e zonës Schengen, pa kufij, dhe ka adoptuar valutën evropiane, euron, në 1999. Gjermania është një Republikë parlamentare federative prej gjashtëmbëdhjetë shtetesh (gjermanisht Bundesländer). Kryeqyteti dhe qyteti më i madh është Berlini. Gjermania është anëtare e Kombeve të Bashkuara, NATOs, G8-ës, G4-ës dhe ka nënshkruar Protokollin Kyoto. Është ekonomia e tretë në botë për nga Prodhimi i Brendshëm Bruto (PBB) dhe eksportuesi më i madh në botë i mallrave më 2007. Në terma absolutë, Gjermania ka buxhetin vjetor për ndihma zhvillimore të dytin në botë (pas SHBA-së). Vendi ka ndërtuar një standard të lartë jetese dhe ka themeluar një sistem gjithëpërfshirës të sigurisë sociale. Ajo ka një pozicion kyç në afera evropaine dhe mirëmban një partnership të ngushtë nivel ndërkombëtar. Gjermania njihet si lider shkencor dhe teknologjik në disa fusha. Historia Fiset gjermanike Etnogjeneza e fiseve gjermanike thuhet të ketë ndodhur gjatë Kohës së Bronzit ose më së voni, gjatë kohës Pararomake të Hekurit. Nga Skandinavia jugore dhe Gjermania veriore, fiset filluan të zgjeroheshin në jug, lindje dhe perëndim. Në shekullin I p.K., ata erdhën në kontakt me fiset Kelte të Gaulit si dhe me fiset Iraniane, Baltike, dhe Sllave në Evropën Lindore. Pak dihet për historinë e lashtë gjermanike, përveç bashkëveprimeve të tyre me Perandorinë Romake, nga hulumtimet etimologjike dhe arkeologjike. Nën sundimin e Augustit, "Publius Quinctilius Varus" filloi të pushtonte Germanian (një term i përdorur nga romakët për të përcaktuar një territor nga Lumi Rin tek Malet Urale) dhe në këtë periudhë fiset gjermanike i mësuan taktikat luftarake të Romës, derisa ruanin identitetin e tyre të klanit. Në vitin 9 pas Krishtit, tri legjione Romake të udhëhequra nga Vari u mposhtën nga udhëheqësi i klanit, Kerusk Armini, në Betejën e pyellit Teutburg. Si rezultat, Gjermania moderne, prej Rinit tek Danubi, mbeti jashtë Perandorisë Romake. Në vitin 100 pas Krishtit, fiset gjermanike filluan të vendoseshin përgjatë Rinit dhe Danubit, duke okupuar pjesën më të madhe të asaj çfarë sot njihet si Gjermania moderne. Në shekulli III erdhën shumë fise gjermanike perëndimore: Alemanët, Frankët, Chatti, Saksonët, Frisianët, Sicambri, dhe Tyringët. Rreth vitit 260, popujt gjermanikë depërtuan kufijtë romakë të Danubit dhe hynë në tokat e kontrolluara nga romakët. Perandoria e Shenjtë Romake (962–1806) Perandoria mesjetare ishte rezultat i ndarjes së Perandorisë Karolingiane më 843, e cila ishte themeluar nga Karli i Madh më 25 Djetor 800, dhe ekzistoi në forma të ndryshme deri më 1806, territori i saj shtrihej nga Lumi Eider në veri deri tek Deti Mesdhetar në jug. Shpesh i referuar si Perandoria e Shenjtë Romake (ose Perandoria e vjetër), ajo zyrtarisht ishte quajtur "Pernadoria e Shenjtë Romake e Kombit Gjerman ("Sacrum Romanum Imperium Nationis Germanicæ") duke filluar më 1448, për t'ia përshtatur titullin territorit atëherë të zvogëluar. Nën sundimin e perandorëve Osmanë (919–1024), Lorena, Saksonia, Frankonia, Suabia, Tyringia, dhe Bavaria u konsoliduan, dhe mbreti Gjerman u kurorëzua Perandori i Shenjtë Romak i këtyre rajoneve më 962. Nën sundimin e perandorëve Salianë (1024–1125), Perandoria e Shenjtë Romake "thithi" Italinë veriore Burgundinë, megjithëse perandorët humbën fuqi gjatë "Mosmarrëveshjes Investiture". Nën perandorët e Shtëpisë Hohenstaufen (1138–1254), princat Gjermanë rritën influencën e tyre në territoret në jug dhe lindje të banuara me Sllavët, duke vazhduar me ngulimin Gjerman në këto zona dhe ende më në lindje (Ostsiedlung). Qytetet gjermane veriore u rritën me prosperitet si anëtarë të Lidhjes Hanseatike. Edikti i Demit të Artë më 1356 mundësoi kushtetutën bazë të perandorisë që zgjati deri në rënien e saj. Ajo kodoi zgjedhjen e perandorit nga shtatë princ-zgjedhës të cilët sundonin disa nga principatat dhe kryepeshkopatat më të fuqishme. Duke filluar nga shekulli XVI (15), perandorët u zgjodhën pothuajse ekskluzivisht nga dinastia Habsburge e Austrisë. Murgu Martin Luther publikoi "95 Tesest" më 1517, duke sfiduar praktikat e Kishës Katolike Romake, dhe duke filluar kështu Reformat Protestante. Një kishë Luteriane e ndarë nga Kisha Katolike Romake u bë feja zyrtare në shumë shtete Gjermane pas vitit 1530. Konflikti fetar shpur tek Lufta Tridhjetëvjeçare (1618–1648), e cila shkatërroi tokat Gjermane. Popullsia e shteteve Gjermane u zvogëlua për rreth 30%. Paqja e Westfalisë (1648) ndaloi luftërat fetare mes shteteve Gjermane, por perandoria ishte ende de facto e ndarë në disa principata të pavarura. Nga viti 1740 e tutje, dualizmi mes Monarkisë Habsburge Austriake dhe Mbretërisë Prusiane dominoi historinë Gjermane. Më 1806, Imperiumi u rrëzua si rezultat i Luftërave Napoleonike. Restaurimi dhe revolucioni (1814–1871) Pas rënies së Napoleon Bonaparte, Kongresi i Vjenës u mblodh më 1814 dhe themeloi Konfederatën Gjermane (Deutscher Bund) , një ligë e 39 shteteve sovrane. Mosmarrëveshja me politikat e restaurimit pjesërisht çoi tek ngritja e lëvizjeve liberale, të cilat kërkonin bashkim dhe liri. Këto, sidoqoftë, u ndoqën nga masa të reja të shtypjes nga ana e burrështetasit Austriak Klemens Wenzel von Metternich. Zollverein, një bashkim tariforë, thellësisht zgjeroi bashkimin ekonomik mes shteteve Gjermane. Gjatë kësaj ere shumë Gjermanë të pasionuar nga idealet e Revolucionit Francez, dhe nacionalizmit u bënë forcë më e rëndësishme, veçanërisht mes intelektualëve të rinj. Për herë të parë, ngjyra e zezë, e kuqe dhe e artë u zgjodhën që të përfaqësonin lëvizjen, që më vonë u bënë ngjyrat kombëtare gjermane. Nën ndriçimin e një serie lëvizjesh revolucionare në Evropë, të cilat me skuses e themeluan një republikë në Francë, intelektualët dhe njerëzit e zakonshëm filluan Revolucionet e vitit 1848 në shtetet Gjermane. Monarkët fillimisht i hapën rrugën kërkesave liberale të revolucioneve. Mbretit Frederick William IV i Prusisë iu ofrua titulli Perandor, por me një humbje në fuqi; ai kundërshtoi kurorën dhe kushtetutën e propozuar, duke çuar tek një ngadalësim i përkohshëm për lëvizjen. Konflikti mes Mbretit William I të Prusisë dhe parlamentit gjithnjë më liberal shpërtheu mbi reformat ushtarake më 1862, dhe mbreti caktoi Oto von Bizmarkun si Kryeministër të ri të Prusisë. Bizmarku me sukses bëri luftë me Danimarkën më 1864. Fitorja Prusiane në Luftën Austro-Prusiane më 1866 e lejoi atë të krijojë Federatën Veriore Gjermane (Norddeutscher Bund) dhe të përjashtonte Perandorinë Austriake, që dikur ishte shteti kryesor Gjerman, nga punët e shteteve të tjera Gjermane. Perandoria Gjermane (1871–1918) Shteti i njohur si Gjermania ishte i bashkuar si një shtet-komb modern më 1871, kur lindi Perandoria Gjermane, ndërsa Mbretëria e Prusisë ishte përbërësi kryesor. Pas mposhtjes së Francezëve në Luftën Franko-Prusiane, Perandoria Gjermane u shpall në Versajë më 18 janar 1871. Dinastia Hohenzollern nga Prusia sundoi perandorinë e re, kryeqyteti i së cilës ishte Berlini. Kjo perandori ishte bashkim i të gjitha pjesëve të ndara të Gjermanisë me përjashtim të Austrisë (gjermanisht: Kleindeutschland, ose "Gjermania e vogël"). Duke filluar më 1884, Gjermania filloi të themelonte disa koloni jashtë Evropës. Në periudhën e njohur si Gründerzeit pas bashkimit të Gjermanisë, politika e jashtme e Perandorit William I e siguroi pozitën e Gjermanisë si një komb i mrrekullueshëm nga bashkimi, duke izoluar Republikën e Tretë Franceze me mjete diplomatike, dhe duke iu shmangur luftës. Nën Perandorin William II, sidoqoftë, Gjermania, si fuqitë e tjera Evropiane, mori një rrugë imperialiste që shpuri në një "fërkim" me shtetet fqinje. Shumica e aleancave në të cilat Gjermania kishte marrë pjesë më parë nuk ishin ringjallur, dhe aleancat e reja e përjashtonin. Specifikisht, Franca themeloi marrëdhënie të reja duke nënshkruar "Entente Cordiale" me Britaninë e Madhe dhe duke siguruar lidhjet me Perandorinë Ruse. Përkrah kontakteve me Austro-Hungarinë, Gjermania po bëhej gjithnjë e më e izoluar. Imperializmi i Gjermanisë arriti jashtë shtetit të vet dhe u bashkua me fuqitë e tjera të Evropës për të marrë pjesën e saj të Afrikës. Konferenca e Berlinit e ndau Afrikën mes fuqive Evropiane. Gjermania zotëroi disa toka në Afrikë përfshirë Arikën Lindore Gjermane, Afrikën Jugperëndimore, Togon, dhe Kamerunin. Trazira për Afrikën shkaktoi tension mes fuqive të mëdha që mund të ketë marrë pjesë në kushtet që çuan tek Lufta e Parë Botërore. Atentati i Franz Ferdinandit, princit të Austrisë më 28 qershor 1914 shkaktoi Luftën e Parë Botërore. Gjermania, si pjesë e fuqive qendore të pasuksesshme, vuajti mposhtje nga Fuqitë Aleate në një nga konfliktet më të mëdha dhe më me pasoja të të gjitha kohërave. Revolucioni Gjerman shpërtheu në nëntor 1918, dhe Perandori William II dhe gjithë princat sundues të Gjermanisë lëshuan fronin. Një armëpushim që i vinte fund luftës u nënshkrua më 11 nëntor dhe Gjermania u detyrua të nënshkruante Traktatin e Versajës në qershor 1919. Negociatat e saj, kundrejt diplomacisë tradicionale post-luftarake, përjashtoi mposhtjen e Fuqive Qendrore. Traktati u perceptua në Gjermani si një vazhdim poshtërues i luftës, në anën tjetër poshtërsia e tij shpesh citohet të ketë shkaktuar ngritjen e mëvonshme të Nazizmit në këtë vend. Republika e Wiemarit (1919–1933) Pas suksesit të Revoluciont Gjerman në nëntor të vitit 1918, u shpall Republika e Wiemarit. Kushtetuta e Wiemarit hyri në fuqi me nënshkrimin e saj nga Presidenti Friedrich Ebert më 11 gusht 1919. Partia komuniste e Gjermanisë u themelua nga Rosa Luxemburg dhe Karl Liebknecht më 1918, dhe Partia Punëtore Gjermane, më vonë e njohur si Partia Nacional Socialiste Punëtore Gjermane ose Partia Naziste, u themelua në janar 1919. Duke vuajtur nga Depresioni i Madh, kushtet e rënda të paqes të vendosura nga Traktati i Versajës, dhe një pasim i qeverive paka shumë jostabile, forcat politike në Gjermani gjithmonë e më shumë u mungonte identifikimi me sistemin e tyre të demokracisë parlamentare. Kjo u keqësua nga një krah i djathtë i përhapur gjërë (monarkist, völkisch, dhe Naziste) Dolchstoßlegende, një mit politik që pretendonte se Gjermania e kishte humbur Luftën e Parë Botërore për shkak të revolucionit gjerman, e jo për shkak të mposhtjes ushtarake. në anën tjetër, komunistët radikalë të krahut të majtë, si Liga Spartakiste, donin të rrëzonin atë çfarë ata e perceptonin si "sundim kapitalist" në favor për një Räterepublik. Trupat parlamentare u organizua nga disa parti dhe ndodhën mijëra vrasje politikisht të motivuara. Paramilitarët frikësuan votuesit dhe shkaktuan dhunë nervozë mes publikut, i cili vuante nga papunësia dhe varfëria e madhe. Pas një serie kabinetesh qeveritare të pasuksesshme, Presidenti Paul von Hindenburg, duke parë një alternativë dhe duke u shtyrë nga këshilltarët e krahut të djathtë, caktoi Adolf Hitlerin si Kancelar të Gjermanisë më 30 janar 1933. Gjermania Naziste Më 27 shkurt 1933, Reichstag u vu në zjarr. Disa të drejta demokratike bazë shpejt u abroguan më pas nën një dekret emergjent. Një Akt i Lejes i dha qeverisë së Hitlerit fuqi të plotë legjislative. Vetëm Partia Social Demokratike e Gjermanisë votoi kundër; komunistët nuk ishin në gjendje të prezantonin opozitën sepse 81 ulëset e tyre në parlament ishin anulluar në bazë të Dekretit të Zjerrit të Reichstag. Një shtet totaliterian i centralizuar u themelua nga një seri lëvizjesh dhe dekretesh duke e shndërruar Gjermaninë në një shtet një-partiak. Industria ishte e rregulluar nga afër me kuota dhe kërkesa, për të shndërruar ekonominë drejt një baze prodhimi luftarak. Më 1936 trupat Gjermane hynë në Rhinelandin e demilitizuar, dhe politikat e "marrjes me të mirë" të Kryeministri Britanik Neville Chamberlain u provuan inadekuate. Hitleri ndoqi nga viti 1938 e më tej një politikë ekspansioniste për të themeluar Gjermaninë e Madhe (gjermanisht: Großdeutschland). Për t'iu shmangur një lugte dy-frontesh, Hitleri konkludoi Paktin Molotov-Ribbentrop me Bashkmin Sovietik, një pakt të cilin më vonë e theu. Më 1939, tensionet në rritje për nacionalizëm, ushtarakizëm, dhe probleme territoriale bënë që Gjermanët të lëshonin një blitzkrieg ("luftë rrufesh") më 1 shtator kundër Republikës së dytë Polake, vepprim ky që pasoi me shpalljen e luftës nga Britania e Madhe dhe Franca, duke shënuar fillimin e Luftës së dytë Botërore. Gjermania shpejt mori kontroll direkt ose indirekt të pjesën më të madhe të Evropës. Më 22 gusht 1941, Hitleri theu paktin me Bashkimin Sovietik duke hapur Frontin Lindor dhe duke pushtuar Bashkimin Sovietik. Pak pasi Perandoria e Japonisë sulmoi bazën Amerikane në Pearl Harbor, Gjermania i shpalli luftë Shteteve të Bashkuara. Megjithëse fillimisht ushtria Gjermane shpejt avancoi në Bashkimin Sovietik, por gjatë dimrit te ftohtë dhe mungesës për furnizime, Beteja e Stalingradit shënoi një kthesë të madhe në këtë luftë. Më pas, Ushtria Gjermane nisi të tërhiqej në Frontin Lindor. Beteja e Normandisë, e njohur si D-Day shënoi një kthesë të madhe në Fronti Perëndimor, ndërsa Forcat Aleate zbarkuan në plazhet e Normandisë dhe bënë avancime të shpejta në territorin Gjerman. Mposhtja e Gjermanisë pasoi. Më 8 maj 1945, Forcat e armatosura Gjermane u dorëzuan pasi Ushtria e Kuqe okupoi Berlinin. Në atë çfarë më vonë u bë e njohur si Holokausti, Regjimi i Reichit të Tretë dekretoi politikat qeveritare që direkt të diskriminoni disa pjesë të shoqërisë: Hebrenjët, Komunistët, Roma, homoseksualët, frimasonët, priftërinjët, kundërshtarët fetarë, dhe njerëzit me aftësi të kufizuara, mes tjerëve. Gjatë periudhës Naziste, mbi njëmbëdhjetë milion (11,000,000) njerëz u vranë në Holokaust, përfshirë gjashtë milion (6,000,000) Hebrenjë dhe tre milion (3,000,000) Polakë. Lufta e dytë Botërore dhe gjenocidi Nazist ishin përgjegjës për rreth 35 million (35,000,000) të vrarë në Evropë. Ndarja dhe ribashkimi (1945–tani) Lufta rezultoi në vdekjen e rreth 10 milionë ushtarëve dhe civilëve Gjermanë; humbje të mëdha territoriale; përjashtimin e rreth 15 milionë gjermanëve nga ish-territoret lindore dhe shtete të tjera; dhe shkatërrimin e shumë qyteteve të mëdha. Pjesa e mbetur e territorit kombëtar dhe Berlini u ndanë nga Aleatët në katër zona të okupuara ushtarake. Sektorët e kontrolluar nga Franca, Britania e Madhe, dhe Shtetet e Bashkuara u bashkuan më 23 maj 1949, për të formuar Republikën Federale të Gjermanisë; më 7 tetor 1949, Zona Sovjetike themeloi Republikën Demokratike Gjermane. Ato u njohën jozyrtarisht si "Gjermania Perëndimore" dhe "Gjermania Lindore" dhe dy pjesët e Berlinit si "Berlini Perëndimor" dhe "Berlini Lindor". Shtetet perëndimore dhe lindore kërkuan Berlinin Lindor dhe Bonin si kryeqytetet e tyre respektivisht. Sidoqoftë, Gjermania Perëndimore e shpalli statusin e kryeqytetit të saj si të përkohshëm, në mënyrë që të theksonte qëndrimin e saj se zgjidhja dy-shtete ishte një status quo artificiale që një ditë do të tejkalohej. Gjermania Perëndimore, e themeluar si republikë federale parlamentare me një "ekonomi sociale të tregut" — u bë aleate me Shtetet e Bashkuara, Britaninë e Madhe dhe Francën. Shteti eventualisht filloi t% gëzonte një rritje ekonomike në vitet 1950-ta (gjermanisht: Wirtschaftswunder). Gjermania Perëndimore iu bashkangjit NATOs më 1955 dhe ishte anëtare themeluese e Komunitetit Ekonomik Evropian më 1958. Gjermania Lindore ishte një shtet i Bllokut Lindor nën kontrollin politik dhe ushtarak të BRSS-së përmes forcave të saja okupuese dhe Traktatit të Varshavës. Derisa pretendonte të ishte demokraci, fuqia politike ekzekutohej vetëm nga anëtarët udhëheqës (Politburo) të PBS (Partia e Bashkimit Socialist e Gjermanisë, ang.: Socialist Unity Party of Germany ose SED) e kontrolluar nga komunistët. Fuqia e tyre ishte e siguruar nga Stasi, një shërbim sekret i përmasave të mëdha, dhe një shumllojshmëri e suborganizatave të PBD-së, të cilat kontrollonin çdo aspekt të shoqërisë. Në anën tjetër, nevojat themelore të popullsisë u përmbushën në masë të vogël nga shteti. U themelua një ekonomi komanduese e stlit Sovietik, më vonë Gjermania Lindore u bë një shtet Comecon. Ndërsa propaganda Gjermano-lindore u bazua në përfitimet e programeve sociale dhe kërcënimi i pretenduar konstant i një pushtimi nga Gjermania Perëndimore, shumica nga qytetarët e Gjermanisë Lindore shikonin në perëndim për liri politike dhe prosperitet ekonomik. Muri i Berlinit, i ndërtuar më 1961 për të ndaluar Gjermanët Lindorë që të arratiseshin për në Gjermaninë Perëndimore, u bë një simbol i Luftës së Ftohtë. Tensionet mes dy Gjermanive u ulën paksa në vitet 1970-ta nga Ostpolitik e Kancelarit Willy Brandt, e cila përfshiu një pranim de facto për humbjet territoriale të Gjermanisë në Luftën e dytë Botërore. Nën rritjen e migrimit të Gjermanëve lindorë në Gjermaninë perëndimore nëpërmes Hungarisë dhe demonstratave masive gjatë verës së vitit 1989, autoritetet Gjermano-lindore papritur lehtësuan kufizimet e kufirit në nëntor, duke lejuar qytetarët Gjermanë lindorë të udhëtojnë në Perëndim. Origjinalisht e menduar si valë presioni për të mbajtur Gjermaninë Lindore si shtet, hapja e kufirit në fakt çoi tek një akselerim e procesit reformues Wende në Gjermanië Lindore, që në fund konkludoi me Traktatin Dy plus Katër një vit më vonë më 12 shtator, 1990 dhe ribashkimi Gjerman më 3 tetor 1990. Nën termet e traktatit, katër fuqitë okupuese hoqën dorë nga të drejtat e tyre nën Instrumentin e Dorëzimit, dhe Gjermania rifitoi sovranitet të plotë. E bazuar në aktin Bon-Berlin, të miratuar nga parlamenti më 10 mars 1994, kryeqyteti i shtetit të bashkuar u zgjodh Berlini, derisa Boni mbajti statusin unik Bundesstadt (qytet federal) duke mbajtur disa ministri federale. Lëvizja e qeverisë u përfundua më 1999. Qysh nga ribashkimi, Gjermania ka marrë një rol udhëheqës në Bashkimin Evropian dhe NATO. Gjermania ka dërguar trupa paqeruajtëse për të siguruar stabilitet në Ballkan dhe ka dërguar një forcë të trupave Gjermane në Afganistan si pjesë e një mundimi të NATOs për të mundësuar siguri në atë shtet pas kërcënimeve që paraqiten nga Talebanët. Këto dislokime ishin të diskutuara, meqënëse pas luftës, Gjermania u lidh që të dërgonte trupa vetëm për role mbrojtëse. Dislokimet në territore të huaja u kuptuan të mos mbuloheshin nga mbrojtjet e përkohshme; sidoqoftë, vota parlamentare në këtë çështje efektivisht legalizoi pjesëmarrjen në kontekstin paqeruajtës. Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Gjermanisë është 357,021 km2, 349,223 km2 nga kjo është tokë kurse 7,798 km2 është ujë. Vija bregdetare e Gjermanisë është 2,389 km e gjatë. Gjermania është shteti i shtatë në Evropë dhe i 63-ti në botë sipas sipërfaqes. Relievi dallon nga Alpet e larta (pika më e lartë: Zugspitze, 2,962 m) në jug e deri tek bregdeti i Detit të Veriut (Nordsee) në veriperëndim dhe Deti Baltik (Ostsee) në verilindje. Në mes shtrihen rrafshnaltat pyjore të Gjermanisë qendrore dhe ultësirat e Gjermanisë veriore (pika më e ulët: Wilstermarsch, 3.54m nën nivelin e detit). Gjermania përshkohet nga disa nga lumenjtë kryesorë të Evropës si Rine, Danubi dhe Elba.. Për shkak të pozitës së saj në qendër të Evropës, Gjermania ndan kufinjë me më shumë vende se secili shtet tjetër në Evropë. Fqinjët e saj janë Danimarka në veri, Polonia dhe Republika Çeke në lindje, Austria dhe Zvicra në jug, Franca dhe Luksemburgu në jugperëndim dhe Belgjika dhe Holanda në veriperëndim. Gjermania shtrihet rreth koordinatave gjeografike 51 00 V, 9 00 L Shiko edhe këtë: Lista e majave malore në Gjermani Klima Pjesa më e madhe e Gjermanisë ka një klimë mesatare sezonale, në të cilën dominojnë erërat e lagështa perëndimore. Klima varet prej Oqeanit Atlantik, përkatësisht Rrymës Veri-Atlantike, që është pjesa veriore e Rrymës së Golfit. Ky ujë i ngrohtë i prek zonat që kanë dalje në Detin e Veriut përfshirë gadishullin Jutland dhe zonën përgjatë Rinit, që derdhet në Detin e Veriut. Rrjedhimisht në veriperëndim dhe në veri, klima është oqeanike; Reshjet i hasim gjatë tërë vitit me maksimumin gjatë verës. Dimrat në këtë pjesë janë kryesisht të butë kurse verërat priren si të freskëta, megjithëse temperaturat mund të tejkalojnë 30 °C (86 °F) në disa periudha. Në lindje, klima është më shumë kontinentale; dimrat mund të jenë shumë të ftohtë kurse verërat shumë të ngrohta, dhe periudha të gjata thatësie janë shënuar shpesh. Gjermania qendrore dhe jugore janë regjione tranzite ku mund të ketë si klimë oqeanike ashtu edhe kontinentale. Sërish, temperatura maksimale mund të arrijë 30 °C (86 °F) gjatë verës. Mjedisi Fitogjeografikisht, Gjermania ndahet nga krahinat Atlantiko-Evropiane dhe Evropiane qendrore të Regjionit Circumboreal brenda Mbretërisë Boreal. Territori i Gjermanisë mund të ndahet në katër ekoregjione: Pyjet e përziera të Atlantikut, pyjet e përziera të Baltikut, pyjet e përziera qendrore Evropiane dhe pyjet e shumllojshme perëndimore Evropiane. Gjermania është e njohur për ndërgjegjen e saj mjedisore. Gjermanët i konsiderojnë shkaktarët antropogjenë si faktorë kryesorë në ngrohjen globale. Shteti është i përkushtuar ndaj Protokollit Kyoto dhe disa traktateve të tjera që promovojnë biodiversitet, standarde të ulëta emisioni, riqarkullimin, përdorimin e energjisë së ripërtërishme dhe përkrah zhvillimin në nivel global. Qeveria Gjermane ka filluar reduktimin e emisionit në nivel të gjërë me aktivitete të ndryshme, kështu që emisionet e përgjithshme të vendit po bien. Megjithatë emisioni i dioksidit të karbonit për kokë në Gjermani është ndër më të lartat në BE por mbetet dukshëm më i ulët krahasuar me Australinë, Kanadanë, Arabinë Saudite ose Shtetet e Bashkuara. Emisionet nga djegia e qymyrit dhe industria kontribuojnë në ndotjen e ajrit. Shiu acidik, që rezulton nga emisionet e dioksidit të sulfurit po shkatërron pyjet. Ndotja në Detin Baltik nga ujërat e zeza dhe mbetjet industriale nga lumenjtë në ish-Gjermaninë Lindore janë zvogëluar. Qeveria nën kancelarin Schröder shpalli synim për ndalimin e përdorimit të energjisë nukleare për prodhimin e energjisë. Gjermania po punon që të arrijë përkushtimin e BE-së për të identifikuar zonat e ruajtjes së natyrës në vijë me Florën, Faunën, dhe direktivin Habitat të Bashkimit Evropian. Akullnajat e fundit të Gjermanisë në regjionet Alpine po i nënshtrohen shkrirjes. Rreziqet natyrore janë vërshimet e lumenjve në pranverë dhe erëra stuhie që hasen në të gjitha regjionet. Politika Gjermania është republikë federale, parlamentare, reprezentative demokratike. Politika gjermane funksionon nën kuadrin e një dokumenti kushtetues të miratuar më 1914 dhe të njohur si Ligji themelor për Republikën Federale të Gjermanisë ose Grundgesetz ("Ligji themelor"). Duke e quajtur këtë dokument Grundgesetz, në vend të Verfassung (kushtetutë), autorët shprehën qëllimin se ajo do të zëvendësohej nga një kushtetutë e duhur kur Gjermania të ribashkohej si një shtet. Amandamentet për Grundgesetz kërkojnë miratimin e dy të tretave (2/3) të shumicës (mazhorancës) në dy dhomat e parlamentit. Nenet që garantojnë të drejta themelore, ndarjen e fuqive, strukturën federale, dhe të drejtën për të rezistuar përpjekjet për të tejkaluar kushtetutën janë valide dhe nuk mund të amandamentohen. Pavarësisht qëllimit që kur Gjermania të bashkohej Grundgesetz do të zëvendësohej me një kushtetutë të vërtetë, pas ribashkimit ai mbeti në fuqi me vetëm disa ndryshime të vogla në vitin 1990. Kancelari ose Bundeskanzler (kancelar federal), aktualisht Angela Merkel është kreu i qeverisë dhe ushtron fuqi ekzekutive shtetërore, ngjashëm me rolin e një Kryeministri në demokracitë parlamentare. Fuqia legjislative federale është Bundestagu dhe Bundesrati (Këshilli Federal), që së bashku formojnë një trup unik legjislativ që nuk mund të krahasohet me asnjë sistem tjetër. Bundestagu zgjedhet përmes zgjedhjeve direkte, megjithatë mban përfaqësim proporcional. Antarët e Bundesratit përfaqësojnë qeveritë e 16 federatave gjermane dhe janë antarë të kabinetit shtetëror. Qeveritë federative kanë të drejtë t'i ndërrojnë përfaqësuesit e tyre në çdo kohë Presidenti ose Bundespräsident (Presidenti Federal), aktualisht Joachim Gauck, është kreu i shtetit, i "investuar" kryesisht për përgjegjësi dhe fuqi përfaqësuese. Ai zgjidhet nga Bundesversammlung (konvenda federale), një institut i përbërë prej anëtarëve të Bundestagut dhe një numër i barabartë me delegatët e shteteve federative. Zyrtari i dytë më i lartë në presidencën Gjermane është Bundestagspräsident (presidenti i Bundestagut), i cili zgjidhet nga Bundestagu dhe është përgjegjës për udhëheqjen e seancave ditore. Zyrtari i tretë më i lartë është kreu i qeverisë ose Kancelari, i cili nominohet nga Bundespräsident (presidenti) pasi të jetë zgjedhur nga Bundestagu. Kancelari mund të largohet nga një "mocion i mungesës së besimit" konstriktiv nga Bundestagu, ku konstruktiv do të thotë që Bundestagu më pas zgjedh një pasues. Njësitë shtetërore Gjermania ndahet në 16 njësi shtetërore të quajtura "lender" (org.: Länder; njëjës: Land, ose Bundesländer; njëjës: Bundesland). Këto njësi shtetërore ndahen në 439 distrikte (Kreise) dhe qytete (kreisfreie Städte ,2004). Gjermania është një federatë dhe njësit shtetrore të saj kanë kompetenca të barabarta ndërmjet veti dhe po ashtu kanë përfqësuesit e tyre në dhomën federative.

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Lista e aparateve elektrike, dhe informacion mbi te.

Këtu gjeni një liste te aparateve dhe makinave te ndryshme elektrike. Akumulatori Ampermetri Automobili Barometri Busulla Ekrani Elektrometri Elektromotori Fotoaparati Frigoriferi Gjeneratori Kasetefoni Kondensatori Makina shkrimit Metermatësi Mikrofoni Mikrometër matësi Mikroskopi Modemi Monitori Ora Oshiloskopi Pompa Potenciometri Projektori Radio Teleskopi Televizioni Termometri Termohigrografi Thjerrëza Filmi Kamera Zilja Politeknik

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna mbi Lista e universiteteve në Shqipëri?

Lista e universiteteve në Shqipëri, publike dhe private: Universitetet shtetërore Tiranë : Akademia e Forcave të Armatosura Akademia e Sigurisë Akademia e Studimeve Albanologjike Universiteti Bujqësor i Tiranës Universiteti i Arteve Universiteti i Mjekësisë, Tiranë Universiteti i Sporteve të Tiranës Universiteti i Tiranës Universiteti Politeknik i Tiranës Shkodër : Universiteti Luigj Gurakuqi Gjirokastër : Universiteti Eqrem Çabej Durrës : Universiteti Aleksandër Moisiu Vlorë : Universiteti i Vlorës Ismail Qemali Elbasan : Universiteti Aleksandër Xhuvani Korçë : Universiteti Fan Noli Universitete private aktive Akademia "Ivodent" Akademia e Filmit dhe Multimedias "Marubi" Kolegji Profesional i Tiranës Kolegji Universitar "Instituti Kanadez i Teknologjisë" Kolegji Universitar "REALD" Kolegji Universitar "WISDOM" Shkolla e Larte "Nehemia" Tirana Esthetics & Style School Universiteti Europian i Tiranës Universiteti Katolik "Zoja e Këshillit të Mirë" Universiteti Polis Universiteti Privat "Albanian University" Universiteti "Aldent" Universiteti "Barleti" Universiteti "Luarasi" Universiteti "Mesdhetar i Shqipërisë" Universiteti "Metropolitan Tirana" "Universiteti i New York-ut në Tiranë" Western Balkans University Universitete private të mbyllura Në gusht 2014, Ministria e Arsimit dhe Sportit mbylli 38 Institucione të Arsimit të Lartë për shkak të shkeljeve të kritereve ligjore. Akademia e Arteve, Shkodër Akademia e Ndërtimit e Tiranës Akademia e Studimeve te Aplikuara, Durrës Akademia Pedagogjike, Tiranë EPITECH ALBANIA Institucioni Privat i Arsimit të Lartë "ISSAT" IPAL "Shkolla e Lartë "ILLYRIA"" IPAL Shkolla e Lartë Amerikane e Tiranës Kolegjet Profesionale, Private, Medicom Kolegji Profesional i Sporteve, Fier Kolegji Profesional Privat "New Generation" Kolegji Profesional Privat Luigj Benussi Kolegji Profesional Privat, Dentarium - AL KP "ARGENT" Shkolla e Lartë e Infermierisë Shkolla e Lartë Private e Edukimit SHLP Universiteti Planetar i Tiranës SHLP Vitrina ShLUJ "Justicia" SHLUJ "Medikadent" SHLUP Gjon Buzuku SHLUP Justiniani I SHLUP Shkolla e Lartë Europiane për Turizmin SHLUP Shkolla e Lartë Ndërkombëtare e Tiranës SHLUP Shkolla e Lartë Nëna Mbretëreshë, GeraldinëSHLUP Universiteti Elite SHLUP Universiteti Kristal Burim i të dhënave ! Lista

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më thuaj mbi Shtetet e Bashkuara të Amerikës?

Shtetet e Bashkuara të Amerikës (zakonisht të njohura si Shtetet e Bashkuara, SHBA ose Amerika, anglisht United States of America) janë një republikë federale kushtetuese, e përbërë prej 50 shtetesh dhe një qarku federal. Vendi shtrihet kryesisht në Amerikën e Veriut, ku dyzet e tetë shtete të ngjitura dhe Washington, D.C., qarku i kryeqytetit, ndodhen midis oqeaneve Atlantik dhe Paqësor, në kufi me Kanadanë në veri dhe Meksikën në jug. Shteti i Alaskës ndodhet në veriperëndim të kontinentit dhe kufizohet me Kanadanë në lindje dhe Rusinë në perëndim përtej Ngushticës së Beringut. Shteti i Hawait është arkipelag në mes të Paqësorit. SHBA-të gjithashtu zotërojnë disa territore, treva ishullore, në Karaibe dhe Oqeanin Paqësor. Me sipërfaqe prej 9,83 milion km² dhe me popullsi prej 306 milion banorësh, Shtetet e Bashkuara janë vendi i tretë ose i katërt në botë për nga sipërfaqja, si dhe i treti sipas hapësirës tokësore dhe popullsisë. Shtetet e Bashkuara janë njëri prej vendeve më të spikatur për nga shumëllojshmëria etnike dhe kulturore, si rrjedhojë e emigrimit në shkallë të lartë prej shumë vendeve. Ekonomia e SHBA-së është më e madhja në botë, me prodhim të brendshëm bruto (PBB, GDP) vlerësuar më 2008 në shumë prej 14,3 trilion dollarësh (23 % e PBB-së nominale të botës dhe gati 21 % sipas barazimit të fuqisë blerëse). Kombi amerikan u themelua nga trembëdhjetë kolonitë e Britanisë së Madhe, ndodhur përgjatë bregdetit Atlantik. Më 4 korrik 1776, ato nënshkruan Deklaratën e Pavarësisë, që shpalli pavarësinë e tyre nga Britania e Madhe dhe formimin e një bashkimi kooperativ. Shtetet kryengritëse mposhtën Britaninë e Madhe në Luftën Revolucionare Amerikane, luftën e parë të suksesshme të kolonive për pavarësi. Kuvendi i Filadelfias përpiloi Kushtetutën e tashme të Shteteve të Bashkuara më 17 shtator 1787; miratimi i saj në vitet vijuese i bëri shtetet pjesë të një republike të vetme me qeveri të fuqishme qendrore. Karta e të Drejtave, e përbërë nga 10 amendamentet e para kushtetuese si garanci e të drejtave dhe lirive themelore qytetare, u ratifikua më 1791. Në shekullin XIX, Shtetet e Bashkuara fituan toka nga Franca, Spanja, Mbretëria e Bashkuar, Meksika dhe Rusia, si dhe aneksuan Republikën e Teksasit dhe Republikën e Hawait. Mosmarrëveshjet mes jugut bujqësor dhe veriut industrial rreth të drejtave të shteteve dhe zgjerimit të institucionit të skllavërisë provokuan Luftën Qytetare Amerikane të viteve 1860. Fitorja e veriut parandaloi një ndarje të përhershme të vendit dhe çoi drejt përfundimit të skllavërisë së ligjshme në Shtetet e Bashkuara. Në vitet 1870-të, ekonomia kombëtare ishte më e madhja në botë. Lufta Spanjollo-Amerikane dhe Lufta e Parë Botërore konfirmuan statusin e vendit si fuqi ushtarake. Më 1945, Shtetet e Bashkuara dolën nga Lufta e Dytë Botërore si vendi i parë me armë bërthamore, anëtar i përhershëm i Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, si dhe themeluese e NATO-s. Fundi i Luftës së Ftohtë dhe shpërbërja e Bashkimit Sovjetik e la SHBA-në si superfuqinë e vetme. Afro 50% të shpenzimeve ushtarake të rruzullit bëhen nga Shtetet e Bashkuara, që vazhdojnë të jenë forcë drejtuese ekonomike, politike dhe kulturore në botë. Etimologjia Më 1507, hartografi gjerman Martin Waldseemüller punoi hartën e botës dhe përdori emrin Amerikë ("America") për hemisferën perëndimore në nderim të eksploruesit dhe hartografit italian Amerigo Vespuçi. Kolonitë e mëparshme britanike e përdorën për herë të parë emrin modern të vendit në Deklaratën e Pavarësisë, duke shpallur "njëzëri pavarësinë e trembëdhjetë Shteteve të bashkuara të Amerikës," miratuar nga "Përfaqësuesit e Shteteve të bashkuara të Amerikës" më 4 korrik 1776. Emri i sotshëm u finalizua më 15 nëntor 1777, kur Kongresi i Dytë Kontinental nxori Nenet e Konfederatës, i pari prej të cilëve thotë, “Stili [emri] i kësaj Konfederate do të jetë “Shtetet e Bashkuara të Amerikës”. Forma e shkurtër “Shtetet e Bashkuara” (United States) është gjithashtu standarde. Trajta të tjera përfshijnë "U.S.", "USA" dhe "America" në anglisht dhe "SHBA"/"ShBA" e “Amerikë/Amerika” në shqip. Emra bisedimorë në anglisht përfshijnë "U.S. of A." (SHB të A-së) dhe "the States" (Shtetet). "Columbia", dikur emër i përhapur për Shtetet e Bashkuara vinte nga emri i Kristofor Kolombit; ai shfaqet në emrin e Distriktit të Kolumbias. Mënyra standarde për t'iu referuar një qytetari të SHBA-së është "amerikan". Në anglisht si dhe në shqip, fjala "amerikan" përdorë rrallë për t’iu referuar njerëzve që nuk kanë lidhje me Shtetet e Bashkuara. Në anglisht emrat "United States", "American" dhe "U.S." përdoren edhe në cilësi të mbiemrit për t’iu referuar vendit ("American values," "U.S. forces"). Togfjalëshi "Shtetet e Bashkuara" kryesisht përdoret në shumës në gjuhën shqipe, ndërsa shkurtimi SHBA përdoret në njëjës (SHBA, SHBA-ja, SHBA-së etj.) në Shqipëri ose në shumës (SHBA, SHBA-të, SHBA-ve, etj) në Kosovë. Në anglisht togëfjalëshi "United States" u përdor fillimisht në numrin shumës — p. sh. "the United States are" — sikur që është rasti në Amendamentin e Trembëdhjetë të Kushtetutës së SHBA-ve, miratuar më 1865. Pas Luftës civile u bë e zakontë që emri të përdorej në njëjës — p. sh. "the United States is." Njëjësi është trajta standarde ; shumësi ruhet në idioma si "these United States" (këto Shtete të Bashkuara). Gjeografia dhe mjedisi Artikulli kryesor Gjeografia e ShBA-së Hapësira e përgjithshme tokësore e SHBA-së kontinentale (pjesa ku shtetet kufizohen drejtpërsëdrejti me njeri tjetrin) është afro 768 milion hektarë. Hawaii, që përfshin një arkipelag në Paqësorin qendror, në jugperëndim të Amerikës Veriore, ka mbi 1,6 milion hektarë. Pas Kanadasë dhe Rusisë, Shtetet e Bashkuara janë vendi i tretë ose i katërt më i madh për nga sipërfaqja e përgjithshme, duke u renditur para ose pas Kinës. Renditja varet nga mosmarrëveshja territoriale mes Kinës dhe Indisë dhe mënyra e llogaritjes së sipërfaqes së SHBA-së: “CIA World Factbook” jep 9,826,630 km², statistikat e Kombeve të Bashkuara tregojnë 9.629.091 km², ndërsa Enciklopedia Britanike 9.522.055 km². Duke përfshirë vetëm sipërfaqen tokësore, Shtetet e Bashkuara janë të tretat në madhësi, menjëherë pas Rusisë dhe Kinës dhe pak para Kanadasë. Rrafshi bregdetar i Atlantikut zëvendësohet nga pyjet dhe kodrat e përsëritshme të Piemontit. Malet Apalashe e ndajnë bregun lindor prej Liqeneve të Mëdha dhe pllajave të Mesperëndimit. Lumi Misisipi-Mizuri, sistemi lumor i katërti më i gjatë në botë, rrjedh kryesisht veri-jug përmes qendrës së vendit. Stepat e rrafshëta e pjellore të Rrafshinave të Mëdha zgjerohen drejt perëndimit, të ndërprera nga treva malore në juglindje. Malet Shkëmbore (Rocky Mountains), në kufirin perëndimor të Rrafshinave të Mëdha, shtrihe nga veriu në jug përgjatë tërë vendit, duke arritur lartësinë më të madhe se 4.300 metra në Kolorado. Më në perëndim ndodhet Pellgu i Madh dhe shkretëtirat si ajo Mojave. Vargmalet Sierra Nevada dhe Cascade shtrihen në drejtim të bregut të Paqësorit. Në lartësi prej 6.194 metrash, Mali McKinley i Alaskës është maja më e lartë e vendit. Vullkanet aktive janë të zakonshme në ishujt Aleute dhe Aleksandër të Alaskës dhe Havai përbehet nga ishuj vullkanikë. Supervullkani që gjendet në Parkut Kombëtar Yellowstone në Malet Shkëmbore është veçoria më e madhe vullkanike e kontinentit. Shtetet e Bashkuara, me madhësinë dhe larmninë gjeografike, përfshijnë shumicën e llojeve të klimave. Në lindje të meridianit të 100-të, klima vargon prej asaj të lagësht kontinentale në veri në atë të lagësht nëntropikale në jug. Cepi jugor i Floridës ka klimë tropikale, sikurse Hawaii. Rrafshinat e Mëdha në perëndim të meridianit të 100-të janë gjysmë të thata. Shumë prej maleve perëndimore kanë klimë alpine. Klima është e thatë në Pellgun e Madh, shkretinore në jugperëndim, mesdhetare në bregdetin e Kalifornisë, si dhe oqeanike në bregdetin e Oregonit, Washingtonit dhe në Alaskën jugore. Pjesa dërmuese Alaksës ka klimë nënarktike ose polare. Moti ekstrem nuk është i rrallë — shtetet që lagen nga Gjiri i Meksikës i nënshtrohet uraganeve dhe shumica e tornedove (dredhëzave) të botës ngjajnë në SHBA, kryesisht në Shtegun e Tornadove në mesperëndim. Ekologjia e SHBA-së konsiderohet “megadiverse”: afro 17 mijë specie të bimëve enëzore gjendet në SHBA-në kontinentale dhe në Alaskë, si dhe mbi 1.800 specie bimë lulesh gjenden në Hawaii, prej të cilave disa ndodhen edhe në SHBA-në kontinentale. Shtetet e Bashkuara janë atdhe i mbi 400 specieve të gjitarëve, 750 shpezëve, 500 zvarranikëve dhe ujëtokësorëve. Rreth 91 mijë specie të insekteve janë të njohura. Ligji për Speciet e Rrezikuara i vitit 1973 mbron speciet e kërcënuara dhe të rrezikuara si dhe vendbanimet e tyre, që mbikëqyren nga organ i veçantë i qeverisë federale. Ka 58 parqe kombëtare dhe qindra parqe, pyje dhe hapësira zoologjike që menaxhohen nga qeveria federale. Në tërësi, qeveria zotëron 28,8% të hapësirës tokësore. Kjo hapësirë është kryesisht e mbrojtur, ndonëse disa jepen me qesim për shpime për naftë dhe gaz, xehetari, industrinë e drurit, ose rritjen e gjedheve; 2,4% përdoret për qëllime ushtarake. Historia Amerikanët vendës dhe ardhësit evropianë Popujt indigjenë të dheut amë të SHBA-ve, përfshirë edhe vendësit e Alaskës, mërguan nga Azia. Ata filluan të vinin së paku 12 mijë deri më 40 mijë vjet më parë. Disa, sikurse kultura parakolumbiane e Misisipit, zhvilluan bujqësi të avancuar, arkitekturë të lartë, si dhe shoqëri të nivelit shtetëror. Pas fillimit të vendosjes së evropianëve në hemisferën perëndimore, miliona amerikanë vendës vdiqën nga epidemi të sëmundjeve të importuara sikurse lija. Më 1492, eksploruesi gjenovez Kristofor Kolombi, i kontraktuar nga kurora spanjolle, mbërriti disa prej ishujve të Karaibeve, duke shënuar kontaktit e parë me popullsinë vendëse. Më 2 prill 1513, konkistadori spanjoll Juan Ponce de León zbarkoi në tokën që e quajti “La Florida” — ardhje e parë e dokumentuar e evropianëve në trevën amë që sot i përket SHBA-ve. Përnguljet spanjolle në rajon u ndoqën nga koloni në SHBA-të e sotme jugperëndimore, të cilat tërhoqën mijëra banorë përmes Meksikës. Tregtarët francezë të leshit themeluan avanposte në Francën e Re rreth Liqeneve të Mëdha; Franca eventualisht pretendoi një copë të madhe të brendisë së Amerikës së Veriut, deri te Gjiri i Meksikës. Përngulja e parë e suksesshme e anglezëve ishte kolonia e Virgjinisë në Jamestown më 1607 dhe Plymouth i pelegrinëve më 1620. Më 1628 u dha leja për koloninë e Gjirit të Masaçusetsit, gjë që rezultoi në valë të mërgimeve; kah viti 1634, Anglia e Re kishte rreth 10 mijë kolonë puritanë. Mes fundviteve 1610 dhe Revolucionit Amerikan, rreth 50 mijë të dënuar u shpunë në kolonitë britanike të Amerikës. Duke filluar më 1614, holandezët u vendosën në rrjedhën e poshtme të lumit Hudson, duke përfshirë Amsterdamin e Ri në ishullin e Manhattanit. Më 1674, holandezët ia lëshuan trevën e tyre në Amerikë Anglisë; krahina e Holandës së Re u riemërua Nju Jork. Shumë imigrantë të ri, sidomos në jug, ishin shërbëtorë me kontratë — rreth dy të tretat e të gjithë imigrantëve të Virgjinisë mes viteve 1630 dhe 1680. Kah fundi i shekullit, skllevërit afrikanë po bëheshin burimi parësor i punës së detyruar. Me ndarjen e Karolinës në dy koloni më 1729 dhe kolonizimi i Gjeorgjisë më 1732, u themeluan trembëdhjetë kolonitë britanike që do të krijonin Shtetet e Bashkuara. Të gjitha kishin qeveri vendore me zgjedhje të hapura për shumicën e njerëzve të lirë, me përkushtim në rritje për të drejtat e lashta të anglezëve dhe një ndjesi të vetëqeverisjes që nxiste republikanizmin. Të gjitha kolonitë legalizuan tregtinë me skllevër afrikanë. Lindshmëria e lartë dhe vdekshmëria e ulët, bashkë me imigrimin e vazhdueshëm, bënë që popullsia e kolonive të rritej me shpejtësi. Lëvizja e ringjalljes së krishterë e viteve 1730 dhe 1740 e njohur si Zgjimi i Madh cyti interesim në religjion dhe liri fetare. Në Luftën kundër Francezëve dhe Indianëve, forcat britanike morën Kanadën nga francezët, por popullsia frëngjishtfolëse mbeti politikisht e izoluar nga kolonitë jugore. Duke përjashtuar amerikanët vendës të Shteteve të Bashkuara (të njohur si amerikanët indianë), të cilët qenë zhvendosur, këto trembëdhjetë koloni kishin një popullsi prej 2.6 milion banorësh më 1770, rreth një e treta e popullsisë së Britanisë; gati çdo i pesti amerikan ishte skllav. Ndonëse të nënshtruar nga tatimit britanik, kolonët amerikanë nuk gëzonin përfaqësim në Parlamentin e Britanisë së Madhe. Pavarësia dhe zgjerimi Tensione midis kolonive amerikane dhe britanikëve gjatë periudhës revolucionare të viteve 1760 dhe fillimviteve 1770 çuan në Luftën Revolucionare Amerikane, që zgjati nga 1775 deri më 1781. Më 14 qershor 1775, Kongresi Kontinental, i tubuar në Filadelfi, themeloi Ushtrinë Kontinentale nën komandën e George Washingtonit. Duke proklamuar se “të gjithë njerëzit krijohen të barabartë” dhe të pajisur me “të drejta të patjetërsueshme”, Kongresi nxori Deklaratën e Pavarësisë, të hartuar kryesisht prej Thomas Jeffersonit, më 4 korrik 1776. Kjo datë tani festohet çdo vit si Dita e Pavarësisë së Amerikës. Më 1777, Nenet e Konfederatës themeluan një qeveri të dobët federale që funksionoi deri më 1789. Pas disfatës britanike ndaj forcave amerikane të ndihmuara nga francezët, Britania e Madhe njohu pavarësinë e Shteteve të Bashkuara dhe sovranitetin e shteteve mbi trevat në perëndim të lumit Misisipi. Një kuvend kushtetues u organizua më 1787 nga përkrahësit e një qeverie të pushtetshme qendrore, me të drejtën për të tatuar. Kushtetuta e Shteteve të Bashkuara u ratifikua më 1788, ndërsa Senati, Shtëpia e Përfaqësuesve dhe kryetari — George Washington — për herë të parë morën detyrën më 1789. Karta e të Drejtave, që ia ndalon qeverisë federale kufizimin e të drejtave vetjake dhe garanton një sërë mbrojtjesh ligjore, u miratua më 1791. Qëndrimi ndaj skllavërisë po ndryshonte; një dispozitë kushtetuese e mbronte skllavërinë deri më 1808. Shtetet e veriut e shfuqizuan skllavërinë mes viteve 1780 dhe 1804, duke i lënë shtetet e jugut si mbrojtëse të këtij “institucioni të pazakontë”. Zgjimi i Dytë i Madh, që filloi me shekullin XIX, e bëri evangjelizmin forcë shtytëse për reformave të ndryshme shoqërore, përfshirë çrrënjosjen e skllavërisë. Etja amerikane për zgjerim drejt perëndimit parapriu një sërë luftërash me indianët dhe politikën për heqjen e indianëve që i shpronësoi ata nga toka e tyre amtare. Blerja e Luizianës, trevës së pretenduar nga Franca, nën udhëheqjen e kryetarit Thomas Jefferson më 1803, pothuajse e dyfishoi madhësinë e vendit. Lufta e 1812-ës, që u shpall kundër Britanisë për arsye të ndryshme dhe përfundoi me barazim, e forcoi nacionalizmin amerikan. Një varg inkursionesh ushtarake të SHBA-së në Floridë e shtynë Spanjën t’ia kalonte Amerikës Floridën bashkë me treva të tjera të Gjirit të Meksikës më 1819. Shtetet e Bashkuara e aneksuan Republikën e Teksasit më 1845. Koncepti i quajtur “Manifest Destiny” (Fati i Qartë) u popullarizua gjatë kësaj kohe. Traktati i Oregonit më 1846 me Britaninë i dha SHBA-së kontroll mbi veriperëndimin e sotëm amerikan. Fitorja amerikane në Luftën Meksikano-Amerikane rezultoi në shkëputjen më 1848 nga Meksika të Kalifornisë dhe një pjese të mirë të rajonit të sotëm jugperëndimor. Mësymja e Arit në Kaliforni gjatë viteve 1848-49 solli edhe më shumë imigrantë drejt perëndimit. Hekurudhat e reja bënë të mundshëm zhvendosjen për ardhësit dhe rritën konfliktin me amerikanët vendës. Gjatë një gjysmëshekulli, deri në 40 milion bizonë amerikanë (buffalo) u therën për lëkurën dhe mishin e tyre dhe për të lehtësuar zgjerimin e hekurudhave. Humbja e bufalëve, si burim parësor për indianët e rrafshinës, ishte goditje ekzistenciale për shumë kultura vendore. Lufta Civile dhe industrializimi Tensionet mes shteteve skllavopronare dhe atyre të lira shfaqeshin në argumente rreth të drejtave të qeverisë federale dhe atyre shtetërore, si dhe në konflikte të dhunshme rreth zgjerimit të skllavërisë në shtete të reja. Abraham Lincolni, kandidat i Partisë Republikane shumicë kundër skllavërisë, u zgjodh kryetar më 1860. Para se të bënte betimin, shtatë shtete skllavopronare shpallën ndarjen e tyre — të cilën qeveria federale e cilësoi ilegale — dhe formuan Shtetet e Konfederatës së Amerikës. Me sulmin e Konfederatës më Fort Sumter, filloi Lufta Civile Amerikane dhe katër shtete të tjera skllavopronare iu bashkëngjitën Konfederatës. Proklamata e Emancipimit e Lincolnit e ngarkoi Unionin me detyrën e përfundimit të skllavërisë. Me fitoren e Unionit më 1865, tri amendamente të Kushtetutës së SHBA-ve siguruan liri për gati katër milion afro-amerikanë, që kishin qenë skllevër, iu dha shtetësinë amerikane, si dhe të drejtën e votës. Lufta dhe vendimi i saj çoi në rritje të theksuar të pushtetit federal. Pas luftës, vrasja e Lincolnit radikalizoi politikat republikane të rindërtimit, që synonin riintegrimin dhe ringritjen e shteteve jugore duke siguruar njëherësh edhe të drejtat e skllevërve të sapoçliruar. Kompromisi i 1877-ës rreth zgjedhjeve të kontestuara presidenciale të vitit 1876 i dha fund rindërtimin; ligjet Jim Crow shpejt ua hoqën të drejtat shumë afro-amerikanëve. Në veri, urbanizimi dhe një fluks i paparë imigrantësh nga Evropa jugore dhe lindore përshpejtuan industrializimin e vendit. Vala e imigrimit, që zgjati deri më 1929, ofroi fuqi punëtore dhe e transformoi kulturën amerikane. Zhvillimi i infrastrukturës kombëtare i hapi rrugë rritjes ekonomike. Masakra e Wounded Knee (Gjurit të Lënduar) më 1890 ishte konflikti i fundit ushtarak i përmasave të mëdha i Luftave Indiane. Më 1893, monarkia indigjene në Paqësor, Mbretëria e Hawait u përmbys nga një grusht shteti udhëhequr nga banorë amerikanë; Shtetet e Bashkuara e aneksuan arkipelagun më 1898. Triumfi në Luftën Spanjollo-Amerikane të njëjtin vit demonstroi se Shtetet e Bashkuara ishin fuqi botërore dhe u përcollën nga aneksimi i Porto Rikos, Guamit dhe Filipineve. Këto të fundit fituan pavarësinë e tyre një gjysmëshekulli më vonë; Porto Riko dhe Guami mbeten territore amerikane. Lufta e Parë Botërore, kriza ekonomike dhe Lufta e Dytë Botërore Në nismë të Luftës së Parë Botërore, Shtetet e Bashkuara mbajtën qëndrim neutral. Shumica e amerikanëve simpatizonin britanikët dhe anglezët, ndonëse shumë syresh kundërshtuan intervenimin. Më 1917, Shtetet e Bashkuara hynë në luftë në krahun e Aleatëve, duke e kthyer rrjedhën kundër Fuqive Qendrore. Pas luftës, Senati nuk e miratoi Traktatin e Versajës (1919), që themeloi Lidhjen e Kombeve. Vendi ndoqi një politikë të vetëveprimit në masa gati izoluese. Më 1920, të drejtat e grave shënuan fitore me amendamentin kushtetues që u njihte atyre të drejtën e votës. Përparimi në të Njëzetat e Bujshme (Roaring Twenties) përfundoi me dështimin financiar më 1929, që solli Depresionin e Madh. Pas zgjedhjes kryetar më 1932, Franklin D. Roosevelt u përgjigj me planin “New Deal” (Puna e Re), një kolazh politikash që rritën ndërhyrjen e qeverisë në ekonomi. Stuhia e rërës (Dust Bowl) e mesviteve 1930 varfëroi shumë bashkësi bujqish dhe shkaktoi një valë të re të mërgimeve drejt perëndimit. Shtetet e Bashkuara, neutrale gjatë fillimit të Luftës së Dytë Botërore pas pushtimit të Polonisë nga Gjermania Naziste, filluan në mars 1941 ti furnizonin Aleatët me materiale përmes programit “Lend-Lease” (hua-qira). Më 7 dhjetor 1941, Shtetet e Bashkuara iu bashkëngjitën Aleatëve kundër fuqive të boshtit pas sulmit befasues të japonezëve në Pearl Harbor, Hawai. Pjesëmarrja në luftë nxiti investime kapitale dhe rritje industriale. Prej ndërluftuesve kryesorë, Shtetet e Bashkuara ishin të vetmet që u pasuruan në vend që të varfëroheshin nga lufta. Konferencat e Aleatëve në Bretton Woods dhe Jaltë vijëzuan një sistem të ri të organizatave ndërkombëtare që vunë Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimin Sovjetik në qendër të punëve botërore. Meqë u arrit fitore në Evropë, konferenca ndërkombëtare e mbajtur në San Francisco më 1945 përpiloi Kartën e Kombeve të Bashkuara, që hyri në fuqi pas luftës. Shtetet e Bashkuara zhvilluan armët e para bërthamore dhe i përdorën ato në qytetet japoneze të Hiroshimës dhe Nagasakit në gusht të atij viti. Më 2 shtator, Japonia u dorëzua dhe lufta përfundoi. Lufta e Ftohtë dhe politika e protestave Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Sovjetik garuan për pushtet gjatë Luftës së Ftohtë, duke mbizotëruar në çështjet ushtarake të Evropës përmes NATO-s dhe Paktit të Varshavës. Shtetet e Bashkuar promovuan demokracinë liberale dhe kapitalizmin, ndërsa Bashkimi Sovjetik komunizmin dhe ekonominë e planifikuar nga qendra. Të dyja mbështetën diktatura dhe u përfshinë në luftëra përmes palëve të treta (luftëra të subvencionuara, “proxy wars”). Trupat amerikane luftuan kundër forcave komuniste kineze në Luftën e Koresë më 1950-53. Komiteti Kuvendar i Veprimtarive Joamerikane ndoqi një numër hetimesh për armiqësi të dyshuar majtiste, ndërsa Senatori Joseph McCarthy u bë kryefigurë e ndjenjave antikomuniste. Lansimi i fluturimit të parë të njeriut në hapësirë më 1961 e shtyri Kryetarin John F. Kennedy të përqendrohej në programin amerikan për “njeriun në hënë,” që u arrit më 1969. Kennedy u ballafaqua edhe me krizën bërthamore në Kubë, të provokuar nga sovjetikët. Lëvizja në rritje për të drejtat qytetare, e udhëhequr nga afro-amerikanë si Rosa Parks dhe Martin Luther King, Jr. Luftuan segregimin dhe diskriminimin. Ndjekur nga vrasja e Kennedyt më 1963, Ligji për të Drejtat e Qytetarit i 1964-ës dhe Ligji për të Drejtën e Votës i 1965-ës u miratuan nën Kryetarin Lyndon B. Johnson. Johnson dhe pasardhësi i tij, Richard Nixon, zgjeruan luftërat e subvencionuara në Azinë Juglindore drejt të pasuksesshmes Luftë të Vietnamit. Një lëvizje e mirëpërhapur kundërkulturore shënoi rritje, e nxitur nga kundërshtimi i luftës, nacionalizmi zezak dhe revolucioni seksual. Betty Friedan, Gloria Steinem dhe të tjerë udhëhoqën një valë të re feminizmi që kërkonte barazi politike, shoqërore dhe ekonomike për femrën. Si pasojë e Skandalit të Watergateit, Nixoni u bë presidenti i parë amerikan që ka dhënë dorëheqje më 1974, duke iu shmangur impedikimit (impeachment) nën akuza për pengim të drejtësisë dhe keqpërdorim të pushtetit; ai u zëvendësua nga nënpresidenti Gerald Ford. Administrata Jimmy Carter e fundviteve 1970 u përball me stagflacion dhe krizën e pengjeve në Iran. Zgjedhja e Ronald Reagan president më 1980 paralajmëroi një zhvendosje drejt djathtizmit në politikën amerikane, që u pasqyrua në ndryshime madhore në tatim dhe përparësi të shpenzimit, të cilat kishin katër synime kryesore: uljen e shpenzimeve qeveritare, uljen e taksave të të ardhurave dhe fitimit kapital, pakësimin e rregullimit qeveritar dhe kontrollin e parase e uljen e inflacionit. Mandati i dytë në detyrë i tij solli skandalin “Iran-Contra,” por edhe përparimin e madh diplomatik me Bashkimin Sovjetik. Shpërbërja që pasoi e Bashkimit Sovjetik përfundoi Luftën e Ftohtë. Periudha bashkëkohore Roli udhëheqës i SHBA-së dhe aleatëve në Luftën e Gjirit, sanksionuar nga OKB-ja, nën drejtimin e presidentit George H. W. Bush, si dhe luftërat e Jugosllavisë (përfshirë edhe Luftën për Çlirimin e Kosovës), nën presidentin Bill Clinton, ndihmuan në ruajtjen e pozitës së superfuqisë. Zgjerimi më i madh ekonomik në historinë moderne të SHBA-ve — nga marsi 1991 deri në mars 2001 — shoqëroi administratën Clinton. Një padi civile dhe skandali seksual shpunë në përpjekje për shkarkimin e Clintonit më 1998, por ai mbeti në detyrë. Zgjedhjet presidenciale 2000, një prej më të ngushtave në historinë amerikane, u përcaktuan me vendim të Gjykatës Supreme — George W. Bush, i biri i George H. W. Bushit, u bë president. Më 11 shtator 2001, terroristët e al-Kaidës goditën Qendrën Botërore të Tregtisë në Nju Jork dhe Pentagonin në Washington, D.C., duke vrarë gati tremijë njerëz. Si kundërpërgjigje, administrata e Bushit filloi “Luftën kundër Terrorizmit.” Në fundvitin 2001, forcat amerikane udhëhoqën pushtimin e Afganistanit, përmbysën qeverinë talibane dhe prishën kampet stërvitore të al-Kaidës. Kryengritësit talibanë vazhdojnë të zhvillojnë luftë guerile. Më 2002, administrata Bush filloi të bëjë trysni për ndërrim regjimi në Irak mbi baza kundërthënëse. Në mungesë të mbështetjes nga NATO ose të një mandati eksplicit të OKB-së për ndërhyrje ushtarake, Bushi organizoi Koalicionin e të Gatshmëve (Coalition of the Willing); forcat e koalicionit preemptivisht invaduan Irakun më 2003 dhe rrëzuan diktatorin ati-amerikan Saddam Hussein. Amnesty International ka akuzuar Shtetet e Bashkuara për shkelje të të drejtave të njeriut gjatë Luftës kundër Terrorizmit dhe në Luftën e Irakut por jo diktatorin Sadam Husein për vrasjet masive të popullit të tij. Më 2005, uragani Katrina shkaktoi shkatërrime të rënda përgjatë të shumtës së bregdetit të Gjirit të Meksikës, duke shkretuar New Orleansin. Më 4 nëntor 2008, në mes të një recensioni ekonomik global, Barack Obama u zgjodh president. Ai ishte i pari afro-amerikan që zgjidhet president i SHBA-ve. Qeverisja dhe zgjedhjet Shtetet e Bashkuara janë federata më e vjetër e botës. Janë republikë kushtetuese, ku “sundimi i shumicës zbutet nga të drejtat e pakicës, mbrojtur prej ligjit.” Shteti federativ është konceptuar dhe funksionon si një demokraci përfaqësuese, ndonëse qytetarët amerikanë që banojnë në territoret janë të përjashtuar nga votimet për zyrtarë federalë. Qeveria rregullohet nga sistemi i ndarjes së pushteteve, “shqyrtimit dhe baraspeshimit” (checks and balances), siç përkufizohet nga Kushtetuta e SHBA-ve, që shërben si dokumenti suprem ligjor i vendit. Në sistemin federativ amerikan, qytetarët u nënshtrohet zakonisht tri niveleve të qeverisë, asaj federale, shtetërore dhe vendore; detyrat e qeverisë vendore zakonisht ndahen mes rretheve dhe qeverive bashkiake. Gati në të gjitha rastet, zyrtarët e ekzekutivit dhe legjislativit zgjidhen me të shumtën e votave (vota plurale) të qytetarëve në një zonë. Nuk ka përfaqësim përpjesëtimor në nivelin federal dhe shumë rrallë ndodhë të ketë në nivele më të ulëta. Zyrtarët e gjyqësorëve federal e shtetërorë dhe të kabineteve janë rëndom të emëruar nga dega ekzekutive dhe të aprovuar nga ligjvënësi, megjithëse disa gjykatës dhe zyrtarë shtetërorë zgjidhen me votë popullore. Qeveria federale përbëhet nga tri degë: ligjvënëse: Kongresi dydhomësh, i përbërë nga Senati dhe Shtëpia e Përfaqësuesve, nxjerr ligje federale, shpall luftë, miraton traktate, ka pushtet mbi arkën shtetërore dhe të drejtën për shkarkimin e Presidentit, ecuri që mundëson heqjen nga detyra të zyrtarëve të qeverisë. ekzekutivi: Presidenti është kryekomandant i forcave të armatosura, mund të vejë veto mbi draftligje para se të bëhen ligje, si dhe emëron kabinetin dhe zyrtarët e tjerë, që administrojnë dhe zbatojnë ligjet dhe polikat federale. gjyqësori: Gjykata Supreme dhe gjykatat më të ulëta federale, gjykatësit e të cilave caktohen nga kryetari me miratimin e Senatit, interpretojnë ligjet dhe shfuqizojnë ato që i vlerësojnë jokushtetuese. Dhoma e Përfaqësuesve ka 435 anëtarë, secili në përfaqësim të një zone kongresionale për kohëzgjatje dyvjeçare. Ulëset në Shtëpi u shpërndahen shteteve sipas popullsisë çdo dhjet vjet. Sipas regjistrimit të popullsisë më 2000, shtatë shtete kanë minimumin prej një përfaqësuesi, ndërsa Kalifornia, shteti më popullor, ka pesëdhjetetre. Senati ka 100 ligjvënës dhe secili shtet zgjedh nga dy senatorë, të zgjedhur çdo gjashtë vjet. Presidenti mban mandat katërvjeçar dhe nuk mund të zgjidhet më shumë se dy herë. Presidenti nuk zgjidhet drejtpërsëdrejti, por përmes një sistemi indirekt me kolegj zgjedhor, ku votat përcaktuese u shpërndahen shteteve. Gjykata Supreme, e drejtuar nga Kryegjykatësi i Shteteve të Bashkuara dhe ka nëntë pjesëtarë të përjetshëm. Qeveritë shtetërore janë të strukturuara në mënyrë të ngjashme me qeverinë federale. Nebraska është e vetmja që ka legjislaturë njëdhomëshe. Guvernatori, është kreu i ekzekutivit për secilin shtet federativ dhe zgjidhet drejtpërsëdrejti në secilin shtet. Krejt ligjet dhe procedurat e qeverive shtetërore dhe asaj federale i nënshtrohet rishikimit dhe akëcili ligj i pleqëruar nga gjyqësori se shkel Kushtetutën shpallet i pavlefshëm. Teksti origjinal i Kushtetutës specifikon strukturën dhe përgjegjësitë e qeverisë federale dhe marrëdhëniet e saj me shtetet veç-e-veç. Neni Një mbron të drejtën për urdhëresën gjyqësore të quajtur habeas corpus, kurse Neni Tre garanton të drejtën e gjykimin me porotë në të gjitha lëndët kriminale. Për ndryshimin e Kushtetutës nevojitet pëlqimi i tri të katërtave të shteteve. Kushtetuta përmban njëzeteshtatë amendamente; dhjetë të parat, që përbëjnë Kartën e të Drejtave, dhe Amendamenti i Katërmbëdhjetë përbëjnë bazën e të drejtave individuale të amerikanëve. Partitë, ideologjia dhe politika Shtetet e Bashkuara kanë operuar nën sistemin dypartiak gjatë pjesës më të madhe të historisë. Për zgjedhjet elektorale në të gjitha nivelet, zgjedhje parësore (primaries) të administruara nga shtetet mbahen për të zgjedhur të nominuarit e partive kryesore për zgjedhjet e përgjithshme të radhës. Që nga zgjedhjet e përgjithshme 1856, partitë kryesore kanë qenë Partia Demokratike, themeluar më 1824, dhe Partia Republikane, themeluar më 1854. Prej Luftës Civile, vetëm një kandidat i një partie të tretë — ish-presidenti Theodore Roosevelt, kandidat i Partisë Progresive më 1912 — ka fituar deri në 20 % të votës popullore. Brenda kulturës politike amerikane, Partia Republikane konsiderohet e qendrës së djathtë ose “konservatore” dhe Partia Demokratike e qendrës së majtë ose “liberale”. Shtetet e verilindjes dhe bregut perëndimor si dhe disa prej shteteve të Liqeneve të Mëdha, të njohura si “shtetet e kaltra,” janë relativisht liberale. “Shtetet e kuqe” të jugut dhe goxha prej Rrafshinave të Mëdha dhe Maleve Shkëmbore janë relativisht konservatore. Fituesi i zgjedhjeve presidenciale 2008, demokrati Barack Obama, është presidenti i 44-të amerikan dhe i pari afro-amerikan që mban këtë post. Të gjithë prijësit e mëparshëm ishin vetëm me prejardhje evropiane. Zgjedhjet 2008 gjithashtu sollën forcimin e kontrollit të demokratëve në dy dhomat e Kongresit. Në Kongresin e 111-të të SHBA-ve, Senati përbëhet prej 57 demokratësh, dy të pavarur që mblidhen me demokratët, si dhe 40 republikanë (një ulëse është nën shqyrtim); Shtëpia ka 256 demokratë dhe 178 republikanë (një ulëse është e zbrazët). Njësitë politike Artikulli kryesor Njësitë territoriale të Shteteve të Bashkuara Shtetet e Bashkuara janë bashkim federativ i pesëdhjetë shteteve. Trembëdhjetë shtetet nismëtare ishin trashëgimtare të trembëdhjetë kolonive që ngritën krye kundra sundimit britanik. Shumica e shteteve tjera janë thadruar nga trualli i fituar me luftë ose blerje nga qeveria amerikane. Prej rasteve të veçanta janë Vermonti, Teksasi dhe Hawai: secili shtet ishte republikë e pavarur para se të futen në bashkim. Përjashtime tjera përbëjnë shtetet e krijuara nga treva e trembëdhjetëshes fillestare. Herët në histori të vendit, tri shtete u themeluan në këtë mënyrë: Kentaki nga Virgjinia; Tenesi nga Karolina Veriore; dhe Mejn nga Masaçusetsi. Gjatë Luftës Civile Amerikane, Virgjinia e Perëndimit u shkëput nga Virgjinia. Shteti më i mbramë — Hawai — fitoi shtetësinë më 21 gusht 1959. Shtetet nuk kanë të drejtën e ndarjes nga unioni. Shtetet përbëjnë pjesën dërmuese të masës tokësore të SHBA-ve; dy hapësira të tjera të konsideruara pjesë integrale e vendit, janë Distrikti i Kolumbisë, qarku federal ku ndodhet kryeqyteti, Washingtoni; dhe Atoli Palmyra, truall i pabanuar por i inkorporuar në Oqeanin Paqësor. Shtetet e Bashkuara posedojnë pesë territore tejdetit: Porto Riko dhe Ishujt Virgjinë të Shteteve të Bashkuara në Karaibe; Samoa Amerikane, Guami dhe Ishujt Veriorë të Marianës në Paqësor. Të lindurit në territore (përveç Samoas Amerikane) mbajnë shtetësi amerikane. Marrëdhëniet ndërkombëtare Shtetet e Bashkuara ushtrojnë ndikim global në ekonomi, politikë dhe çështje ushtarake. Është anëtare e përhershme e Këshilli të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, që kanë selinë në Qytetin e Nju Jorkut. Gati të gjitha vendet kanë ambasada në Washington, D.C. dhe shumë syresh kanë edhe konsullata në qytete tjera. Gjithashtu, gati të gjitha vendet e botës kanë janë nikoqirë të misioneve diplomatike amerikane. Megjithatë, Kuba, Irani, Koreja e Veriut, Butani, Sudani si dhe Republika e Kinës (Taiwani) nuk kanë marrëdhënie diplomatike zyrtare me Shtetet e Bashkuara. Shtetet e Bashkuara gëzojnë marrëdhënie të veçantë me Mbretërinë e Bashkuar dhe lidhje të ngushtë me Australinë, Zelandën e Re, Japoninë, Izraelin, si dhe bashkanëtarët e NATO-s. Njëherësh, bashkëpunojnë ngushtë me fqinjët përmes Organizatës së Shteteve Amerikane dhe marrëveshjeve të tregtisë së lirë si ajo Marrëveshja trepalëshe Amerikanoveriore për Tregti të Lirë me Kanadën dhe Meksikën. Më 2005, Shtetet e Bashkuara shpenzuan 27 miliard dollarë në ndihmesë zyrtare zhvillimore, më së shumti në botë. Sidoqoftë, krahasuar me Të Hyrat Bruto Kombëtare (HBK, GNI), kontributi amerikan prej 0,22% u rangua i njëzeti prej njëzetedy shteteve donatore. Burimet joqeveritare si fondacionet private, korporatat dhe institucionet arsimore e fetare dhuruan 96 miliard dollarë. Shuma e përgjithshme prej 123 miliard dollarësh është më e larta në botë dhe e shtata sipas përqindjes së HBK-së. Forcat e Armatosura Kryetari i Shteteve të Bashkuara mban titullin e kryekomandantit të forcave të armatosura dhe cakton udhëheqësit e tyre, sekretarin e mbrojtjes dhe Krerët e Shtabit të Përgjithshëm. Departamenti i Mbrojtjes administron forcat e armatosura, përfshirë këtu ushtrinë, forcat detare, marinsat dhe aviacionin. Garda Bregdetare udhëhiqet nga Departamenti i Sigurisë së Atdheut në kohë paqe dhe nga Departamenti i Forcave Detare në kohë lufte. Më 2005, forcat e armatosura kishte 1,38 milion pjesëtarë në detyrë aktive, që bashkë me qindra mijëra rezervistë dhe pjesëtarë të Gardës Kombëtare nxjerrin totalin prej 2,3 milion trupash. Departamenti i Mbrojtjes punëson rreth 700 mijë civilë, pa përfshirë këtu kontraktuesit. Shërbimi ushtarak kryhet në baza vullnetare, ndonëse rekrutimi i detyrueshëm mund të përdoret në kohë lufte përmes një sistemi përzgjedhës të shërbimit. Forcat amerikane mund të dërgohen tejdetit përmes flotës së aviacionit që përdoret për bartje të aeroplanëve dhe të tankeve të karburanteve, flotës detare të përbërë nga njëmbëdhjetë avionmbajtëse aktive dhe njësiteve të marsinsave për ekspedita në det, si dhe përmes flotave detare në Atlantik dhe Paqësor. Jashtë Shteteve të Bashkuara, forcat e armatosura janë të stacionuara në 770 baza dhe lehtësore, në çdo kontinent përveç Antarktikut. Zgjerimi i pranisë ushtarake në mbarë rruzullin ka bërë që dijetarët t’i përshkruajnë Shtetet e Bashkuara si mbajtëse të një “perandorie bazash”. Shpenzimet totale ushtarake të SHBA-ve më 2006, në shumën mbi 528 bilion dollarësh, përbënin 46% të shpenzimeve ushtarake globale dhe kalonin në shumë katërmbëdhjetë shtetet tjera me shpenzimet më të larta. (Në barazim të fuqisë blerëse, shpenzimet ishin më të mëdha se gjashtë shtetet tjera në listë së bashku.) Shpenzimet për krye ishin 1.756$, dhjetë herë më të mëdha se mesatarja botërore. Me 4,06% të PVB-së, shpenzimet ushtarake amerikane rangohen të 27-at prej 172 vendeve. Buxheti bazë propozuar nga Departamenti i Mbrojtjes për 2009, 515,4 bilion dollarë, shënon rritje prej 7% nga 2008 dhe rritje gati 74% nga 2001. Harxhimet për Luftën në Irak janë vlerësuan se kanë arritur 2,7 trilion $. Që me 3 maj 2009, Shtetet e Bashkuara pësuan 4.284 fatalitete ushtarake gjatë luftës dhe patën 31.000 ushtarë të lënduar. Ekonomia Shtetet e Bashkuara kanë ekonomi të përzier kapitaliste, që mbështetet në burimet e begatshme natyrore, infrastrukturën e mirëzhvilluar dhe prodhueshmërinë e lartë. Sipas Fondit Monetar Ndërkombëtar, PVB amerikan përbën 23% të prodhimit botëror bruto në kursin e këmbimit tregtar dhe gati 21% të prodhimit botëror bruto me barazim të fuqisë blerëse (BFB, PPP). Më e larta e një shteti sovran, PVB-ja e SHBA-ve ishte 4% më e ulët se PVB-ja e kombinuar e Bashkimit Evropian me BFB më 2007. Vendi rangohet i shtatëmbëdhjeti në botë sipas PVB-së nominale për krye dhe i gjashti në botë sipas PVB me BFB. Shtetet e Bashkuara janë importuesi më i madh i produkteve dhe eksportuesi i tretë, ndonëse eksporti për kokë banori është i relativisht i ulët. Kanada, Kina, Meksika, Japonia dhe Gjermania janë partnerët kryesorë tregtarë. Mallrat kryesorë që eksportohet janë makineria elektrike, ndërsa automjetet përbëjnë importin parësor. Shtetet e Bashkuara zënë vendin e parë në “Raportin e Konkurrencës Botërore”. Pas një zgjerimi që zgjati mbi gjashtë vjet, ekonomia amerikane është në recedim prej dhjetorit 2007. Në vitin 2009, sektori privat vlerësohet të konstituojë 55,3% të ekonomisë, ku veprimtare e qeverisë federale përbën 24,1% dhe veprimtaria e e qeverive shtetërore dhe vendore (përfshirë transferet federative) përbëjnë 20,6% të mbetura. Ekonomia është postindustriale, ku sektorin e shërbimeve kontribuon 67,8% të PVB. Rrafshi kryesor i biznesit përkah qarkullimi është tregu me pakicë; përkah të hyrat neto janë financat dhe sigurimet. Shtetet e Bashkuara vazhdojnë të jenë fuqi industriale, me produktet kimike si fushën prijëse në prodhimtari. Shtetet e Bashkuara janë prodhuesi i tretë i naftës në botë, si dhe importuesi më i madh i saj. Janë prodhuesi më i madh në botë i rrymës elektrike dhe bërthamore, si dhe gazit të lëngshëm natyror, sulfurit, fosfateve dhe kripës. Ndërsa bujqësia merr pjesë me më pak se 1% në PVB, Shtetet e Bashkuara janë prodhuesi kryesor në botë për misër dhe sojë. Bursa e Nju Jorkut është më e madhja në botë përkah vëllimi i dollarëve. Coca-Cola and McDonald's janë dy firmat më të njohura në rruzull. Në vitin 2005, 155 milion njerëz ishin të punësuar me pagesë, prej të cilëve 80 % në marrëdhënie të plotë pune. Shumica, 79 %, ishin të punësuar në sektorin e shërbimeve. Me rreth 15,5 milion njerëz, shëndetësia dhe asistenca sociale janë fusha kryesore e punësimit. Afro 12% e punëtorëve janë anëtare sindikatash, për dallim nga 30% në Evropën Perëndimore. Banka Botërore i rangon Shtetet e Bashkuara të parat përkah lehtësia e punëdhënies dhe pushimit të punëtorëve. Mes 1973 dhe 2003, puna vjetore për mesataren kombëtare u rrit për 199 orë. Pjesërisht si rrjedhojë, Shtetet e Bashkuara gëzojnë prodhueshmëri më të lartë të punëtorëve në botë. Megjithatë, nuk udhëheq më në prodhueshmëri në orë sikurse ishte rasti prej viteve 1950 deri në të 1990-at e hershme; punëtorët në Norvegji, Francë dhe Luksemburg tani janë më produktiv brenda orës. Krahasuar me Evropën, tatimi në të hyra për korporata dhe mbi pronën janë zakonisht më të larta, ndërsa taksat e punës, sidomos të konsumimit, janë më të ulëta. Të ardhurat dhe zhvillimi njerëzor Sipas Byrosë së Regjistrimeve, mesatarja e të ardhurave para tatimit ishte 50.233$ më 2007. Mesatarja rangon prej 68.080 në Merilend në 36.338$ në Misisipi. Me barazim të fuqisë blerëse, mesatarja e përgjithshme është e ngjashme me grupin më të pasur të vendeve të zhvilluara. Pas rënies së mprehtë në mes shek. XX, shkalla e varfërisë nuk kanë lëvizur shumë prej 1970-ave, me 11-15 % të amerikanëve nën kufi të varfërisë për vjet, si dhe 58,5 % të popullsisë në varfëri për të paktën një vit mes moshave 25 dhe 75 vjeç. Më 2007, 37,3 milion amerikanë jetonin në varfëri. Sistemi i mirëqenies në SHBA është prej më të rreptëve në botën e zhvilluar, duke reduktuar varfërinë relative dhe varfërinë absolute goxha më pak se mesatarja e vendeve të pasura. Përderisa sistemi i mirëqenies me sukses redukton varfërinë në mesin e pleqve, të rinjtë përfitojnë relativisht pak nga ndihmesa shtetërore. Më 2007, studimi i UNICEF-it për mirëqenien e fëmijëve në njëzetedy vende të industrializuara i rangoi SHBA-të të parafundit. Me gjithë ngritjet e dukshme në prodhimtari, papunësinë dhe inflacionin e ulët, rritjet në të hyra nga 1980 kanë qenë më të ngadalshme se në dekadat e mëparshme, më pak të përhapura dhe të përcjella nga pasiguri ekonomike në rritje. Nga 1947 deri më 1979, mesatarja e të hyrave reale u ngrit për mbi 80% për të gjitha shtresat dhe të hyrat e amerikanëve të varfër u rritën më shpejt se ato të të pasurve. Midisi i të hyrave për amvisni është rritur për të gjitha shtresat prej vitit 1980, kryesisht në sajë të amvisërive me dy të punësuar, mbylljen e boshllëkut gjinor dhe orëve më të gjata të punës, mirëpo rritja ka qenë më e ngadalshme dhe goxha shumë në leverdi të shtresës së epërme. Rrjedhimisht, hisja e të ardhurave e top 1% — 21.8% e të hyrave gjithsej raportuar më 2005 — është më se dyfishuar nga 1980, duke i bërë Shtetet e Bashkuara me pabarazinë më të madhe në të hyra në mesin e vendeve të zhvilluara. Top 1% paguan 27,6% të të gjitha taksave federale; top 10% paguan 54,7%. Pasuria, sikur të hyrat, janë tejet të përqendruara: 10% të më pasurve të popullsisë së rritur posedojnë 69,8% të pasurisë së amvisërive të vendit, hisja e dytë më e madhe në mesin e vendeve të zhvilluara. Top 1% posedon 33,4% të pasurisë neto. Transporti Që më 2003, kishte 759 automobila për 1.000 amerikanë, në krahasim me 472 në 1.000 banorë në Bashkimin Evropian vitin tjetër. Afro 40% e veturave personale janë furgonë, SUV dhe kamioneta. Amerikani i rritur (përfshirë vozitësit dhe jovozitësit) kalon mesatarisht 55 minuta duke vozitur çdo ditë dhe bën rreth 29 milje rrugë. Sistemi i hekurudhave për udhëtarë në qytetet amerikane është i dobët. Vetëm 9% e udhëtimeve për në punë në SHBA përdorin transportin publik, në krahasim me 38,8% në Evropë. Përdorimi i biçikletës është minimal, shumë poshtë niveleve evropiane. Industria ajrore është tërësisht e privatizuar, ndërsa shumica e aeroporteve janë pronë publike. Pesë aviokompanitë më të mëdha të botës përkah numri i pasagjerëve janë amerikane: American Airlines është numër një. Prej tridhjetë aeroporteve më të frekuentuara të botës, gjashtëmbëdhjetë janë në Amerikë, duke përfshirë më të ngarkuarin, Aeroportin Ndërkombëtar të Atlantës Hartsfield-Jackson (ATL). Energjia Tregu i energjisë në Shtetet e Bashkuari arrin në 29.000 terawatt për vit. Përdorimi i energjisë për kokë banori është baras me 7,8 ton vaji në vit, në krahasim me 4,2 ton vaji në Gjermani dhe 8,3 në Kanada. Më 2005, 40% e energjisë nxirrej nga karburantet, 23% nga qymyri dhe 22% prej gazit natyror. Pjesa tjetër plotësohej prej fuqisë nukleare dhe burimeve të energjisë së përtëritshme. Shtetet e Bashkuara janë përdoruesit e parë në botë të karburanteve. Për shumë kohë, fuqia bërthamore ka luajtur rol të limituar në krahasim me vendet tjera të zhvilluara. Më 2007, u dorëzuan shumë aplikime për uzina bërthamore. Demografia Shtetet e Bashkuara projektohen nga Byroja e Regjistrimeve të kenë 306.560.000 banorë, përshirë një vlerësim prej 11,2 milion imigrantësh ilegalë. Shtetet e Bashkuara janë vendi i tretë në botë përkah popullsia, pas Kinës dhe Indisë. Shtimi natyror është 0,89%, krahasuar me 0,16% në Bashkimin Evropian. Lindshmëria prej 14,16 në 1.000 banorë, 30% nën mesataren botërore, është më e lartë se cilitdo shtet në Evropë me përjashtim të Shqipërisë dhe Irlandës. Në vitin fiskal 2008, 1,1 milion imigrantë u pajisën me leje qëndrimi të përhershëm. Meksika është burimi prijës i rezidentëve të rinj prej dy dekadash; nga 1998, Kina, India dhe Filipinet qëndrojnë në top katërshen e vendeve prej nga vijnë mërgimtarët. Shtetet e Bashkuara janë vendi i vetëm i industrializuar ku projektohet shtim i madh i popullsisë. Shtetet e Bashkuara kanë popullsi të llojllojshme — tridhjetenjë grupe të prejardhjes kanë më shumë se një milion pjesëtarë. Amerikanët e bardhë janë grupi më i madh racor, ku gjermano-amerikanët, irlandez-amerikanët dhe anglo-amerikanët përbëjnë tri prej katër grupeve më të mëdha të vendit për nga prejardhja kombëtare. Afro-amerikanët janë pakica më e madhe racore dhe grupi i tretë përkah prejardhja. Azatiko-amerikanët janë pakica e dytë më e madhe racore; dy grupet më të mëdha janë kinezët dhe filipinezët. Më 2007, popullsia amerikane përbëhej, sipas vlerësimeve, edhe nga 4,5 milion amerindianë dhe indigjenë të Alaskës (2,9 milion vetëm të këtij grupi) dhe mbi 1 milion vendës të Hawait ose të ujdhesave të Paqësorit (ekskluzivisht 0,5 milion). Shtimi i popullatës hispanike dhe latine (termet janë zyrtarisht të këmbyeshme) është trend madhor demografik. 45,4 milion amerikanë me prejardhje hispanike identifikohen si etni e veçantë nga Byroja e Regjistrimeve; 64 % të hispanikëve janë me origjinë meksikane. Mes viteve 2000 dhe 2007, popullata hispanike në vend u rrit për 27 %, ndërsa ajo johispanike për vetëm 3,6 %. Rritja kryesisht i atribuohet imigrimit; që më 2007, 12,4 % e popullsisë amerikane qe lindur jashtë vendit, 54 % prej të cilëve në Amerikën Latine. Pjelloria është gjithashtu faktor; femra hispanike mesatarisht lind tre fëmijë gjatë jetës së saj. Shkalla e pjellorisë në krahasim është 2,2 për femra zezake johispanike dhe 1,8 për femra të bardha johispanike (nën shkallën e nevojshme për zëvendësim, 2,1). Minoritetet (të përkufizuara nga Byroja e Regjistrimit, të gjithë tjerët veç hispanikëve, hispanikët, të bardhët joshumëracorë) përbëjnë 34 % të popullsisë; priten të bëhen shumicë kah viti 2042. Rreth 79 % e amerikanëve jetojnë në hapësira urbane (sipas përkufizimit, këto përfshijnë edhe periferitë); gjysma e tyre banojnë në qytete me popullsi mbi 50.000. Më 2006, 254 vendbanime të rregullta kishin mbi 100 mijë banorë, nëntë qytetet ishin milionëshe dhe katër qytete botërore kishin mbi 2 milion banorë (New York, Los Angeles, Chicago dhe Houston). Në SHBA ekzistojnë pesëdhjetë hapësira metropolitane me popullsi më të madhe se 1 milion. Prej pesëdhjetë metropoleve me rritjen më të shpejtë, njëzetetri janë në perëndim dhe njëzetepesë në jug. Metropolet Atlanta, Dallas, Houston, Phoenix dhe Inland Empire në Kaliforni të gjitha u shtuan në popullsi për tri të katërtat nga 2000 më 2006. Gjuha Anglishtja është de facto gjuha kombëtare. Ndonëse nuk ka gjuhë zyrtare në nivelin federal, disa ligje — si kërkesat për natyralizim në SHBA — venë anglishten si standard. Më 2005, rreth 216 milion, ose 81 % e popullsisë pesë vjeç e sipër, fliste vetëm anglisht në shtëpi. Spanjishtja, folur nga 12 % e popullsisë në shtëpi, është gjuha e dytë më e përhapur dhe gjuha e huaj më së shpeshti e mësuar. Disa amerikanë avokojnë bërjen e anglishtes gjuhë zyrtare të vendit, siç është rasti në së paku njëzetetetë shtete. Hawaishtja dhe anglishtja, që të dyja, janë gjuhë zyrtare në Hawai sipas ligjit shtetëror. Përderisa asnjëri shtet nuk kanë gjuhë zyrtare, Meksika e Re ka ligje që mundësojnë përdorimin e anglishtes dhe spanjishtes, sikurse bën Luiziana për anglisht dhe frëngjisht. Shtetet tjera, si Kalifornia, mandatojnë botimin e versioneve spanjisht të dokumenteve të caktuara qeveritare, përfshirë formularët në gjykata. Disa treva ishullore janë të garantuara njohje zyrtare të gjuhëve të tyre vendore, krahas anglishtes: samoishtja dhe gjuha çamorro njihen në Samoan Amerikane, përkatësisht në Guam; gjuhët karoline dhe çamorro njihen në Ishujt Veriorë të Marianës; spanjishtja është gjuhë zyrtare në Porto Riko. Feja Shtetet e Bashkuara janë zyrtarisht komb shekullar; Amendamenti i Parë i Kushtetutës së SHBA-ve garanton ushtrimin e lirë të fesë dhe ndalon vendosjen e qeverisjes fetare. Në një studimi më 2002, 59 % e amerikanëve thanë se feja luan “rol shumë të rëndësishëm në jetët e tyre,” figurë shumë më e lartë sesa në cilindo vend tjetër të pasur. Sipas një sondazhi më 2007, 78,4 % të të rriturve identifikoheshin si të krishterë, më pask se 86,4 % sa ishin më 1990. Konfesionet protestante përbënin 51,3 %, ndërsa katolicizmi romak, me 23,9 %, ishte konfesioni më i madh individual. Studimi kategorizon evangjelikët e bardhë, 26,3 % e popullsisë, si kohortën më të madhe religjioze të vendit; një studim tjetër vlerëson evangjelikët e të gjitha racave në 30-35%. Totali i religjioneve jo të krishtera raportuar më 2007 ishte 4,7 %, në ngritje prej 3,3 % më 1990. Fetë tjera prijëse ishin judaizmi (1,7 %), budizmi (0,7 %), islami (0,6 %), hinduizmi (0,4 %) dhe unitarianizmi universal (0,3 %). Nga 8,2 % më 1990, 16,1 % më 2007 përshkruan veten si agnostikë, ateistë, ose thjesht si të pareligjion, përmbajtësisht më pak sesa në shtetet tjera postindustriale si Britania e Madhe (2005: 44 %), por më shumë se në mbarë botën (2005: 12 %). Arsimi Arsimi publik amerikan mirëmbahet nga qeveritë shtetërore dhe vendore, rregulluar nga Departamenti Amerikan i Arsimit përmes kufizimeve në grante federale. Fëmijët janë të obliguar në shumicën e shteteve të vijojnë mësimet nga mosha gjatë ose shtatë vjeç (në përgjithësi, duke filluar me sistemin parashkollor ose klasën e parë) deri sa të mbushin tetëmbëdhjetë vjet (zakonisht deri në mbarim të klasës së dymbëdhjetë, shkollës së mesme); disa shtete i lejojnë fëmijët ta lënë shkollën në moshën gjashtëmbëdhjetë ose shtatëmbëdhjetë vjeçare. Afro 12 % e fëmijëve janë të regjistrual në shkolla private famullore ose josektare. Pak mbi 2 % të fëmijëve shkollohen në shtëpi. Shtetet e Bashkuara kanë shumë institucione të arsimit të lartë, private e publike, si dhe kolegje të komunitetit, të hapura për të gjithë të interesuarit. Ndër amerikanët njëzetepesë vjeç e mbi, 84,6 % kanë diplomuar nga shkolla e mesme, 52,6 % kanë vijuar studime universitare, 27,2 % kanë grada baçelor, si dhe 9,6 % kanë grada postdiplomike. Shkalla e alfabetizmit bazik është përafërsisht 99 %. Kombet e Bashkuara i kanë caktuar SHBA-ve treguesin arsimor prej 0,97, që i bën të 12-tat në botë. Shëndetësia Mesatarja e jetës në Shtetet e Bashkuara prej 77,8 vjetësh është një vit më i shkurtër se figurat e përgjithshme për Evropën Perëndimore, si dhe tri deri në katër vjet më e shkurtër sesa në Norvegji, Zvicër dhe Kanada. Gjatë dy dekadave të fundit, rangimi i vendit sipas jetëgjatësisë së popullsisë ka rënë nga vendi i 11-të në të 42-tën në botë. Vdekshmëria e foshnjave prej 6,37 në njëmijë gjithashtu i vë SHBA-të në vendin e 42-të prej 221 entiteve politike, prapa të gjitha vendeve të Evropës Perëndimore. Shkalla e mbijetesës së kancerit në SHBA është më e larta në botë. Përfarësisht një e treta e popullsisë së rritur është e dhjamosur (obeze), si dhe një e treta tjetër është mbipeshë; shkalla e obezitetit, më e larta në botën e industrializuar, është më se dyfishuar në çerekshekullin e fundit. Diabeti tip 2, i lidhur me obezitetin, merret parasysh si epidemik nga profesionistët shëndetësorë. Shkalla e shtatzënisë adoleshente, 79,8 në 1.000 femra, është gati katër herë ajo e Francës dhe pesë herë ajo e Gjermanisë. Aborti është i ligjshëm kur e vendos nëna. Shumë shtete ndalojnë fonde publike për këtë procedurë dhe kërkojnë të kalojë një periudhë pritjeje para kryerjes së abortit. Ndonëse shkalla e abortit po bie, thyesa e abortit prej 241 në 1.000 lindje të gjalla dhe 15 në 1.000 femra të moshës 15-44 mbetet më e lartë se në shumicën e vendeve të Evropës Perëndimore. Sistemi i shëndetësisë amerikane ia kalon në të madhe secilit vend të botës për nga shpenzimet, llogaritur për kokë banori dhe përqindje të PVB-së. Organizata Botërore e Shëndetësisë e cilësoi sistemin shëndetësor amerikan si të parin për nga reagueshmëria më 2000, por të 37-in sipas vëmendjes së përgjithshme. Shtetet e Bashkuara udhëheqin me risi mjekësore. Më 2004, sektori joindustrial shpenzoi tri herë më shumë se në Evropë për kokë banori në hulumtime biomjekësore. Për dallim nga vendet tjera të zhvilluara, mbulimi me sigurim shëndetësor në Shtetet e Bashkuara nuk është i përgjithshëm. Më 2004, sigurimi privat pagoi 36 % të shpenzimeve personale, pagesat private prej xhepit mbuluan 15 %, ndërsa qeveritë federale, shtetërore dhe vendore paguan 44 %. Më 2005, 46,6 milion amerikanë, 15,9 % të popullsisë, ishin pa sigurim, 5,4 milion më shumë se më 2001. Shkaktari kryesor i kësaj rritje është rënia e numrit të amerikanëve me sigurim të paguar nga punëdhënësit. Çështja e amerikanëve të pasiguruar dhe të nënsiguruar — vlerësimet për të cilët varen për së gjeri — është çështje madhore politike. Më 2006, Masaçusetsi u bë shteti i parë në vend për të mandatuar mbulim universal me sigurim shëndetësor. Kultura Shtetet e Bashkuara janë komb shumëkulturor, shtëpi e një llojllojshmërie të gjerë të grupeve etnike, tradita dhe vlerave. Nuk ka etni “amerikane”; veç popullatave tash të vogla të amerikanëve dhe hawaianëve vendës, gati të gjithë amerikanët janë pasardhës imigrantësh të pesë shekujve të fundit. Kultura e përbashkët e shumicës së amerikanëve — kultura qendrore amerikane — është kulturë perëndimore kryesisht e prejardhur nga traditat e imigrantëve evropianë me ndikimi nga burime tjera, siç janë traditat e skllevërve të sjellë nga Afrika. Imigrimi më i vonë nga Azia dhe veçanërisht nga Amerika Latine e kanë zgjeruar përzierjen kulturore, që është përshkruar si kazan i shkrirjes homogjenizues (melting pot) dhe sahan sallate heterogjene (salad bowl), ku imigrantët dhe pasaardhësit e tyre ruajnë karakteristika të veçanta kulturore. Shfaqja e parë filmike komerciale u dha në qytetin e Nju Jorkut më 1894, duke përdorur kinetoskopin e Thomas Edisonit. Viti vijues shënoi shfaqjen e filmin të parë të projektuar, gjithashtu në Nju Jork, ndërsa Shtetet e Bashkuara prinë në zhvillimin e filmave me zë në dekadad në vijim. Prej fillimshekullit XX, industria filmike e SHBA-ve është bazuar kryesisht në Hollywood, Kaliforni. Prej fundshekullit XIX, bejsbolli është cilësuar si sporti kombëtar; futbolli amerikan, basketbolli dhe hokeji në akull janë tri sportet tjera ekipore më të popullarizuara. Futbolli dhe basketbolli universitar tërheqin më së shumti shikues. Ndërkaq, futbolli amerikan vlerësohet të jetë sporti më i shikuar. Boksi dhe garat e kuajve ishin sportet më të popullarizuara individuale, mirëpo tani i kanë lënë radhën golfit dhe garave automobilistike. Futbolli luhet me të madhe nga të rinjtë dhe nivele amatore; tenisi dhe sporte tjera janë gjithashtu të pëlqyera. Shiko dhe këtë Qeveria e Shteteve të Bashkuara Lidhje të jashtme Portali zyrtar i qeverisë së Shteteve të Bashkuara, shtegdalje për në sajtet e qeverisë General Information in Other Languages Albanian Shënime Referime Shtete në Amerikën Veriore

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Beliza

Belize është një shtet në Amerikën qëndrore. Në veri të saj ndodhet Meksika dhe në perëndim Guatemala ndërsa në lindje saj është Karibi. 21 shtatori, dita e pavarësisë është dita nacionale e saj. Që nga viti i pavarësimit më 1981 ajo bënë pjesë në Kombet e Komonveltit. Historia Artikullii kryesor : Historia e Belizes Në këtë pjesë ku gjendet Belize diku rreth vitit 2000 p.e.s kanë banuar fisi i lashtë maja, pasardhësit e tyre banojnë edhe tani në këtë regjion të pasur me burime arkeologjike. Sipas disa burimeve janë gjetur humnera nga kjo periodë në Ceullo apo si i thonë në anglisht ´´Orange wak Distrikt´´. Përgjatë kohës klasike të zhvillimit të fisit maja (rreth 250-900) u krijuan disa qendra kulturore si Altun Ha, Xunantunich, Cahal Pech, Lamanai, Lubaantun, El Pilar dhe Caracol. Rreth vitit 900 fillon vyshkja e kulturës së lartë në këtë regjion. Për zhvillimet pas kësaj kohe nuk dihet shumë edhe pse është e sigurt që ky regjion është banuar edhe më tutje nga pasardhësit vendas deri sa në shekullin e XVI kur vijnë pushtuesit Spanjollë. Shumë prej banorëve vendas me ardhjen e Spanjollëve ikën në brendi të regjionit. Gjatë kësaj kohe vinte shpesh deri te përleshjet e vendasve me ardhacakët spanjollë e më vonë edhe anglezë. Brendia e regjionit kishte si pasuri natyrore drunjtë për të cilat ishin të mirë se ardhura për ardhacakët mirëpo përshake të konflikteve të shpeshta ata shpesh hiqnin dorë nga këto luftëra. Për këtë edhe aktiviteti i kolonizatorëve koncentrohej më shumë në regjionet bregdetare si në Meksikë dhe Honduras nga ku para së gjithash ishte plaçkitur ari dhe argjendi. Bregdeti i Belizes ishte i përshtatshëm për anijet e piratëve anglezë, nga aty ata sulmonin anijet e flotës Spanjolle. Kjo pjesë u shfrytëzua për këtë deri sa anglezet dhe spanjollët në Madrid në vitin 1670 vendosen me në marrëveshje të ndalojnë praktikimin e piraterisë. Anijet pirate të njohura si ´´Baymen´´ përshake të aktivitetit të tyre në gjirin ´´Bay´´ të Hondurasit pas ndalimit të piraterisë, nga nevoja e ekzistencës filluan të tregtojnë me druajë tropik. Më 1673, spanjollët bëjnë të njohur në Paris se për anijet pirate të kësaj pjese vë në dispozicion një pjesë të pasur me drunjtë të Belicës. Për rreth një shekull kjo ishte e vetmja tregti e kolonizatorëve anglezë që kishin kolonizuar këtë pjesë. Gjatë shekullit XVII kolonizatorët evropianë filluan të sjellin këtu skllave të robëruar në pjesë të ndryshme të Afrikës të cilët tani përdoreshin për punën e rëndë në pyjet e Belicës. Përqindja e skllaveve në punën e bërë në përgjithësi duke mos i numëruar banorët vendas në vitin 1790 ishte 75. Pas ndalimit të skllavërisë në perandorin angleze, poseduesit e skllaveve morën dëmshpërblime për lirimin e skllaveve ndërsa skllavet nuk kanë marruar asgjë as së paku leje të posedimit të tokës. Po thuaj se gjatë tërë kohës në Amerikën e mesme ka qenë nën ndikimin spanjollë. Me kalimin e kohës spanjollët ju lejonin kolonizatorëve britanik më shumë kontroll. Më humbjen përfundimtare të spanjollëve më 10 shtatori 1798 në betejën e St. Georges Caye, ky vend bije de facto nën kontrollin britanik. Më 1862 shpallet si koloni britanike e thirrur si ´´ Hondurasi britanik´´ . Kolonizatorët e gjirit Bay jetonin po thuaj se të pavarur edhe gjatë kohës së spanjollëve këtë lloj pavarësie e kanë mbajtur edhe gjatë sundimit britanik. nga viti 1765, Barnaby's Code“ - një lloj rregullore është zbatuar si kushtetutë apo ligj. Gjatë viteve 1847-1901 në gadishullin Yucatán (Meksikë) vije gjer te një luftë në mes të pasardhësve të majave dhe parisë kolonizator spanjolle. Gjatë kësaj kohe britanikët e Hondurasit britanikë i furnizonin me armatim, kjo ishte edhe një mundësi e mirëpritur për tregti. Në anën tjetër ky vend zgjidhet si vendstrehim nga shumë refugjatë të kësaj lufte. Së pari fillojnë të vijnë pjesëtarë të parisë Meksikane të cilët iknin nga kryengritësit ndërsa pas marrjes në kontroll nga refugjatët maja të cilët me vete sjellin edhe ndikimin e tyre në përpunimin e tokës. Në fillim ë shekullit XX fillon një rezistencë e popullsisë jo evropiane (maja dhe pasardhësit e skllaveve) kundër ushtrisë kolonizatorë britanike. Ushtarët që kishin marrë pjesë në Luftën e I-rë botërore në anën e britanikëve, merrnin detyra vetëm përbrenda llogoreve punues, përshake të ngjyrës së trupit të tyre. Kjo edhe rriste paraqesin e banorëve në kohën në mes të dy luftërave mirëpo në anën tjetër angazhimi i tyre në produksion e ndihmoj ekonomin e vendit. Deri më 1962 në Belice ishin krijuar parti politike si dhe vendi kishte një vetëqeverisje të gjerë. Në vitin 1973 ndryshohet emri nga Hondurasi britanik në Belize. Më 21 shtator 1981 si vazhdimësi e asaj vetëqeverise vije deri te pavarësia e këtij vendi nga Britania e Madhe. Problematike ishin marrëdhëniet me fqiun Guatemale e cila kishte pretendime territoriale të cilat mund të pengoheshin vetëm me qëndrimin e trupave ushtarake britanike. Pavarësinë e Belizes, Guatemala nuk e pranojë gjer në vitin 1992 ku e nënshkruan marrëveshjen me të cilën bëhet njohja e Belicës por jo edhe heqja dorë nga pretendimet territoriale të Guatemalës në përendem të vendit. Që nga viti 2000 diplomatet e dy vendeve janë duke bërë përpjekje që merren veshë që Guatemala të ketë së paku një dalje në det në këtë anë. Belice për dallim nga vendet tjera të regjionit po thuajse gjatë tërë kohës ka qenë e qetë pa ndonjë kryengritje apo lufta qytetare siç është i njohur ky regjion. Mirëpo në vitin 2005 përshake të rritjes së tatimeve dhe sanimit të buxhetit ka pasur disa trazira. Politika Artikulli kryesor : Sistemi shtetëror Njësit administrative Artikulli kryesor : Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia Demografia Artikulli kryesor : Demografia Kultura Artikulli kryesor : Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Qeveria Kryetari Parlamenti Ministria Lidhje të jashtme Shtete Shtete në Amerikën Qendrore

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion të detajuar rreth Benini?

Benini (dikur Dahomei) zyrtarisht Republika e Beninit, është një shtet në pjesën perendimore të Afrkës. Benini kufizohet nga Togo në perëndim, nga Burkina Faso dhe Nigeri në veri, nga Nigeria në lindje, dhe nga gjiri i Beninit në jug ku ndodhet edhe shumica e popullsisë. Kryeqytet i Beninit është Porto-Novo, por selia e qeverise ndodhet në qytetin më të madh të vendit Kotonou. Benini ka një sipërfaqe prej 112.622 km² dhe një popullsi prej 9,05 milion banorë. Gjuha zyrtare e Beninit është frëngjishtja, megjithatë gjuhë autoktone si Fon dhe Joruba janë të zakonshme. Historia Artikulli kryesor : Historia Historia Parakoloniale Shteti i sotëm i Beninit përfshin tre zona, të cilat kishin sisteme të ndryshme politike dhe etnike, para kontrollit kolonial francez. Para 1700, kishte disa qytet-shtete të rëndësishme përgjatë bregdetit (kryesisht të grupit etnik aja, por përfshinin edhe popullsi Yoruba dhe Gbe) dhe një masë e rajoneve fisnore në brendësi (të përbëra nga popullsitë bariba, mahi, gedevi, dhe kabje). Perandoria Ojo, e vendosur kryesisht në lindje të Beninit të sotëm, ishte forca ushtarake më e madhe e rëndësishme në rajon dhe kryente rregullisht bastisje dhe kërkonte haraç nga mbretëritë bregdetare dhe rajonet fisnore. Situata ndryshoi në vitet 1600 dhe në fillim të viteve 1700, kur u krijua Mbretëria e Dahomeit në pllajën Abomey, e cila ishte e etnicitetit fon, dhe filloi të pushtonte zonat përgjatë bregdetit. Në vitin 1727, mbreti Agaja i Mbretërisë së Dahomeit kishte pushtuar qytetet bregdetare Allada dhe Whydah, por ai ishte bërë një vasal i perandorisë Ojo dhe nuk e sulmonte dot qytet-shtetin Porto Novo që ishte aleat i Ojos. Mbretëria e Dahomeit ishte e njohur për kulturën dhe traditat e saj. Djem të rinj shpesh rrinin pranë të ushtarëve të vjetër, dhe mësonin zakonet ushtarake të Mbretërisë derisa të arrinin moshën për t'u bashkuar me ushtrinë. Dahomey ishte gjithashtu i famshëm për fillimin e një trupe elitare ushtarake femrash, të quajtur Ahosi dmth gratë e mbretit apo Mino "nënat tona" në gjuhën e fonëve Fongbe, dhe i njohur nga shumë evropianë si amazonat dahomeane. Ky theks në përgatitjet dhe arritjet ushtarake i dhanë Dahomeit pseudonimin "Sparta e zezë" nga vëzhguesit evropianë dhe hulumtuesit shekullit të 19-të. Perandoria Portuguese Mbretërit e Dahomeit i shitën robërit e tyre të luftës në tregëtinë transatlantike të sklevërve, në të kundërt robërit do të vriteshin në një ceremoni të njohur si Zakonet Vjetore. Rreth viteve 1750, Mbreti i Dahomeit fitonte rreth £250.000 në vit nga shitja e afrikanëve për tregtarët europianë të skllevërve. Edhe pse liderët e Dahomeit i rezistuan fillimisht tregëtisë së skllevërve, ajo lulëzoi në rajonin e Dahomeit për gati treqind vjet, duke filluar në 1472 me një marrëveshje tregtare me tregtarët portugezë. Protokollet e oborrit, të cilat kërkonin që një pjesë e robërve të luftës nga shumë beteja të mbretërisë tu pritej koka, uli numrin e njerëzve skllevër të eksportuar nga zona. Numri shkoi nga 102.000 njerëz në dekadën 1780 në 24.000 në dekadën 1860. Rënia ishte pjesërisht për shkak të ndalimit nga Britania dhe vende të tjera të tregtisë transatlantike të skllevërve. Kjo rënie vazhdoi deri 1885, kur anija e fundit me skllevër u nis nga brigjet e Republikës së sotme të Beninit që shkonte për në Brazil, që ishte në atë kohë një koloni portugeze. Emri i kryeqytetit Porto-Novo është me origjinë portugeze, që do të thotë "port i ri". Ai u zhvillua fillimisht si një port për tregtinë e skllevërve. Periudha koloniale (1900 - 1958) Nga mesi i shekullit të nëntëmbëdhjetë, Dahomei filloi të humbasë statusin e tij si fuqi rajonale. Kjo mundësoi francezët të pushtojnë zonën në vitin 1892. Në vitin 1899, francezët e përfshinë tokën e quajtur Dahomein francez brenda kolonisë Afrikën Perëndimore Franceze. Në vitin 1958, Franca i dha autonominë Republikës së Dahomeit, dhe pavarësinë e plotë më 1 gusht 1960. Presidenti i cili udhëhoqi drejt pavarësisë ishte Hubert Maga. Periudha pas koloniale Për dymbëdhjetë vitet e ardhshme, grindjet etnike çuan në një periudhë të turbullt. Ka pasur disa grushte shteti dhe ndryshime të regjimit, me katër figura dominuese, Hubert Maga, Sourou Apithy, Justin Ahomadegbé, dhe Emile Derlin Zinsou. Tre të parët përfaqësonin secili një zonë dhe etnicitet të ndryshëm të vendit. Këta të tre ranë dakord të formojnë një Këshill presidencial pas dhunës që njollosën zgjedhjet e vitit 1970. Më 7 maj 1972, Maga ja dorëzoi pushtetin Ahomadegbes. Më 26 tetor 1972, nënkoloneli Mathieu Kérékou përmbysi treshen në pushtet, duke u bërë president dhe duke deklaruar se vendi nuk do të "ngarkojë veten duke kopjuar ideologji të huaj, dhe nuk dëshiron as kapitalizëm, as komunizëm, as socializëm". Më 30 nëntor, megjithatë, ai njoftoi se vendi ishte zyrtarisht marksist, nën kontrollin e Këshillit Ushtarak të Revolucionit (KUR), i cili shtetëzoi industrinë e naftës dhe bankave. Më 30 nëntor, 1975, ai e quajti vendin Republika Popullore e Beninit. Në vitin 1979, Këshilli Ushtarak i Revolucionit u shpërnda, dhe Kérékou organizoi zgjedhje të sajuara ku ai ishte kandidati i vetëm i lejuar. Ai vuri pothuajse të gjitha bizneset dhe aktivitetet ekonomike nën kontrollin e shtetit dhe vendosi marrëdhënie me Kinën, Korenë e Veriut, dhe Libinë, duke bërë që investimet e huaja në Benin të zhduken. Kérékou u përpoq të riorganizojë arsimin, duke përdorur aforisma të tijat, të tilla si "Varfëria nuk është një fatalitet", që rezultoi në një eksod masiv të mësuesve, së bashku me një numër të madh të profesionistëve të tjerë. Regjimi e financonte veten duke kontraktuar për të marrë mbeturina bërthamore në fillim nga Bashkimi Sovjetik dhe më vonë nga Franca. Në vitin 1980, Kérékou u konvertua në Islam dhe e ndërroi emrin e tij në Ahmed, pastaj e ndryshoi emrin e tij përsëri duke pretenduar të jetë një i krishterë i lindur përsëri. Në vitin 1989, shpërthyen trazirat pasi regjimi nuk kishte para për të paguar ushtrinë e tij. Sistemi bankar u shemb. Përfundimisht Kérékou hoqi dorë nga marksizmi dhe një konventë e detyroi Kérékoun të lirojë të burgosurit politikë dhe të organizojë zgjedhjet. Marksizëm-leninizmi u shfuqizua edhe si formë e qeverisjes së vendit. Emri i vendit u ndryshua zyrtarisht në Republika e Beninit më 1 mars 1990, sapo u miratua kushtetuta e re e vendit. Në vitin 1991, Kérékou humbi zgjedhjet ndaj Nicéphore Soglo, dhe u bë presidenti i parë zezak i Afrikës të japë dorëheqjen pas zgjedhjeve. Kérékou kthye në pushtet pas fitores së zgjedhjeve të vitit 1996. Në vitin 2001, një rezultat i ngushtë në zgjedhje, beri që Kérékou të fitojë një mandat tjetër, ndërkohë që kundërshtarët e tij pretenduan parregullsi zgjedhore. Në vitin 1999, Kérékou bëri një apologji kombëtare për rolin të rëndësishëm që afrikanët luajtën në tregtinë e skllevërve të Atlantikut. Më 5 mars 2006, u mbajtën zgjedhjet që u konsideruan të lira dhe të ndershme. Ato rezultuan në një balotazh ndërmjet Yayi Boni dhe Adrien Houngbéxhi. Balotazhi i zgjedhjeve u mbajt më 19 mars, dhe u fitua nga Boni, i cili mori detyrën më 6 prill. Suksesi i zgjedhjeve të drejta shumëpartiake në Benin mori përgëzime ndërkombëtarisht. Boni u rizgjodh në vitin 2011, duke marrë 53,18% të votave në raundin e parë, të mjaftueshme për të shmangur balotazhin e zgjedhjeve, duke u bërë presidenti i parë për të fituar zgjedhjet pa balotazh që nga rivendosja e demokracisë në vitin 1991. Politika Artikulli kryesor : Sistemi shtetëror Njësitë administrative Artikulli kryesor : Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia e Beninit Benini, një rrip toke i ngushtë, veri-jug në Afrikën Perëndimore, shtrihet në mes të Ekuatorit dhe Tropikut të Veriut. Benini shtrihet midis gjerësive gjeografike veriore 6° dhe 13°, dhe gjatësive gjeografike lindore 0° dhe 4°. Benini kufizohet nga Togo në perëndim, nga Burkina Faso dhe Nigeri në veri, nga Nigeria në lindje, dhe nga gjiri i Beninit në jug. Me një sipërfaqe prej 112,622 km2, Benini shtrihet nga lumi Niger në veri tek Oqeani Atlantik në jug, një distancë prej 650 km. Edhe pse gjatësia e vijës bregdetare është 121 km gjerësia më e madhe e vendit është rreth 325 km. Benini ka pak ndryshime në reliev dhe mund të ndahet në katër zona nga jugu në veri, duke filluar me zonën e ulët, ranore, bregdetare (pika më e lartë 10m) e cila është, jo më shumë se 10 km e gjerë. Ajo është e kënetore dhe e pasur me liqene dhe laguna që komunikojnë me oqeanin. Pas bregdetit shtrihen mozaiku i savanave Guineane që mbulojnë pllajat jugore të Beninit (me lartësi midis 20 dhe 200m) Ato ndahen nga luginat me drejtim veri-jug përgjatë lumrnjve Couffo, Zou, dhe Oueme. Pastaj vjen një sipërfaqe prej tokash të sheshta pasura me kodra shkëmbore të cilat rrallë herë arrijnë lartësinë 400m. Së fundi, një vargmal shtrihet përgjatë kufirit veriperëndimor dhe në Togo, ky është Atacora, me pikën më të lartë, Malin Sokbaro, 658m mbi nivelin e detit. Klima në Benin është ekuatoriale, e nxehtë, me lagështi në jug dhe gjysmë shkretinore në veri. Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia Demografia Artikulli kryesor : Demografia Kultura Artikulli kryesor : Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Qeveria Kryetari Parlamenti Ministria Lidhje të jashtme Shtete në Afrikë Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion të plotë dhe të gjithanshëm mbi Burkina Faso.

Burkina Faso , gjithashtu njihet si Burkina, është një vend kontinental në Afrikënn perëndimore. Kufizohet me gjashtë shtete : Malin në veri , Nigerin në lindje, Beninin në jug-lindje, Togon dhe Ganën në jug dhe Bregun e Fildishtë në jup-perëndim. Kryeqyteti i Burkina Fasos është Ouagadougou. Dikur e quajtur Republika e Voltës së Sipërme, vendi u quajt "Burkina Faso" më 4 gusht 1984 nga presidenti i atëhershëm Thomas Sankara, duke përdorur një fjalë nga secila prej dy gjuhëve më të mëdha të vendit, Moore dhe Dioula. Figurativisht, Burkina, në gjuhën Moore, mund të përkthehet si "njerëzit me integritet", ndërsa Faso do të thotë "Atdhe" në gjuhën Dioula. "Burkina Faso" kuptohet si "Atdheu i njerëzve me integritet". Banorët e Burkina Fasos quhen burkinabè (shqip: burkinas). Gjuha zyrtare e qeverisë dhe biznesit është frëngjishtja. Vendbanimet ferma u shfaqën midis 3600 dhe 2600 para Krishtit. Zona e tanishme qendrore e Burkina Fasos përbëhej kryesisht prej mbretërive Mossi. Në 1896 Franca vendosi një protektorat mbi mbretëritë në këtë territor. Pas fitimit të pavarësisë nga Franca në vitin 1960, vendi pësuoi shumë ndryshime qeveritare. Sot Burkina Faso është një republikë gjysmë- presidenciale. President është Blaise Compaore. Burkina Faso është anëtare e Unionit Afrikan, Bashkësisë së Shteteve Sahel-Sahariane, Frankofonisë, Organizatës së Bashkëpunimit Islamik dhe Bashkësisë Ekonomike të Shteteve Afrikano Perëndimore. Historia Historia e lashtë dhe mesjetare Zbulimet e fundit arkeologjike në Bura në Nigerin jugperëndimor pranë Burkina Fasos kanë dokumentuar ekzistencën e kulturës së periudhës së hekurit të Burës nga shekulli i 3-të deri në shekullin e 13-të pas Krishtit. Sistemi Bura-Asinda i vendbanimeve me sa duket mbulonte pjesën e poshtme të luginës së lumit Niger, duke përfshirë edhe rajonin Boura të Burkina Fasos. Kërkime të mëtejshme nevojiten për të kuptuar rolin që ky qytetërim i hershëm ka luajtur në historinë e lashtë dhe mesjetare të Afrikës Perëndimore. Loropeni është një gërmadhë guri para- evropiane që kishte lidhje me tregtinë e arit. Ai është shpallur si vendi i parë i Trashëgimisë Botërore të Burkina Fasos. Që nga mesjeta deri në fund të shekullit të 19-të, rajoni i Burkina Fasos u qeveris nga popujt Mossi, të cilët besohet të kenë ardhur nga Gana veriore, ku ende jeton një popullsi etnikisht e lidhur Dagomba. Për disa shekuj, fshatarët Mossi ishin të edhe fermerë edhe ushtarë. Gjatë kësaj kohe Mbretëritë Mossi mbrojtën me sukses territorin e tyre, besimet fetare dhe strukturën sociale kundër përpjekjeve të dhunshme në pushtimit dhe konvertimit nga fqinjët e tyre myslimanë në veriperëndim. Volta e Sipërme franceze Kur francez pushtuan zonën në 1896, rezistenca Mossi përfundoi me kapjen e kryeqytetit të tyre Ouagadougou. Në vitin 1919, disa provinca nga Bregu i Fildishtë iu bashkuan në Voltës së Sipërme Franceze në federatën e Afrikën Perëndimore Franceze. Në 1932, kolonia e re u nda për arsye ekonomike. Ajo u rithemelua në vitin 1937 si një ndarje administrative e quajtur Bregu i Sipërm. Pas Luftës së Dytë Botërore, popullsia Mossi i bëri presion francezëve për status të veçantë territorial dhe më 4 shtator 1947, Volta e Sipërme u bë një territor Afrikan Perëndimor Francez me të drejtat e veta. Një rishikim në organizimin e Territoreve Franceze të Përtej detit filloi me miratimin e Ligjit Bazë (Loi Cadre) të 23 korrikut 1956. Ky veprim u pasua nga masat reorganizuese të miratuara nga parlamenti francez në fillim në vitin 1957 që siguroi një shkallë të lartë të vetëqeverisjes për territore individuale. Volta e Sipërme u bë një republikë autonome në komunitetin francez më 11 dhjetor 1958. Më 11 korrik 1960 Franca ra dakord që Volta e Sipërme të bëhej plotësisht e pavarur. Republika e Voltës së Sipërme Republika e Voltës së Sipërme shpalli pavarësinë më 5 gusht 1960. Presidenti i parë, Maurice Yaméogo, ishte udhëheqës i Bashkimit Demokratik Voltaik (UDV). Kushtetuta e vitit 1960 siguronte zgjedhje me votim të përgjithshëm të një presidenti dhe të një kuvendi kombëtar për mandate 5 vjeçare. Menjëherë pas ardhjes në pushtet, Yaméogo ndaloi të gjitha partitë e tjera politike përveç UDV. Qeveria zgjati deri në vitin 1966, kur, pas shumë trazirave që përfshinin demonstrata masive dhe greva nga studentët, sindikatat e punëtorëve, dhe nëpunësve civilë, ushtria ndërhyri. Një grusht shteti ushtarak rrëzoi Yaméogon, pezulloi kushtetutën, shpërndau Asamblenë Kombëtare, dhe vendosi Nënkolonelin Sangoulé Lamizana në krye të një qeverie të oficerëve të lartë të ushtrisë. Ushtria mbeti në pushtet për 4 vjet, më 14 qershor 1970, Voltanët ratifikuan një kushtetutë të re që krijoi një periudhë tranzicioni 4 vjeçare drejt sundimit të plotë civil. Lamizana mbeti në pushtet në të gjithë vitet 1970 si president i qeverive ushtarake ose të përziera civile-ushtarake. Pas konfliktit mbi kushtetutën e vitit 1970, u shkrua dhe u miratua një kushtetutë e re në vitin 1977, dhe Lamizana u rizgjodh nga zgjedhjet e hapura në vitin 1978. Qeveria e Lamizanës hasi probleme me sindikatat tradicionalisht të fuqishme të vendit dhe më 25 nëntor 1980, Koloneli Saye Zerbo përmbysi presidentin Lamizana në një grusht shteti pa gjakderdhje. Koloneli Zerbo themeloi Komitetin Ushtarak të Rimëkëmbjes për Progres Kombëtar si autoritet më i lartë qeveritar, duke anulluar kushtetutën e vitit 1977. Koloneli Zerbo hasi gjithashtu rezistencë nga sindikatat dhe u përmbys dy vjet më vonë më 7 nëntor 1982, nga majori Dr Jean - Baptiste Ouedraogo dhe Këshilli i Shpëtimit Popullor (PGJS). PGJS-ja vazhdoi të ndalojë partitë politike dhe organizatat, por premtoi një tranzicion drejt sundimit civil dhe një kushtetutë të re. Një luftë e brendshme fraksioniste u zhvillua midis të moderuarve në PGJS dhe radikalëve të udhëhequr nga kapiteni Thomas Sankara, i cili u emërua kryeministër në janar 1983. Lufta e brendshme politike dhe retorika e majtë e Sankarës çoi në arrestimin e tij dhe përpjekjet e mëvonshme për të sjellë lirimin e tij, të drejtuara nga Kapiteni Blaise Compaore. Kjo përpjekje çoi një tjetër grusht ushtarak shteti më 4 gusht 1983. Pas grushtit të shtetit, Sankara formoi Këshillin Kombëtar për Revolucionin (CNR), me veten e tij si President. Sankara themeloi edhe Komisionet për Mbrojtjen e Revolucionit (KMR), duke kopjuar Fidel Kastron për të "mobilizuar masat" dhe zbatimin e programeve revolucionare të KMR-së. KMR, numri i saktë i anëtarësisë të të cilit mbeti sekret deri në fund, përbëhej dy grupe të vogla intelektuale marksiste-leniniste. Sankara, Compaore, kapiteni Henri Zongo, dhe majori Jean-Baptiste Lingani, të gjithë oficerë marksistë, dominuan regjimin. Më 4 gusht 1984, Volta e Sipërme ndërroi emrin në Burkina Faso. Lufta pesë ditore me Malin Në ditën e Krishtlindjeve 1985, tensionet me Malin mbi Rripin Agacher të pasur me minerale çuan në një luftë që zgjati pesë ditë dhe vrasjen e rreth 100 njerëzve. Konflikti përfundoi pas ndërmjetësimit të Presidentit Félix Houphouet-Boigny të Bregut të Fildishtë. Konflikti njihet si "Lufta e Krishtlindjeve" në Burkina Faso. Ditët Moderne të Burkina Fasos Komisionet për Mbrojtjen e Revolucionit, të cilat u formuan si organizata të njohura të masave, degjeneruan në disa banda të armatosura dhe u përleshën me sindikatat. Tensionet mbi taktikat represive të qeverisë së Sankarës dhe drejtimin e saj të përgjithshëm u rritën në mënyrë të qëndrueshme. Më 15 tetor 1987, Sankara u vra në një grusht shteti i cili solli kapitenin Blaise Compaore në pushtet. Compaore, kapiteni Henri Zongo, dhe majori Jean-Baptiste Boukary Lengani formuan Frontin Popullor (FP), i cili u zotua të vazhdojë dhe të ndjekin qëllimet e revolucionit dhe të "ndreqë" "devijimet" e Sankarës nga qëllimet origjinale. Qeveria e re, duke kuptuar nevojën për mbështetjen e kapitalistëve, në mënyrë të heshtur moderoi shumë prej politikave të Sankarës. Si pjesë e një procesi shumë të diskutuar të "hapjes" politike, disa organizata politike, tre prej tyre jo marksiste, u pranuan nën një organizate ombrellë politike e krijuar në qershor 1989 nga Fronti Popullor. Disa anëtarë të Organizatës së majtë "Organizata për Demokraci Popullore/Levizja e Punëtorëve"(ODP/LP) ishin kundër pranimit të grupeve jo marksiste në front. Më 18 shtator 1989, ndërsa Compaore po kthehej nga një udhëtim dy javor në Azi, Lengani dhe Zongo u akuzuan për komplot për përmbysjen e Frontit Popullor. Ata u arrestuan dhe u ekzekutuan në të njëjtën natë. Compaore riorganizoi qeverinë, emëroi disa ministra të rinj, dhe mori portofolin e Ministrit të Mbrojtjes dhe Sigurisë. Më 23 dhjetor të vitit 1989, një detaj i sigurisë presidenciale çoi në arrestimin e rreth 30 civilëve dhe të personelit ushtarak të akuzuar për komplotimin e një grushti shteti në bashkëpunim me opozitën e jashtme burkinase. Kushtetuta e re Një kushtetutë e re, që krijoi republikën e katërt, u miratua më 2 qershor 1991. Midis dispozitave të tjera, ajo kërkonte krijimin e një Asambleje të Deputetëve të Popullit me 107 vende (tani 111) . Presidenti është kryetar i shtetit, kryeson Këshillin e Ministrave, emëron Kryeministrin, i cili me pëlqimin e Asamblesë, shërben si kreu i qeverisë. Në prill të vitit 2000, kushtetuta u ndryshua duke reduktuar mandatin e presidentit nga shtatë në pesë vjet, e zbatueshme që nga viti 2005, dhe lejoi rizgjedhjen e presidentit vetëm një herë. Dega legjislative është Asambleja Kombëtare njëdhomëshe që përbëhet nga 111 vende. Anëtarët zgjidhen me votim popullor për afat pesë vjeçar. Në prill 2005, Presidenti Compaore u rizgjodh për një mandat të tretë. Ai fitoi 80.3% të votave, ndërsa Benewende Stanislas Sankara ishte i dyti me vetëm 4.9%. Në nëntor 2010, Presidenti Compaore u rizgjodh për një mandat të katërt. Ai fitoi 80.2 % të votave, ndërsa Hama Arba Diallo ishte i dyti me 8.2%. Në shkurt 2011, vdekja e një nxënësi provokoi një kryengritje në të gjithë vendin, që zgjati deri në prill të vitit 2011, e cila u shoqërua me një rebelim ushtarak dhe me një grevë të magjistratëve. Politika Kushtetuta e 2 gushtit 1991 themeloi një Qeveri gjysëm-presidenciale me një Parlament i cili mund të shpërbëhet nga President i Republikës, i cili zgjidhet për një mandat 7-vjeçar. Sidoqoftë, në vitin 2000 një ndryshim kushtetues reduktoi mandatin e presidentit nga shtatë në pesë vjet, i cili u zbatua në zgjedhjet e vitit 2005. Një tjetër ndryshim do të kishte ndaluar rizgjedhjen e presidentit Blaise Compaoré. Sidoqoftë, në tetor 2005 këshilli kushtetues deklaroi se meqë Compaoré ishte president në vitin 2000, ndryshimi nuk do të prekte atë deri në përfundim të mandatit të dytë të tij. Kjo i hapi rrugë kandidimit të tij në zgjedhjet e 2005-tës . më 13 nëntor, Compaoré u rizgjodh me diferencë të madhe votash për shkak të përçarjes së opozitës. Parlamenti përbëhet nga dy dhoma: Dhoma e Ulët (l'Assemblée Nationale) dhe e Lartë (la Chambre des Représentants). Gjithashtu ka edhe një dhomë kushtetuese të përbërë nga dhjetë anëtarë dhe një këshill social ekonomik. Ndarja administrative Burkina Faso ndahet në trembëdhjetë rajone, 45 provinca, dhe 301 komuna. Këto rajone janë: Boucle du Mouhoun Cascades Centre Centre-Est Centre-Nord Centre-Ouest Centre-Sud Est Hauts-Bassins Nord Plateau-Central Sahel Sud-Ouest Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Burkina Fasosë Sipërfaqja e Burkina Faso-së është 274,200 km2, 400 km2 janë ujore dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 13 00 V, 2 00 P. Kufi i Burkina Faso-së është 3,193 km i gjatë. Klima në Burkina Faso është tropike e ngrohtë me thatësira në dimër dhe lagështi në verë. Pjesa më e madhe e relievit të Burkina Faso-së është teren i rrafshët i parregullt, ngritje valore dhe shkëmborë në pjesën perëndimore e jug-lindore të vendit. Pika më e ultë e relievit (200m) është përgjatë lumit Mouhoun (ang.:Black Vota) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,752 metrave në vendin e quajtur "Tena Kourou" (ang.:Tena Kourou). Ekonomia Trazirat e fundit në Gana dhe në Bregun e Fildishtë kanë vështirësua gjendjen ekonomike të bujqëve sezonalë që zakonisht punonin në këto vende fqinje. Demografia Burkina Faso ka një mesatare të jetesës në lindje nën 50 vjet. Mosha mesatare e banorëve të saj është nën 17. Rritja e popullsisë: 3.00% (2006) Popullsia është e përqendruar në jug dhe në qendër të vendit, ndonjëherë kalon dendësinë prej 48 banore/km². Dendësia e madhe shkakton migrimet vjetore të qindra mijëra njëzve për punësime sezonale. Feja Rreth 50% e popullsisë janë myslimanë. Të krishterë janë rreth 30% dhe ndjekësit e feve tradicionale afrikane përbëjnë rreth 20%. Kultura Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Butani?

Butan, , tibetisht Druk Yul (Mbretëria e dragoit), zyrtarisht Mbretëria e Butanit, është një vend pa dalje në det në Azinë Jugore, që ndodhet në skajin lindor të Himalajeve. Ai kufizohet në veri nga Kina dhe në jug, lindje dhe perëndim nga India. Në perëndim, ai ndahet nga Nepali nga shteti indian i Sikkimit, ndërsa më në jug ai ndaher nga Bangladeshi nga shtetet indiane të Assamit dhe Bengalit Perëndimor. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh Butanit është Thimfu. Gjuha zyrtare është xhonkhja dhe monedha zyrtare është Ngultrum=100 Çentrum, por përdoret edhe monedha e Indisë. Butani ka ekzistuar si një mozaik i çifligjeve të vogla ndërluftuese deri në fillim të shekullit të 17, kur lama dhe udhëheqësi ushtarak Shabdrung Ngawang Namgyal, që iu largua persekutimit fetar në Tibet, e bashkoi zonën dhe kultivoi një identitet të veçantë butanez. Më vonë, në fillim të shekullit të 20-të, Butani erdhi në kontakt me Perandorinë Britanike dhe ruajti marrëdhënie të forta bilaterale me Indinë pas pavarësisë së saj. Në vitin 2006, bazuar në një anketë globale, revista Business Week e renditi Butanin si vendin më të lumtur në Azi dhe të tetin më të lumtur në botë. Relievi i Butanit përbëhet nga fusha subtropikale në jug dhe lartësitë sub-alpine Himalajane në veri, ku disa maja tejkalojnë 7.000 metra. Sipërfaqja e tij e përgjithshme është afërsisht 38,394 km2. Feja shtetërore e Butanit është Budizmi Vajrajana dhe popullsia, prej 742.737 banorë (2012), është kryesisht budiste. Hinduizmi është feja e dytë më e madhe. Në vitin 2008, Butan bërë kalimin nga monarkisë absolute në monarki kushtetuese dhe mbajti zgjedhjet e para të përgjithshme. Butani është anëtar i Kombeve të Bashkuara, si dhe anëtar i Shoqatës së Azisë Jugore për Bashkëpunim Rajonal, Samiti i XVI i të cilës u mbajt në Butan në prill 2010. Historia Artikulli kryesor Historia e Butanit Më 1865, India britaneze e atëhershme mori përsipër politiken e jashtme. Deri më 1907, Butani, qëndronte në rrethana të ngjashme si Tibeti, nën sundim të dyfishtë, shtetërore dhe fetare. Qeveria indiane-britaneze vendosi si sundues mbretërinë trashëgimtarë. Me një marrëveshje të nënshkruar me Indin në vitin 1949, Butani i anëtarësuar në OKB (1971), hoqi dorë nga politika e jashtme. Më 1972 Xhigjme u kurorëzua për mbretë. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetëror Sipas kushtetutës Butani është një mbretëri e pavarur. Mbreti erdh në krye të shtetit më 1969, si zgjedhje me dy të tretat e parlamentit të përbërë nga pleqëria e katundeve, nëpunësve dhe përfaqësuesve të kishës. Flamuri i mbretërisë është një fashë sipërfaqja e së cilës ndahet në dy ngjyra (portokall-kuq të mbylltë) nëpërmjet një diagonale. Në mes të flamurit figuron një drango i bardhë. Njësit administrative Butani është e ndarë në katër zona administrative të nivelit të lartë të quajtura dzongdey. Secila nga këto njësi ndahet në nën njësi të quajtura dzongkhag (formë komune). Në Butani janë 20 njësi janë dzongkhag. Zonat themelore administrative të formave të fshatrave bashkësive lokale etj. thirren gewog dhe administrohen nga gupi i zgjedhur nga banorët. Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Butanit Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Butanit Zhvillimi ekonomik shërben kryesisht për plotësimin e nevojave vendore. Ka ara të orizit, të kallamboqit, pemëve dhe perimeve. Blegtoria po ashtu dallohet për mbajtjen e bagëtive për nevoja vendore. Butani, ka pyje të dendura që shihen si pasuri për përfitimin e drunjve dhe dërrasave. Po ashtu ka edhe lumenj me rrjedhë të mirë për përfitim të energjisë. Këto dy burime të fitimeve janë paraparë të shfrytëzohen me ndihmën e Indisë. Demografia Artikulli kryesor Demografia e Butanit Popullsia e mbretërisë përbëhet nga pjesëtarë të popullsisë së quajtur Bhutija (butanjerzë), nga grupi i quajtur Sikkim (sikimënjerzë), dhe nga popullsia e ardhur nga Nepali e quajtur Lepcha (lepçanjerzë). Besimi fetar dominues duke të jetë budizmi lamanist (Da laj Lama, një lloj budizmi Mahajana i "sektit të kaçkëtave të kuqe"). Këtij lloj besimi i takojnë rreth 6000 kryebesimtar. Ndërtesa qendrore e besimtarëve quajtur "Tashi Ço Xhong" ka mbi 1000 kryebesimtar të tillë. Kultura Artikulli kryesor Kultura e Butanit Arsimi i përgjithshëm zhvillohet nëpërmjet rrjetit shtetërorë të shkollave fillore dhe atyre të mesme. Në këtë rrjetë shtetërore janë edhe shkollat e orientuara për profesione, shkollat për edukatorë dhe shkolla e lartë e bujqësisë. Mësimi zhvillohet kryesisht në gjuhen e Indisë. Përqindja e analfabetëve më 1980 ishte rreth 95%, ndërsa të dhënat materiale për arsimim në vitin 1973 kapnin shumën prej rreth 21 863 rublave Indiane. Telekomunikacioni Transporti Ushtria Forca ushtarake e mbretërisë llogaritet të jetë një trup prej 500 burrash. Në këtë trup duket se hyjnë edhe pjesëtarë të dërguar nga India si ndihmë. Në mbretin ka misione ushtarake të Indisë. Pushime Dëftime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shiko dhe këtë Lista ë lumenjeve në Butani Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Zvicra, dhe informacion mbi te?

Zvicra (gjermanisht Schweiz; frëngjisht Suisse; italisht Svizzera; romançe Svizra), zyrtarisht Konfederata Zvicerane (gjer. Schweizerische Eidgenossenschaft: frëngj. Confédération suisse; ital. Confederazione Svizzera; rom. Confederaziun svizra) është një shtet pa dalje në det në Evropën Qendrore. Ajo kufizohet në veri me Gjermaninë, në lindje me Austrinë dhe Lihtenshtajnin, në jug me Italinë dhe në perëndim me Francën. Zvicra është e ndarë gjeografikisht midis Alpeve, Pllajës Zvicerane dhe Xhurës, që përfshin një sipërfaqe prej 41 285 km2. Ndërsa Alpet zënë pjesën më të madhe të territorit, popullsia zvicerane prej rreth 8 milionë banorësh është e përqendruar kryesisht në Pllajë, ku ndodhen qytetet më të mëdha. Midis tyre janë dy qendrat globale dhe ekonomike, Zyrihu dhe Gjeneva. Konfederata Zvicerane është krijuar më 1 gusht 1291, që festohet çdo vit si Dita Kombëtare e Zvicrës. Vendi ka një histori të gjatë të neutralitetit ndaj luftrave. Zvicra nuk ka qenë në gjendje lufte ndërkombëtarisht që nga viti 1815 dhe nuk iu bashkua Kombeve të Bashkuara deri në vitin 2002. Megjithatë ajo ndjek një politikë të jashtme aktive dhe është e përfshirë shpesh në proceset për vendosjet e paqes nëpër botë. Zvicra është vendlindja e Kryqit të Kuq, dhe në të kanë selitë organizata të shumta ndërkombëtare, përfshirë edhe zyrën e dytë më të madhe të OKB-së. Në nivelin evropian, Zvicra është një anëtar themelues i Shoqatës Europiane të Tregtisë së Lirë dhe është pjesë e zonës Shengen, edhe pse nuk është anëtare e Bashkimit Europian dhe Zonës Ekonomike Europiane. Zvicra ndodhet në kryqëzimin e Europës gjermanike dhe romane dhe përbëhet nga katër rajone kryesore gjuhësore dhe kulturore: gjermane, franceze, italiane dhe romanshe. Prandaj zviceranët, edhe pse mbizotërojnë gjermanisht-folësit, nuk formojnë një komb në kuptimin e një etnie të përbashkët apo gjuhës. Ndjenja e fortë e Zvicrës e identitetit dhe komunitetit është krijuar mbi një sfond të përbashkët historik, vlera të përbashkëta të tilla si, federalizmi dhe demokracia e drejtpërdrejtë dhe simbolizmi alpin. Zvicra renditet lart në disa parametra të performancës kombëtare, duke përfshirë transparencën e qeverisë, liritë civile, konkurrencën ekonomike dhe zhvillimin njerëzor. Ajo ka pasurinë nominale për të rritur më të lartë në botë (pronësinë financiare dhe jo-financiare) sipas Crédit Suisse dhe është e teta për PBB për frymë në listën e FMN-së. Qytetarët zviceranë kanë jetëgjatësinë e dytë më të lartë në botë. Zyrihu dhe Gjeneva renditen ndër qytetet me cilësi më të lartë të jetës në botë. Etimologjia Emri Switzer (shqip: Zvicër) vjen nga dialekti gjerman alemanik Schwiizer, në origjinë një banor i Schwyz-it dhe territorin të lidhur me të, një nga kantonet Waldstätten që formuan bërthamën e Konfederatës së Vjetër Zvicerane. Emri rrjedh si një eksonym, i aplikuar për trupat e Konfederatës. Zviceranët filluan ta përshtatin emrin për veten e tyre pas Luftës Svabiane të vitit 1499, e përdorur së bashku me termin për "Konfedratën", Eidgenossen (fjalë për fjalë: shokë të betuar), e përdorur që nga shekulli i 14-të. Emri latin Confoederatio Helvetica u neologjizua dhe u fut gradualisht pas formimit të shtetit federal në 1848, duke u paraqitur në monedha që prej 1879, i gdhendur në Pallatin Federal në 1902 dhe pas 1948 u përdorur në vulën zyrtare. Ky rrjedh nga emri i Helvetive, një fis gal që jetonte në pllajën zvicerane para epokës romake. Helvetia shfaqet si një personifikim kombëtar i Konfederatës Zvicerane në shekullin e 17, me një dramë të vitit 1672 nga Johann Caspar Weissenbach. Historia Lashtësia Zviceranët nuk janë një popull etnik apo një popull me një fe, gjuhë apo diçka të ngjashme që është karakteristike për kombet, por zviceranët janë një popull që si element të përbashkët kanë rregullimin politik në favor të tri shumicave. Zvicra është një konfederatë kantonesh disa prej të cilëve kanë histori 700-vjeçare. Në vitin 58 p. e. s. fisi keltik i helvetikëve u sundua nga Jul Çezari në pjesën qendrore dhe perëndimore të Zvicrës dhe iu bashkangjit Perandorisë Romake, në vitin 15 p. e. s. u përhap perandoria edhe në pjesët lindore dhe alpine të fisit të retëve. Pas ikjes së romakëve në fillim të shekullit V, Zvicra mund të ndahej në katër rajone: pjesët anësore jugore alpine, që nga viti 568 i përkisnin hapësirës lombarde; hapësira rete (identike me ipeshkvinë e Churit); rajoni i pllajës nga liqeni i Bodenit deri në rrethin e lumit Aare si pjesë e Dukatit së Alemanisë; pjesa perëndimore që i perkiste Mbretërisë së Burgundit. Mesjeta Në vitin 497 u sundua Alemania, në vitin 534 Burgundi, në vitin 539 Retia dhe në vitet 773/774 Lombardia nga Mbretëria Franke. Dukati i Schwabenit u bë në shekujt XII/XIII në Perandorinë e Shenjtë Romake nga dinastia e Stauferve (1138 deri 1250) e rrëndësishme. Kështu në mesjetë, Zvicra i përkiste një kohë të gjatë kësaj perandorie. Por pushteti i perandorit nuk ndiheje fortë në këtë pjesë të perandorisë dhe kështu mund të formohejn vende të mëdha dhe të vegjël që mund të quheshin autonome. Dhe kështu këto vënde, më saktë përfaqësuesit e tre kantoneve të Uri, Schwyz, Unterwalden, në vitin 1291 nënshkruan konfederatën, kështu që këto tre njësi administrative janë themelet e Zvicrës. Në betejën në Morgarten në 15 nëntor të vitit 1315, Zvicra mundi armatën e Habsburgut dhe siguroi pavarësinë si Konfederata Zvicerane. Habsburgët i humbën deri në shekullin XV posedimet e tyre në Zvicër. Në vitin 1353, tre kantonëve të para iu bashkangjitën kantoni i Glarusit dhe Zugit dhe qytetet shtete Lucerni, Zyrihu dhe Berna duke formuar "Tetë Vendet e Vjetra". Dhe më vonë në vitin 1481, Frajburgu dhe Solloturni u bënë pjesë të konfederatës. Me anëtarësimin e Shafhauzenit, Baselit dhe Appenzellit u riemërua Konfederata në "Trembëdhjetë Vendet e Vjetra". Flamuri aktual i Zvicrës në mesjetë qe në përdorim afërsisht që nga viti 1500. Dhe poashtu në atë kohë banorët të asaj konfederate u quajtën për herë të parë Zvicerian – një emër që fillimisht u përdor vetëm për banuesit të Schwyzit në Zvicrën qendrore. Reformimi dhe zgjerimi i shtetit Reformimi protestant në shekullin XVI e ndau Zvicrën në aspektion fetar. Një pjesë e kantonëve me udhëheqjen e Zyrihut dhe me priftin e tij Huldrych Zwingli e kryej përtëritjen kishe, ndërsa kantonet në qendër të Zvicrës mbetën katolike. Poashtu në atë shekull Kantoni Bern e sundoi vendin në brigjet e liqenit të Gjenevës. Por ky qe zgjerimi i fundit i madh i Zvicrës. Deri në vitin 1798, kufijtë e vendit nuk ndryshuan shumë. Pas Luftës Tridhjetëvjeçare dhe Paqes Vestfale në vitin 1648, Zvicra mund të shkëputej përfundimisht dhe faktikisht nga Perandoria e Shenjtë Romake e Kombit Gjerman dhe u bë konfederatë e pavarur brenda botës shtetërore të Evropës. Në vitin 1712 e fitojnë luftën protestantët kundër katolikëve dhe epërsia e kantonëve katolike mori fund përnjëherë. Në shekullin XIX Zvicra është një nga vendet evropiane që përjeton zhvillimin industrial në ekonominë e saj dhe bëhet një nga shtetet më të industrializuara në kontinent. Absolutizmi epërson në shoqërinë zviceriane në atë kohë. Nga Gjeneva, Neuchâtel-i, Baseli dhe Zyrihu vijnë idetë të Iluminizmit. Republika Helvetike dhe Kushtetuta Federale Zvicerane Nga viti 1798 deri 1814 Zvicra është e zënë nga francezët në krye me Napoleon Bonaparte, që e prishi konfederatën e vjetër dhe e shpalli Republikën Helvetike. Por e cila nuk mbijetoi gjatë dhe pas humbjes së Napoleonit në luftën e tij kundër despotizmit evropian u shkatërrua përfundimisht. Pas 1814 Zvicra pushtohet njësoj si para 1798: despotizmi dhe absolutizmi i disa fisëve e përcaktoi politikën e brendshme. Nga viti 1815 deri 1830 Zvicra zhvillohet ekonomikisht shumë shpejt, por kufijtë, doganat dhe monedhat e kantonëve i pengojnë shtetit shumë në zhvillimin e tij. Poashtu në vitin 1815 në Kongresin e Vjenës, Zvicrës i njohet "neutraliteti i përjetshëm". Në vitin 1847, luftohen kantonet katolike dhe liberale njëra-tjetrën për mosmarrveshjen e tyre në aspektin e pushtetit dhe sistemit politik. Liberalët kërkojnë një shtet me kushtetutë demokratike, por katolikët nuk e ndryshojnë mendimin e tyre dhe kërkojnë mbajtjen e sistemit e vjetër despotist. Fitoren e marrin liberalët dhe në vitin 1848 Kushtetuta Federale Zvicerane ngrihet në këmbë. Lufta si pasojë ka 130 persona të vdekur dhe 400 të plagosur. Është një nga luftat më të mëdha të Zvicrës. Zvicra për herë të parë është shtet federal me një demokraci përfaqësuese. Shteti i ri përbëhet nga 25 kantone dhe tre gjysmë-kantone dhe. Në vitin 1874, kushtetuta bën një revizion totale: e drejta e referendumit dhe elemente nga demokracia direkte hynë në fuqi. Në vitin 1891, i shtohet kushtetutës poashtu e drejta e iniciativës. Në luftërat botërore Zvicra nuk merr pjesë, por organizata e Kryqit të Kuq (ide zviceriane) i ndihmon të plagosurit të luftës dhe e bën Zvicrën anëtare të luftës vetëm në aspektin human. Gjeografia Zvicra është e vendosur në sistemin e maleve të larta të alpeve. Shpesh në literaturën gjeografike përmendet si shtet alpin. Zvicra për një kohë të gjatë ka qenë e izoluar, larg rrugëve kryesore dhe bënte kufirin natyror ndërmjet shteteve të Evropës Qendrore dhe atyre të detit Mesdhe. Pozita ndërmjetësuese ka imponuar nevojën e një lidhjeje më të mirë me shtete fqinje. Parakushtet e mira të luginave të tërthorta dhe të qafave malore kanë qenë elemente të rëndësishme të vendosjes së një rrjeti të rrugëve përmes së cilave Zvicra hapet ndaj shteteve të zhvilluara të Evropës. Roli tranzit i saj shprehet në gjysmën e dytë të shekullit XIX, në kohën kur kushtet teknike të komunikacionit ndërrohen në saje të revolucionit industrial. Rrugët bashkëkohore e bëjnë Zvicrën prej një shteti të izoluar dhe të varfër të jetë nyje e shumë rrugëve që lidhin Evropën Mesdhetare me atë Atlantike dhe Evropën e Mesme. Pozita qendrore e Zvicrës, e vendosur në rrugët e rëndësishme ndërkombëtare, periudha e gjatë e neutralitetit të saj, peizazhet e natyrës së Alpeve, luginat e thella të lumenjve, zona e përshtatshme e pllajës e kanë bërë që ajo të jetë atraktive dhe shumë tërheqëse në suaza botërore. Nuk është e rastësishme vendosja e shumë organizatave ndërkombëtare pikërisht në Zvicër. Organizata Ndërkombëtare E Kryqit të Kuq në Lozanë, Unioni Botërorë i Postave në Bernë, Organizata Botërore e Shëndetësisë dhe e Punës në Gjenevë, bankat ndërkombëtare në Basel etj. janë vetëm disa nga funksionet që ajo kryen në suaza botërore. Gjeografia e Zvicrës përfshin një larmi të madhe peizazhes dhe klimash në një zonë të kufizuar prej 41,285 kilometra katrorë, e cila shtrihet në të gjithë anën veriore dhe jugore të alpeve. Popullsia është rreth 8.1 milionë, gjë e cila rezulton në një dendësi popullsie mesatare rreth 195 njerëz për kilometër katror. Pjesa malore jugore e vendit është shumë më pak e populluar se gjysma veriore. Zvicra përmban tri zona kryesore topografike: alpet në jug, mesfushën qëndrore dhe malet Jura në veri. Alpet janë male të cilat shtrihen përgjatë pjesës jug-qëndrore të vendit, që përbën rreth 60% të sipërfaqes totale të vendit. Ndër luginat e larta të alpeve zvicerane gjenden shumë akullnaja, që arrijnë një sipërfaqe prej 1063 kilometra katrorë. Nga këto burojnë burimet e disa lumenjve të mëdhenj, të tilla si Rhein, Aare, Reuss, Inn, Ticino dhe Rhone, të cilat rrjedhin në katër drejtimet kryesore në të gjithë Evropën. Rrjeti hidrografik përfshin disa nga liqenet më të mëdha të ujërave të ëmbla në Evropën Perëndimore, ndër të cilat janë të përfshira liqeni i Gjenevës, liqeni i Bodenit dhe Liqeni Magjore. Zvicra ka më shumë se 1500 liqene, dhe përmban 6% të Evropës në ujë të freskët. Liqenet dhe akullnajat mbulojnë rreth 6% e territorit kombëtar. Demografia Numri i popullsisë së tashme është 8.1 milionë banorë nga të cilët 24% janë të huaj. Një pjesë e madhe të "të huajve" e përbëjnë edhe shqiptarët. Jeta mesetare e njeriut është 84.7 vjet për femra dhe 80.3 vjet për meshkuj (viti 2011). Gjuhët zyrtare janë gjermanishtja, frëngjishtja, italishtja dhe gjuha romançe. Katolikët e përbëjnë 38.2% të popullsisë, protestantët 26.9% dhe 21.4% janë jo-fetarë (viti 2012). Politika Sipas legjendës bashkësia e tillë zvicerane është krijuar më 1 gusht 1291. Për këtë shkak 1 gushti është ditë kombëtare (dita e pavarësisë) e Zvicrës. Në politikën e jashtme Zvicra ndjekë rrugën e politikës neutrale dhe për këtë merret edhe si shtet "neutral". Në Kongresin e Vjenës më 1815, i garantohet neutraliteti i përhershëm. Është anëtare e Organizatës së Kombeve të Bashkuara (OKB), Këshillit Evropian, EFTA-së, WTO-së, por jo edhe anëtare e Bashkësisë së Evropës (BE). Inicialet e shtetit janë: "CH", që nënkuptojnë shkronjat e para të emrit latinisht Confœderatio Helvetica. Njësitë territoriale Konfederata zvicerane përbëhet nga 20 kantone dhe 6 gjysmë-kantone: *Këto kantone njihen si gjysmë-kantone dhe përfaqësohen vetëm me një këshilltar (jo dy këshilltarë) në Këshillin e Shteteve Zvicerane. Kantonet kanë një status të përhershëm kushtetues dhe në krahasim me situatën në vendet e tjera, një shkallë të lartë pavarësie. Sipas Kushtetutës Federative, të gjitha 26 kantonet janë të barabartë në status. Secili kanton ka Kushtetutën e tij dhe parlamentin, qeverinë dhe gjykatat e tij. Megjithatë, ekzistojnë dallime të konsiderueshme midis kantoneve të veçanta, veçanërisht në aspektin e popullsisë dhe zonës gjeografike. Popullsitë e tyre ndryshojnë midis 15.000 (Appenzell Innerrhoden) dhe 1.253.500 (Zyrih), dhe sipërfaqet e tyre midis 37 km² (Basel-Stadt) dhe 7.105 km² (Graubünden). Kantonet përfshijnë një total prej 2485 komunat. Brenda Zvicrës ka dy enklava: Büsingen që i takon Gjermanisë, Campione d'Italia që i takon Italisë. Ekonomia Zvicra ballafaqohet me shumë probleme, në radhë të parë me mungesën e lëndëve të para për industri, me kushte jo të favorshme natyrore në të cilin relievi malor përfshin 2/3 e sipërfaqes së shtetit me klimë të ashpër dhe me dendësi të vogël të popullsisë, sidomos në kompleksin malor të Alpeve. Edhe pse Zvicra ka kushte të kufizuara të zhvillimit ekonomik, ajo për të ardhurat nacionale të përgjithshme për kokë të banorit, me 44.350 dollarë, është pas Luksemburgut në vendin e dytë në botë. Është befasuese fakti se si ka arritur një zhvillim të tillë në një ambient jo aq të volitshëm. Pa dyshim, faktorët shoqërorë janë ata më esencialë të cilët kanë ndikuar në transformimin e rrethit gjeografik. Nëpërmjet kuadrit kualifikues të punëtorëve Zvicra ka mundur të zhvilloi industrinë precize që nuk ka pretendime të mëdha në lëndët e para. Me ndërtimin e rrugëve, tuneleve, urave, hoteleve, vendet për pushime rekreacion, çdo pjesë e saj, pa marrë parasysh lartësinë, mund të vizitohet. Turizmi dhe roli transit i saj janë dy shtylla të rëndësishme të ekonomisë. Intensifikimi i ka gjetur mbështetje në potencialin energjetik të shfrytëzuar prej lumenjve. Mirëpo, për një zhvillim të vazhdueshëm të ekonomisë pa dyshim ka ndikuar statusin e saj neutral prej vitit 1815. E kursyer prej shkatërrimeve të dy luftërave botërore, papasur për pasojë fuqinë tërheqëse të kapitalit të jashtëm, i cili ka kërkuar siguri në investimet e veta. Bazën ekonomike e bën industria e cila karakterizohet për konceptimin e kapitalit sipas degëve. Kështu, në industrinë e aluminit është monopoli Alusisse, në industrinë e makinave – Orlikon, në industrinë ë orëve – Longine dhe Omega, etj. Vlera e prodhimtarisë industriale është dyfishuar në periudhën e fundit, sidomos zhvillim më intensiv kanë shënuar industria kimike, e makinerisë, e orëve dhe elektronika. Lidhje të jashtme Parlamenti Qeveria federale Administrata federale Gjykata Federale Enti Federal i Statistikës Zvicër

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Zimbabveja për vizitorët?

Zimbabve zyrtarisht Republika e Zimbabves, është një vend pa dalje në det që ndodhet në Afrikën jugore, midis lumenjve Zambezi dhe Limpopo. Ajo kufizohet nga Afrika e Jugut në jug, Botsvana në perëndim, Zambia në veriperëndim dhe Mozambiku në lindje. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh është Harare. Zimbabve e ditëve të sotme ka qenë vendi i disa shteteve dhe mbretërive të organizuara, si Mbretëria e Mapungubve, Mbretëria e Zimbabves, dhe Mbretëria e Mutapas, si dhe një rrugë e madhe për migracionin dhe të tregtinë. "Kompania Britanike e Afrikës së Jugut" e Cecil Rhodes vendosi kufijte e territorit gjatë 1890, i cili u bë koloni vetëqeverisëse e Rodezisë së Jugut në vitin 1923. Në vitin 1965 qeveria konservatore e pakicës së bardhë shpalli në mënyrë të njëanshme pavarësinë me emrin Rodezia. Shteti i qendroi izolimit ndërkombëtar dhe një lufte guerrile 15-vjeçare me forcat nacionaliste të zezakëve. Kjo kulmoi në një marrëveshje paqeje që i lejoi të drejtat universale civile dhe sovranitetin de jure në prill 1980. Historia Historia e Shtetit Politika Politika e Shtetit Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia e Zimbabves [Zimbabve është një vend pa dalje në det në Afrikën jugore, të shtrirë midis gjerësive gjeografike jugore 15° dhe 23°, dhe gjatësive gjeografike lindore 25° dhe 34°. Pjesa më e madhe e vendit ngrihet në pllajën qendrore, që shtrihet nga jugperëndimi në veriperëndim në lartësi midis 1200 dhe 1600m. Pjesa lindore e vendit është malore me malin Nyangani si pika më e lartë në 2592m. Rreth 20% e vendit përbëhet nga stepa të ulta nën 900m. Ujëvara Victoria, një nga ujëvarat më të mëdha dhe më spektakolare në botë, ndodhet në veriperëndim të vendit, si pjesë e lumit Zambezi. Vendi ka një klimë tropikale me një sezon me shi zakonisht nga fundi i tetorit deri në mars. Klima është e moderuar nga lartësia. Zimbabve përballet me thatësira të përsëritura dhe stuhitë e forta janë të rralla. Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Demografia e shtetit Kultura Kultura e Shtetit Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete Zimbabve

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Zelanda e Re për vizitorët në aspektin kulturor, rekreativ dhe arsimor?

Zelanda e Re është një shtet ishull në pjesën jugperëndimore të Oqeanit Paqësor, që përbëhet nga dy ishuj të mëdhenj (Ishulli i Veriut dhe Ishulli i Jugut) si dhe shumë ishuj më të vegjël, më të njohurat janë Ishujt Stewart/Rakiura dhe Ishujt Chatham. Vendasët Māori emëruan Zelandën e Re Aotearoa, që zokonisht në anglisht përkthehet Toka e Resë së gjatë të bardhë". Mbretëria e Zelandës së Re gjithashtu përfshinë Ishujt Kuk dhe Niue, të cilët vetqeverisen por në asociacim të lirë; Tokelau; dhe Varësia Ross (Pretendimet e Zelandës së Re për tokë në Antraktikë). Historia Artikulli kryesor Historia e Zelandës ReZelanda e Re fillimisht ka qenë e banuar nga Maorët, në vitet 1300. Ata ishin të parët që e zbuluan këtë tokë të re për ta. Por Maorët nuk mund ta bënin që të fitonte statusin shtet dhe pas rreth 400-500 vitesh kjo tokë u kolonizua nga Perandoria Britanike, e cila bëri një udhëtim në Detin Tasman për të zbuluar ndonjë ishull të ri në Oqeanin Paqësor. Ata e kolonizuan për së dyti dhe pastaj u bashkua me Komonuellthin Britanik. Pas zbulimit ajo filloi të popullohej nga evropianët, sidomos nga anglezët e skocezët, nga kinezët e shumë raca të tjera. Zelanda e Re për herë te parë quhej "Terra Australia", që do të thotë "Toka e Jugut". Këtë emër i'a ka vënë Marko Polo që kishte thënë se në jug gjendet një vend i arit dhe i guackave, ai ishte sjellur përreth ketij ishulli por nuk kishte shkelur në atë vend. I pari që e zbuloi ishte komandanti britanik Xhejms Huk. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetrorZelanda e Re është Monarki Kushtetuese me në krye Elizabetën e II-të dhe bën pjesë në Komonuellth. Ajo ka kryetar shteti kryeministin, i cili zgjidhet nga populli. Njësit administrative Artikulli kryesor Njësit administrativeZelanda e Re përbëhet nga dy ishuj të mëdhenj (ishulli i Veriut dhe ishulli i Jugut) si dhe nga ishuj më të vegjël. Ajo ndahet në vende(county). Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Zelandës ReNë regjionin e melanezisë pas Guinesë së Re vjen Zelandad e Re për kah madhësia. Ajo përfshijnë një teritor prej 268,680 km² dhe 4,092,900 milion banore është e izoluar dhe larg rrugëve botërore për ka forma dhe madhësija na përkujton Italinë ,por prej saj diferencohet se është ndarë në dy pjesë. Tipare më karakteristik i natyrës së Zelandës së Re është prania shumë e madhe e peisazheve malore. Njësia themelore orografike e ishujve janë Alpet e Zelandës së Re ,të cilat shtrihen në jugperendim-verilindje.përbëhen nga një numër të madhë vargmalesh të ndara nga lugina të thella të lumejve. Alpet e Zelandës së Re janë male të reja të rrudhosura kah mesi i terciarit. Zhvendosjet tektonike që pësuan më vonë krijuan një numër të çarjeve dhe të fundosjeve që u manifestuan në formimin e konturave kryesore të Zelandës së Re. Në këtë kohë u fundos ngushtica Kuk e gjerë 23 km,e cila e ndan Zelandën e Re në Ishullin verior dhe atë jugor. Këto çregullime ndikojnë në ndarjen e ishullit Stuard prej Ishullit jugor me ngushticën Fovo. Alpet e Zelandës së Re në bazë janë prej shkëmbijve paleozoikë, mbi të cilët janë sendimentet e mezozoikut. Ndryshimet në klimë,hidrografi,në përhapjen e popullsisë dhe në veprimtaritë ekonomike në mes të viseve jugore dhe atyre veriore janë mjaftë të mëdha. Prandaj , Zelanda e Re e ndajmë në dy regjione. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Zelandës ReNdonëse në fillim të kolonizimit popullsia është marë më tepër me lavërtari, me kultivimin e kulturave buqësore , sot vetë fakti se në strukturën e tokave arat marrin pjesë vetëm me 1.6% flet qartas për një degë sekondare në krahasim me blektori.profa na ka msu qishtu Blegtoria Blegtoria është cilesuar si degë prijëse e ekonomisë në saje të kushteve të favorshme klimatike dhe të një peisazhi përherë të gjelbëruar. Livadhet dhe kullotat zënë më se gjysmën e territorit të shtetit duke krijuar një bazë ushqyese te mire të blegtorisë. Sikurse në Australi edhe në Zelandën e Re prej llojit të bagëtisë dallohen per numrin e dhenve.Ky shtet zë vendin e parë botë për dele. Pylltaria është zhvilluar në saje të sipërfaqeve me këtë formacion bimor dhe cilësisë së lartë të drurit. Zelanda e Re ka më se 6.7 milionë ha me pyje , përkatësishtë afro një të katërtën e teritorit të shtetit. Më tepër janë të përhapura në Ishullin Jugor. Dallohet druri mahagon dhe ebanos. Demografia Artikulli kryesor Demografia e Zelandës ReZelanda e Re ka gjithsej 269.000 km në të cilën jetojnë 4.1 milionë banorë. Para dy dekadave kanë jetuar vetëm 2.2 milion banorë. Një shtim të tillë të popullsisë e ka kushtëzuar nataliteti realitivisht I vogël (17.4 promila) dhe mortaliteti deri diku I madh (8.4 promila). Në periudhen 1970-1977 shtimi natyror ka qenë 14 promila. Në strukturën etnike mbizotëron popullsia e ardhur evropiane e prej tyre anglezët marrin pjesë me 90%. Popullsia e vjetër e maorëve e ardhur prej Polinezisë në shekullin XIV është përfaqësuar me 257.000 banorë, përkatësisht me 8% të vendit. Ata jetojnë në një shkallë të ulët të kulturës, edhe pse në të kaluarën kanë qenë të njohur si ndërtues të mirë të anijeve dhe detar guximtarë. Jetojnë në shtëpi të ndërtuara prej druri e merren me bujqësi e më tepër me peshkim e janë mjeshtër të mirë në përpunimin e grurit. Me veshje të tyre interesante dhe mënyra e jetesës sot paraqet atraksion të posaçëm turistik. Në strukturën e popullsisë active vetëm 10% merren me bujqësi. Me 83% të popullsisë urbane Zelanda e Re diferencohet prej të gjithë Ishujve të tjerë të Oqeanisë. Mbi 80% e njerëzve janë të krishterë: Kisha Anglikane, kisha katolike romake dhe kisha prezbiteriane. Tani ka rreth 36.000 muslimanë në Zelandën e Re. Shumica janë emigrantë të reja, refugjatët dhe disa mijëra të konvertuarve në Islam. Presidenti i parë i organizatës kombëtare muslimane (Federation of Islamic Associations of New Zealand / Federatës së Shoqatave islamike në Zelandën e Re ) është një refugjat shqiptar nga Kosova, i quajtur Mazhar Krasniqi. Kultura Artikulli kryesor Kultura e Zelandës Re Turizmi Ky vend ishullorë (përbëhet prej dy ishujve më të mëdhenj) në pjesën jugperëndimore të Oqeanit Paqësor afro 1 600 km në juglindje të Australisë,përfshinë edhe ishujt Cook, Tokelau dhe Niue, edhe pse është shumë larg Australisë dhe vendeve tjera emitive turistike botërore, në vit evizitojë mbi 2.5 milion turistë të huaj, prej tyre gjysma janë Australian,¼ Amerikan dhe Kanadez, kurse ¼ janë të tjerë. Zelandën e Re e vizitojnë për shkak të brigjeve të përshtatshme, mallet e larta (Mt. Cooc 3 764m), vullkanet dhe dukurit postë-vullkanike (gejzerët dhe burimet e ngrohta), akullnajat (akullnaja e Tasamanit 28 km gjatësi), liqenet akullnajor dhe bukurit e vendit. Pjesa Përfundimtare Në regjionin e melanezisë pas Guinesë së Re vjen Zelandad e Re për kah madhësia. Ajo përfshijnë një teritor prej 268,680 km² dhe 4,092,900 milion banore është e izoluar dhe larg rrugëve botërore për ka forma dhe madhësija na përkujton Italinë, por prej saj diferencohet se është ndarë në dy pjesë. Ishulli Jugor për kah sipërfaqja është më i madh (154.465 km²), por për kah numri I popullsisë afro tri herë më i pabanuar se Ishulli Verior. Natyrën e tij e bëjnë të individualizuar Alpet e Zelandës së Re, të cilat me lartësinë,madhësinë,rrjedhjet e ujërave dhe të liqeneve na përkujtojnë Zvicrën. Në këto male është pika më e lartë Kuk me 3,764 m. Amplitudat më të mëdha hipsometrike janë pikërishtë në mes të maleve të larta dhe luginave të thelluara të lumenjve Ishulli Verior është më i vogël (114.600 km). E përshkojnë Alpet e Zelandës së Re ,duke ia dhënë kësaj krahine të gjitha tiparet e peizazhit malor, por në krahasim me Ishullin Jugor janë më të ulët. Zona veriore dhe jugore e ishullit është më e ulët dhe me fusha. Ndonëse në fillim të kolonizimit popullsia është marë më tepër me lavërtari, me kultivimin e kulturave buqësore, sot vetë fakti se në strukturën e tokave arat marrin pjesë vetëm me 1.6% flet qartas për një degë sekondare në krahasim me blektori. Referimet Prof.Dr. Riza I. ÇAVOLLI :.Gjeografia e Amerikës,Australisë dhe Oqeanisë, Prishtinë, 1983 Dr.Doc Rahim IMERI:.Bazat e Turizmit dhe Rajonet turistike, Tetovë, 2006 Google.com ENCARTA, 2006 Drury, Abdullah, Islam in New Zealand: The First Mosque'' (Christchurch, 2007) ISBN 978-0-473-12249-2 Lidhje të jashtme Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Qeveria :Qeveria Kryetari : Parlamenti : Ministria : Ministria e kultures Statistika zyrtare Amza e fletave elektronike NZHistory.net.nz, Historia Moti metrologjike Memoriale te luftes se I-re boterore Te Ara, encilopedia e Zelandes Re Tourism New Zealand Kultur-Muzik Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Zambia.

Zambia ndodhet në qendër të pjesës jugore të Afrikës dhe është një vend kontinental. Kufirit tokësor i Zambisë përshkohet nga kufiri me RD e Kongos e Tanzaninë në veri, me Mozambikun, Zimbabvenë e Botsuanën në jug, dhe në perëndim kufiri me Namibinë e Angolën. Historia Historia e Shtetit Politika Politika e Shtetit Gjeografia Artikulli kryesorë : Gjeografia e Zambias Sipërfaqja e përgjithshme e Zambias 752,614 km2 prej së cilës 11,890 km2 janë ujë. Zambia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 15 00 ‘‘‘J’’’, 30 00 ‘‘‘L’’’. Zambia nuk ka bregdet ndërkaq ka një vijë kufitare 5,664 km të gjatë. Klima në Zambia është tropikale dhe vende-vende e ndërprerë nga lartësia e madhe mbidetare e relievit. Sezoni i reshjeve fillon në tetor dhe përfundon në prill. Relievi i Zambias kryesisht rrafshnalta me disa male e bjeshkë. Pika më e ultë e relievit 329 m është në lumin Zambezi dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,301 metrave në bjeshkët Mafinga (ang.: Mafinga Hills ). Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Demografia e shtetit Kultura Kultura e Shtetit Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Wikivoyage: Zambia Shiko edhe Shtete Zambia

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna mbi Xhamajka?

Xhamajka është shtet ishullor në detin e Karaibeve. Ajo është ishulli i tretë më i madh i Antileve të Mëdha. Xhamajka ka një sipërfaqe prej 10.990 km². Numri i popullsisë arrin 2.680.029 banorë. Kryeqytet i Xhamajkës është Kingston me rreth 650.000 banorë, i cili është edhe porti më i madh detar. Qytetet tjera më të mëdha janë: Spenish taun (Spanish Town) dhe Montego bej (Montego Bay). Xhamajka është shtet demokratik institucional parlamentar. Në krye të shtetit është mbretëresha Elizabeta II. Xhamajka e ka fituar pavarësinë nga Mbretëria e Bashkuar më 6 gusht 1962. Vendasit, Taino, e quajtën atë Xaymaca në gjuhën Arawakane, që do të thotë "Toka e drurit dhe ujit" ose "Toka e burimeve ujore". Sa i përket ndarjes etnike, pjesa më e madhe e popullsisë është zezake -75%. Gjuhë zyrtare është ajo angleze. Pjesa më e madhe e ppullsisë i takon kishës anglikane. Festë kombëtare është Dita e Pavarësisë. Historia Historia e Shtetit Politika Gjeografia Gjeografia e shtetit Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Kultura Kultura e Shtetit Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme commons:Jamaica Qeveria Kryetari Parlamenti Qeveria simbolet e pavarësisë Ministria e ... Jamaica Turizmi Nyje dhe Foto Shtete Xhamajkë Shtete të Karaibet

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego mbi Vietnami

Vietnami është shtet në pjesën jug-lindore të Azisë, i cili shtrihet në pjesën e bregdetit lindor prapa Indisë, nga rrafshi dhe pellgu i lumit të Kuq (nëpër kryeqytetin Hanoi) në Veri deri tek Delta e Mekongut në qytetin Ho Chi Minh (Saigon) në jug. Në mes gjendet pjesa malore. Vietnami shtrihet në një sipërfaqe prej 331 114 km2 dhe ka rreth 76,2 milion banorë, shumica e të cilëve janë vietnamezë. Kryeqyteti është Hanoi dhe gjuhë zyrtare është vietnamishtja. Sipas kushtetutës së vitit 1992, Vietnami është Republikë Socialiste. Kushtetuta e re është e përqendruar në liberalizimin e ekonomisë dhe në të njëjtën kohë parasheh monopolin e Partisë Komuniste. Veprimi legjislativ bëhet me listat e njehsuar për zgjedhjet e Kuvendit Nacional çdo 5 vite. Po me këto lista bëhet zgjedhja edhe e Kryeministrit (Shefit të qeverisë) dhe Presidentit (Kryetarit të shtetit). Historia Rreth 179-ës p.e.sonë, Lac Viet-i (emri i vjetër i Vietnamit) e pushton Perandorinë e Au Lac-it dhe ja bashkon më 207 p.e.sonë perandorisë së krijuar Nam Viet ("Vendi jugorë i Viet-it"). Dinastia kineze e Han-it më 111 p.e.sonë bënë aneksimin e perandorisë 100 vjeçare të Nam Viet-it. Pas shumë përpjekjeve e luftimeve të mundimshme vietnamezët ja arrijnë që nga mesi i shekullit të X-të ta heqin zgjedhjen kineze dhe në vitin 968 të themelojnë perandorin Anam (Annam) e cila më 1471 e pushton edhe perandorin (Champa) të Çampëve (Cham). Me ndihmën e francezëve në vitin 1802 vietnamezët ja arrijnë që të bashkohen në perandorin Gia Long. Sei më 1867-të Franca pushton pjesën jugore Koçinkinën (Cochinchina), ndërsa Anami dhe Tonkingu hynë në zgjedhjen franceze më 1883/84. Gjatë kësaj kohe flitet për Protektoratin Indokina. Në shekullin XX në Vietnam krijohet në Lëvizje Vetëvendosësh udhëheqja e së cilës pas kryengritjes së dështuar(1930) bie në duar të komunistëve të prirë nga Ho Chi Minh. Në luftën e dytë botërore japonezët i largojnë francezët. Pas humbjes ushtarake të Japonisë, Ho Chi Mihn më 2 shtator 1945 shpallë "Republikën Demokratike të Vietnamit. Po në të njëjtin muaj kthehen francezët në Indokinë. Pas luftës disa vjeçare (Lufta në Indokinë 1946-1954) me vietnamezë ju udeshë që të tërhiqeshin. Pas Konferencës së Gjenevës për Indokinën (1954) zhvillohen dy republika njëra e udhëhequr nga komunist Republika Demokratike e Vietnamit (Veriorë) dhe republika e Vietnamit (Jugorë). Lufta e Vietnamit Pas luftës së dytë botërore Franca luftonte kundër pavarësisë së kolonive që I kishte pushtuar. Më e famshmja ishte ajo e vënjes së Vietnamit nën kontroll të Francës. Vietnami kishte miniera të hekurit dhe thëngjillit në veri, plantacione te kauçukut dhe orizit në jug. Francezët dëshironin ti mbajnë këto burime të vlefshme natyrore, prandaj nuk do të lejonin pavarësimin e Vietnamit. Vietminhët, grup komunistësh e udhëhequr nga Ho Chi Minh, e udhëhoqën lëvizjen nacionaliste në Vietnam. Vietminhët kishin nën kontroll fshatrat. Ata përdornin sulme dhe taktika të shpejta në luftën kundër Francezëve. Politika Sipas kushtetutës së vitit 1992, Vietnami është një Republikë Socialiste. Kushtetuta e re është e përqendruar në liberalizimin e ekonomisë dhe në të njëjtën kohë parasheh monopolin e Partisë Komuniste. Veprimi legjislativ bëhet me listat e njehsuar për zgjedhjet e Kuvendit Nacional çdo 5 vite. Po me këto lista bëhet zgjedhja edhe e Kryeministrit (Shefit të qeverisë) dhe Presidentit (Kryetarit të shtetit). {{subst:#if://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/c/cc/TOPIO_2.0.jpg|[[Skeda:TOPIO 2.0.jpg|left|130px|thumbnail|TOPIO, }} Gjeografia Hapësira e Vietnamit shtrihet në pjesën jug-lindore të Azisë. Ajo aty ndodhet në pjesën e bregdetit lindorë prapa Indisë, nga rrafshi dhe pellgu i lumit të Kuq (nëpër qendrën Hanoi) në Veri deri tek Mekongdelta me qytetin Ho-Chi-Minh-Qytet (Saigon) në jug. Në mes gjendet pjesa malore . Vietnami shtrihet në një sipërfaqe prej 331 114 km2. Vietnami kufizohet nga Kina në veri dhe veri-perëndim, pas së cilës vije kufiri në perëndim me Laosin dhe në jug-perëndim me Kamboxhianë. Pjesa tjetër nga jugu deri në veri ku pritet me kufirin e Kinës lagët nga ujërat e detit. Ekonomia Që nga 1986-ta, reformat e tregut të lirë nuk kanë mundur që të mënjanojnë kolektivizimin e tokës bujqësore dhe shtetëzimit të industrisë. Kulturat bimore mbillen në arat e Vietnamit e që ja vlen të përmenden janë Oriz pas së cilës pason Panxharsheqeri me Kallamboqin, Mëndafshin, Çajin, Kafen, Duhanin dhe Kauçukut të nxjerr nga bimët përkatëse. Bujqësia veçohet me kultivimin e Derrit, kultivimin dhe gjuajtjen e peshkut. Xehetaria zhvillohet në minierat e ndryshme nga të cilat më së shumti nxirret qymyr guri, Apatiti, Kromi, Hekuri, Zinku, Volframi. Po ashtu në Vietnam bëhet edhe nxjerrja e naftës nga burimet e saja si dhe janë të zhvilluara në nivel të regjionit përkatës edhe industria e ushqimit, tekstilit, çelikut, makinave dhe industria kimike. Eksporti karakterizohet me naftën, qymyr gurin dhe prodhimet e tekstilit të eksportuara kryesisht tek partneret e saj më të mëdhenj si Singapori, Japonia, Koreja Jugore, Gjermania dhe Franca. Embargoja ekonomike e thirrur nga SH.B.A -ja në vitin 1975, u hoq në shkurt të 1994-ës. Portet detare më të njohura janë Haiphong, Da Nang, porti në qytetin Ho-Chi-Minh, ndërsa porta ajrore për udhëtime ndërkombëtare gjendet në Hanoi dhe në qytetin Ho Chi Minh. Demografia Vietnami ka një popullsi më të madhe se 76,2 milion (2000) e cila sipas para llogaritjeve të dhënave që qarkullojnë në internet mund të jetë diku 82,689,518 (2004). Si do që të jetë Vietnamezët, dikur të njohur si Anamitët merreshin si popull shtet formues prapa Indisë dhe në vitin 2000 numëronin diku 57,5 milion. Një popull i familjes së popujve mongolë (mongoloide). Kultura Kultura e Shtetit Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Mardhëniet me shqiptarët Shqipëria nuk ka ambasadë në Vietnam. Aktualisht, Vietnami nuk e njeh Kosoven si shtet të pavarur. Shiko dhe këtu Vietkongu Vietmingu Vietnamezët Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari Parlamenti Ministria e ... Fleta elektronike Vietnameze Lufta e Vietnamit Viet Nam NET Lajme Amza e fletave komerciale Lajme nga Vietnami Turizem Pamje nga Vietnami Foto Viet Bao Physical Map of Vietnam

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Venezuela për vizitorët në aspektin kulturor, rekreativ dhe arsimor.

Venezuela (spanjisht: República Bolivariana de Venezuela) është një republikë federale në pjesën veriore të Amerikës Jugore pranë Detit të Karaibeve. Ka një sipërfaqe prej 912 050 km2në të cilën jetojnë afërsisht 26 milionë banorë. Kryeqytet i saj është Karakasi (Caracas) dhe gjuhë zyrtare është spanjishtja. Sipas Kushtetutës së 1961-ës President i Republikës është kryetari i shtetit dhe i qeverisë. Federata përbëhet nga 20 shtete federale, një njësi federale (Federal District) dhe dy njësi territoriale të federatës si dhe pjesët përbërëse të federatës (72 ishuj) Historia Venezuela e emëruar,nga Ameriko Vespuçi, të cilit vendbanimi Nastamba ia kujtonte qytetin e Venedikut, kështu që tërë regjonin e emërtoi Veneziola ose "Piccola Venezia". Në vitin 1528 merret pengë nga Karli i V-të i Augsburgëve dhe më 1546 bie përsëri nën Kurorën mbretërore të Spanjës. Nga 1810-ta deri më 1821-ta bie në duar të Simon Bolivarit si pjesë e Kolumbisë së Madhe. Që nga 1830 qëndron si republikë e pavarur dhe nga 1864 si republikë federale. Më 1920 fillon eksploatimi i rezervave të naftës dhe pas shtetëzimit të burimeve në vitet e ´70-ta kjo bëhet në përmasa të mëdha. Pas kësaj kohe fillojnë të duken edhe ndryshimet sociale. Që nga 1999 president i shtetit është H. Çavez (H. Chavez). Politika Kryeqytet i Venezuelës është Karakasi (Caracas) dhe gjuhë zyrtare është spanjishtja. Sipas Kushtetutës së 1961-ës President i Republikës është kryetari i shtetit dhe i qeverisë. Federata përbëhet nga 20 shtete federale, një njësi federale (Federal District) dhe dy njësi territoriale të federatës si dhe pjesët përbërëse të federatës (72 ishuj) Qeverisja Presidenti i venezueles zgjidhet me vota nga populli,funksioni i tij është si kryetar shteti por gjithashtu edhe kryetar qeverie.Kohëzgjatja e mandatit është 6 vjet dhe ai mund te zgjidhet perseri.Presidenti me ndihmen e zv.presidentit vendosin per kabinetin dhe marrin mendime nga ai per vendosjen e ligjeve.Parlamenti venezueljan ka nje dhome dhe quhet Asmbleja kombetare ,ajo ka 167 deputete qe mund te zghidhem max. dy here. Gjeografia Venezuela ndodhet në pjesën veriore të Amerikës Jugore pran Detit të Karibit. Ka një sipërfaqe prej 912.445 km2. Venezuela përfshinë rrafshin e ulët të quajtur sipas lumit Orinoko (Llanos) në perëndim të kordillerës së Meridasë (Méridas, 5 002 m mb. niv. det.) dhe rrafshin e ultë të Marakaibës (Maracaibo), në jug-lindje merr pjesë në malet e Guinesë. Lumi kryesorë i Venezuelës është lumi i quajtur Orinoko. Klima është topike, në pjesën malore e butë deri në të ftohtë. Në Venezuelë ka rreth 105 zona të mbrojtura, të cilat mbulojnë rreth 26% të sipërfaqes kontinentale, detare dhe izoluese të vendit. Ekonomia Bujqësia e lënë pas dore gjatë kohës së Boom-it të naftës në vitet e fundit ka filluar të ri formohet dhe të zgjerohet (kallamoqi, orizi, panxharsheqeri, kafja, kakao dhe pemët tropikale). Po ashtu janë të zhvilluara sektori i peshkatarisë he nxjerrja e naftës. Industria e Venezuelës bazohet në xehet e hekurit, aluminit, diamanteve dhe para së gjithash në derivatet nga rafineria e naftës. Po ashtu janë të zhvilluara industria e hekurit dhe çelikut, industria e ushqimit dhe tekstilit. Eksporti i Venezuelës veçohet me eksportimin e naftës dhe derivateve të saja pastaj vije eksportimi i aluminit, çelikut, kafesë dhe kako-së në vendet pantere kryesore të tregtisë si ShBA-ja, Kolumbia, Meksika, Gjermania dhe Japonia. Venezuela është e pasur me porte detare, ndër të cila më të njohurat janë La Guaira (në kryeqytet), Marakaibë, Porti Cebello, PortiOrdaz. Ndërsa portat ajrore internacionale të njohura janë aeroporti në kryeqytet dhe në Marakaibë. Zbulimi dhe shfrytëzimi i vendburimeve të pasura të naftës(që filloi në mesin e shekullit xx)ndikoi shumë në zhvillimin ekonomik të vendit.Venezuela zë vendin e nëntë në botë për prodhimin e naftës.Për këtë arsye,dega kryesore e industrisë është ajo e përpunimit të naftës,që dallohet për shkallën e lartë të mekanizimit.Degë të tjera të industrisë janë ato të shkrirjes së çelikut e të aluminit.Bujqësia nuk i plotëson të gjitha nevojat ushqimore të vendit,prandaj Venexuela importon 30% të produkteve ushqimore nga vendet e tjera.Ndër prodhimet kryesore që merren nga plantacionet e mëdha,janë kafeja,kakaoja dhe kallami i sheqerit.Nga pyejet e dendura,ku edhe rriten shumë drurë të çmuar;prodhohen disa esenca mjaft të kërkuara në tregun botëror(p.sh. kauëuku,esenca për prodhimin e çamçakezit etj) Një pjesë e ekonomisë venezueliane varet nga remitancat. Demografia Popullsia e Venezuelës paraqite si një popullsi e racave të përziera, para së gjithash Mestizot përbëjnë 20%, raca e bardhë diku 10% dhe raca e zezë edhe indiane paraqesin pakicën e popullsisë. Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme commons:Venezuela Qeveria porta - Gobierno en Línea Kryetari - Presidencia de la República de Venezuela Parlamenti - Asamblea Nacional Ministria e ... Analize Monedha Efemérides Venezolanas Foto Globovisión Unión Radio Diario El Universal Qeveria e Ramón J. Velásquez Noticias de Venezuela Vecorite natyrore Territori i ketij vendi mund te ndahet ne tri pjese me karakteristika te ndryshme: rajoni verior, ku zgjaten degezimet lindore te vargmaleve te Andeve ; Rajoni qendrore ku shtrihen fusha pjellore qe vaditen nga ujvarat e lumit Orinoko ; Rajoni jugor ku mbizotrojne trajtat malore e kodrinore te relievit te mbuluar nga pyje te dendura. Venezuelë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Vanuatu?

Republika e Vanautusë është shtet që ndodhet në Oqeanin Pacifikë. Ishulli ndodhet diku 1,750km në lindje të Australisë. Republika Vanautu përfshinë Hibridet e Reja () në një sipërfaqe prej rreth 12 190 km2 në të cilën banojnë më diçka më shumë se 182 000 banorë. Kryeqytet i sajë është qyteti i quajtur Port Vila dhe ky vend ka disa gjuhë zyrtare, gjuhët e quajtura Bislama (përzierje e anglishtes me vendasen), anglishten dhe frëngjishten. Ishulli më i madh i republikës thirret Shpirti i Shenjtë (Espiritu Santo). Në republikën e Vanautusë kultivohet bujqësia, blegtoria, pylltaria dhe nxjerrja e xehes së magnezit. Është eksportuese e kako-së, kafesë, mishit të ngrirë dhe magnezit. Hibridet e Reja nga detarët latinë (Spanjë) u zbulua më 1606 dhe nga 1906-ta ishin pjesë e të quajturës Kondominiumi francezë-britanikë. Nga 1980-ta ishujt janë shpallur të pavarura dhe janë anëtare të Lidhjes britanike (Comonweath of Nation). Nga viti 1999 kryetarë i shteti ishte Gjon Bani (Jon Bani) dhe krye qeveritarë (nga 1998-ta) Donald Kalpokas. Historia Shumë ishuj të Vanautusë kanë qenë të banuara që nga kohërat te vjetra, gjurmimet bëjnë të ditur për ishuj që kanë qenë të banuara që në vitin 2000 p.e.s. Në vitin 1606 detari Portugez- Spanjollë, Pedro Fernández de Quiros erdhi në këtë ishuj si evropiani i parë. Politika Parlamenti i Vanautusë ka një dhomë dhe 52 anëtar, të cilët zgjidhen çdo katër vite nga populli. Kryetari i partisë fituese të zgjedhjeve zakonisht automatikisht zgjidhet edhe kryeministër i Vanautusë. Kryetari i shtetit zgjidhet çdo pesë vite nga parlamenti dhe kryesit e qeverive të gjashtë provincave. Njësit administrative Territori i Vanautusë administrohet nga gjashtë njësi të quajtura Provinca. Provincat e Vanautusë janë: Malampa Penama Sanma Shefa Tafea Torba Gjeografia Vanautu është ishull pjesa më e madhe e të cilit përbëhet nga ishujt malorë të krijuara nga vullkanet dhe ka një klimë tropikale dhe sup-tropikale. Vendbanimet më të mëdha të popullsisë janë kryeqyteti Port Vila. Pika më e lartësia mbidetare është 1877 metra në Tabwemasana. Ky vend hynë në zonën ekologjike të Australisë Ekonomia Ekonomia e vendit është e bazuar në ekonominë primare dhe në një shkallë të vogël agrikulturë me të cilën merren 65% e popullsisë. Peshkimi dhe Turizmi (në vitin 1997 kishte 50 000 turistë) po ashtu kontribuojnë në ekonomin e këtij vendi. Në Vanautu ka disa minerale ndërsa rezerva të naftës nuk ka. Tatimet kryesore villen nga importi i mallrave. Vanautu është një vend ku përpos tatimeve të importeve nuk ka tatime tjera.( shtetërore apo tatim fitimi etj.). Demografia Vanautua në korrik të vitit 2004 ka pasur 202 609 banorë. Pjesa dërmuese (95%) e banorëve të Vanautusë janë vendas (Malezianë ose Ni-Vanatuana) pjesa tjetër e popullsisë përbëhet nga evropianët, aziatikët dhe nga ishujt e Oqeanit Pacifikë. Janë tri gjuhë zyrtare në përdorim: anglishtja, frëngjishtja dhe gjuha Bislama e cila rrjedhë nga anglishtja. Përndryshe fliten mese 100 dialekte gjuhësh të ishullit. Religjioni dominues është Krishterimi i cili predikohet në disa Kisha. Kultura Kultura e Shtetit Qytete më të njohura Më poshtë është një listë me emrat e qyteteve më të njohura të Vanatusë: Isangel Lakatoro Longana Luganville Port Olry Port Vila Sola Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari Parlamenti Ministria e ... Vanuatu National Tourism Office Interactive maps of Vanuatu Invest in Vanuatu Map of Vanuatu Vanuatu Kava Voyaging Vanuatu by Tallship Shtete Vanuatu

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Cila është historia e detajuar e Uzbekistani dhe si ka evoluar ajo përgjatë kohës

Uzbekistani është republikë në Azinë qendrore dhe shtrihet në një sipërfaqe prej 447 400 km2 në të cilën banojnë diku më shumë se 23,34 milionë banorë. Kryeqytet i Uzbekistanit është Tashkenti. Në përgjithësi pjesa lindore e vendit është gjysmëshkretëtirë dhe pjesa jug-lindore është malore. Popullsia e Uzbeksitanit përbëhet nga 80% Uzbekë dhe pjesa tjetër përbëhet nga rusët dhe popujt e quajtur taxhik, kozakë, tatar dhe karakalpakë. Ekonomia e Uzbekistanit është e varur veçanërisht nga kultivimi i pemëve, mëndafshit, xehetaria e bazuar në disa miniera të arit, burime të gazit natyror dhe naftës. Sektorë tjerë të zhvilluar të ekonomisë janë kultivimi i drithërave, pemëve, rrushit si dhe industria e tekstilit, metaleve, produkteve kimike dhe ushqimore. President : Shavkat Mirzijajev Historia Në shekullin e VIII sipërfaqja e Uzbekistanit ishte e pushtuar nga arabernët ndërsa në shekujt IX/X pushtohet nga persianët Sananidë. Në shekullin e XIV i nënshtrohet Timurit dhe rreth viteve 1500 sundimin e marrin uzbekët. Nga fundi i shekullit XVI në këtë pjesë krijohen Kanatet e Buharasë (Buchara), Çivasë (Chiwa) dhe Kokandës. Nga viti 1864 në këtë hapësirë paraqiten rusët të cilët e fusin nën zgjedhjen e tyre dhe e mbajnë deri më 1876. Më 1924 përsëri paraqiten rusët tani në formë të BRSS-së dhe sundojnë deri me shpalljen e pavarësisë së Uzbekistanit më 31 gusht të 1991-ës. Tani Uzbekistani është anëtare e Shteteve të Pavarura dhe më 1991 për president kishte Islam Karimovin (Islam Karimow lindur më 1938) Politika Gjeografia Uzbekistani ndodhet në pjesën qendrore të Azisë, në mes të Kazakistanit dhe Turkmenisë. Sipërfaqja e përgjithshme e Uzbekistanit është 447,400 km2, prej së cilës 22,000 km2 janë të mbuluara me ujë. Shtrihet rreth koordinatave gjeografike 41 00 V, 64 00 L. Uzbekistani është një vend kontinental dhe nuk ka vijë bregdetare. Vija e përgjithshme kufitare është 6,221 km. Uzbekistani në pjesën veriore kufizohet me Kazakistanin (2,203 km) deri në lindje kur fillon kufiri i gjatë 1,099 km me Kirgistanin, pastaj vije kufiri i gjatë 1,161 km me Taxhikistanin dhe 137 km me Afganistanin, në anën jug-perëndimore deri në atë veri perëndimore kufizohet me Turkmeninë (1,621 km). Klima kontinentale, me verë të nxehtë dhe dimër të butë. Verës temperatura sillen rreth 40 °C ndërsa dimrit edhe -2 °C. Në pjesën më të madhe të vendit mbanë mot i thatë me reshje të pakta në dimër dhe pranverë. Relievi është kryesisht i rrafshët me tokë të shkretë rreth 80%. Në lindje të vendit nga shkretëtira kalo në vargmale të larta deri në 4,500 mbi nivelin detar. Pika më e lartë ndodhet në lartësinë mbidetare 4,643 në një pikë të pa emërtuar në malet Gisar. Ndërsa pika më e ulët -12 m n.n. e detit në vendin e quajtur Sariqarnish Kuli Si pasuri natyrore më të përhapura, thuhet se janë rezervat e gazit natyrorë, vajguri, qymyri, ari, uraniumi, argjendi, kromi (Cu), plumbi dhe zinku, tungsteni (W) dhe molibdeni. Për sipërfaqe të punueshme të tokës, në vitin 2003 thuhej që të ishte 10,51% të së përgjithshmes, ndërsa të mbledhura gjithnjë vetëm 0,76%, të përvetësuara dhe të ujitura 42,810 km2. Ekonomia Demografia Uzbekistani është shteti më i madh për nga numri i banorëve e ish-republikat sovjetike të Azisë qendrore. Shumica e popullsisë janë Uzbeci, të cilit fe tradicionale e kan islamin sunit. Numri i Tajikëve ësht më i madh nga pakicat kombëtare. Numri I pakicave është diskutabile, dhe shkon nga 5 deri 30% të popullsisë. Në shtet jetojnë edhe rusët (5.5%), numër I konsiderueshëm komunitetit korean, i cili është rezultat i zhvendosjes së detyruar në Luftën e Dytë Botërore. Kultura Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Uruguaji.

Uruguai është republikë pranë bregdetit lindorë të Amerikës Jugore, në veri të Rio de la Plata-ës. Zë një sipërfaqe prej rreth 175 016 km2 në të cilën banojnë diku më shumë se 3,2 milion banorë, 90% e të cilëve janë me prejardhje Evropiane. Kryeqytet i Urugait është Montevideo ndërsa gjuhë zyrtare shtetërore është spanjishtja. Sipërfaqja e Uruguait përbëhet nga rrafshnaltat valë-valë me pyje dhe në këtë hapësirë sundon një klimë me mot të ngrohtë. Ekonominë e Uruguait në sektorin e bujqësisë e dallojnë kultivimi i gjedheve, deleve, pastaj fushat e misrit, kallamoqit, orizit, lulediellit dhe vreshtat e pemëve të ndryshme. Ndër të tjerat është e zhvilluar industria e produkteve ushqimore (posaçërisht përpunimit të mishit), industria e tekstilit dhe ajo kimike. Këtu vlen të veçohet edhe industria e transportit të jashtëm. Urugai është eksportues në disa sektorë. Kështu është i njohur për eksportimin e leshit, mishit të gjedheve, lëkurës, dhe tekstilit. Ka porta detare dhe ajrore internacionale në Montevideo. Historia Urugai pas zbarkimit të parë të evropianëve (latinëve) më 1516 përkundër kund vënies së indianëve vendas u pushtua nga Spanja dhe u popullzua nga portugezët. Deri më 1811-ën ishte koloni spanjolle ndërsa më 1826 u shpall dhe u njohë si republikë sovrane. Kushtetutën e vitit 1919 e ka ndryshuar dhe ri -ndryshuar disa herë në mes të sistemit presidencial dhe kolegjial. Pas krizave shtetërore më 1973 dhe 1976-të politika e Urugait dominohet nga ushtarakët. Që nga 1984-ta mbahen zgjedhje demokratike të presidentciale dhe parlamentare. Në vitin 2000 president ishte J. Battle Ibáńez nga tabori i konservativëve. Politika Politika e Shtetit Gjeografia Gjeografia e shtetit Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Demografia e shtetit Kultura Piktori dhe skulptori abstrakt Carlos Páez Vilaró ishte një artist i shquar uruguaian. Ai vizatoi nga Timbuktu dhe Mykonos për të krijuar veprën e tij më të njohur: shtëpinë e tij, hotelin dhe atelienë Casapueblo pranë Punta del Este . Casapueblo është një "skulpturë e jetueshme" dhe tërheq mijëra vizitorë nga e gjithë bota. Piktori i shekullit të 19-të Juan Manuel Blanes , veprat e të cilit përshkruajnë ngjarje historike, ishte artisti i parë uruguaian që fitoi njohje të gjerë. [28] Piktori post-impresionist Pedro Figariarriti famë ndërkombëtare për studimet e tij pastel të lëndëve në Montevideo dhe në fshat. Përzierja e elementeve të artit dhe natyrës, puna e arkitektit të peizazhit Leandro Silva Delgado  [ es ] ka fituar gjithashtu rëndësi ndërkombëtare. [28] Uruguai ka një industri të vogël, por në rritje të filmit, dhe filma të tillë si Whisky nga Juan Pablo Rebella dhe Pablo Stoll (2004), Los días con Ana e Marcelo Bertalmío (2000; "Ditët me Anën") dhe Paisito e Ana Díez (2008). ), rreth grushtit të shtetit ushtarak të vitit 1973, kanë fituar nderime ndërkombëtare. [ Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Uruguajan Portali Qeveritar Shtete Uruguai

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna mbi Ukraina

Ukraina (Ukrainisht: Україна, Ukrajina, /ukraˈjina/) është një shtet që ndodhet në lindje të Europës. Ukraina kufizohet në lindje dhe verilindje nga Rusia, në veriperëndim nga Bjellorusia, në perëndim nga Polonia, Sllovakia dhe Hungaria, në jugperëndim nga Rumania, dhe Moldavia dhe në jug laget nga Deti i Zi dhe Deti Azov. Ajo ka një sipërfaqe prej 603.628 km2 (233.062 milje2), duke e bërë atë vendin më të madh tërësisht brenda Europës. Territori i Ukrainës është banuar për herë të parë të paktën 44.000 vjet më parë. Në mesjetë, zona u bë një qendër e rëndësishme e kulturës sllave lindore, që u mishërua nga shteti i fuqishëm i Rusit Kievan. Pas copëzimit të saj në shekullin e 13-të, Ukraina u kontestua, sundua, dhe u nda nga fuqi të ndryshme. Një republikë kozake doli dhe u fuqizua gjatë shekujve të 17-të dhe 18-të, por Ukraina mbeti e ndarë deri në konsolidimin e saj në një republikë sovjetike në shekullin e njëzetë, duke u bërë një shtet i pavarur vetëm në vitin 1991. Ukraina ka qenë prej kohësh një shportë buke globale për shkak të kushteve të saj pjellore. Deri në vitit 2011, ajo ishte eksportuesja e tretë më e madhe në botë e drithërave. Përveç kësaj, ka sektorë prodhimi të zhvilluar, veçanërisht në fushën e aviacionit dhe pajisjeve industriale. Ukraina është një shtet jofederal i përbërë nga 24 oblaste (krahina), një republikë autonome (Krimeja) dhe dy qytete me status të veçantë: Kievi, kryeqyteti dhe qyteti më i madh, dhe Sevastopoli, në të cilin ndodhet flota ruse e Detit të Zi, sipas një marrëveshjeje qiraje. Ukraina është një republikë nën një sistem gjysmëpresidencial me degë legjislative, ekzekutive dhe gjyqësore të ndara. Që nga shpërbërja e Bashkimit Sovjetik, Ukraina vazhdon të ketë ushtrinë dytë më të madhe në Europë, pas asaj të Rusisë. Ukraina ka rreth 44.600.000 banorë, 77.8 për qind e të cilëve janë ukrainas etnikë, me minoritete të konsiderueshme të rusëve (17%), bjellorusëve dhe rumunëve. Ukrainishtja është gjuha zyrtare e Ukrainës. Alfabeti i saj është cirilik. Rusishtja gjithashtu flitet gjerësisht. Feja dominante në vend është Krishterimi Ortodoks Lindor, i cili ka ndikuar fuqimisht në arkitekturën, letërsinë dhe muzikën e Ukrainës. Dijetarët nuk pajtohen për faktin se origjina e emrit të Ukrainës do të thotë "tokë kufitare" apo "atdhe". Historia Artikulli kryesor Historia e Ukrainës Historia e hershme Vendbanimet moderne ukrainase datohen rreth vitit 32000 para Krishtit, siç tregohet nga kultura gravetiane në Malet e Krimesë. Në vitin 4500 p.K. një zonë e gjerë që përbën pjesërisht edhe Ukrainën e sotme, përfshinte Tripilinë dhe të gjithë rajonin e Dnieper-Dniestrit. Në epokën e hekurit, toka ishte e banuar nga cimerianët, skithianët dhe sarmatianët. Midis viteve 700 dhe 200 p.K. ajo ishte pjesë e mbretërisë skithe ose Skithia. Më vonë u krijuan koloni të Greqisë së lashtë, Romës së lashtë dhe të Perandorisë Bizantine. Të tilla ishin Tyras, Olbia dhe Hermonassa, duke filluar nga shekulli i 6-të p.K., në bregun verilindor të Detit të Zi dhe lulëzoi edhe në shekullin e 6-të pas Krishtit. Gotët qëndruan në zonë, por në vitet 370 pas Krishtit ajo u vu nën kontrollin e hunëve. Në shekullin e 7-të pas Krishtit, territori i Ukrainës Lindore ishte qendra e Bullgarisë së Madhe të Lashtë. Në fund të po atij shekulli, shumica e fiseve bullgare emigruan në drejtime të ndryshme dhe kazarët e pushtuan pjesën më të madhe të tokës. Periudha e Artë e Kievit Rusi Kievian u themelua nga Varangianët, një popullsi e Rusit, që u vendosën fillimisht rreth Ladogës dhe Novgorodit, pastaj gradualisht u zhvendosën drejt jugut duke arritur në Kiev rreth vitit 880. Rusi Kievian përfshinte pjesën perëndimore të Ukrainës së sotme, Bjellorusinë, dhe pjesa më e madhe të tij ndodhej në territorin e Rusisë së sotme. Elita e Rusit fillimisht përbëhej nga Varangianët nga Skandinavia. Gjatë shekujve 10 dhe 11, ai u bë shteti më i madh dhe më i fuqishëm në Europë. Në shekujt në vijim, ai hodhi themelet për identitetin kombëtar të ukrainasve dhe rusëve. Kievi, kryeqyteti i Ukrainës së sotme, u bë qyteti më i rëndësishëm i Rusit. Varangianët më vonë u asimiluan në popullsinë lokale sllave dhe u bënë pjesë e dinastisë së parë të Rusit, dinastia Rurik. Rusi Kievian përbëhej nga disa principata të sunduara nga princa Rukiridë të ndërlidhur me njeri tjetrin. Selia e Kievit, më prestigjiozja dhe më me ndikim i të gjitha principatave, u bë objekt i shumë rivaliteteve midis Rurikidëve si çmimi më i vlefshëm në përpjekjet e tyre për pushtet. Periudha e Artë e Rusit Kievan filloi me sundimin e Vladimirit të Madh (980-1015), i cili e ktheu Rusin drejt krishtërimit bizantin. Gjatë mbretërimit të birit të tij, Jaroslav i Urti (1019–1054), Rusi Kievian arriti kulmin e zhvillimit të tij kulturor dhe të fuqisë ushtarake. Kjo u pasua nga copëzimi në rritje i shtetit, kur rëndësia relative e fuqive rajonale u rrit përsëri. Pas një rigjallërimi të fundit nën sundimin e Vladimir Monomakut (1113–1125) dhe djalit të tij Mstislav (1125–1132), Rusi Kievian më në fund u shpërbë në disa principata të veçanta pas vdekjes Mstislavit. Në shekujt e 11-të dhe 12-të, inkursionet e vazhdueshme nga fiset nomade turke, të tilla si Peçenegët dhe Kipçakët, shkaktuan një migrim masiv të popullsisë sllave në rajonet e sigurta me pyje të dendura të veriut. Pushtimi mongol i shekullit të 13-të e shkatërroi Rusin Kievian. Kievi u shkatërrua tërësisht në 1240. Në territorin e sotëm të Ukrainës, shteti i Rusit Kievian u pasua nga principatat e Halikit dhe Volodimir-Volinskit, të cilat u bashkuan duke krijuar shtetin e Galici-Volhinisë. Danilo Romanoviç (Danieli i Parë i Galicia apo Danilo Halitski) djali i Roman Mstyslaviçit, ribashkoi të gjithë Rusin jugperëndimor, duke përfshirë Volhininë, Galicinë dhe kryeqytetin e lashtë të Rusit, Kievin. Danilo u kurorëzua nga kryepeshkopi papnor në Dorohiçin në 1253 si Mbreti i parë i të gjitha Rusit. Nën mbretërimin e Danilos, Mbretëria e Galici-Volhinisë ishte një nga shtetet më të fuqishme në Europën lindore qendrore. Dominimi i huaj Në mes të shekullit të 14-të, pas vdekjes së Boleslav Jerzit II të Mazovias, mbreti Kazimir III i Polonisë filloi fushatën (1340–1366) për të marrë Galici-Volhininë. Ndërkohë zemra e Rusit, duke përfshirë Kievin, u bë territor i Dukatit të Madh të Lituanisë, sunduar nga Gediminas dhe pasardhësit e tij, pas Betejës në lumin Irpen. Pas vitit 1386 Bashkimi i Krevos, një bashkim dinastik midis Polonisë dhe Lituanisë, shumë nga ajo që është sot Ukraina veriore u qeveris nga paria lokale lituaneze e Slavizuar gjithnjë e më shumë, si pjesë e Dukatit të Madh të Lituanisë, dhe në vitin 1392 të ashtuquajturat Luftërat e Galici-Volhinisë përfunduan. Kolonizatorët polakë të tokave të shpopulluara në Ukrainën veriore dhe qendrore themeluan ose rithemeluan shumë qytete. Në 1430 Podolia u inkorporua nën të Kurorën e Mbretërisë së Polonisë si Dukati i Podolianit. Në 1441, në Ukrainën jugore, veçanërisht Krime dhe stepat përreth, princi xhenxhisid Haçi I Giray themeloi Khanatin e Krimesë. Në vitin 1569 Bashkimi i Lublinit themeloi Federatën polako-lituaneze, dhe një pjesë e konsiderueshme e territorit ukrainas u transferua nga Dukati i Lituanisë në Kurorën e Mbretërisë së Polonisë, duke u bërë juridikisht territor polak. Nën presionin demografik, kulturor dhe politik të polonizimit, të filluar tashmë në fund të shekullit të 14, shumë fisnikë vendas të Ruthenisë polake (një tjetër emër për tokën e Rusit) u konvertuan në katolikë dhe u bënë të padallueshëm nga fisnikëria polake. Të braktisur nga mbrojtësit vendas siç ishin fisnikët e Rusit, njerëzit e zakonshëm (fshatarët dhe banorët e qytetit) filluan të kthejnë sytë për mbrojtjen e tyre nga kozakët zaporozhianë duke u bërë në shekullin e 17-të ortodoksë të devotshëm. Kozakët nuk kishin frikë të merrnin armët kundër atyre që konsideronin si armiq, duke përfshirë edhe shtetin polak dhe përfaqësuesit e tij lokalë. Në mes të shekullit të 17-të, një pothuajse-shtet ushtarak Kozak, Hosti Zaporozhian, u formua nga kozakët e Dnieprit dhe nga fshatarët ruthenianë të cilët i ishin larguar robërisë polake. Polonia ushtronte pak kontroll të vërtetë mbi këtë popullsi, por gjeti tek kozakët një forcë të dobishme për të luftuar kundër turqve dhe tatarëve në kohën kur këta të fundit ishin aleatë në fushatat ushtarake. Megjithatë shfrytëzimi i vazhduar i ashpër i fshatarësisë nga fisnikëria polake dhe veçanërisht shtypja e kishës ortodokse i tjetërsoi kozakët. Kozakët kërkuan përfaqësim në Sejmin (parlamentin) polak, njohjen e traditave ortodokse, dhe zgjerimin gradual të Regjistrit Kozak. Këto të gjitha u refuzuan me forcë nga fisnikëria polake, e cila dominonte Sejmin. Kozakët përfundimisht u kthyen për mbrojtje nga Rusia ortodokse, një vendim që kontribuoi në rrëzimin përfundimtar të Federatës Polako-Lituaneze, dhe ruajtjen e Kishës Ortodokse në Ukrainë . Në vitin 1648, Bohdan Khmelniski dhe Petro Doroshenko udhëhoqën kryengritjet më të mëdha të kozakëve kundër Federatës dhe mbretit polak John Kazimirit II. Duke u përballur me alternativat e nënshtrimit ndaj Polonisë, dorëzimit në Turqi, apo besnikëri ndaj Moskovit, Rada (këshillit) zgjodhi këtë të fundit. Siç parashikohet në Traktatin e Perejaslavit të vitit 1654, Ukraina e Bregut të Majtë, si Hetmanat Kozak, u bë pjesë e Moskovit. Lufta ruso-polake që pasoi, mori fund në vitin 1667. Pas ndarjes së Polonisë, në fund të shekullit të 18-të nga Prusia, Austria e Habsburgut dhe Rusia, Galicia Perëndimore Ukrainase u mor nga Austria. Shkatërrimi Në 1657–1686 erdhi "shkatërrimi", një luftë shkatërruese 30 vjeçare midis Rusisë, Polonisë, turqve dhe kozakëve për kontrollin e Ukrainës, i cili ndodhi në të njëjtën kohë me "Katastrofën" e Polonisë. Për tre vjet, ushtritë e Khmelniskit kontrollonin Ukrainën e sotme perëndimore dhe qendrore, por, i braktisur nga aleatët e tij tatarë, ai pësoi një humbje të thellë në Beresteçko, dhe u kthye nga cari rus për ndihmë. Në vitin 1654, Khmelnytsky nënshkroi Traktatin e Perejaslavit, duke formuar një aleancë ushtarake dhe politike me Rusinë që pranoi besnikërinë ndaj carit. Luftërat u përshkallëzuan në intensitet duke shkaktuar qindra e mijëra të vdekur. Humbja erdhi në vitin 1686 kur "Paqja e Përjetshme" midis Rusisë dhe Polonisë i dha Kievin dhe tokat kozake në lindje të Dnieprit Rusisë dhe tokat e Ukrainës në perëndim të Dnieprit Polonisë. Në 1709, hetmani kozak Ivan Mazepa (1639–1709) mbajti anën e Suedisë kundër Rusisë në Luftën e Madhe Veriore (1700–1721). Mazepa, një anëtar i fisnikërisë Kozake, mori një arsim të shkëlqyer jashtë vendit provoi të jetë një lider i shkëlqyer politik dhe ushtarak duke gëzuar marrëdhënie të mira me dinastinë Romanov. Pasi Pjetri i Madh u bë car, Mazepa si hetman i dha atij më shumë se njëzet vjet të shërbimit ushtarak dhe diplomatik besnik dhe u shpërblye mirë. Pjetri e kuptoi se për të konsoliduar dhe modernizuar pushtetin politik dhe ekonomik të Rusisë ishte e nevojshme të eliminohej hetmanati dhe aspiratat e ukrainasve dhe kozakëve për autonomi. Mazepa pranoi ftesën e polakëve për t'u bashkuar me polakët dhe suedezët kundër Rusisë. Ky veprim ishte shkatërrues për hetmanatin, autonominë ukrainase dhe Mazepën. Ai vdiq në mërgim pasi iku nga Beteja e Poltavës (1709), ku suedezët dhe aleatët e tyre kozakë pësuan një humbje katastrofike nga forcat ruse të Pjetrit. Hetmanati u hoq në 1764, Zaporizhska Sich u shfuqizua në vitin 1775, kur Rusia centralizoi kontrollin mbi tokat e tij. Si pjesë e ndarjes së Polonisë në 1772, 1793 dhe 1795, tokat e Ukrainës në perëndim të Dnieprit u ndanë midis Rusisë dhe Austrisë. Nga 1737–1834, zgjerimin në bregut verior të Detit të Zi dhe lugina lindore e Danubit ishte një gur themeli i politikës së jashtme ruse. Lituanezët dhe polakët kontrollonin pasuri të mëdha në Ukrainë, dhe e bënin ligjin vetë. Vendimet gjyqësore nga Krakov u shkelën në mënyrë rutinore, ndërsa fshatarët tatoheshin rëndë dhe praktikisht ishin lidhur me tokën si bujkrobër. Herë pas here pronarët e tokës luftonin me njëri-tjetrin duke përdorur ushtrinë e fshatarëve të Ukrainës. Polakët dhe lituanezët ishin katolikë dhe përpiqeshin me një farë suksesi për të konvertuar në katolikë fisnikërinë më të vogël ortodokse. Në 1596, ata ngritën Kishën e Njësuar, nën autoritetin e Papës, por duke përdorur ritualet e Lindjes. Ajo dominon Ukrainën perëndimore sot e kësaj dite. Tensionet midis Kishës së Njësuar dhe asaj Ortodokse nuk janë zgjidhur, dhe diferencimi fetar i la fshatarët ortodoksë të Ukrainës pa udhëheqës, pasi ata ishin ngurrues për të ndjekur fisnikët e Ukrainës. Kozakët udhëhoqën një kryengritje, të quajtur Koliivshçina, duke filluar në territoret kufitare ukrainase të ish Federatës Polako-Lituaneze në 1768. Përkatësia etnike si një nga shkaqet rrënjësore të kësaj revolte, e cila përfshinte dhunën ukrainase që vrau dhjetëra mijëra polakë dhe hebrenj. Konflikte fetare gjithashtu shpërthyen midis grupeve në Ukrainë. Zgjerimi i konfliktit midis famullive të Kishës së Njësuar dhe atyre ortodokse përgjatë kufirit polako-rus mbi lumin Dnepr në kohën e Katerinës II përgatiti terrenin për kryengritje. Ndërsa praktikat fetare juniate (pjesëtarët e Kishës së Njësuar) ishte bërë më të latinizuara, Ortodoksia në këtë rajon tërhiqej edhe më shumë në varësi nga Kisha Ortodokse Ruse. Pasi rusët aneksuan Khanatin Krimean në 1783, rajoni u banua nga emigrantët ukrainas dhe rusë. Me gjithë premtimet për autonominë e Ukrainës të dhëna nga Traktati i Perejaslavit, elita e Ukrainës dhe Kozakët kurrë nuk e morën lirinë dhe autonominë nga Rusia perandorake. Megjithatë, në kuadër të Perandorisë, ukrainasit u ngritën në zyrat më të larta të shtetit dhe të kishës ruse. Në një periudhë të mëvonshme, caristët krijuan një politikë të Rusifikimit të tokave të Ukrainës, duke mos lejuar përdorimin e gjuhës ukrainase në shtyp, dhe në publik. Shekullit i 19-të, Lufta e Parë Botërore dhe Revolucioni Në shekullin e 19-të, Ukraina ishte një zonë rurale kryesisht e injoruar nga Rusia dhe Austria. Me urbanizimin dhe modernizimin në rritje dhe një prirje kulturore drejt nacionalizmit romantik lindi një inteligjencë ukrainase e angazhuar për rilindjen kombëtare dhe drejtësisë sociale. Poeti Taras Shevçenko (1814–1861) dhe teoricieni politik Mykhailo Drahomanov (1841–1895) udhëhoqën lëvizjen nacionaliste në rritje. Pas rreshtimit të Ukrainës dhe Krimesë me Perandorinë Ruse në Luftën ruso-turke (1768–1774), ndodhi imigrimi i rëndësishëm gjerman, pasi ai u inkurajua nga Katerina e Madhe dhe pasardhësit e saj. Imigrimi i inkurajuar në Ukrainë dhe veçanërisht Krime nga Katerina në shpalljen e saj të migrimit të hapur në Perandorinë Ruse. Imigrimi ishte i inkurajuar për gjermanët dhe evropianët e tjerë për të pakësuar dominimin e popullsinë turke dhe për të inkurajuar përdorimin më të plotë të tokës bujqësore. Duke filluar në shekullin e 19-të, ka pasur një migrim të vazhdueshëm nga Ukraina për t'u vendosur zonat e largëta të Perandorisë Ruse. Sipas regjistrimit të vitit 1897, ka pasur 223.000 ukrainas etnikë në Siberi dhe 102.000 në Azinë Qendrore. Mes viteve 1896 dhe 1906, pas ndërtimit të hekurudhës transiberiane, një total prej 1.6 milion ukrainas emigruan në drejtim të lindjes. Partitë nacionaliste dhe socialiste u krijuan në fund të shekullit të 19-të. Galicia austriake, e cila gëzonte liri të konsiderueshme politike nën sundimin relativisht të butë të Habsburgëve, u bë qendra e lëvizjes kombëtare. Ukrainasit hynë në Luftën e Parë Botërore në të dy krahët, në atë Fuqive Qendrore, nën Austrinë, dhe në atë të Antantës së Trefishtë nën Rusinë. Tre milionë e gjysmë ukrainas luftuan me ushtrinë perandorake ruse, ndërsa 250.000 luftuan me ushtrinë austro-hungareze. Gjatë luftës, autoritetet austro-hungareze themeluan Legjionin e Ukrainës për të luftuar kundër Perandorisë Ruse. Ky legjion ishte themeli i ushtrisë galiciane ukrainase që luftuan kundër bolshevikëve dhe polakëve në periudhën e pas Luftës I Botërore (1919–1923). Ata që dyshoheshin për ndjenjat rusofile në Austri u trajtuan ashpër. Deri në 5.000 përkrahës të Perandorisë Ruse nga Galicia u arrestuan dhe u vendosën në kampet e internimit austriakë në Talerhof, Steiermark dhe në një fortesë në Terezín (tani në Republikën Çeke). Kur Lufta I Botërore përfundoi, disa perandori u shpërbënë. Midis tyre ishin perandoritë ruse dhe austriake. Revolucioni rus i vitit 1917 pasoi dhe në Ukrainë u rishfaq një lëvizje kombëtare për vetëvendosje, me ndikim të fortë komunist/socialist. Gjatë viteve 1917–1920, disa shtete të veçanta ukrainase u shfaqën për pak kohë. Republika Popullore Ukrainase, Hetmanati, Drejtoria e Ukrainës dhe Republika Sovjetike Socialiste e Ukrainës pro bolshevike (apo Ukraina sovjetike), në mënyrë të njëpasnjëshme themeluan territore në ish- Perandorinë Ruse, ndërsa Republika Popullore Perëndimore Ukrainase dhe Republika Hutsul u shfaqën për pak kohë në ish-territorin e Austro-Hungarisë. Kjo çoi në luftë civile dhe një lëvizje anarkiste e quajtur Ushtria e Zezë e udhëhequr nga Nestor Makhno, u zhvillua në jug të Ukrainës, gjatë asaj lufte. Megjithatë, Polonia e mundi Ukrainën Perëndimore në Luftën polako-ukrainase, por dështoi në një ofensivë kundër Kievit ndaj bolshevikëve. Sipas Paqes së Rigës të arritur ndërmjet sovjetikëve dhe Polonisë, Ukraina perëndimore u përfshi zyrtarisht në Poloni, e cila nga ana e saj njohu Republikën Socialiste Sovjetike të Ukrainës në mars 1919. Me themelimin e pushtetit sovjetik në Ukrainë, vendi humbi gjysmën e territorit të tij. Galicia Lindore iu dha Polonisë, rajoni i kënetës së Pripjatit, këneta iu dha Bjellorusisë, gjysma e Ukrainës Slobode dhe skajet veriore të Severisë i mori Rusia, ndërsa në të majtë të bregut të lumit Dniestër u krijua Moldavia autonome. Përfundimisht, Ukraina u bë anëtare themeluese e Bashkimit të Republikave Socialiste Sovjetike apo të Bashkimit Sovjetik në dhjetor 1922. Ukraina Perëndimore, Ruthenia Karpatiane, Bukovina Lufta në Ukrainë vazhdoi edhe për dy vjet. Megjithatë deri në 1921, shumica e Ukrainës ishte marrë nga Bashkimi Sovjetik, ndërsa Galicia dhe Volhinia (Ukraina Perëndimore) u përfshinë në Poloninë e pavarur. Bukovina u aneksua nga Rumania dhe Ruthenia Karpatiane, me ndërmjetësimin e Shteteve të Bashkuara, u pranua në Republikën Çekosllovakisë si autonome. Një lëvizje e fuqishme e fshehtë nacionaliste ukrainase u krijua në Poloni në vitet 1920 dhe 1930 për shkak të politikave nacionaliste polake në Ukrainën Perëndimore, e cila udhëhiqej nga Organizata Ushtarake Ukrainase dhe Organizata e Nacionalistëve të Ukrainës (ONU). Lëvizja tërhoqi shumë militantë ndër studentët. Armiqësitë midis autoriteteve shtetërore dhe lëvizjes popullore çoi në një numër të konsiderueshëm viktimash. Autonomia e cila i ishte premtuar Galicisë Lindore (Ukrainës Perëndimore) asnjëherë nuk u zbatua. Një numër i partive të Ukrainës, Kisha Katolike e Ukrainës, një shtyp aktiv, dhe një sektor i biznesit ekzistonte në Poloni. Kushtet ekonomike u përmirësuan në vitet 1920, por rajoni vuajti nga Depresioni i Madh në vitet 1930. Ukraina Sovjetike e midis luftërave Lufta civile që përfundimisht solli qeverinë sovjetike në pushtet e shkatërroi Ukrainën. Ajo la mbi 1,5 milionë të vdekur dhe qindra e mijëra të pastrehë. Përveç kësaj, Ukraina sovjetike duhej të përballej me urinë e vitit 1921. Duke e parë një Ukrainë të lodhur, qeveria sovjetike mbeti shumë fleksibël gjatë viteve 1920. Kështu, nën patronazhin e politikës së ukrainizimit të ndjekur nga lidershipi kombëtar komunist i Mikola Skripnikut, udhëheqja sovjetike inkurajoi një rilindje kombëtare në letërsi e në arte. Kultura dhe gjuha ukrainase përjetoi një rimëkëmbje, ndërsa ukrainizimi u bë një zbatimi lokal i politikës. Bolshevikët u angazhuan edhe për futjen e kujdesit shëndetësor universal, edukimin dhe përfitimet nga sigurimet shoqërore, si dhe të drejtën për punë dhe strehim. Të drejtat e grave u rritën. Shumica e këtyre politikave u ndryshuan ndjeshëm në fillim të viteve 1930, kur pushteti i Stalinit u konsolidua gradualisht për t'u bërë udhëheqës faktik i partisë komuniste. Komunistët i dhanë një pozitë të privilegjuar në punë fizike, klasës më të madhe në qytete, ku dominonin rusët. Punëtori tipik ishte më i lidhur me identitetin e klasës se sa të përkatësisë etnike. Edhe pse kishte incidente të fërkimit etnik midis punëtorëve (përveç ukrainasve dhe rusëve ka pasur një numër të madh polakësh, gjermanë, hebrenj, dhe të tjerë në fuqinë punëtore Ukrainës), punëtorët industriale kishin adoptuar tashmë kulturën dhe gjuhën ruse në një masë të konsiderueshme. Punëtorët etnikë ukrainas nuk tërhiqeshin më nga fushatat e ukrainizimit apo derusifikimit në numër kuptimplotë, por mbetën anëtarë besnikë të klasës punëtore sovjetike. Nuk kishte asnjë antagonizëm të rëndësishëm midis punëtorëve duke identifikuar veten si ukrainase ose ruse. Duke filluar nga fundi i viteve 1920, Ukraina u përfshi në industrializimin sovjetik dhe prodhimi industrial i republikës u katërfishua gjatë viteve 1930. Industrializimi kishte një kosto të rëndë për fshatarësinë, demografikisht shtylla kurrizore e kombit Ukrainës. Për të kënaqur nevojën e shtetit për rritjen e furnizimit me ushqim dhe për të financuar industrializimin, Stalini krijoi një program të kolektivizimit të bujqësisë, duke i detyruar fshatarët me dhunë, nëpërmjet trupave ushtarake dhe policisë sekrete, të bashkonin tokat dhe kafshët në ferma kolektive dhe u vendosën kuota prodhimi të larta për fshatarësinë. Ata që rezistuan u arrestuan dhe u deportuan. Kolektivizimi kishte një efekt shkatërrues në produktivitetin bujqësor. Anëtarët e fermave kolektive nuk lejoheshin të merrnin asnjë kokërr grurë derisa të realizonin kuotat jorealiste. Kjo bëri që në vitet 1932–1933, miliona të vdisnin nga uria në një zi buke njohur si Holodomor ose "Uria e madhe". Lufta e Dytë Botërore Kievi pësoi dëme të mëdha gjatë Luftës së Dytë Botërore. Ai u pushtua nga Gjermania naziste nga 19 shtator 1941 deri më 6 nëntor 1943. Pas pushtimit të Polonisë në shtator të vitit 1939, trupat gjermane dhe sovjetike ndanë territorin e Polonisë. Kështu, Galicia Lindore dhe Volhinia me popullsinë e tyre ukrainase u ribashkuan me pjesën tjetër të Ukrainës. Bashkimi që Ukraina arriti për herë të parë në historinë e saj ishte një ngjarje vendimtare në historinë e kombit. Në vitin 1940, Rumania lëshoi Besarabinë dhe Bukovinën veriore në përgjigje të kërkesave sovjetike. Republika Socialiste Sovjetike e Ukrainës mori rrethet veriore dhe jugore të Besarabisë, Bukovinën veriore dhe në rajonin Herca. Por kjo ia la pjesën perëndimore të Republikës Autonome Socialiste Sovjetike të Moldavisë, Republikës Socialiste Sovjetike të Moldavisë të sapo krijuar. Të gjitha këto përfitime territoriale ishin të njohur ndërkombëtarisht nga traktatet e paqes së Parisit të 1947. Ushtritë gjermane sulmuan Bashkimin Sovjetik më 22 qershor 1941, duke filluar katër vjet luftë të përgjithshme të pandërprerë. Aleatët e Boshtit fillimisht avancuan kundër përpjekjeve të dëshpëruara, por të pasuksesshme të Ushtrisë së Kuqe. Në betejën për rrethimin e Kievit, qyteti u vlerësua si një "Qytet Hero", sepse rezistenca nga Ushtria e Kuqe dhe nga popullsia lokale qënë e egër. Më shumë se 600,000 ushtarë sovjetikë (ose një e katërta e Frontit Perëndimor Sovjetik) u vranë ose u zunë robër atje. Edhe pse shumica e ukrainasve luftuan së bashku me Ushtrinë e Kuqe dhe rezistencën sovjetike, disa elementë të fshehtë nacionalistë ukrainas krijuan një formacion nacionalist anti-sovjetik në Galici, Ushtrinë Kryengritëse Ukrainase (1942). Disa herë ajo u bë aleate me forcat naziste, ajo bëri edhe masakrat ndaj polakëve etnikë, dhe, pas luftës, vazhdoi të luftojë BRSS-në. Duke përdorur taktikat e luftës guerile, kryengritësit synuan vrasje dhe terror për ata që i perceptonin si përfaqësues, ose bashkëpunëtorë në çdo nivel me, shtetin sovjetik. Në të njëjtën kohë, Ushtria Çlirimtare e Ukrainës, një tjetër lëvizje nacionaliste, luftoi së bashku me nazistët. Në total, numri i ukrainasve etnikë që luftuan në radhët e ushtrisë sovjetike është vlerësuar nga 4.5 milion në 7 milionë. Rezistenca partizane guerrile pro – sovjetike në Ukrainë është vlerësuar nga 47.800 në fillim të pushtimit në 500.000 në kulmin e saj në vitin 1944, me rreth 50% ukrainas etnikë. Në përgjithësi, shifrat e Ushtrisë Kryengritëse Ukrainase nuk janë shumë të besueshme, me shifra duke filluar diku nga 15,000 në 100.000 luftëtarë. Shumica e RSS të Ukrainës u organizua në kuadër të Reichskommissariatit të Ukrainës, me qëllimin për të shfrytëzuar burimet e saj dhe vendosjen eventuale të gjermanëve. Fillimisht, disa ukrainas perëndimorë, të cilët i ishin bashkuar Bashkimit Sovjetik në 1939 nën presion, i përshëndetën gjermanët si çlirimtarë. Por sundimi brutal gjerman në territoret e okupuara përfundimisht i ktheu mbështetësit e tyre kundër tyre. Administratorët nazistë të territoreve të pushtuara sovjetike bënë pak përpjekje për të shfrytëzuar pakënaqësinë e ukrainasve me politikat ekonomike dhe politike staliniste. Në vend të kësaj, nazistët ruajtën sistemin e fermave kolektive, bënë sistematikisht nga politika gjenocidale kundër hebrenjve, deportuan njerëz për të punuar në kampet e punës së detyruar në Gjermani, dhe filluan një shpopullim sistematik të Ukrainës (së bashku me Poloninë) për ta përgatitur atë për kolonizimin gjerman. Ata bllokuan transportin e ushqimit në lumin Kiev. Pjesa më e madhe e luftimeve të Luftës së Dytë Botërore u zhvillua në Frontin Lindor. Është vlerësuar se 93% e të gjitha viktimave gjermane ishin të Frontit Lindor. Humbjet e përgjithëshme të shkaktuara mbi popullsinë e Ukrainës gjatë luftës janë vlerësuar në midis pesë dhe tetë milion, duke përfshirë mbi gjysmë milioni hebrenj të vrarë nga Einsatzgruppen, nganjëherë me ndihmën e bashkëpunëtorëve vendas. Nga rreth 8.7 milion trupash sovjetike që ranë në luftë kundër nazistëve, 1,4 milion ishin ukrainas etnikë. Dita e Fitores festohet si një nga dhjetë festat kombëtare ukrainase. Periudha pas Luftës së Dytë Botërore Republika u dëmtua rëndë nga lufta, dhe kjo kërkoi përpjekje të mëdha për tu rimëkëmbur. Më shumë se 700 qytete dhe qyteza dhe 28.000 fshatra u shkatërruan. Situata u përkeqësua nga uria në 1946–1947, e cila u shkaktua nga një thatësirë dhe infrastruktura e shkatërruar nga lufta. Numri i të vdekurve të deklaruar nga kjo uri është i ndryshëm, por edhe vlerësimi më i ulët është në dhjetëra mijëra. Në vitin 1945, RSS e Ukrainës u bë një nga anëtarët themelues të organizatës së Kombeve të Bashkuara. Kompjuteri i parë sovjetik , MESM (Малая Электронно-Счетная Машина, Makina e Vogël Elektronike Llogaritëse), u ndërtua në Institutin e Elektroteknologjisë të Kievit dhe filloi nga puna në vitin 1950. Spastrimi etnik i pas luftës ndodhi në Bashkimin Sovjetik të sapo zgjeruar. Që nga 1 janari i vitit 1953 ukrainasit ishin të dytët, pas rusëve midis të "dëbuarve të veçantë" të rritur, duke përbërë 20% të totalit. Përveç kësaj, mbi 450.000 gjermanë etnikë nga Ukraina dhe më shumë se 200.000 Tatarë të Krimesë ishin viktima të dëbimeve me forcë. Pas vdekjes së Stalinit në vitin 1953, Nikita Hrushovi u bë udhëheqës i ri i BRSS-së. Duke shërbyer si Sekretari i Parë i Partisë Komuniste të RSS të Ukrainës në 1938–49, Hrushovi e njihte mirë Republikën. Pas marrjes së pushtetit në gjithë Bashkimin Sovjetik, ai filloi të theksojë miqësinë midis kombeve Ukrainës dhe Rusisë. Në vitin 1954, përvjetori i 300 i Traktatit të Perejaslavit u festua gjerësisht. Krimeja u transferua nga Republika Federative Socialiste Sovjetike e Rusisë në RSS të Ukrainës. Në vitin 1950, republika e kishte tejkaluar plotësisht nivelin e para-luftës të industrisë dhe të prodhimit. Gjatë planit pesë vjeçar 1946–1950, gati 20% e buxhetit Sovjetik ishte investuar në Ukrainën Sovjetike, një rritje prej 5% nga planet e paraluftës. Si rezultat, fuqia punëtore e Ukrainës u rrit 33.2% 1940–1955, ndërsa prodhimi industrial u rrit 2.2 herë në të njëjtën periudhë. Sovjetike Ukraina u bë shpejt një lider evropian në prodhimin industrial, dhe një qendër e rëndësishme e industrisë së armëve sovjetike dhe e hulumtimit të teknologjisë së lartë. Një rol i tillë i rëndësishëm rezultoi në një ndikim të madh të elitës lokale. Shumë anëtarë të udhëheqjes sovjetike erdhën nga Ukraina, sidomos Leonid Brezhnjevi. Ai më vonë rrëzoi Hrushovin dhe u bë lideri sovjetik në vitet 1964–1982. Shumë sportistë, shkencëtarë dhe artistë të shquar sovjetikë vinin nga Ukraina. Më 26 prill 1986, një reaktor i energjisë bërthamore në Çernobil shpërtheu, duke rezultuar në Katastrofën e Çernobilit, aksidenti më i rëndë i një reaktori bërthamor në histori. Ky ishte i vetmi aksident që ka marrë shkallën më të lartë të mundshëm 7 nga Shkalla e Ngjarjeve Ndërkombëtare Bërthamore, duke treguar një "aksident të madh", deri katastrofën bërthamore të Fukushima Daiichi në mars 2011. Në kohën e aksidentit, 7 milionë njerëz jetonin në territoret e ndotura, duke përfshirë 2.2 milion në Ukrainë. Pas aksidentit, qyteti i ri i Slavutiçit u ndërtua jashtë zonës së ndaluar për të strehuar dhe mbështetur punonjësit e uzinës, e cila u çmontua në vitin 2000. Një raport i përgatitur nga Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike dhe Organizata Botërore e Shëndetësisë rezultonin 56 vdekje të drejtpërdrejta në aksident dhe vlerësohen rreth 4,000 vdekje nga kanceri më vonë. Pavarësia Më 16 korrik 1990, parlamenti i ri miratoi Deklaratën e Sovranitetit Shtetëror të Ukrainës. Deklarata themeloi parimet e vetëvendosjes së kombit të Ukrainës, demokracisë, pavarësisë politike dhe ekonomike të saj, dhe prioritetin e ligjit të Ukrainës për territorin ukrainas kundrejt ligjit Sovjetik. Një muaj më parë, një deklaratë e ngjashme u miratua nga parlamenti i RFSS të Rusisë. Kjo filloi një periudhë konfrontimi midis qendrës sovjetike, dhe autoriteteve të reja të republikës. Në gusht të vitit 1991, një fraksion konservator midis udhëheqësve komunistë të Bashkimit Sovjetik u përpoq me një grusht shteti të hiqte Mihail Gorbaçovin dhe të rivendoste pushtetin e partisë komuniste. Pas përpjekjes së dështuar, më 24 gusht 1991 parlamenti ukrainas miratoi Aktin e Pavarësisë në të cilin parlamenti e deklaroi Ukrainën shtet të pavarur demokratik. Referendumi dhe zgjedhjet e para presidenciale u mbajtën më 1 dhjetor 1991. Atë ditë, më shumë se 90 % e elektoratit shprehën mbështetjen e tyre për Aktin e Pavarësisë, dhe ata zgjodhën kryetar të parlamentit, Leonid Kravçuk për të shërbyer si President i parë i vendit. Në takimin në Brest, Bjellorusi më 8 dhjetor, të pasuar nga mbledhja në Alma Ata më 21 dhjetor, udhëheqësit e Bjellorusisë , Rusisë dhe Ukrainës, shkrihet zyrtarisht Bashkimi Sovjetik dhe formohet Bashkësia e Shteteve të Pavarura (CIS). Edhe pse ideja e një kombi të pavarur ukrainas më parë nuk kishte ekzistuar në shekullin e 20-të në mendjet e politikëbërësve ndërkombëtarë, Ukraina fillimisht ishte parë si një republikë me kushte të favorshme ekonomike në krahasim me rajonet e tjera të Bashkimit Sovjetik. Megjithatë, vendi përjetoi ngadalësim më të thellë ekonomik se disa nga ish-republikat e tjera sovjetike. Gjatë recesionit, Ukraina humbi 60% të PBB-së saj nga 1991 deri në 1999, dhe pësoi një normë inflacioni pesëshifror. Të pakënaqur me kushtet ekonomike, si dhe sasia e krimit dhe korrupsionit në Ukrainë, ukrainasit protestuan dhe organizuan greva. Ekonomia e Ukrainës u stabilizua nga fundi i viteve 1990. Një monedhë e re, hryvnia, u prezantua në vitin 1996. Që nga viti 2000, vendi gëzoi rritje të qëndrueshme reale ekonomike mesatarisht rreth shtatë për qind në vit. Një kushtetutë e re e Ukrainës u miratua nën Presidentin e dytë Leonid Kuçma në vitin 1996, e cila e ktheu Ukrainën në një republikë gjysmë-presidenciale dhe krijoi një sistem të qëndrueshëm politik. Kuchma, megjithatë, ishte kritikuar nga kundërshtarët për korrupsion, mashtrim zgjedhor, dekurajimin e fjalës së lirë dhe përqendrimin e shumë pushteti në zyrën e tij. Ai gjithashtu transferoi në mënyrë të përsëritur pronën publike në duart e oligarkëve besnikë. Revolucioni Portokalli Në vitin 2004, Viktor Janukoviç, në atë kohë kryeministër, u shpall fitues i zgjedhjeve presidenciale, të cilat ishin manipuluar në masë të madhe, siç vendosi më vonë Gjykata e Lartë e Ukrainës. Rezultatet shkaktuan një protestë publike në mbështetje të kandidatit të opozitës, Viktor Jushçenko, i cili sfidoi rezultatin e zgjedhjeve. Kjo rezultoi në Revolucionin Portokalli paqësor, duke e çuar Viktor Jushçenko dhe Julia Timoshenkon në pushtet, ndërsa Viktor Janukoviçin në opozitë. Janukoviçi kthye në pushtet në vitin 2006, kur ai u bë kryeministër në Aleancën e Bashkimit Kombëtar, deri në zgjedhjet e parakohshme në shtator 2007 që bënë Timoshenkon kryeministre përsëri. Mosmarrëveshjet me Rusinë mbi borxhet për gazin natyror ndërprenë për një kohë të shkurtër të gjitha furnizimet me gaz në Ukrainë në vitin 2006 dhe përsëri në vitin 2009, duke çuar në mungesa të gazit në disa vende të tjera evropiane. Viktor Janukoviçi u zgjodh President në vitin 2010 me 48% të votave. Euromejdani dhe revolucioni i vitit 2014 Protestat e Euromejdanit (Ukrainisht: Євромайдан, fjalë për fjalë "Euroshesh") filluan në nëntor 2013, kur qytetarët e Ukrainës kërkuan integrim më të fuqishëm në Bashkimin Evropian. Demonstratat u nxitën nga refuzimi për të nënshkruar një marrëveshje asociimi me BE-në, të cilën Janukoviçi e quajti si të pafavorshme për Ukrainën. Ndërkohë, vazhduan demonstratat në Euromejdan dhe trazira civile në Ukrainë, qëllimi i të cilave evoluoi për të përfshirë thirrjet për dorëheqjen e presidentit Janukoviç dhe qeverisë së tij. Dhuna u përshkallëzua pas 16 janarit 2014, kur qeveria pranoi ligjet Bondarenko-Olijnik, të njohur edhe si ligje anti-protestë. Demonstruesit anti-qeveritare zunë ndërtesat në qendër të Kievit, duke përfshirë edhe ndërtesën e Ministrisë së Drejtësisë dhe trazirat lanë 98 të vdekur dhe mijëra të plagosur në 18-20 shkurt. Për shkak të protestave të dhunshme më 22 shkurt 2014, Anëtarët e Parlamentit e konsideruan presidentin jo në gjendje të përmbushë detyrat e tij, e shkarkoi atë dhe ushtroi kompetencat kushtetuese për të thirrur zgjedhjet në 25 maj për të zgjedhur zëvendësuesin e tij. Më 1 mars, parlamenti i Rusisë miratoi një kërkesë nga Presidenti Vladimir Putin që lejonte dislokimin e trupave ruse në Ukrainë, në përgjigje të krizës së Krimesë. Trupat ruse u mobilizuan në të gjithë Krimenë dhe juglindje të Ukrainës, veprime të dënuara nga shumica e botës perëndimore. Pushtimi i Rusisë në Ukrainë Rusia sulmoi Ukrainën. Rreth orës 5 të mëngjesit të 24 shkurtit 2022, Putin urdhëroi një pushtim të Ukrainës. Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Ukrainës Me 603.628 km² dhe me një vijë bregdetare prej 2.782 km, Ukraina është shteti i 44-t më i madh në botë (pas Republikës së Afrikës Qendrore). Ajo është shteti më i madh tërësisht europian dhe vendi i dytë më i madh në Europë (pas pjesës evropiane të Rusisë). Ajo shtrihet midis gjerësive gjeografike 44° dhe 53° veri dhe gjatësive gjeografike 22° dhe 41° lindje. Terreni i Ukrainës përbëhet kryesisht nga fusha pjellore (ose stepat) dhe rrafshnalta, të përshkuara nga lumenj si Dniepër, Severskij Donec, Dniestër dhe Buhi Jugor që rrjedhin në jug drejt Detit të Zi dhe Detit të vogël Azov. Në jugperëndim, delta e Danubit formon kufirin me Rumaninë. Rajonet e tij të ndryshme kanë karakteristika të ndryshme gjeografike duke filluar nga malësitë në ultësira. Malet e vetme të vendit janë Malet Karpate në perëndim, nga të cilët më i larti është Hora Hoverla me 2.061 metra dhe Malet e Krimesë, në skajin më jugor, përgjatë bregdetit. Megjithatë Ukraina ka gjithashtu një numër i rajonesh malore të tilla si Rrafshnalta Volin-Podillia (në perëndim) dhe Rrafshnalta Pranë-Dnieprit (në bregun e djathtë të Dnieprit). Në lindje janë të kurrizet jug-perëndimore të Rrafshnaltës së Rusisë Qendrore, mbi të cilat kalon kufiri me Rusinë. Pranë Detit Azov gjenden Kreshtat e Donecit dhe Rrafsnalta Pranë Azovit. Dëbora e shkrirë nga malet ushqen lumenjtë dhe ndryshimet natyrore në lartësi formojnë rënie të menjëhershme në lartësi dhe krijojnë shumë mundësi për të formuar ujëvarat. Burimet e rëndësishme natyrore në Ukrainë përfshijnë mineralin e hekurit, qymyrguri, mangan, gaz natyror, naftë, kripë, squfur, grafit, titan, magnez, kaolinë, nikel, merkur, drurë dhe një sasi të madhe të tokës së punueshme. Pavarësisht nga kjo, vendi përballet me një numër të çështjeve kryesore mjedisore si furnizimin joadekuate me ujë të pijshëm, ndotja e ajrit dhe ujit dhe shpyllëzimi, si dhe ndotje rrezatimi në veri-lindje nga aksidenti i vitit 1986 në Centralin Bërthamor të Çernobilit. Riciklimi i mbeturinave toksike shtëpiake është ende në hapat e para në Ukrainë. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetëror Ndarja administrative Artikulli kryesor Ndarja administrative Sistemi i ndarjes administrative të Ukrainës reflekton statusin e vendit si një shtet unitar (siç thuhet në kushtetutën e vendit) me regjime ligjore dhe administrative të unifikuara për çdo njësi. Ukraina është i ndarë në njëzet e katër obllaste (provinca) dhe një republikë autonome, Krimeja. Përveç kësaj, qytetet e Kievit, kryeqytetit, dhe Sevastopolit, kanë një status të veçantë ligjor. Të 24 provincat dhe Krimeja janë ndarë në 490 rrethe, apo njësi administrative të nivelit të dytë. Zona mesatare e një rrethi ukrainas është 1,200 km². Popullsia mesatare e një rrethi është 52,000 njerëz. Zonat urbane (qytete) ose mund të jenë në varësi të shtetit (si në rastin e Kievit dhe Sevastopolit), ose në varësi të provincave, ose rretheve, në varësi të popullsisë së tyre dhe rëndësisë social-ekonomike. Njësitë më të ulëta administrative përfshijnë vendbanimet të tipit urbane, të cilat janë të ngjashme me komunitetet rurale, por janë më të urbanizuara, duke përfshirë ndërmarrjet industriale, objekte shkollore dhe lidhjet e transportit, si dhe fshatrat. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Ukrainës Ekonomia e Ukrainës veçohet për nxjerrjen e gazit natyror dhe naftës. Po ashtu si faktorë themelorë është edhe xehetaria, ku vlen të veçohen nxjerrja e qymyrit, uraniumit, hekurit, plumbit, magnezit dhe zinkut. Ukraina është prodhues i fortë i energjisë elektrike e cila krijohet në disa centrale, për shumicën është e njohur centrali bërthamor i Çernobilit. Industria është e zhvilluar duke filluar nga bazat e saj me përfitimin e lëndës së parë industriale si çeliku, metalet tjera dhe substancat kimike. Industria prodhuese e Ukrainës mbulon një segment të gjerë duke filluar nga industria e tekstilit, elektropajisjeve, armatimit, makinave, automjeteve transportuese si dhe ndërtimtaria e anijeve. Për zhvillimin e bujqësisë, Ukraina ka mundësi të gjëra. Ukraina ndryshe quhet edhe "Drithnaj e Evropës". Kështu në arat e saj mbillen drithërat, panxharsheqeri, patatet, perimet si dhe duhani. Po ashtu edhe kultivimi i llojeve të ndryshme të kafshëve e bënë blegtorinë një element të rëndësishëm të ekonomisë së përgjithshme të Ukrainës. Demografia Artikulli kryesor Demografia e Ukrainës Ukraina numëron një popullsi diçka më të madhe se 51,3 milion banorë nga të cilët 72,7% janë ukrainas dhe 21,1% rusë. Në demografinë e Ukrainës edhe pse nuk luan një rol të madh gjenden edhe shqiptarët (Shqiptarët e Ukrainës) me fshatrat e tyre. Numri i banorëve: 3308 Folës të shqipes: 1740 Folës të ukrainishtes: 301 Folës të rusishtes: 1181 Kultura Artikulli kryesor Kultura e Ukrainës Rrjeti i komunikacionit është i dendur, ka portën e njohur detare në Odesa (Odessa) ndërsa në Borispol afër Kievit (Kiew) është porta ajrore më e njohur e Ukrainës. Ushtria dhe policia Ushtria e Ukrainës është pjesëmarrëse në KFOR si dhe policia e Ukrainës në kuadër të policisë së UNMIK-ut. Përderisa aktiviteti i ushtarakëve ukrainas nuk është veçuar deri më tani aktiviteti i policisë është bërë i njohur me rastin e çlirimit të gjyqit të Mitrovicës nga serbët i nxitur prej Beogradit. Në këtë aksion pothuajse që të gjithë pjesëmarrësit e policisë polake dhe ukrainase u lënduan, disa rëndë e disa lehtë ndërsa nga lagët gjeti vdekjen polici ukrainas Ihor Kynal. Lidhje të jashtme

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Uganda?

Uganda ndodhet në pjesën lindore të Afrikës dhe është një vend kontinental. Kufirit tokësor i Ugandës përshkohet nga kufiri me Sudanin në veri, me Keninë në lindje, me Tanzaninë e Ruandën në jug, dhe RD të Kongos në perëndim. Republika e Ugandës zë një sipërfaqe prej 241 038 km2 në të cilën jetojnë diçka më shumë se 22 milion banorë, shumica e të cilëve janë banatu/banatinë. Kryeqytet i republikës është Kampala dhe gjuhë zyrtare shtetërore janë anglishtja dhe një gjuhë e quajtur suaheli. Sipas Kushtetutës së nxjerrë më 1995 Uganda është një republikë presidenciale. Sipërfaqja e Ugandës në pjesën më të madhe është e ngritur në nivel të Afrikës Qendrore. Është e brishtë me disa ishuj dhe vullkane dhe mbi të sundon një klimë tropikale e vendeve në lartësi të dukshme mbi detare. Historia Që nga 1500-ta është bërë themelimi i një forme shtetërore nga Hima, ndër të tjerat nga 1660 e njohur edhe si Buganda. Ky vend i nënshtrohet sundimit britanikë më 1890, dhe nga 1922-ta letrat e evropianëve paraqite si pjesë e Afrikës lindore britanike. Shpallja e pavarësisë së Ugandës është bërë më 1962 nën presidentin e shtetit, Mbretini Mutesa i II-të i cili më 1966 u rrëzua nga M.Oboti (M. Obote). Pas këtij ndiqe një drejtim i një lloj socializmi autoritar i cili nga viti 1971 deri 1979 shndërrohet në diktaturë. Pas periudhës së diktaturës, pason zgjedhja ushtarake e drejtuar nga Idi Amin Dada, zgjedhe e cila merr fund me kthimin e Obotit në vitin 1980 (dei 1985). Me ndihmën e një puçi ushtarakë vije në fuqi presidenti Y. Museveni (nga 1986-ta) i cili ndërmori disa reforma ekonomike dhe politike. Politika Gjeografia Artikulli kryesorë : Gjeografia e Ugandës Sipërfaqja e përgjithshme e Ugandës 236,040 km2 prej së cilës 36,330 km2 janë ujë. Uganda shtrihet rreth koordinatave gjeografike 1 00 ‘‘‘V’’’, 32 00 ‘‘‘P’’’. Uganda nuk ka bregdet përpos daljeve në liqenet e shumta dhe në liqenin e madh Viktoria ndërsa ka një vijë kufitare prej 2,698 km të gjatë. Klima në Ugandë është tropikale dhe në përgjithësi mund të ndahet në dy sezone të reshjeve, atë nga dhjetori deri në shkurt dhe nga qershori deri në gusht. Në pjesën verilindore është një klimë gjysmë shkretinore. Relievi i Ugandës përbëhet kryesisht nga rrafshet e përmbyllura nga malet anash. Pika më e ultë e relievit 621 m është në liqenin Albert dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 5,110 metrave te pika Margarita në malet Stanley (ang.: Margherita Peak on Mount Stanley ), në kufi me RD Kongos. Ekonomia Mbjellja e kallamoqit, kultivimi i bananeve për eksport, kafesë, mëndafshit, çajit, panxharsheqerit paraqesin degët më të rëndësishme të bujqësisë së Ugandës ekonomia e së cilës është e zhvilluar edhe në peshkimin, nxjerrjen e xehes së bakrit. Partnerë kryesorë të tregtisë së Ugandës janë Kenia, Britania e madhe dhe ShBA-ja. Rrjeti i transportit nuk është aq i zhvilluar, ka një linjë hekurudhore të quajtur linja për në Mombasa. Dallohet lundrimi në liqenin Viktoria (Victoria see) dhe porta ajrore internacionale në Entebe (Entebbe). Demografia Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete Ugandë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Tuvalu për vizitorët

Tuvalu është shtet në jug të Oqeanit Paqësorë, një Monarki konstitucionale e Komonveltit britanikë, zë ishujt Elise (Ellice) me 26 km2 me një popullsi prej diku 10 000 banorëve. Kryeqytet ka Funafutin dhe si gjuhë zyrtare shtetërore është tuvalunishtja (dialekt polonezë) dhe anglishtja. Grupi i ishujve përbëhet nga nëntë Atollet dhe popullsia është poloneze. Zhvillohet peshkim dhe nga 1 tetori i 1978 është shpallur i pavarur Historia Politika Me daten 18.11.2010 shteti i Tuvaluse ka njohur pavaresine e Republikes se Kosoves, duke u bere keshtu shteti i 72-te qe e ka njohur pavaresine. Gjeografia Ekonomia Demografia Kultura Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Shtete Tuvalu

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion mbi Turqia

Turqia (turqisht: Türkiye), zyrtarisht njohur si Republika e Turqisë (turqisht: Türkiye Cumhuriyeti), është një shtet transkontinental në Euroazi, që shtrihet kryesisht në Azinë e Vogël dhe me një pjesë të vogël në Gadishullin Ballkanik në Evropë. Turqia është një republikë parlamentare, demokratike e sekulare me një trashëgimi të shumëllojshme kulturore. Turqia kufizohet me tetë vende: me Greqinë në perëndim; me Bullgarinë në veriperëndim; me Gjeorgjinë në verilindje; me Armeninë, Azerbajxhanin e Iranin në lindje, me Irakun në juglindje dhe me Sirinë në jug. Turqia në perëndim laget nga Deti Marmara, në veri nga Deti i Zi dhe në jug nga Deti Mesdhe. Bosfori, Egjeu dhe Dardanelet e ndajnë Trakinë dhe Azinë e Vogël; gjegjësisht Evropën dhe Azinë. Vendndodhja e Turqisë i ka dhënë asaj rëndësi gjeografike e politike dhe strategjike përgjatë historisë. Turqia ka qenë e banuar që në paleolit nga qytetërime të ndryshme të lashta anadollake, siç ishin asirianët, greqishtfolësit antike, trakët, frigët, urartët dhe armenët. Pas pushtimit nga Leka i Madh, kjo trevë u helenizua, një proces që vazhdoi edhe gjatë Perandorisë Romake dhe gjatë kalimit në Perandorinë Bizantine. Selxhukët filluan mërgimin në këtë trevë në shekullin XI, duke filluar kështu procesin e turqizimit, që u përshpejtua pas fitores së selxhukëve ndaj bizantinëve në Betejën e Mancikertit në vitin 1071. Sulltanati i Rumit sundoi Azinë e Vogël deri në pushtimin mongol më 1243, kur u shpërbë në disa principata të vogla turke. Në mesin e shekullit XIV, osmanët filluan të bashkojnë Anadollin dhe të krijojnë një perandori që do të përfshinte shumicën e Evropës juglindore, Azisë perëndimore dhe Afrikës veriore, duke u bërë kështu një fuqi e madhe në Euroazi dhe Afrikë gjatë fillimit të kohës së re. Perandoria Osmane arriti kulmin e fuqisë së saj në shekullin XVI, veçanërisht gjatë sundimit (1520–1566) të sulltan Sylejmanit të Madhërishëm. Ajo mbeti e fuqishme dhe pati ndikim të madh për dy shekuj, derisa dështime të rëndësishme si Lufta e madhe turke (1683–99) dhe Lufta ruso-turke (1768–74) e detyruan të heqë dorë nga territore strategjike në Evropë, duke sinjalizuar kështu humbjen e fuqisë ushtarake dhe pasurisë së dikurshme. Reforma e Tanzimatit e shekullit XIX, që kishte për qëllim modernizimin e shtetit osman, dëshmoi të jetë e papërshtatshme në shumicën e fushave dhe të ndalojë shpërbërjen e perandorisë. Në vitin 1876 u miratua kushtetuta osmane dhe u themelua parlamenti, i cili u pezullua nga sulltan Abdylhamidi II në vitin 1878, për tu rikthyer nga xhonturqit në vitin 1908. Po në atë vit, Bullgaria shpalli pavarësinë dhe Austro-Hungaria aneksoi Bosnjën dhe Hercegovinën. Lufta italo-turke (1911–1912) nxiti Lidhjen e Ballkanit për të filluar Luftërat Ballkanike (1912–1913), të cilat i shkaktuan Perandorisë Osmane humbjen e shumicës së territoreve të mbetura në Evropë dhe shkaktoi fillimin e pastrimit etnik më të madh ndaj myslimanëve osmanë në Gadishullin Ballkanik që nga Lufta ruso-turke (1877-1878), duke rezultuar në shpërngulje masive të myslimanëve në drejtim të Azisë së Vogël. Zhgënjimet nga këto humbje sollën në grushtin e shtetit osman të viti 1913, ku vendi u vendos nën kontrollin e tre pashallarëve, të cilët vendosën t'i bashkohen Fuqive qendrore në Luftën e Parë Botërore (1914–1918), të cilët në fund të fundit u mundën nga Fuqitë aleate. Pas luftës, konglomerati i territoreve dhe popujve që formonin Perandorinë Osmane u shpërbë në disa shtete të reja. Lufta turke për pavarësi (1919–1922), e nisur nga Mustafa Qemal Ataturku dhe kolegët e tij kundra Fuqive Aleate pushtuese, rezultoi në heqjen e monarkisë në vitin 1922 dhe themelimin e Republikës së Turqisë në vitin 1923, ku si kryetar i parë u zgjodh Ataturku. Turqia është anëtare e Organizatës së Kombeve të Bashkuara, një anëtare e hershme e NATO-s dhe anëtare themeluese e OECD-ës, OSCE-së, G-20-s dhe Organizatës së Bashkëpunimit Islam. Pasi u bë një nga anëtaret e para të Këshillit të Evropës në vitin 1949, Turqia u bë një anëtare e asociuar e Bashkësisë Evropiane Ekonomike në vitin 1963, u anëtarësua në Bashkimin Doganor të Bashkimit Evropian në vitin 1995 dhe filloi negociatat e anëtarësimit me Bashkimin Evropian në vitin 2005. Ekonomia në rritje e Turqisë dhe nismat diplomatike të saj kanë çuar në njohjen e saj si fuqi rajonale. Etimologjia Emri i Turqisë (turqisht: Türkiye) bazohet në etnonimin Türk. Përdorimi i parë i dokumentuar i termit "Türk" ose "Türük" si një autonim gjendet në mbishkrimet në gjuhën turkike të vjetër të Gok turqëve (turqisht: Göktürkler, "Turqit qiellorë") të Azisë qendrore (rreth shekullit VIII). Fjalë greke Tourkia (greqisht: Τουρκία) është përdorur nga perandori bizantin Konstandini VII Porfirogjeni në librin e tij "Mbi administratimin e Perandorisë" (latinisht: De Administrando Imperio), edhe pse ai me fjalën "turq" gjithmonë ai iu referua magjarëve. Në mënyrë të ngjashme edhe Perandoria mesjetare Hazare, një shtet turkik në brigjet veriore të Detit të Zi dhe Liqenit Kaspik, njihej si Tourkia ("Vendi i turqëve") në burimet bizantine. Perandoria Osmane shpesh njihej si Turqi ose Perandoria Turke në mesin e bashkëkohësve evropian të saj. Gjeografia Turqia është një vend që shtrihet në dy kontinente në atë Evropian dhe Aziatik. Është i rrethuar nga veri me Detin e Zi, nga jugu me Detin Mesdhe dhe perëndim me Detin Egje. Në veriperëndim ndodhet Deti Marmara. Teritori aziatik i Turqisë kufiziohet me Gjeorgjinë, Armeninë dhe Azerbajxhani në verilindje; Irani në lindje, Iraku dhe Siria në jug. Teritori europian kufizohet me Greqinë e Bulgarinë. Në Turqi mbizotëron vargmali euroaziatik që shtrihen nga lindja a perëndim: me malin Pontici dhe përfundon me malin Tauro. Maja më e lartë është mali Ararat (5167 m). Mund të përmendim dhe malet Elmadag, Karabuk e Bozdaglar. Lumi më i rëndësishem është Tigri e Eufrat, të cilit i shtohet lumi Meriç, Ergene e Gediz. Vendi ndahet në tre zona klimaterike: Klima është oqeanike në bregdetin e Detit të Zi, subtropikale në Mesdhe dhe Egje bregdetit dhe kontinentale në të brendshme (Rrafshnalta e Andollidës). Cilësohet me reshje të vogla dhe me mungesë të ujit. Historia Artikulli kryesor Historia e Turqisë Pjesa evropiane e Turqisë ka qenë gjithnjë një qendër ballkanike, ndërsa rreth viteve 552 në Azinë e Mesme formohet Paria më e vjetër sunduese e popujve turk. Nën udhëheqjen e Osmanit I, që udhëhoqi nga 1299-s deri në 1326-n, turqit e ardhur nga Turkstani (Azia e Mesme) çlirohen nga selxhukët (edhe këta racë turke) dhe formojnë Turqinë e vjetër apo Perandorinë Osmane e cila në shekullin XIV / XV u zgjerua përtej ishullit ballkanik. Sulltan Mehmedi II që udhëhoqi nga 1451-1481 arrin të marrë në dorë Kostandinopojën (Stambolli) që kishte mbetur si enklavë e rrethuar nga zgjerimi. Ndërsa Sulltan Selimi I që udhëhoqi perandorin nga 1512-a deri në 1520-n, e ngriti Stambollin në qendër të perandorisë së vet dhe pas pushtimit të Sirisë dhe Egjiptit (Misirin) në 1517-n e merr edhe nderin e Kalifit. Sulltan Sylejmani që udhëhoqi nga 1520-a (deri në 1566-n) gjatë viteve 1526-1541 pushton pjesën më të madhe të Hungarisë dhe në 1529-n e rrethon Vjenën. Deri në këtë kohë perandoria osmane kishte shtrirë sundimin e plotë apo kishte futur në ndikimin e vetë pjesë të mëdha të Azisë dhe Afrikës. Nën perandorin në këtë kohë gjendeshin ndër të tjerat edhe viset e bregut veriorë të Detit të Zi, Armenia, Mesopotamia, Arabia, Tripolitania, Tunizia dhe Algjeria. Me hyrjen në luftë të Rusisë kundër perandorisë osmane e cila gjendej në luftë me perandorinë Austro-Hungareze, sundimi osman fillon të lëkundet në pjesën evropiane. Në të njëjtën kohë ndikimi i kundërshtarëve në Parinë lokale të Ballkanit shkaktoi konflikte të brendshme në Perandorinë Osmane. Kështu nga këto Pari në shekullin e XIX formohen popuj krishterë sllavë si serbët, bullgarët dhe ortodoksët greqishtfolësit të cilët përdoren për luftimin e brendshëm të perandorisë. Bosnja dhe Hercegovina bie në dorë të Austro-Hungarisë në 1878-n, Pasha i Egjiptit gjithnjë e më shumë i ikën ndikimit të Sulltanit. Në pjesën lindore të Turqisë paraqitet problemi i armenëve, të cilin sulltani e zgjidhi me ashpërsi, në Mesdhe, Italia e pushton Tripolaninë (Tripoli, Libi) në 1911/1912-n. Dhe së fundi në Ballkan, lufta e I ballkanike e ngushton sundimin Osmanë në Trakinë lindore (Rumelinë). Reforma e Xhonturqve (turqit e rijnë) bëri që ata ta marrin sundimin mbi perandorin. Në luftën I botërore, perandoria hyn në luftë në anën e boshtit të fuqive të mesme. Më 1917/18-n prapë në lindje paraqitet problemi i armenëve, i cili përsëri zgjidhet me ashpërsi. Me marrëveshjen e Severes (Séveres) në 1920-n kufiri i perandorisë ngushtohet në Anatoli dhe i duhej ta njihte sundimin grek të Izmirit. Mirëpo Mustafa Qemal Pasha (më vonë Ataturku) në krye të forcave çlirimtare turke e dëboi ushtrinë e grekëve dhe aleatët në 1921/22-n nga Azia e Vogël dhe me Paqen e Luzianës (Lausanne) në 1922-n përfundon sundimi i sulltanit (aktualisht ishte Mehmedi VI). Në 1923-n thirret republika dhe president i parë i saj shpallet Mustafa Qemal Ataturku, ndërsa në 1924-n shpallet i pavlefshëm edhe Hilafeti. Ataturku ndërmerr reforma të shumta në bazë të zhvillimeve evropiane. Në luftën II botërore, Turqia i shpalli luftë Gjermanisë në shkurt të 1945-s, gati pas përfundimit të luftës. Në 1952-shin anëtarësohet në NATO dhe në 1955-n së bashku me Britaninë e Madhe, Irakun, Iranin dhe Pakistanin krijojnë paktin e quajtur Pakti i Bagdadit. Me ShBA-në në mars të 1959-s vendos një marrëveshje të sigurisë së mbrojtjes bilaterale. Pas tërheqjes së Irakut nga Pakti i Bagdadit, në 1959-n formohet CENTO. Në vitin 1960, ndodh një puç ushtarak dhe pas miratimit të kushtetutës së 1961-s, në 1965-n vjen qeveria e S. Demirelit, të cilën në 1971-shin armata turke e detyron të japë dorëheqje. Pas zgjedhjeve dhe lehtësimit të gjendjes së jashtëzakonshme (shtetrrethimit) pasojnë dy puçe ushtarake në 1974-n dhe 1980-n. Në 1982-shin, populli miraton një kushtetutë të re me të cilën përsëri instalohet një demokraci parlamentare dhe në 1983-shin mbahen zgjedhjet e lira. Gjatë vitit 1974, pas konfliktit në Qipro, trupat turke marrin nën mbrojtje pjesën veriore. Luftimi i Partisë së Kurdëve për Pavarësi (PKK) në Turqi dhe Irak, pas vitit 1991 merr përmasa më të gjera dhe në 1999-n, kapet udhëheqësi i kësaj partie A. Yçalani (Öcalan) i cili gjykohet me vdekje për disa aksione terroriste. Pas kësaj PKK-ja tërhiqet nga lufta e armatosur dhe vepron në Irak. Tendencat për një republikë islame të toleruar gjatë qeverisjes së Nexhmetin Erbakanit nga viti 1996-1997, nën ndikimin e opinionit dhe armatës turke u ndaluan. Pas vitit 1999 paraqiten afrimet në politikën me kundërshtarin e përhershëm Greqinë dhe pjesën jugore të Qipros. Nga fundi i po këtij viti merr statutin e kandidatit për anëtarësim në Bashkimin Evropian. Nga 1993-shi deri në 2000-shin president i shtetit ishte Demireli dhe nga 2000-shi A. N. Sezeri, nga 1999-a kryeministër ishte B Eçeviti (B. Ecevit). Sot Turqia eshte Republikë Parlamentare. Ndarja administrative Turqia ka një strukturë unitare sa i takon administrimit dhe ky aspekt është një nga faktorët më të rëndësishëm në formësimin e administratës publike turke. Kur tre pushtetet (ai ekzekutiv, legjislativ dhe gjyqësor) merren parasysh si funksionet kryesore të shtetit, administratës lokale i mbetet pak pushtet. Turqia ka një sistem unitar dhe jofederal dhe provincat janë në vartësi të shtetit. Administratat lokale janë themeluar të shërbejnë në vend dhe qeveria është e përfaqësuar nga prefektë dhe prefektë të qytetit. Përveç prefektëve dhe prefektëve të qytetit, zyrtarë të tjerë të lartë publikë emërohen nga qeveria qendrore në vend që të emërohen nga kryetarët e bashkive ose të zgjedhur nga zgjedhësit. Bashkitë turke kanë organe lokale legjislative (turqisht: belediye meclisi) për vendimmarrje në çështjet bashkiake. Brenda kësaj kornize unitare, Turqia është e ndarë në 81 provinca për qëllime administrative. Çdo provinë është e ndarë në qarqe, me një total prej 923 qarqesh. Turqia gjithashtu është e ndarë në 7 rajone dhe 21 nënrajone për qëllime gjeografike, demografike dhe ekonomike, megjithatë, ata nuk përfaqësojnë një strukturë administrative. Demografia Turqia ka mbi 74 milion banorë prej të cilëve 78% janë turq, 11% kurdë, dhe pjesa tjetër arabë, armenë e popuj ballkanik në perëndim. Feja dominuese është feja islame me 99% të popullsisë. Gjuha zyrtare e Turqisë është turqishtja, një gjuhë turke e cila është gjuha amtare e 84.5% të popullsisë së Turqisë. Sipas disa sondazheve, mes 78.1% dhe 81.3% e popullsisë së vendit indentifikohen si turq. Grupe të tjera etnike përfshijnë grupe të njohura ligjërisht (armenë, ortodoksët greqishtfolësit, hebrenj) dhe të panjohura ligjërisht (kurdë, çerkezë, arabë, shqiptarë, boshnjakë, gjeorgjezë dhe të tjerë). Kurdët janë pakica më e madhe etnike, duke përfshirë rreth 18% të popullsisë. Shumica e banorëve të Turqisë janë myslimanë synitë, ndërsa alevitët janë pakica më e madhe fetare, e ndjekur nga të krishterët dhe hebrenjtë. Politika Midis 1923-shit dhe 2018-s, Turqia ishte një demokraci përfaqësuese parlamentare. Një sistem presidencial u miratua me referendum në vitin 2017; sistemi i ri hyri në fuqi me zgjedhjet presidenciale në 2018-n dhe i jep presidentit kontroll të plotë të ekzekutivit, duke përfshirë fuqinë për të nxjerrë dekrete, për të emëruar kabinetin e tij, për të hartuar buxhetin, për të shpërndarë parlamentin duke thirrur zgjedhje të parakohshme dhe për të bërë emërime në burokracia dhe gjykatat. Zyra e kryeministrit është hequr dhe kompetencat e saj (së bashku me ato të kabinetit) i janë transferuar presidentit, i cili është kreu i shtetit dhe zgjidhet për një mandat pesëvjeçar me zgjedhje të drejtpërdrejta. Rexhep Taip Erdoan është presidenti i parë i zgjedhur me votim të drejtpërdrejtë. Kushtetuta e Turqisë rregullon kuadrin ligjor të vendit. Ai përcakton parimet kryesore të qeverisjes dhe e vendos Turqinë si një shtet unitar të centralizuar. Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga Presidenti, ndërsa pushteti legjislativ i është dhënë parlamentit njëdhomësh, të quajtur Asambleja e Madhe Kombëtare e Turqisë. Gjyqësori është nominalisht i pavarur nga ekzekutivi dhe legjislativi, por ndryshimet kushtetuese që hynë në fuqi me referendumet në 2007, 2010 dhe 2017 i dhanë pushtet më të madh presidentit dhe partisë në pushtet për emërimin ose shkarkimin e gjyqtarëve dhe prokurorëve. Gjykata Kushtetuese ngarkohet me vendimin mbi konformitetin e ligjeve dhe dekreteve me kushtetutën. Këshilli i Shtetit është gjykata e zgjidhjes së fundit për çështjet administrative dhe Gjykata e Lartë e Apelit për të gjitha të tjerat. Ekonomia Bujqësia veçohet me kultivimin e drithërave dhe panxharsheqerit; për eksport kultivohet rrushi, pemët jugore, mëndafshi, duhani, lajthitë dhe çaji. Blegtoria veçohet me kultivimin e dhenëve dhe dhive. Nxirren xehja e qymyrit, nafta, xehja e kromit, bakrit dhe baryt. Industria veçohet për sektorin e ushqimit, hekurit e çelikut, tekstilit dhe në jug e perëndim edhe industria kimike. Eksporti karakterizohet me eksportimin e produkteve bujqësore dhe xeheve në vendet partnere kryesore si Gjermania, ShBA-ja dhe Arabia Saudite. Të tjera Rrjeti i komunikacionit është i gjithanshëm, rrugë dhe hekurudha moderne, porte detare të njohura në Mersinë, Stamboll dhe Izmir, ndërsa në Ankara, Stamboll, Izmir dhe Antali janë portet ajrore ndërkombëtare më të njohura. Türk Silahlı Kuvvetleri Pushime Galeri Lidhje të jashtme Shoqatat kulturore shqiptare në Turqi: Shqiptaret në Turqi arnavutum Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : TRT-World Shqip Lajme per Shqiptare ne Turqi (News for Albanians in Turkey) Map of Turkey Turqia Economy and İnformation Mapas de Turquia Turkey pictures Turkey pictures Referime Shtete anëtare të NATO-s Shtete anëtare të Këshillit të Evropës Shtete anëtare të Kombeve të Bashkuara Shtete dhe territore të themeluara më 1923 Shtete në Evropë Shtete në Evropën Jugore Shtete në Azi Shtete në Azinë Perëndimore Shtete të Lindjes së Mesme Shtete në Ballkan

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Dua të di çdo gjë që është e mundur për të mësuar rreth Turkmenistani

Turkmenistani i njohur gjithashtu me emrin Turkmenia,është njëra nga shtetet turke në Azinë Qendrore. Turkmenistani kufizohet nga Afganistani në juglindje,Irani në jug dhe jugperëndim,Uzbekistani në lindje dhe verilindje, Kazakistani në veriperëndim dhe Deti Kaspik në perëndim. Në ditët e sotme Turkmenistani mbulon territorin që ka qenë udhëkryq i qytetërimeve për shekuj me rradhë. Qyteti Maria (në kohen mesjetare i njohur si Merv) ishte një nga qytetet më të mëdha të botës islame dhe një ndalesë e rëndësishme e "Rrugës së Mëndafshit". Në vitin 1881 Turkmenistani aneksohet nga Perandoria Ruse,ndërsa më vonë bëhet vatër e lëvizjeve anti-bolshevike në Azinë Qendrore.Në vitin 1924 Turkmenistani u bë republikë përbërëse e Bashkimit Sovjetik,e njohur si Republika Socialiste Sovjetike e Turkmenistanit (Turkmen SSR). Pavarsinë e arriti pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991. Turkmenistani në vitin 2012 arriti shkall të rritjes ekonomike (PBB) prej 11% pas rritjes së vazdhueshme për disa vite më rradhe, megjithëse ka një ekonomi të padiversifikuar të bazur në eksportin e një produkti të vetëm. Ajo posedon rezervën e katërt më të pasur në botë të burimit të gazit natyror. Edhe pse është e pasur me burime natyrore në zona të caktuara,pjesa më e madhe e vendit është e mbuluar nga shkretëtira Karakum (Rëra e Zezë). Qeveria Turkmene funksionon si partia e vetme shtetërore.Turkmenistani sundohej nga Presidenti shpirtëror Saparmurat Niyazov(i quajtur "Türkmenbasy", "udhëheqës i pakicës turke")deri në vdekjen e tij të papritur më 21 dhjetor 2006. Gurbanguli Berdimuhamedow u zgjodh presidenti i ri më 11 shkurt 2007. Historia Në shekullin e VIII fiset turk-folëse Oghuz lëvizen nga Mongolia e sotme në pjesë e Azis Qendrore. Si pjesë e një konfederate të fuqishme të fiseve Oghuz formuan bazën moderne etnike të popullatës turkmene. . Në shekullin e X, emri "Turkmen" është aplikuar së pari nga grupet Oghuz të cilat e pranuan Islamin dhe filluan ta praktikojnë atë çdo ditë në Turkmenistan. Ata ishin nën sundimin e Perandorisë Selxhuke ,e cila përbëhej nga grupet Oghuz që jetonin në Iranin e sotëm dhe Turkmenistan. Ushtarët turkmen që ishin në shërbim të perandorisë luajtën një rol të rëndësishëm në përhapjen e kultures Turke,sidomos kur ata emigruan në drejtim të Azerbejxhanit të sotëm perëndimor dhe në Turqinë lindore. . Në shekullin e XII ,Turkmenët dhe fiset e tjera përmbysen Perandorinë Selxhuke. Në shekullin e ardhshëm,Mongolët morën tokat më veriore ku ishin të vendosura pakicat turke,të cilat i shpërndajnë drejt jugut duke kontribuar në formimin e grupeve të reja fisnore Në shekullin e XVI dhe XVIII u zhvilluan një seri ndarjesh në konfederatën midis fiseve nomade Turkmene të cilë mbetën të pa varur duke ngjallur frikë te shtetet fqinje të tyre. Deri në shekullin e XVI,shumica e këtyre fiseve ishin nën kontroll nominal të dy pushtuesve uzbekë KhivadheBukhoro . Ushtarët turkmen ishin një elemendt shumë i rëndësishëm i ushtris uzbeke të kësaj periudhe . Në shekullin e XIX ,bastisjet dhe kryengritjet nga grupi turkmen Yomudrezultuan me shpërndarjen e këtij grupi nga sundimtarët uzbekë. Sipas Paul R. Spickard, "Para pushtimit rus, Turkmenët ishin të njohur dhe kishin frikë për përfshirjen e tyre në tregtinë e skllevërve të Azisë Qendrore". Në fund të shekullit XIX forcat Ruse filluan pushtimin e territorit turkmen. Nga baza e tyre at Krasnovodsk (tani Turkmenbashi) në Detin Kaspik,Rusët përfundimisht mposhtën sunduesit (khanatën) uzbek.Në vitin 1881 rezistenca e fundit në territorin turkmen u shtyp në Betejën Geok Tepe, dhe menjëherë pas kësaj Turkmenistani ishte aneksuar, bashkë me territorin fqinj Uzbekistanin, në Perandorinë Ruse. Në vitin 1916 pjesëmarrja e Perandorisë Ruse në Luftën e Parë Botërore rezononte në Turkmenistan, si një revoltë antireduktimi ushtarak që përfshiu shumicën e rusëve të Azisë Qendrore. Edhe pse Revolucioni Rus i vitit 1917 ka pasur pak ndikim të drejtpërdrejtë, në vitin 1920 u bashkuan forcat Kazake,turkmen,kirgize, dhe Uzbeke në të ashtuquajturës Rrebelimi Basmachi kundër sundimit të sapo formuar të Bashkimit Sovjetik . [8] Në vitin 1924 Republika Socialiste Sovjetike Turkmene u formua nga krahina cariste e Transkapis. Nga fundi i viteve 1930, riorganizimi sovjetik i bujqësisë kishte shkatërruar atë që mbeti prej jetesës nomade në Turkmenistan, dhe Moska kontrollonte jetën politike. Tërmeti në Ashgabat i vitit 1948 la të vrarë më shumë se 110.000 njerëz, që arrijnë deri në dy të tretat e popullsisë së qytetit. Gjatë gjysmës tjetër të shekullit , Turkmenistani luajti një rol të formimit të ekonomisë brenda Bashkimit Sovjetikdhe mbeti jashtë rrjedhës së ngjarjeve të mëdha botërore. Edhe lëvizja e madhe liberalizimi që tronditi Rusinë në fund të viteve 1980 pati ndikim të vogël. Megjithatë, në vitin 1990 udhëheqja Sovjetike Supreme e Turkmenistanit shpalli sovranitetin si një reagim nacionalistë ndaj shfrytëzimit të perceptuar nga Moska.Edhe pse Turkmenistani ishte i papërgatitur për pavarësi dhe lideri komunist Saparmurad Niyazov parapëlqente të qëndronin në kuadër të Bashkimit Sovjetik, fragmentimi i atij subjekti e detyroi atë që në tetor të vitit 1991 të thirrë një referendum kombëtar që ta miratonte pavarësinë e Turkmenistanit. Pas pavarësisë Niyazov vazhdoi detyrën si shef i shtetit, duke zëvendësuar komunizmin me një markë unike të nacionalizmit të pavarur qëpërforcohet nga një kult i përhapur i personalitetit. Një referendum i mbajtur në vitin 1994 dhe legjislacioni i vitit 1999 hoqi kërkesat e mëtejshme të rizgjedhjes së mëtutjeshme për president (edhe pse në vitin 1992 ai dominoi plotësisht në zgjedhjet presidenciale në të cilat ai kandidoi), duke e bërë atë në mënyrë efektive president për tërë jetën. Gjatë qëndrimit të tij, Niyazov bëri spastrime të shpeshta të zyrtarëve publikë dhe të organizatave të suprimuara që konsideroheshin kërcënuese. Gjatë epokës post-sovjetike, Turkmenistani ka marrë një pozicion neutral në pothuajse të gjitha çështjet ndërkombëtare.Niyazov largoi vendin nga organizatat rajonale si Organizata për Bashkëpunim në Shanghai, dhe në fund të viteve 1990 ai ka mbajtur marrëdhënie me talebanët, duke kundërshtar shefin e tij në Afganistan,të Aleanca Veriore(Nato).Ai ofroi mbështetje të kufizuar për fushatën ushtarake kundër talebanëve pas 11 shtator 2001.Në vitin 2002 një atentat i dyshuar vrasjeje kundër Niyazov çoi në një valë të re të kufizimeve të sigurisë, shkarkimeve nga puna të zyrtarëve qeveritarë, dhe kufizimeve e vendosura mbi median. Niyazov akuzuoi ish ministri i jashtëm në mërgim Boris Shikhmuradov se ka planifikuar sulmin. Mes viteve 2002 dhe 2004,u ngrit një tension serioz në mes Turkmenistanit dhe Uzbekistanit për shkak të mosmarrëveshjeve dypalëshe dhe implikimeve të Niyazov, me mendim që Uzbekistani kishte një rol në tentativë vrasjen e vitit 2002. Në vitin 2004 bëhen një seri e traktateve dypalëshe për të rivendosur marrëdhënie miqësore. Në zgjedhjet parlamentare të dhjetorit të vitit 2004 dhe janarit të vitit 2005, vetëm partia e Niyazov-it u hoq si pjesmarrës dhe përfaqësues i vetëm, dhe asnjë vëzhgues ndërkombëtarë nuk pjesë në këto zgjedhje.Në vitin 2005 Niyazov ushtroi pushtetin e tij diktatorial duke mbyllur të gjitha spitalet jashtë Ashgabat dhe të gjitha bibliotekat rurale. Viti 2006 vëri në dukje intensifikimin dhe tendencat e ndryshimeve të politikave arbitrare, shpenzimet e tepruara të zyrtarëve të lartë, pakësimin prodhimit ekonomik jashtë sektorit të naftës dhe gazit, si dhe izolimin nga organizatat rajonale dhe botërore. Kina ishte në mesin e disa kombeve për të cilin shumë pak Turkmen bënin propozime të rëndësishme.Vdekja e papritur e Niyazov-it në fund të vitit 2006 la një vakum të plotë në pushtet, si kultin e personalitetit të tij, krahasuar me atë të ish-presidentit Kim Il Sung të Koresë së Veriut,e që kishte përjashtuar emërtimin e një pasardhësi.Zëvendëskryeministri Gurbanguli Berdimuhamedow, i cili u emërua kreu i përkohshëm i qeverisë, fitoi zgjedhjet e posaçme presidenciale të mbajtura në fillim të shkurtit të vitit 2007.Ai u rizgjodh në vitin 2012 me 97% të votave. Politika Pas 69 vjet si pjesë e Bashkimit Sovjetik (duke përfshirë edhe 67 vjet si një republikë Union), Turkmenistani shpalli pavarësinë e saj më 27 tetor 1991. Presidenti Saparmurat Niyazov ishte një burokrat i ish-Partisë Komuniste të Bashkimit Sovjetik, udhëhoqi Turkmenistanin nga viti 1985, kur ai u bë kreu i Partisë Komuniste të SSR turkmene, deri në vdekjen e tij në vitin 2006. Ai mbajti kontroll absolut mbi vendin pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik. Më 28 dhjetor 1999 Niyazov u shpall Presidenti shpirtëror i Turkmenistanit nga Mejlis (parlamenti), i cili vetë kishte marrë detyrën një javë më parë në zgjedhjet që përfshinte vetëm kandidatët e zgjedhur me dorë nga presidenti Niyazov.Ndërs asnjë kandidatët i opozitës nuk është lejuar të futet në parlament. Që prej vdekjes së Niyazov në dhjetor të vitit 2006, udhëheqja e Turkmenistanit bëri lëvizje paraprake për të hapur vendin. Pasardhësi i tij, presidenti Gurbanguli Berdimuhamedow, shfuqizoi disa prej politikave më të ideosinkretike të Niyazov-it, duke përfshirë ndalimin e operës dhe cirkut për të qenë "Turkmen joiplotë". Në arsim, qeveria Berdimuhamedow kishte rritur edukim bazë për dhjetë vjet nga nëntë vjet sa ishte më parë, dhe arsimin e lartë nga katër deri në pesë vjet. Ai e ka rritur edhe kontaktin me Perëndimin, i cili është i etur për qasje në pasuritë natyrore të vendit me gaz. Politika e Turkmenistanit u zhvilloha në kuadrin e një republike presidenciale me Presidentin në dy funksione,si kreu i shtetit dhe kreu i qeverisë.Që nga Niyazov, Turkmenistani ka pasur një sistem njëpartiak, megjithatë, në shtator të vitit 2008, Këshilli i Popullit në mënyrë unanime miratoi një rezolutë për miratimin e një kushtetute të re kjo e fundit ka rezultuar në heqjen e Këshillit dhe në rritjen të ndjeshme të madhësisë së Kuvendit në dhjetor të vitit 2008.Kushtetuta e re gjithashtu lejon formimin e partive të shumta politike. Ish Partia Komuniste, e njohur tani si Partisë Demokratike e Turkmenistanit, ka qenë i vetmi subjekt politik që lejohej në mënyrë efektive për të vepruar. Tubimet politike janë të paligjshme dhe pasojnë me sanksione nga qeveria. Të drejtat e njeriut Turkmenistani ka qenë e kritikuar gjerësisht për abuzime të të drejtave të njeriut dhe ka imponuar kufizime të ashpra mbi udhëtimet jashtë vendit për qytetarët e saj. Diskriminimi ndaj pakicave etnike të vendit mbetet akoma një praktikë. Universitetet janë inkurajuar për të refuzuar aplikantët me mbiemra jo-turkmene , sidomos etnicitetin rusë . Është e ndaluar për të mësuar zakonet dhe gjuhën e Baloch, një pakice etnike. E njëjta gjë ndodh me uzbekët, edhe pse gjuha Uzbeke përdoret për të dhënë mësim në disa shkolla kombëtare. Sipas Reporterëve pa Kufij 2012 Indeksi i Lirisë Botërore të Shtypit, Turkmenistani kishte kushtet e dyta më këqija në botë për lirin e shtypit , pas Koresë së Veriut.Turkmenistani është konsideruar të jetë një nga "10 vendet më të censuruara". Çdo transmetim që nga Niyazov filloi me një premtim se gjuha e transmetuesit do vyshket nëse ai shpif pë vendin, flamurin, apo presidentin. [16] Ndarja Administrative Turkmenistani është i ndarë në pesë provinca apo vilajete(njëjësi) dhe një kryeqytet të qarkut. Provincat ndahen në rrethe (etraplare, këndojnë. Etrap), e cila mund të jetë qark apo qytete. Sipas Kushtetutës së Turkmenistan (neni 16 në 2.008 Kushtetutës, Neni 47 i Kushtetutës në 1992), disa qytete mund të kenë statusin e vilajetit (provincë) ose të etrapit (qarkut). Klima Shkretira e Karakumit është një nga shkretëtirat më të thatanë botë,disa vende kanë vetëm reshje. Temperatura më e lartë e regjistruar në Ashgabat është 48.0 ° C (118.4 ° F) ndërsa në Kerki, një qytet me temperatura ekstreme është e vendosur në brendësi të brigjeve të lumit Amu Darya,dhe regjistroi temperaturen 51.7 ° C (125.1 ° F) në korrik të vitit 1983, edhe pse kjo vlerë është jozyrtare . Temperatura më e lartë që është regjistruar në Rezervat Repetek është 50.1 ° C , e njohur si temperatura më e lartë e regjistruar ndonjëherë në tërë ish-Bashkimin Sovjetik. Shumica e reshjeve bie në mes janarit dhe majit, reshjet janë të lehta në tërë vendin.Reshjet mesatare vjetore variojnë nga 300 milimetra (11.8 in) në Dag Kopet,deri nën 80 milimetra (3,15 in) në veriperëndim. Kryeqyteti Ashgabat, në afërsi të kufirit me iranian në pjesën qendrore të jugut të Turkmenistanit, kanë reshje mesatare prej 225 milimetra (8,9 in) në vit. Temperaturat mesatare vjetore varion nga më e larta prej 16.8 ° C (62.2 ° F) në Ashgabat, në më ë ulten nën -5.5 ° C (22.1 ° F) në qytetin Dasoguz, që gjindet në kufiri me uzbekët në pjesën qendrore të veriut të Turkmenistan. Erërat janë konstante dhe fryejnë nga veriu, verilindja, dhe perëndimi. Gjeografia Me 488.100 km2 (188.500 sq mi), Turkmenistan është vendi i 52-të' për nga madhësia në botë.Është pak më e vogël se Spanja dhe pakëz më e madhe se sa shteti amerikan i Kalifornisë.Shtrihet në mes gjërësisë 35 ° dhe 43 ° në veri, dhe gjatësisë 52 ° dhe 67 ° në lindje. Mbi 80% e vendit është e mbuluar nga shkretëtira Karakum.Qendëra e vendit është e dominuar nga Depresioni Turan dhe Shkretëtira Karakum.Gama Dag Kopet, përgjatë kufirit jugperëndimor, arrin lartësinë 2.912 metra (9553 ft) në malin Kuh-e Rizeh . Vargu madhështorë i Balkhan-it në perëndim të vendit (në proviuncen e Ballkanit) dhe Vargjet Köýtendag në kufirin juglindor me Uzbekistanin (Provinca Lebap) janë vetëm elevacione tjera të rëndësishme. Gama madhështore në Balkhan ngrihet në lartësi 1,880 metra (6,170 ft) në malin Arlan,ndërsa maja më e lartë në Turkmenistan është Ayrybaba në Poligonin Kugitangtau -. 3.137 metra (10.292 ft). Lumenjët kryesor janë: Amu Darya, Murghab, dhe Tejen. Klima është e thatë shkretinore,kryesisht subtropikale, me pak reshje. Dimrat janë të butë dhe të thatë, me reshje që bien në mes të janarit dhe majit.Zona më e pasur e vendit me reshje jsnë vargmalet Dag Kopet. Brigjet Turkmene përgjatë Detit Kaspik janë 1.768 kilometra (1.099 mi) të gjata.Deti Kaspik është tërësisht pa dalje në det, pa qasje natyrore në oqean, edhe pse kanali Don-Vollga lejon qasje të anijeve në dhe nga Deti i Zi. Qytetet kryesore janë Asgabat, Türkmenbasy (i njohur si Krasnovodski) dhe Dasoguz. Ekonomia Vendi posedon rezerven e katërt më të madhe në botë të gazit natyror dhe posedon burime të konsiderueshme nafte. Turkmenistani ka marrë një qëndrim të kujdesshëm për reformat ekonomike, duke shpresuar në shitjen e gazit dhe të pambukut për të mbështetur ekonominë e saj. Në vitin 2004, shkalla e papunësisë është vlerësuar të jetë 60%. Ndërmjet viteve 1998 dhe 2002, Turkmenistani ka vuajtur nga mungesa e vazhdueshme e rrugëve adekuate për eksportin e gazit natyror dhe nga detyrimet mbi borxhin e gjerë afatshkurtër të jashtëm. Në të njëjtën kohë, vlera e eksporteve totale është rritur ndjeshëm për shkak të rritjes së çmimeve ndërkombëtare të naftës dhe gazit. Perspektiva ekonomike në të ardhmen e afërt është joshpresdhënëse për shkak të varfërisë së përhapur dhe barrës së borxhit të huaj. Presidenti Niyazov shpenzuoi shumë të ardhurat e vendit për rinovimin e gjerë të qyteteve,në veçanti të Ashgabatit. Mbikëqyrësit e korrupsionit shprehen shqetësim të veçantë për menaxhimin e rezervave ,monedhën e Turkmenistanit', shumica e të cilave janë mbajtur në fonde buxhetore jashtë vendit të tilla si Fondi i këmbimit valutor në Deutsche Bank në Frankfurt, dëshmon një organizatë globale (joqeveritare) me qendër në Londër në raportin e saj në prill të vitit 2006. Sipas dekretit të Këshillit të Popullit' të datës 14 gusht 2003,energjisa elektrike, gazi natyror, uji dhe kripa do të subvencionohen për qytetarët deri në vitin 2030. Përveç kësaj shoferët e makinave kanë të drejtë të shpenzojnë deri 120 litra naftë falas në muaj. Shoferët e autobusëve, kamionëve dhe traktorëve mund të marrin deri 200 litra karburant dhe motoçiklistët e skuterëve deri 40 litra falas. Më 5 shtator 2006, pasi Turkmenistani kërcënoi që do të presë furnizimet e gazit natyror, Rusia ra dakord që ta rrisë çmimin që i paguan Turkmenistanit për gazin natyror nga $ 65 sa ishte ,në 100 $ për 1,000 metra kub. Dy të tretat e gaz turkmen në pronësi të shtetit kalon dhe eksportohet përmes Gazpromit rus' . Gazi natyror dhe rrugët e eksportit Studimi i fundit në Maj të vitit 2011 deklaroi se fusha e Lolotonit jugor ,është fusha e dytë më e pasur në botë me pasuri të gazit natyror. Rezervat në Lolotan e jugut vlerësohen të jenë rreth 21 triion metra kub.Kompania e gazit natyrorë të Turkmenistanit (Türkmengaz), nën patronatin e Ministrisë së Naftës dhe Gazit, kontrollon nxjerrjen e gazit natyrorë në vend. Prodhimi i gazit është sektori më dinamik dhe më premtues i ekonomisë kombëtare. Në vitin 2010 Ashgabati filloi një politikë të diversifikimit të rrugëve të eksportit për materialet e papërpunuara të saj.Kina është e vendosur të bëhet blerësi më i madh i gazit nga Turkmenistani gjatë viteve të ardhshme nëpërmes një naftësjellësi që lidh dy vendet, nëpërmjet Uzbekistanit dhe Kazakistanit, arrin kapacitetin e plotë. Përveç kësaj për të furnizuar Rusinë, Kinën dhe Iranin, Ashgabati mori masa konkrete për të përshpejtuar progresin në ndërtimin e tubacionit mes Turkmenistanit-Afganistanit-Pakistanit dhe Indisë (TAPI). Turkmenistani ka vlerësuar paraprakisht koston e projektit në 3.3 miliardë $. Më 21 maj, presidenti Gurbanguli Berdimuhamedow papritur nënshkroi një dekret duke deklaruar se kompanitë nga Turkmenistani do të ndërtojnë një tubacion të brendshëm Lindje-Perëndim të gazit që lejon transferimin e gazit nga depozitat më të mëdha në Turkmenistan (Dowlatabad dhe Yolotan) në bregdetin Kaspik. Tubacioni Lindje-Perëndim është planifikuar të jetë rreth 1,000 km i gjatë dhe do të ketë një kapacitet që mbanë rreth 30 miliardë m³ gaz natyrorë në vit, me një kosto nga një deri në një e gjysmë miliardë dollarë amerikanë. Nafta Shumica e naftës së Turkmenistanit është nxjerrë nga kompania shtetërore e Turkmenistanit Türkmennebit nga fushat e Koturdepe, Balkanabat, dhe Cheleken pranë Detit Kaspik, të cilat kanë rezerva të kombinuara nafte me sasi prej 700 milion ton.Nxjerrjen e naftës industria e filloi me shfrytëzimin e fushave në Cheleken në 1909 (nga vëllezërit Nobel) dhe Balkanabat në vitin 1930.Prodhimi përparoi me zbulimin e fushës Kumdag në vitin 1948 dhe fushës Koturdepe në vitin 1959. Një pjesë e madhe e naftës së prodhuar në Turkmenistan është rafinuar në rafinerit Turkmenbashy dhe Seidi. Gjithashtu, nafta nëpërmjet kanaleve është eksportuar në Europë nga cisternat përmes Detit Kaspik. Energjia Turkmenistani është një eksportues neto i energjisë elektrike për republikat e Azisë Qendrore dhe fqinjëve jugorë.Instalimet më të rëndësishme gjeneruese janë hidrostacionet elektrike në Hindukush, e cila vlersohet se ka një kapacitet prej 350 megavat(Mg), dhe stacioni termoelektrik në Mary Power'', e cila ka një kapacitet të vlerësuar prej 1370 megavat(Mg). Në vitin 1992, prodhimi i energjisë elektrike në total ishte 14.9 miliardë kilovat për orë. Agrikultura Gjysma e tokës së ujitur e vendit është e mbjellë me pambuk,e cila e bënë Turkmenistanin vendin e nëntë më të madhë prodhues të pambukut në botë.Gjatë sezonit të vitit 2011 ,Turkmenistani prodhoi rreth 1,1 milion ton pambuk parësor (fillestar), kryesisht në provincatMaria, Ballkan, Akhal, Lebap dhe Dashoguz. Nga viti 2012 përdoren, rreth 7.000 traktorë, 5000 kultivator pambuku dhe 2.200 makina për mbjellje dhe makineri të tjera, të prodhuara kryesisht nga Bjellorusia dhe SHBA.Vendi tradicionalisht eksporton pambukë parësor(fillesta) në Rusi, Iran, Koren e Jugut, Britani, Kinë, Indonezi, Turqi, Ukrainë, Singapor dhe vendet baltike.Demografia Shumica e qytetarëve të Turkmenistanit janë të kombësis Turkmene përfshirë edhe pakicat e konsiderueshme Ruse dhe Uzbeke.Minoritete të vogla konsiderohen:Kazakët,Tatarët,Ukrainasit,Balokët,Pashtunët,Armenët dhe Azerët. Përqindja e kombësisë Ruse në Turkmenistan ka rënë nga 18.6% sa ishte në vitin 1939,në 9.5% në vitin 1989. Në vitin 2012 është konfirmuar se popullsia e Turkmenistanit ka rënë ndjeshëm për shkak të faktoëve të ndryshëm.Rregjistrimi tregoi se në Turkmeistan jetonin më pak se 5 milion banorë,sa ishte vlersuar më herët. Libri faktografik i [CIA]-së vlersonte se në vitin 2003 përbërja etnike e tukmenistanit ishte:85% Turkmenë,5% Uzbekë,4%Rusë dhe 6% të tjerë.Ndërsa sipas regjistrimit të popullsisë në vitin 2001 ,Turkmenët me 91% përbënin shumicën e popullsisë,të pasuar nga Uzbekët me 3%,Rusët 2%,dhe 4% të tjerë. Ndërmjet viteve 1989-2001 numri i Turkmenëve në Turkmenistan është dyfishuar nga 2.5 në 4.9 milion),ndërkohë që numri i Rusëve ra me dy të tretat (nga 334,000 në pak mbi 100,000). Qytetet më të mëdha Gjuhët Gjuhë zyrtare e Turkmenistanit (sipas Kushtetutës së vitit 1992) është gjuha Turkmene, edhe pse gjuha Ruse ende flitet gjerësisht në qytete si një "gjuhë e komunikimit ndër-etnik".Gjuha turkmene flitet nga 72% e popullsisë,gjuha Ruse 12%,gjuha Uzbeke 9%, dhe gjuhët e tjera 7% si: Kazake (88,000 folës),Tatare (40.434 folës),Ukrainase (37.118 folës), Azerja veriore (33,000 folës),Lezgiane (10,400 folës),Persishtja perëndimore(8000 folës),Bjelloruse (5289 folës), Koreane (3493 folës), Erzyane(3488 folës),Armene (3200 folës),Bashkire (2,607 folës),Karakalpake (2542 folës),Brahune,Osetike (1887 folës), Dargve (1599 folës), Dungane,Lake (1590 folës),Rumune (1561 folës),taxhike (1277 folës),Gjeorgjishte (1047 folës),lituaneze (224 folës), Tabasarane (177 folës). Feja Sipas CIA World Factbook, muslimanët përbëjnë 89% të popullsisë, ndërsa 9% e popullsisë janë ndjekës të Kishës Ortodokse Lindore dhe pjesa e mbetur prej 2% janë deklaruar si jo-fetarë.Megjithatë, sipas qendrës hulmtuese Pew,në vitin 2009,93.1% e popullsisë së Turkmenistanit është muslimane. Islami Islami erdhi tek turkmenët kryesisht përmes aktiviteteve misionare. Misionarët ishin njerëzit e shenjtë dhe ata shpesh janë miratuar si patrikët e klaneve fisnore apo grupeve të veçanta, duke u bërë "themeluesit e tyre." Riformulimi i identitetit komunalë rreth figurave të tilla përbën një nga zhvillimet shumë të lokalizuara të praktikës islame në Turkmenistan. Në epokën sovjetike, të gjitha besimet fetare u sulmuan nga autoritetet komuniste të cilët i cilësonin si bestytni dhe "gjurmë të së kaluarës." Shkollimi fetar dhe respektimi i feve u ndaluan,dhe shumica e xhamive ishin mbyllur. Megjithatë, që nga viti 1990, janë bërë përpjekje për të rimarrë disa trashëgimi kulturore të humbura nën sundimin sovjetik. Ish-Presidenti Saparmurat Niyazov urdhëroi që parimet themelore islamike të mësohen në të gjitha shkollat ??publike. Institucionet fetare, duke përfshirë më shumë shkollat fetare dhe xhamitë, janë rimëkëmbur shumë me mbështetjen e Arabisë Saudite, Kuvajtit, dhe Turqisë. Mësimet fetare janë mbajtur në të gjitha shkollat ??dhe xhamitë, me mësim në gjuhën arabe, të Kur'anit dhe Hadithit, dhe mbi historinë e Islamit. Presidenti Niyazov shkroi vetë një tekst të tij fetarë, të botuar në vëllime të veçanta në vitet 2001 dhe 2004, të titulluar Ruhnama .Regjimi Turkmenbashi kërkohnte që librit, i cili formoi bazën e sistemit arsimor në Turkmenistan, ti jepet status i barabartë me Kuran (xhamitë ishin të obliguara të mësonin nga të dy librat).Libri u promovua jashtzakonisht shumë si pjesë e kultit të personalitetit të ish-presidentit,saçë njohja e Ruhnamas është e nevojshme edhe për marrjen e një patentë shoferi. Besimi Baha'i Historia e Besimit Baha'i në Turkmenistan është aq e vjetër sa vetë fetë,dhe komunitetet Baha'i ekzistojnë ende sot.Shtëpia e parë e Adhurimit Bahá'í u ndërtua në Ashgabat në fillim të shekullit të njëzetë. Ajo u hetua nga sovjetikët në vitin 1920 dhe u vendos të konvertohet në një galeri arti. Ajo ishte dëmtuar rëndë nga tërmeti i vitit 1948 dhe u demolua edhe më vonë.Sot ajo është konvertuar në një park publik. Kultura Edukimi Arsimi është universalë dhe i detyrueshëm deri në nivelin e mesëm (duke përfshirë një pjesë të saj), kohëzgjatja e përgjithshme e cila u reduktua më herët nga 10-9 vjet,u shfuqizua nga Presidenti i ri i cili në dekretimin e vitit shkollor 2007-2008,vendosi që arsimi i detyrueshëm do të jetë 10 vjet. Traditat Trashëgimia {| class="toc" cellpadding="0" cellspacing="2" style="float:center; margin:0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding:0.5e text-align:left; clear:all; margin-left:3px; font-size:90%;" |- | colspan="6" style="text-align:center; background:#black; color:white; background-color:green;"|Objektet në mbrojtje të Trashëgimisë kulturore botërore |- ! style="background:#e8e8e8;" | Fotot ! style="background:#e8e8e8;" | Emri ! style="background:#e8e8e8;" | Lokacini ! style="background:#e8e8e8;" | Të dhëna ! style="background:#e8e8e8;" | Data e mbrojtjes së objektit ! style="background:#e8e8e8;" | LLoji |- | style="background:#efefef; text-align:center;"| | style="background:#efefef; text-align:left;"|Ancient Merv | style="background:#efefef; text-align:left;"|Mary | style="background:#efefef; text-align:left;"|Një qytet i madh oazë në Azinë Qendrore,nëhistori njihet si Rruga Silk | style="background:#efefef; text-align:center;"|1995 | style="background:#efefef;" | Kulturor |- | align=center| | align=left| Köneürgenç | align=left|Köneürgenç | align=left|Rrënojat e kryeqytetit të shekullit XII Khwarezm | align=center|2005 | style=center| Kulturor |- | style="background:#efefef; text-align:center;"| | style="background:#efefef; text-align:left;"| Parthia | style="background:#efefef; text-align:left;"|Bagyr, Ahal| style="background:#efefef; text-align:left;"|Një nga kryeqytetet më të vjetëra të Parthia| style="background:#efefef; text-align:center;"|2007 | style="background:#efefef;" | Kulturor |} Mediat Informata të mëtejshme:Komunikimi në Turkmenistan Ka një numër të gazetave dhe publikimeve të revistave mujore në Turkmenistan. Turkmenistani momentalisht emeton 6 kanale kombëtare televizive përmes satelitit. Ata janë Altyn asyr, Yashlyk, Miras, Turkmenistani (në 7 gjuhë), Turkmen Owazy dhe Ashgabat. Nuk ka stacione televizive komerciale ose private. Artikujt e botuar në gazeta kontrollohen nga shteti dhe kanë censur të rëndë për të shkruar dhe lavdëruar shtetin dhe liderin e saj. Shërbimet e internetit janë më pak të zhvilluara në Azinë Qendrore. Qasja në shërbimet e internetit është e siguruar nga kompania e qeverisë ISP "Turkmentelekom"'''.Në datën 31-dhjetor-2011,është vlerësuar se ka 252.741 përdorues të internetit në Turkmenistan ose përafërsisht 5% e popullsisë së përgjithshme. Referime Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion mbi Tunizia

Republika e Tunizisë apo Tunizia ndodhet në pjesën veriore të Afrikës dhe në pjesë veriore të vendit gjendet dalja në Detin Mesdhe. Kufirit tokësor i Tunizit përshkohet nga kufiri në jug-lindje me Libinë dhe në anën perëndimore me Algjerin. Republika e Tunizisë pranë Mesdheut zë një sipërfaqe prej 163 610 km2 në të cilën jetojnë diçka më shumë se 9,05 milion banorë. Për kryeqytet ka qytetin Tunizi ndërsa për gjuhë zyrtare shtetërore gjuhën arabe, Kushtetuta është nxjerrë më 1959 dhe ka pësuar disa ndryshime ato të fundit janë miratuar më 1997. Në veri të sipërfaqes së Tunizisë është tokë malore, në lindje ka bregdet me gjire të shumta e frytdhënëse, në brendi ndodhen stepat dhe në jug tjerra të kripëzuara (Schott el-Djerid) dhe shkretëtirë. Në Tunizi sundon klima mesdhetare. Arabët dhe berbët e asimiluar në arabë përbëjnë pjesën më të madhe të popullsisë (98%), pjesa tjetër përbëhet nga berbët që i kanë rezistuar asimilimit dhe evropianët. Feja shtetërore është feja e myslimanëve. Ka një qarkullim të bujshëm në bregdet dhe në ishullin Djerba. Eksporti veçohet me shitjen e produkteve të tekstilit, lëkurës, pemëve tropikale, naftës e fosfateve partnerëve kryesorë të saj si Francës dhe Italisë. Tunizia ka disa porta detare të njohura ndërkombëtare të cilat ndodhen në Tunizë, Bizerta, Souzë (Sousse) dhe në Sfaks (Sfax). Turistët e Tunizisë e kanë të njohu njërën nga pesë portat ajrore ndërkombëtare ndër të cilat më e madhja është Le Kartazhe (Le Carthage) pranë Tunizit. Historia Tunizi në antikë, para pushtimit romak ishte vetë qendra e perandorisë së Kartagjene që nga shekulli i V / VI para erës sonë. Pushtimi i kësaj perandorie në histori ndër të tjerat është i njohur edhe si Lufta Punishte. Këtë hapësirë më 533 e pushtojnë bizantinët ndërsa nga 645 deri më 698 bie në duart e arabëve nga të cilët e merr perandoria osmane në vitin 1574-ër. Francezët e dëbojnë perandorin osmane nga kjo hapësirë dhe e shpallin Tunizinë si protektorat francezë më 1881. Në luftën e II-të botërore ishte arenë e luftimeve pushtuese gjatë vitit 1942/43. Më 1956 Tunizia shpallet republikë e pavarur me në krye ministrin e parë të saj Habib Borguibanë (H. Bourguiba) i cili edhe shpallet president pas rrëzimit të Beut (Muhamedit VIII-të al-Amin-it lindur më 1881-1962) dhe shpalljen e republikës më 1957. Më 1987 i merren të gjitha postet Bourgubant dhe po në këtë vit president zgjidhet Zine al-Abidin Ben Aliu. Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Tunizisë Sipërfaqja e përgjithshme e Tunizisë është 163,610 km2 nga e cila 8,250 km2 janë ujë. Tunizia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 34 00 V, 9 00 L. Tunizia ka një bregdet të gjatë 1,148 km në Mesdhe dhe vijë kufitare 1,424 km. Klima e Tunizisë është klimë mesdhetare në veri me dimër të butë me reshje shiu e verë të thatë dhe në jug klimë shkretinore Relievi e Tunizisë është terren malorë në veri, në pjesën qendrore male të zhveshura dhe në jug gjendet Sahara. Pika më e ultë e relievit është -17 m në vendin e quajtur "Shat al Garsah" (ang.:Shatt al Gharsah) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,544 metrave në vendin e quajtur "Jebel eh Kambi" (ang.:Jebel ech Chambi). Politika Tunizia është një demokraci përfaqësuese dhe një republikë me president që shërben si kreu i shtetit, kryeministër, si kreu i qeverisë, një parlament me një dhomë, si dhe një sistem gjyqësor të ligjit civil. Kushtetuta e Tunizisë e miratuar më 26 janar 2014 garanton të drejtat për gratë dhe thekson se feja e Presidentit "duhet të jetë Islami". Në tetor të vitit 2014 Tunizia mbajti zgjedhjet e para në bazë të kushtetutës së re pas Pranverës Arabe. Numri i partive politike të legalizuara në Tunizi është rritur në mënyrë të konsiderueshme që prej revolucionit. Tani ka mbi 100 parti të ligjshme, duke përfshirë edhe disa që ekzistonte nën regjimin e mëparshëm. Gjatë sundimit të Ben Aliut funksiononin vetëm tre parti të pavarura të opozitës: Partia Demokratike Progresive (PDP), Forumi Demokratik për Punë dhe Liri (FDPL) dhe Tajdid. Ndërkohë që disa parti të vjetra janë të mirë-krijuar dhe mund të tërheqin strukturat e mëparshme partiake, shumë nga mbi 100 partitë ekzistuese deri në shkurt të vitit 2012 janë të vogla. Gratë mbajnin më shumë se 20% të vendeve në parlamentin dydhomësh para-revolucionit të vendit, një gjë e rallë për vendet arabe. Në Asamblenë Kushtetuese të vitit 2011, gratë mbanin midis 24% dhe 31% të të gjitha vendeve. Tunizia është përfshirë në Politikën e Fqinjësisë Evropiane (ENP) të Bashkimit Europian, e cila synon të sjellë BE-në dhe fqinjët e saj më pranë njeri tjetrit. Më 23 nëntor 2014 Tunizia mbajti zgjedhjet e saj të para presidenciale pas Pranverës Arabe në vitin 2011. Sistemi ligjor tunizian është ndikuar shumë nga e drejta civile franceze, ndërsa Ligji i Gjendjes Personale është i bazuar në ligjin islam. Gjykatat juridike të sheriatit janë shfuqizuar në vitin 1956. Një Kod i Gjendjes Personale është miratuar menjëherë pas pavarësisë në vitin 1956, i cili, ndër të tjera, i dha grave status të plotë ligjor (duke i lejuar ato të drejtojnë dhe zotërojnë bizneset e tyre, të kenë llogari bankare, dhe të kërkojnë pasaporta nën autoritetin e tyre). Kodi konsideronte të jashtëligjshme praktikat e poligamisë dhe të drejtën e burrit për të divorcuar në mënyrë të njëanshme gruan e tij. Reformat e mëtejshme në vitin 1993 përfshinë një dispozitë për të lejuar gratë tuniziane për të ruajtur shtetësinë edhe nëse ato janë të martuara me një të huaj dhe jetojnë jashtë vendit. Ligji i Gjendjes Personale aplikohet tek të gjithë tunizianët, pavarësisht nga feja e tyre. Kodi i Gjendjes Personale mbetet një nga kodet civile më të përparuar në Afrikën e Veriut dhe në botën myslimane. Të drejtat e njeriut Pas revolucionit, u shfaq një numër i grupeve salafiste dhe në disa raste kanë shtypur dhunshëm shprehje artistike që i konsiderojnë armiqësore ndaj Islamit. Që nga revolucioni, disa organizata joqeveritare kanë rindërtuar veten dhe qindra të reja kanë dalë. Për shembull, Lidhja Tuniziane për të Drejtat e Njeriut, organizata e parë e të drejtave të njeriut në Afrikë dhe në botën arabe, operonte nën kufizime dhe ndërhyrje të shtetit për më shumë se gjysmën e ekzistencës së saj, por tani është plotësisht e lirë për të vepruar. Disa organizata të pavarura, siç janë Shoqata Tuniziane e Grave Demokratike, Shoqata e Grave Tuniziane për Kërkime dhe Zhvillim, dhe Shoqata e Avokatëve janë aktive. Ndarja administrative Tunizia ndahet në 24 Guvernorate, të cilët ndahen më tej në 264 "delegacione" ose "rrethe" (mutamadiyat), dhe më tej ndahen në bashki (shaykhats) dhe sektorë (imadats). Ekonomia Arat e drithërave, vreshtat e rrushit, ullinjtëve dhe pemëve në oazën jugore (Dateln) janë segmentet më të zhvilluara të bujqësisë së Tunizisë në të cilën zhvillohet edhe blegtoria sidomos kultivimi i deleve dhe peshkimi si degë e ekonomisë së përgjithshme. Xehetaria veçohet për xehen e fosfatit. Sektorët tjerë të ekonomisë së Tunizisë janë edhe nxjerrja e naftës, tjerrja e leshit, thurja e tepihëve. Ndërsa industria e ushqimit, e hekurit e çelikut, dhe industria e cementes janë degët më të zhvilluara të industrisë së përgjithëshme.Turizmi eshte shume i zhvilluar. Demografia Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete Tunizi OKI

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion të plotë dhe të gjithanshëm mbi Trinidadi dhe Tobagoja

Trinidad dhe Tobago janë ishujt-shtet Karibienë jugorë pranë bregdetit verilindorë të Venezuelës. Dy ishujt kanë një sipërfaqe prej 5 128 km2 në të cilët jetojnë 1,32 milion banorë të racës së zezë, Indisë, të përzierë, të bardhë e të verdhë (kinezë). Për kryeqytet kanë portën spanjolle në Trinidad (Port of Spain) dhe gjuhën angleze për gjuhë zyrtare shtetërore. Sipas kushtetutës së vitit 1976 Trinidad dhe Tabako paraqesin një republikë presidenciale. Ishulli Trinidad zë një sipërfaqe tokësore prej 4 828 km2 që në veri është malore dhe frytdhënëse. Eksportojnë naftë, gazë natyrorë, asfalt, sheqer, kako, limona (lloje të ndryshme) si dhe derivate të naftës të nxjerr nga rafineria. Porta e brendshme dhe ndërkombëtare detare dhe ajo ajrore ndodhet në Portën e Spanjës (Port of Spain) Ishujt për evropianët i zbuloj Kolumbi, Trinidad më 1797, Tabako më 1814 ra në duar të britanikëve. Më 1962 paraqitet si të pavarura dhe nga 1997 kanë president të shtetit Arthur N. R. Robinsonin. Historia Politika Gjeografi Ekonomia Demografia Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Shtete Shtete të Karaibet

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Cila është historia e Tonga

Tongoja është mbretëri (anëtare në komunuelthin britanik) në pjesën jug-perëndimore të Oqeanit Paqësor. Mbretëria e Tongos ka rreth 170 ishuj të Tongos dhe ishujt e quajtur Ishujt e Miqësisë që zënë një sipërfaqe prej 749 km2 në të cilën jetojnë mbi 99 000 banorë shumica e të cilëve janë polonezë. Për kryeqytet mbretëria ka qytetin e quajtur Nuku´alofa dhe gjuhë zyrtare shtetërore gjuhen e quajtur tonganishtja (dialekt polonezë) dhe anglishten. Sipërfaqja e tokës është malore e mbuluara nga masat e mbetura nga lava e vullkaneve. Ka ishuj dheu dhe ishuj koraleve në perëndim tek gropa e Tongos (deri 10 882 metra në thellësi të detit) Eksporton banane, vanilje dhe peshkun. Për evropianët i zbuluan detarët holandezë në vitin 1616. Nga viti 1845 qëndrojnë si mbretëri dhe më 1876 bëjnë një marrëveshje miqësie me gjermanët ndërsa nga 1900-ta shpallen si protektorat britanik. Pavarësinë ju pranua nga 1970-ta ndërsa nga 1965-ta Mbretë ishte Taufa´ahau Tupou i IV-të. Historia Politika Gjeografia Ekonomia Demografia Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Tongan Holiday Shtete Tonga Oqeania

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion mbi Togo

Togo, zyrtarisht Republika Togoleze është një shtet në Afrikën perëndimore e kufizuar nga Gana në perëndim, Benini në lindje dhe Burkina Faso në veri. Togo zgjatet në jug në Gjirin e Guinesë, ku ndodhet kryeqyteti i saj Lome. Ajo ka një sipërfaqe prej 57.000 kilometra katrorë, duke e bërë atë një nga vendet më të vogla në Afrikë, me një popullsi prej rreth 7.5 milionë banorë. Republika e Togos ndodhet në Afrikën perëndimore pranë Gjirit të Guinesë dhe zë një sipërfaqe prej 56 785 km 2 të cilën banojnë diçka më shumë se 4,27 milion banorë që i përkasin më se 40-grupeve të ndryshme etnike. Për kryeqytet kanë qytetin e quajtur Lome (Lomé) dhe gjuhën franceze për gjuhë zyrtare. Një fushë e gjerë e kufizuar në perëndim nga një rrip i ngushtë bregdetarë është sipërfaqja e Togos në të cilën sundo klimë topike e nxehtë. Prodhime bujqësore më të njohura nga Togo janë kafeja, kako, bërthama të palmës. kikiriku dhe mëndafshi. Xehetaria e ngushtë në xehen e fosfateve është pjesë tjetër e ekonomisë së pa industri të Togos. Partner tregtar kryesorë llogaritet të jenë Franca dhe shtete e Bashkimit Evropian. Nëpërmjet portës detare në Lomë bëhet edhe transporti i ndryshëm i vendeve fqinje edhe përtej Atlantikut. Historia Togoja ishte territor i mbrojtur (Shutzgebite) gjerman deri me ramjen nën mandatin e Lidhjes së Kombeve më 1919. Nga 1964-ta në këtë pjesë hynë OKB-ja pjesa britanike më 1957 ju bashkua Ganës, pjesa tjetër e mbetur franceze e shpalli pavarësinë. Nga 1969-1991 kishte sistem një-partiak dhe nga 1967 president të shtetit kishte E. G. Ejademin ( E. G. Eyadéma) Politika Gjeografia Artikulli kryesorë : Gjeografia e Togos Sipërfaqja e përgjithshme e Togos është 56,785 km2 prej së cilës 2,400 km2 janë ujë. Togo shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 V, 1 10 L. Togo ka një vijë bregdetare 56 km të gjatë dhe vijë kufitare 1,647 km. Klima në Togo është tropikale e nxehtë në jug e lagësht ndërsa në veri gjysmë shkretinore. Relievi i Togos në veri është terren i xhunglës, në pjesën qendrore shkëmborë dhe me rrafshnalta në pjesën jugore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 986 metrave në malin "Agou" (ang.:Mont Agou). Ekonomia Togoja ka ballafaquar shumë probleme ekonomike,dhe tani po përjeton një zhvillim,përkundër statistikave të dobëta në akordim me botën por të kënaqshme me Afrikën. Demografia Kultura Sporti Si në shumë vende afrikane,futbolli është sporti më i famshëm në Togo.Togo u kualifikua për Kupën e Botës në 2006,që u mbajt në Gjermani.Ylli i skuadrës pa dyshim është Sheyi Emmanuel Adebayor,i cili ka luajtur me skuadra gjigante siq janë Real Madrid,Totenham Hotspur,Monako etj.Ai është i lindur nga prindë togolez me origjinë nigeriane. Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete Togo

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më thuaj mbi Timori Lindor

Timori Lindor (tetum Repúblika Demokrátika Timór Loro Sa'e, port. República Democrática de Timor-Leste) është shtet ishullor në Azinë juglindore. Gjeografia Timori Lindor përfshinë pjesën lindore të ishulli Timor në Arkipelagun e Malajës, dy ishuj fqinj dhe enklavën Okusi-Anbeno në pjesën perëndimore i Timorit. Kufizohet me Indonezinë në perëndim. Nga bregdeti i Australisë, Timorin lindor e ndan Deti Timor. I tërë ishulli Timor ka një sipërfaqe prej 30.777 km², nga e cila sipërfaqe Timorit Lindor i takon 15.000 km². Klima është tropike, e nxehtë dhe e lagësht, me periudha të shirave dhe periudhës së thatë të vitit. Historia Historia e Shtetit Politika Politika e Shtetit Shiko edhe Marrëdhëniet e jashtme të. Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Demografia e shtetit Kultura Kultura e Shtetit Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego mbi Taxhikistani.

Taxhikistani është republikë në Azinë qendrore që zë një sipërfaqe prej 143 100 km2 në të cilën jetojnë diçka më shumë se 6,27 milion banorë e prej të cilëve 65% janë taxhikë, 23% uzbekë, të tjerët rusë dhe tatarë. Gjuhë zyrtare shtetërore e kësaj republikë është gjuha e taxhikëve (e quajtur edhe taxhikishtja). Historia Në shekullin IX / X kjo hapësirë ishte nën sundimin persianë të Samanidëve. Pjesa veriore ishte me kanatin uzbek të quajtur Kanati Kokand. Më 1895 bie nën sundimin e Rusisë, ndërsa pjesa jugore e Taxhikistanit të sotëm gjatë kësaj kohe ishte pjesë e Emirit të Buharës (Emirati Buchara). Nga viti 1924 Republikë Autonome Socialiste Sovjetike në kuadër të Republikës Socialiste Sovjetike të Uzbekistanit. Nga 1929 deri më 1991 republikë në vete e emërtuar Republika Socialiste e Taxhikistanit. Më 9 tetor 1991 shpallet pavarësia e Taxhikistanit pas së cilës më 1992 shpërthen një lutë civile ndërmjet islamikëve dhe armatës e trupave të qeverisë (rreth 100 000 të vrarë). Edhe pas marrëveshjes për paqe të nënshkruar më 1997 situata e brendshme politike mbetej e lëkundshme. Më 1999 miratohen bazat e ri- formulimit të Kushtetutës para së gjithash e drejta e krijimit të partive në bazat fetare. Shkurti i vitit 2000 veçohet për mbajtjen e zgjedhjeve të para parlamentare pas luftës civile. Taxhikistani është anëtare e Bashkësisë së Shteteve të Pavarura dhe nga 1992 deri më 1994 si president i parlamentit e pastaj i shtetit ishte Emomali Rahmani (Rachmanow) i lindur më 1952. Politika Gjeografia Vendi është i lartë, rreth 50% e sipërfaqes ndodhet më lartë se 3 000 metra mbi nivelin e detit. Taka e Taxhikistanit është e pasur me xehen e arit dhe xehet tjera të cilat edhe shkrihen në Shkritoret që ka. Për prodhimin e energjisë elektrike përdorë Hidroelektranat. Po ashtu në këtë vend janë të zhvilluara kulturat e mëndafshit , industria e produkteve ushqimore, kultivimi i drithërave, blegtoria malore si dhe kultivimi i krimbit të mëndafshit. Ekonomia Demografia Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Tanzania

Tanzania ndodhet në pjesën jugore të Afrikës dhe në pjesë lindore të vendit gjendet dalja në Oqeanin Indian. Kufirit tokësor i Tanzanisë përshkohet nga kufiri në veri me Ugandën e Keninë, në jug me Mozambikun e Malevinë, në jug-perëndim me Zambian, në perëndim me RD të Kongos, në veri perëndim me Burundin e Ruandën. Republika Federale e Tanzanisë zë një hapësirë në Afrikën Lindore pranë Oqeanit Indian, prej 945 087 km2 në të cilën jetojnë diçka më shumë se 30,54 milion banorë. Për kryeqytet ka Dodomën (Dodoma) ndërsa për kryeqendër të qeveris ka qytetin Daresalamin (Daressalam), për gjuhë zyrtare shtetërore ka gjuhen e quajtur suhaeli, ndërsa gjuhë tjetër zyrtare është edhe anglishtja. Të krishterët përbëjnë 39% të popullsisë pas të cilëve për nga përqindja vijnë myslimanët me rreth 35% dhe besimtarët e besimeve tradicionale Afrikane. Sipas kushtetutës së nxjerr më 1977 dhe ndryshimet e fundit të miratuar më 1994, Tanzania është një republikë federale presidenciale. Tanzania përfshinë bregdetin dhe para ishujt Zanzibar dhe Pemba si dhe tokat e njohura si Tanxhangjika (Tangnjika). Historia Hapësira u sot gjendet Tanzania nga diku 1500 ishte nën kontrollin portugezë, kontroll të cilin më 1650 e muarrën arabët myslimanë. Në vitin 1890 gjermanët territorin e Tanzanisë e shpallin si "zonë të mbrojtur" (shucgebitë) të Afrikës lindore gjermane. Pjesa kryesore e kësaj zone nga 1922-ta bie nën mandatin e Lidhjes së Kombeve nën emrin Taxhangjika (int. Tanganjika), më 1946 nën "Troje të besuar OKB-së" administrohet nga britanikët. Që nga 1961-ta është e njohur si Taxhangjika, shtet i pavarur dhe më 1964 bashkohet me Zanzibarin dhe Pembanë në Republikat e Bashkuara të Tanzanisë. Ky shtet i republikave të bashkuara pas vitit 1967 fillon të ndjek format themelore të politikës dhe ekonomisë socialiste. Politik nga e cila pas viteve 1990-të fillon të largohet. Nga 1995 president të shtetit ka pasë B. V. Mkapa (B. W. Mkapa) Politika Gjeografia Artikulli kyesorë : Gjeografia e Tanzanisë Sipërfaqja e përgjithshme e Tanzanisë 945,087 km2 prej së cilës 59,050 km2 janë ujë. Tanzania shtrihet rreth koordinatave gjeografike 6 00 ‘‘‘J’’’, 35 00 ‘‘‘L’’’. Tanzania ka një vijë bregdetare 1,424 km të gjatë dhe vijë kufitare 3,861 km që e ndanë atë nga : Burundi 451 km, Republika Demokratike e Kongos 459 km, Kenia 769 km, Malevia 475 km, Mozambiku 756 km, Ruanda 217 km, Uganda 396 km dhe Zambia 338 km Klima në Tanzani është e ndryshueshme. tropikale përgjatë bregdetit dhe mesatare në malet e brendshme. Relievi i Tanzanisë është i ulët e i rrafshët përgjatë bregdetit që ngjitet në rrafshnaltë dhe përfundon me malet e bjeshkë në veri dhe jug. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 5,895 metrave në majën Kilimanxharo (ang.: Kilimanjaro ). Ekonomia Bujqesia mbulon me shume se 40% te prodhimit, puneson 80% te njerezve dhe jep 85% te eksporteve. Kulturat ne te rendesishme perfshijne kafen, cajin, misrin, grurin, orizin, melin, pambukun, fasulen, pataten etj. Industria e tekstileve, vajrave, sheqerit, birres, mobiljeve, gomes e cimentos jane veorimtarite kryesore. Turizmi eshte dege mjaft fitimpruese. Afro 40% e siperfaqes egte e mbrojtur nga shteti. Demografia Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete Tanzani

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Dua të di më shumë mbi Tajlanda.

Tajlanda. e njohur historikisht si Siami, dhe zyrtarisht Mbretëria e Tajlandës është një vend në Azinë Juglindore, i vendosur në qendër të Gadishullit Indochina, që përfshin 513,120 kilometra katrorë, me një popullsi prej gati 70 milionë banorësh. Vendi kufizohet në veri me Mianmarin dhe Laosin, në lindje me Laosin dhe Kamboxhian, në jug me Gjirin e Tajlandës dhe Malajzinë, dhe në perëndim me Detin Andaman dhe skajin e Mianmarit. Tajlanda gjithashtu ndan kufijtë detarë me Vietnamin në juglindje, dhe Indonezinë dhe Indinë në jugperëndim. Bangkok është kryeqyteti i vendit dhe qyteti më i madh. Përveç një periudhe të shkurtër të demokracisë parlamentare në mesin e viteve 1970, Tajlanda ka alternuar periodikisht midis demokracisë dhe sundimit ushtarak. Që nga vitet 2000, vendi është kapur në një konflikt të ashpër politik të vazhdueshëm midis mbështetësve dhe kundërshtarëve të Thaksin Shinawatra, i cili rezultoi në dy grushte shteti (në 2006 dhe 2014), së bashku me krijimin e kushtetutës së saj të tanishme, një qeveri nominalisht demokratike pas zgjedhjeve të përgjithshme tajlandeze të vitit 2019, dhe protesta të mëdha pro-demokracisë në 2020-2021, të cilat përfshinin kërkesa të pashembullta për të reformuar monarkinë. Që nga viti 2019, ajo ka qenë nominalisht një monarki kushtetuese parlamentare; në praktikë, megjithatë, avantazhet strukturore në kushtetutë kanë siguruar mbajtjen e pushtetit të ushtrisë. Tajlanda është një fuqi e mesme në çështjet globale dhe një anëtar themelues i ASEAN, dhe renditet shumë lart në Indeksin e Zhvillimit Njerëzor. Ajo ka ekonominë e dytë më të madhe në Azinë Juglindore dhe të 22-tën më të madhe në botë nga PPP. Tajlanda klasifikohet si një ekonomi e sapo industrializuar, me prodhimin, bujqësinë dhe turizmin si sektorë kryesorë. Historia Tajlanda diku nga shekulli IX-të ishte populluar me fiset Tai nga jugu i Kinës. Në shekullin e XIII në këtë pjesë paraqitet Mbretëria e Sukotait (Sukothai), mbretëri e cilave ju nënshtrua në shekullin e XIV-të mbretërisë së Ajutaut (Ajutthaya) e cila e kishte nënshtruar edhe Kamboxhianë. Gjatë shekullit të XVII-të fillon ndikimi i madh holandezë, anglezë dhe francezë. Në vitin 1767 pason pushtimi i Ajutajës nga ana e Birmanisë, pas dëbimit të të cilëve më 1782 vjen në fuqi dinastia Kakri (Chakri) Në shekullin XIX përsëri Tajlanda bie nën ndikimin e evropianëve dhe përkundë humbjeve të mëdha territoriale të shkaktuara nga fqinjët e ndihmuar nga francezët dhe britanikët, Tailanda ja arrin që të mbajë pavarësinë e saj politike. Kështu më 1932 pas një konflikti shtetërorë kalohet nga monarkia absolute në monarki konstitucionale. Gjatë luftës së II-të botërore Tajlanda i afrohet politikisht Japonisë. Pas kësaj politika e brendshme veçohet nga ndryshimet në mes të puçeve ushtarake dhe demokracisë. Më 1970 Tajlandën e kaplon vala e emigrantëve nga Kamboxhia dhe Vietnami dhe pas kryengritjes së përgjakshme më 1992 i merren disa të drejta ushtrisë. Më 1977 u miratua një kushtetutë e re, ndërsa kryetar është Mbreti Bhumibol Aduljadeh i kurorëzuar më 1946 si Rama IX. Politika Përpara vitit 1932, mbretërit tajlandez ishin monarkë feudalë ose absolutë. Gjatë Mbretërisë Sukhothai, mbreti shihej si një Dharmaraja ose 'mbret që sundon në përputhje me Dharma'. Sistemi i qeverisjes ishte një rrjet degësh i sunduar nga zotërit lokalë. Monarkia moderne absolute dhe shtetësia u krijua nga Chulalongkorn kur ai transformoi sistemin e shqendërzuar të protektoratit në një shtet unitar. Më 24 qershor 1932, Khana Ratsadon (Partia Popullore) kreu një revolucion pa gjak që shënoi fillimin e monarkisë kushtetuese. Tajlanda ka pasur 20 kushtetuta dhe statute që nga viti 1932, duke përfshirë kushtetutën e fundit dhe të tanishme të vitit 2017. Të gjitha kushtetutat thonë se politika zhvillohet brenda kornizës së një monarkie kushtetuese, por forma de facto e qeverisjes ka ndryshuar nga diktatura ushtarake deri te demokracia zgjedhore. Tajlanda ka pasur grushtet e katërta më së shumti në botë. Pas vendimit të Gjykatës Kushtetuese më 24 gusht 2022 për të pezulluar përkohësisht postin e kryeministrit të Prayut Chan-o-cha deri në shtator për të përcaktuar nëse ai ka arritur apo jo kufirin e mandatit të tij 8-vjeçar, Prawit Wongsuwan mori rolin e ushtruesit të detyrës së Kryeministrit. Forma e tanishme e qeverisjes së Tajlandës është pjesërisht demokraci dhe pjesërisht diktaturë; shumë terma përdoren në përpjekje për ta përshkruar atë. Një monark i trashëguar shërben si kreu i shtetit të Tajlandës. Mbreti i tanishëm i Tajlandës është Vajiralongkorn (ose Rama X), i cili ka mbretëruar që nga tetori 2016. Kompetencat e mbretit janë të kufizuara nga kushtetuta dhe ai është kryesisht një figurë simbolike. Megjithatë, monarku ende ndërhyn herë pas here në politikën tajlandeze, pasi të gjitha kushtetutat hapin rrugën për vendimet e zakonshme mbretërore. Monarkia mbrohet nga ligji i ashpër lèse majesté, edhe pse qëndrimi i popullit ndaj institucionit ndryshon nga njëri mbretërim në tjetrin. Ndarjet administrative Tajlanda është një shtet unitar; shërbimet administrative të degës ekzekutive ndahen në tre nivele me Aktin e Organizatës së Qeverisë Kombëtare, BE 2534 (1991): qendror, provincial dhe lokal. Tajlanda përbëhet nga 76 provinca (จังหวัด, changwat), të cilat janë ndarje administrative të nivelit të parë. Ekzistojnë gjithashtu dy rrethe të qeverisura posaçërisht: kryeqyteti Bangkok dhe Pattaya. Bangkok është në nivel provincial dhe kështu shpesh llogaritet si provincë. Çdo krahinë është e ndarë në rrethe (อำเภอ, amfoe) dhe rrethet ndahen më tej në nën-rrethe (ตำบล, tambona). Emri i kryeqytetit të çdo krahine (เมือง, mueang) është i njëjtë me atë të provincës. Për shembull, kryeqyteti i provincës Chiang Mai (Changwat Chiang Mai) është Mueang Chiang Mai ose Chiang Mai. Të gjithë guvernatorët e provincave dhe shefat e rretheve, të cilët janë përkatësisht administratorë të krahinave dhe rretheve, emërohen nga qeveria qendrore. Provincat e Tajlandës ndonjëherë grupohen në katër deri në gjashtë rajone, në varësi të burimit. Gjeografia Me një sipërfaqe gjithsej prej 513,120 kilometrash katrorë, Tajlanda është vendi i 50-të më i madh për nga sipërfaqja e përgjithshme. Tajlanda përfshin disa rajone të veçanta gjeografike, pjesërisht që korrespondojnë me grupet provinciale. Veriu i vendit është zona malore e malësive tajlandeze, me pikën më të lartë Doi Inthanon në Vargmalin Thanon Thong Chai në 2,565 metra mbi nivelin e detit. Verilindja, Isan, përbëhet nga Pllaja Khorat, e kufizuar në lindje nga lumi Mekong. Qendra e vendit dominohet nga lugina e lumit kryesisht e sheshtë Chao Phraya, e cila shkon në Gjirin e Tajlandës. Tajlanda jugore përbëhet nga Istëmi Kra i ngushtë që zgjerohet në Gadishullin Malaj. Politikisht, ekzistojnë gjashtë rajone gjeografike të cilat ndryshojnë nga të tjerët për nga popullsia, burimet bazë, veçoritë natyrore dhe niveli i zhvillimit social dhe ekonomik. Diversiteti i rajoneve është atributi më i theksuar i mjedisit fizik të Tajlandës. Chao Phraya dhe lumi Mekong janë rrjedhat ujore të domosdoshme të Tajlandës rurale. Prodhimi në shkallë industriale i të lashtave përdor si lumenjtë ashtu edhe degët e tyre. Gjiri i Tajlandës mbulon 320,000 kilometra katrorë dhe ushqehet nga lumenjtë Chao Phraya, Mae Klong, Bang Pakong, dhe Tapi. Ai kontribuon në sektorin e turizmit për shkak të ujërave të pastër të cekët përgjatë brigjeve në rajonin jugor dhe Istëmi Kra. Bregu lindor i Gjirit të Tajlandës është një qendër industriale e Tajlandës me portin kryesor në ujë të thellë të mbretërisë në Sattahip dhe portin e saj më të ngarkuar tregtar, Laem Chabang. Deti Andaman është një burim i çmuar natyror pasi pret vendpushimet e njohura dhe luksoze. Phuket, Krabi, Ranong, Phang Nga dhe Trang, dhe ishujt e tyre, shtrihen të gjithë përgjatë brigjeve të Detit Andaman dhe, pavarësisht cunamit të vitit 2004, ata mbeten një magnet turistik. Klima Klima e Tajlandës ndikohet nga erërat musonore që kanë karakter sezonal (musoni jugperëndimor dhe verilindor). Pjesa më e madhe e vendit klasifikohet si klima e savanës tropikale e Köppen. Pjesa më e madhe e jugut si dhe pjesa lindore e lindjes kanë një klimë tropikale musonore. Pjesë të jugut kanë gjithashtu një klimë tropikale pyjore shiu. Një vit në Tajlandë ndahet në tre stinë. E para është sezoni i shiut ose i musonit jugperëndimor (mesi i majit deri në mes të tetorit), i cili shkaktohet nga era jugperëndimore nga Oqeani Indian. Reshjet kontribuojnë gjithashtu nga Zona e Konvergjencës Ndërtropikale (ITCZ) dhe ciklonet tropikale, me gushtin dhe shtatorin që janë periudha më e lagësht e viti. Dimri ose musoni verilindor ndodh nga mesi i tetorit deri në mes të shkurtit. Shumica e Tajlandës përjetojnë mot të thatë me temperatura të buta. Vera ose sezoni para musonit zgjat nga mesi i shkurtit deri në mes të majit. Për shkak të pozicionit të tyre në brendësi dhe gjerësisë gjeografike, pjesët veriore, verilindore, qendrore dhe lindore të Tajlandës përjetojnë një periudhë të gjatë moti të ngrohtë, ku temperaturat mund të munden. arrijnë deri në 40 °C gjatë marsit deri në maj, në ndryshim nga afër ose nën 0 °C (32 °F) në disa zona në dimër. Tajlanda jugore karakterizohet nga mot i butë gjatë gjithë vitit me më pak ndryshime ditore dhe sezonale në temperatura për shkak të ndikimeve detare. Ajo merr reshje të bollshme, veçanërisht gjatë tetorit deri në nëntor. Tajlanda është ndër dhjetë vendet e botës që janë më të ekspozuara ndaj ndryshimeve klimatike. Në veçanti, është shumë e ndjeshme ndaj rritjes së nivelit të detit dhe ngjarjeve ekstreme të motit. Ekonomia Demografia Tajlanda kishte një popullsi prej 69,799,978 që nga viti 2020. Popullsia e Tajlandës është kryesisht rurale, e përqendruar në zonat e rritjes së orizit të rajoneve qendrore, verilindore dhe veriore. Rreth 45.7% e popullsisë së Tajlandës jetonte në zona urbane që nga viti 2010, e përqendruar kryesisht në dhe rreth Zonës Metropolitane të Bangkokut. Gjuha Gjuha zyrtare e Tajlandës është tajlandishtja, një gjuhë Kra–Dai e lidhur ngushtë me laotishten, shanishten në Mianmar dhe shumë gjuhë më të vogla të folura në një hark nga Hainan dhe Yunnan në jug deri në kufirin kinez. Është gjuha kryesore e arsimit dhe e qeverisë dhe e folur në të gjithë vendin. Standardi bazohet në dialektin e popullit qendror tajlandez dhe është shkruar në alfabetin tajlandez, një shkrim abugida që evoluoi nga alfabeti Khmer. Feja Feja më e përhapur e vendit është Budizmi Theravada, i cili është një pjesë integrale e identitetit dhe kulturës tajlandeze. Pjesëmarrja aktive në Budizëm është ndër më të lartat në botë. Tajlanda ka numrin e dytë më të madh të budistëve në botë pas Kinës. Sipas regjistrimit të vitit 2000, 94.6% dhe 93.58% në vitin 2010 e popullsisë së vendit u vetëidentifikuan si budistë të traditës Theravada. Muslimanët përbëjnë grupin e dytë më të madh fetar në Tajlandë, duke përbërë 5.4% të popullsisë në vitin 2018. Islami është i përqendruar kryesisht në provincat më jugore të vendit: Pattani, Yala, Satun, Narathiwat, dhe një pjesë e Songkhla Chumphon, të cilat janë kryesisht malaj, shumica e të cilëve janë muslimanë sunitë. Të krishterët përfaqësonin 1.13% (2018) të popullsisë në vitin 2018, me popullsinë e mbetur të përbërë nga hindu dhe sikë, të cilët jetojnë kryesisht në qytetet e vendit. Ekziston gjithashtu një komunitet i vogël, por historikisht i rëndësishëm jehud në Tajlandë që daton në shekullin e 17-të. Kushtetuta nuk emërton fenë zyrtare shtetërore dhe parashikon lirinë e fesë. Edhe autoriteti zyrtarisht nuk regjistron grupe të reja fetare që nuk janë pranuar dhe kufizon numrin e misionarëve, organizatave fetare të paregjistruara si dhe misionarëve që lejohen të veprojnë lirisht. Nuk ka pasur raportime të përhapura për abuzime shoqërore ose diskriminim bazuar në besimin ose praktikën fetare. Ligji tajlandez njeh zyrtarisht pesë grupe fetare: Budistët, Muslimanët, Brahmin-Hindutë, Sikët dhe Krishterët. Megjithatë, disa ligje janë të frymëzuara nga praktikat budiste, të tilla si ndalimi i shitjes së alkoolit në festat fetare. Kultura Shënime Referime Lidhje të jashtme Harta të Tailandës Shtete në Azi Mbretëri Shtetet anëtare të ASEAN Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara Vendet e sapo industrializuara Shtetet vëzhguese të Organizatës së Bashkëpunimit Islamik Shtete në Azinë Juglindore Shtete dhe territore të themeluara më 1932

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Cila është historia e detajuar e Surinami dhe si ka evoluar ajo përgjatë kohës

Surinami është një shtet në verin e Amerikën jugore. Kufizohet në veri nga Oqeani Atlantik, në lindje nga Guajanën Franceze, në jug nga Brazili dhe në perëndim nga Guajana. Ajo është vendi i Dytë më i vogël në amerikën jugore edhe është një nga katër territoret jo-spanjishte në kontinent me Brazilin, Guajanën dhe Guajanën Franceze. Shteti u bërë i pavarur me 25 nëntor 1975 nga Holanda. Kryeqyteti i saj është Paramaribo me rreth 250.000 qytetar. I banuar gjatë nga kultura të shumta të fiseve indigjene, Surinami u eksplorua dhe u kundërshtua nga fuqitë evropiane përpara se të vinte nën sundimin hollandez në fund të shekullit të 17-të. Në vitin 1954, vendi u bë një nga vendet përbërëse të Mbretërisë së Holandës. Më 25 nëntor 1975, vendi i Surinamës u largua nga Mbretëria e Holandës për t'u bërë një shtet i pavarur, megjithatë duke ruajtur lidhje të ngushta ekonomike, diplomatike dhe kulturore me kolonizuesin e saj të mëparshëm. Popujt e saj indigjenë kanë qenë gjithnjë e më aktivë në kërkimin e të drejtave të tokës dhe duke punuar për të ruajtur tokat dhe habitatet e tyre tradicionale. Surinami konsiderohet të jetë një vend kulturor në Karaibe dhe është anëtar i Bashkësisë Karaibeve (CARICOM). Përserisa holandishtja është gjuha zyrtare e qeverisjes, biznesit, mediave dhe arsimit, [1] Sranan, një gjuhë angleze e kreoleve, është një gjuhë e përdorur gjerësisht. Surinami është i vetmi territor jashtë Evropës, ku holandishtja flitet nga shumica e popullsisë. Njerëzit e Surinamit janë ndër më të ndryshmit në botë, që përfshijnë një numër të madh grupesh etnike, fetare dhe gjuhësore. Gjeografia Historia Holandezët këtë sipërfaqe e mbajnë nën kontroll që nga 1667-ta si koloni e quajtur Guajana holandeze. Nga viti 1954 ishte pjesë autonome e Holandës ndërsa nga 1974-ta e pavarur. Më 1980-të sundimin e marrin ushtarakët nën udhëheqjen e D. Boutersesë (D. Bouterse), sundim i cili zgjati edhe pas zgjedhjeve të vitit 1987. Më 1990 në Surinam ndodhë një puç dhe nga 1992 fillojnë përpjekjet për pajtim dhe procese demokratike. Nga viti 1996 president i zgjedhur i shtetit ishte J. Vijdenboshi (J. Wijdenbosch). Popullsia Gjuha Grupet etnike Feja Duke u bazuar në regjistrimin e përgjithshëm të vitit 2012, 48.4% qenë të krishterë, ku 26.7% prej tyre qenë protestant (përfshirë 11.18% Pentekostal, 11.16% moravian dhe 4.4% të denominacioneve të tjera protestante) dhe 21.6% katolikë. Hindutë sendërtuan grupin e dytë religjioz më e përhapur në Surinam duke përfshirë 22,3% të popullatës. Muslimanët përbëjnë 13.9% të popullatës. Në bazë të këtyre regjistrimeve, 7.5% të popullatës u deklaruan jobesimtarë dhe 3.2% nuk iu përgjigjën pyetjes. Edukata Politika Njësit administrative Ekonomia Transporti Kultura Lidhje të jashtme Shiko edhe Burimet 1.Central Intelligence Agency (2013). "Suriname". The World Factbook. Retrieved 4 August 2013.    Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion të plotë dhe të gjithanshëm mbi Suedia.

Suedia, (Suedisht: Sverige) zyrtarisht Mbretëria e Suedisë (Suedisht: Konungariket Sverige), është një shtet skandinav në pjesën veriore të Evropës. Suedia kufizohet me Norvegjinë në perëndim dhe Finlandën në lindje dhe është e lidhur me Danimarkën nëpërmjet urës mbi ngushticën Öresund. Me një sipërfaqe prej 450.295 kilometra katrorë Suedia është vendi i tretë më i madh në Bashkimin Evropian dhe i pesti në Evropë për nga sipërfaqja. Popullsia e Suedisë është rreth 10.4 milion. Suedia ka një dendësi të ulët të popullsisë prej 25 banorë për kilometër katrorë me popullsinë përqendruar kryesisht në pjesën jugore të vendit. Rreth 85% e popullsisë jetojnë në zonat urbane. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i Suedisë është Stokholmi. Suedia doli si një shtet i pavarur dhe i bashkuar gjatë Mesjetës. Në shekullin e 17, vendi zgjeroi territoret e tij duke formuar Perandorinë Suedeze. Perandoria u rrit në një nga fuqitë e mëdha të Evropës në shekullin e 17-të dhe në fillim të shekullit të 18-të. Pjesa më e madhe e territoreve të pushtuara jashtë Gadishullit Skandinav u humbën gjatë shekujve të 18 dhe 19. Gjysma lindore e Suedisë, Finlanda e sotme, u humb ndaj Rusisë në vitin 1809. Lufta e fundit në të cilën Suedia u përfshi direkt ishte në vitin 1814, kur Suedia me presion ushtarak e detyroi Norvegjinë të bashkohej me të. Që atëherë, Suedia ka qenë në paqe, duke ndjekur një politikë të mos marrjes pjesë në aleanca ushtarake në kohë paqeje dhe të neutralitetit në kohë lufte. Suedia është anëtare e Bashkimit Evropian që nga 1 janari 1995 dhe është anëtare të OECD. Sot, Suedia është një monarki kushtetuese me një demokraci parlamentare të qeverisjes dhe një ekonomi shumë të zhvilluar. Në vitin 2011, Suedia u rendit e katërta në botë në indeksin e demokracisë të revistës "The Economist" dhe e nënta në Indeksin e Zhvillimeve Njerëzore të Kombeve të Bashkuara të vitit 2013. Në vitin 2010, Suedia kishte rritjen më të shpejtë ekonomike në Bashkimin Evropian. Në vitin 2012, Forumi Botëror Ekonomik e renditi Suedinë si vendin e katërt më konkurrues në botë. Sipas Kombeve të Bashkuara, ajo ka vdekshmërinë foshnjore të tretë më të ulët në botë. Etimologjia Fjala Suedi rrjedh nga holandishtja e mesme dhe gjermanishtja e ulët e mesme të shekullit 17-të. Në anglishten e vjetër vendi u quajt Swéoland dhe Swíoríce (Nordishtja e Vjetër Svíaríki). Emri suedez Sverige (një përbërje e fjalëve Svea dhe rike, regjistruar së pari në Swognorice kognate në Beowulf) fjalë për fjalë do të thotë "mbretëri e suedezëve", duke përjashtuar Geats në Götaland. Ndryshimet e emrit Suedi përdoren në shumicën e gjuhëve, me përjashtim të danishtes dhe norvegjishtes duke përdorur Sverige, faroisht Svøríki, islandisht: Svíþjóð dhe përjashtimi më i dukshëm i disa gjuhëve finike ku përdoren Ruotsi (në finlandisht) dhe Rootsi (në [[Gjuha estoneze|estonisht. Etimologjia e suedezëve, dhe kështu e Suedisë, në përgjithësi është rënë dakord të burojë nga një rrënjë s(w)e, që do të thotë "e vetja", duke iu referuar fisit të vet gjermanik. Historia Populli i Suedisë Mbretërit e Suedisë Luftët në (me) Suedinë Politika Ndarjet administrative Suedia është një shtet unitar i ndarë në 21 këshilla të qarkut (landsting) dhe 290 komuna (kommuner). Çdo këshill qarku i korrespondon një qarku (län) me një numër bashkish për qark. Këshillat e qarqeve dhe bashkitë kanë role të ndryshme dhe përgjegjësi të ndara në lidhje me qeverisjen lokale. Kujdesi shëndetësor, transporti publik dhe institucione të caktuara kulturore administrohen nga këshillat e qarkut. Parashkollorët, shkollimi fillor dhe i mesëm, shërbimet publike të ujit, hedhja e mbeturinave, kujdesi për të moshuarit dhe shërbimet e shpëtimit administrohen nga komunat. Gotland është një rast i veçantë për të qenë një këshill qarku me vetëm një komunë dhe funksionet e këshillit të qarkut dhe bashkisë kryhen nga e njëjta organizatë. Gjeografia Suedia ndodhet në Evropën Veriore, në pjesën lindore të gadishullit skandinav. Në sipërfaqe, Suedia është vendi i pestë më i madh në Evropë. Ajo kufizohet nga Norvegjia në perëndim, Finlanda në verilindje, dhe Danimarka në jugperëndim në Urën Öresund. Vendi gjithashtu ka kufij detarë me Estoninë, Letoninë, Lituaninë, Poloninë, Gjermaninë dhe Rusinë. Ujërat përreth janë të Gjirit të Bothnias dhe Deti Bothnian, i cili është pjesë e Detit Baltik, dhe në jugperëndim Skagerrak, Kattegat dhe Sound. Suedia është pjesë e zonës gjeografike të vendeve nordike. Në lindje të Suedisë ndodhet Deti Baltik dhe Gjiri i Bothnias që ndikon tek klima . Në perëndim është zinxhiri malor skandinav, i njohur si malet skandinave, tradicionalisht quhet edhe keel në të dy (gjera) suedisht dhe norvegjeze. Keto ndajne Suedinë nga Norvegjia. Riksgränsen vijon që nga viti 1700 mjaft afër pellgut aktuale në këtë varg malor. Të lumenjve në Suedi e veriut gjithandej pastaj në përgjithësi drejt lindjes nga malet dhe koha shpesh bëhet shumë e madhe (të lumenjve ashtu-quajtur veriore). Suedia jugore është kryesisht tokë bujqësore . Në përgjithësi, megjithatë, i mbuluar 60% të sipërfaqes totale dhe 75% të sipërfaqes së tokës e mbuluar me pyje. Tokës pyjore Suedisë që i përkasin thekë perëndimore të tajgë euro-aziatik. Dendësia e popullsisë është edhe më e lartë në jug, me qendër kryesisht në Mälardalen, Bergslagen, Rajoni Öresund dhe Västra Rajoni Västra. Në Västra jugore të drejtuar shumë lumenj në mes të malësisë ashtuquajturit jugore dhe rrjedhat si në veri dhe jug, lindje dhe perëndim. Lumenjve në jug të Suedisë zakonisht nuk është aq e gjatë dhe të mëdha si në veri. Në Suedi qendrore dhe në jug të Suedisë, nuk është lumi më i madh në drejtim të rrjedhës së lumit dhe zonën ujëmbledhëse: Klarälven-Göta lumit, i cili ndër të tjera përfshin Vänern liqenit. Suedia është jashtëzakonisht afër liqeneve të madhësive të ndryshme, së bashku me Finlandën. Mali më i lartë i Suedisë është Kebnekaise, në 2104 metra mbi nivelin e detit. Të dy ishuj dalluese kryesore janë Gotland dhe Öland, të dy liqenet më të mëdha Vänern dhe liqenit. Suedia është 1572 km nga veriu në jug, dhe gjerësia maksimale është rreth 500 km (shih gjithashtu buzë e jashtme e Suedisë). Pyjet, hidrocentralet dhe mineral hekuri janë burime të rëndësishme natyrore, dhe mangan në det, bakër, plumb, zink, ari, argjendi, uraniumi, arsenik tungsten, dhe feldspat. Klima e Suedisë është e ndryshueshme, në pjesën jugore vera dhe dimri janë të ftohtë dhe të vranët., pjesa veriore është e ngrirë, ka një klimë polare. Relievi i Suedisë është kryesisht terren i rrafshët dhe më pak rrafshnalta e male të ulëta në perëndim. Pika më e ulët e relievit gjendet nën nivelin e detit (-2.41 m) në gjirin e liqenit Hamarsjon afër qytetit Kristianstad dhe ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 2096.5 metra. Ekonomia Suedia ka një ekonomi të orientuar nga eksporti i përzier paraqet një sistem modern të shpërndarjes, të komunikimit të shkëlqyer të brendshëm dhe të jashtëm, dhe një forcë të kualifikuar të punës. Lëndë drusore hidrocentralet dhe mineral hekuri përbëjnë bazën e burimeve të një ekonomie shumë i orientuar drejt tregtisë së jashtme. Sektori i Suedisë inxhinieri llogaritë për 50% të prodhimit dhe eksporteve. Telekomunikacioneve, industria e automobilave dhe industrinë farmaceutike janë gjithashtu me rëndësi të madhe. Suedia është furnizuesi më i madh dhjetë të armëve në botë dhe është furnizuesi më i tretë më e madhe e armëve në Pakistan. Bujqësia llogaritë për 2 për qind të PBB-së dhe të punësimit. Të ardhura relativisht është e shpërndarë prere, Suedia ka më të ulët koeficientin Gini (0,23) të çdo vendi. Sa i përket strukturës, të ekonomisë suedeze është karakterizuar nga një sektor i madh, intensiv dhe njohuri-të orientuara nga eksporti prodhimit, një rritje, por relativisht të vogla, shërbimin e sektorit të biznesit, dhe sipas standardeve ndërkombëtare, një pjesë të madhe në sektorin e shërbimeve publike. Organizatat e mëdha si në prodhim dhe shërbime të dominojnë ekonominë suedeze. 20 më të madh (me qarkullim në vitin 2007) kompani të regjistruara në Suedi janë të Volvo, Ericsson, Vattenfall, Skanska, Sony Ericsson Mobile Communications AB, Svenska Cellulosa Aktiebolaget, Electrolux, Volvo Personvagnar, TeliaSonera, Sandvik, Scania, ICA, Hennes & Mauritz, IKEA, Nordea, Preem, Atlas COPCO, Securitas, Nordstjernan dhe SKF. Industria e Suedisë është kryesisht në kontrollin e private, ndryshe nga disa vende të tjera të industrializuara Perëndimore, të tilla si Austria dhe Italia, ndërmarrjet publike kanë qenë gjithmonë me rëndësi të vogël. Disa 4.5 milion banorë janë duke punuar, nga të cilët rreth një e treta e ka arsimin e lartë. GDP per hour worked është në botë më të lartë në 9 31 USD në 2006, krahasuar me 22 USD në Spanjë dhe 35 USD në Shtetet e Bashkuara. GDP per hour worked është në rritje 2 ½ për qind në vit për ekonominë si një e tërë dhe rritja e tregtisë-kushtet-balancuar e produktivitetit është 2%. Sipas OECD, liberalizimi, globalizimit, dhe të rritjes së sektorit të teknologjisë kanë qenë drejtuesit kryesor produktivitetit. Suedia është një udhëheqës botëror në pensioneve te privatizuara dhe problemet e fondeve të pensioneve janë relativisht të vogla në krahasim me shumë vende të tjera të Evropës Perëndimore. Punëtor tipik merr 40 % të të ardhurave të tij pas pykë tatimore. Taksimit ngadalë në rënie të përgjithshme, 51,1 % e PBB-së në vitin 2007, është ende gati dyfishi i atij në Shtetet e Bashkuara apo Irlandë. Pjesa e punësimit të financuara përmes shumave të të ardhurave tatimore për një të tretën e fuqisë punëtore suedez, një përqindje ndjeshëm më e lartë se në shumicën e vendeve të tjera. Në përgjithësi, rritja e PBB-së ka qenë i shpejtë që nga reformat në fillim të viteve 1990, sidomos në prodhim. Të Forumit Ekonomik Botëror 2009-2010 Indeksi i konkurrencës renditet Suedi ekonomisë 4 më konkurruese në botë. Në Forumin Botëror Ekonomik 2010-2011 Raporti Global për konkurrencë, Suedia u ngjit dy vende, dhe tani renditet e 2 ne bote. Suedia renditet i 6 në konkurrencë IMD Yearbook 2009, duke shënuar të lartë në efektshmërinë e sektorit privat. Sipas librit, Fluturimi i Klasa Creative, nga ekonomisti amerikan, Profesor Richard Florida i Universitetit të Torontos, Suedia është renditur si vendi me krijimtarinë më të mirë në Evropë për biznes dhe është parashikuar të bëhet një magnet talent për botë më të punëtorëve të qëllimshëm. Libri i hartuar një tregues për të matur lloj i krijimtarisë ajo pretendon se është më e dobishme për-biznes talent teknologji, dhe tolerancës. Suedia mban monedhën e vet, Krona suedeze (SEK), një rezultat i suedezëve që ka refuzuar euro në një referendum. Riksbank Suedisht-themeluar në 1668 dhe kështu duke e bërë bankën më të vjetër qendrore në botë-aktualisht është duke u përqendruar në stabilitetin e çmimeve me një objektivin e inflacionit prej 2%. Sipas Anketës Ekonomike e Suedi 2007 nga OECD, inflacioni mesatar në Suedi ka qenë një nga më të ulëtat ndër vendet evropiane që nga mesi i viteve 1990, kryesisht për shkak të çrregullimit dhe shfrytëzimit të shpejtë të globalizimit. Flukset më të mëdha të tregtisë janë me Gjermaninë, Shtetet e Bashkuara, Norvegjia, Britania e Madhe, Danimarka dhe Finlanda. Demografia Popullsia totale e banorëve të Suedisë ishte 10,377,781 në tetor 2020. Popullsia tejkaloi 10 milion për herë të parë të premten më 20 janar 2017. Çdo i katërti (24.9%) banorë në vend ka prejardhje emigrante dhe çdo i treti (32.3%) ka të paktën një prind të lindur jashtë vendit.ref name=":0"></ref> Popullsia është dukshëm më e lartë në jug sesa në veri. Kryeqyteti suedez Stokholmi ka një popullsi komunale prej rreth 950,000 (me 1.5 milion në zonën urbane dhe 2.3 milion në zonën metropolitane). Qytetet e dyta dhe të treta për nga madhësia janë Göteborg dhe Malmö. Midis viteve 1820 dhe 1930, afërsisht 1.3 milion suedezë, një e treta e popullsisë së vendit në atë kohë, emigruan në Amerikën e Veriut dhe shumica e tyre në Shtetet e Bashkuara. Ka më shumë se 4.4 milion suedezë amerikanë sipas një vlerësimi të Zyrës së Regjistrimit të SHBA më 2006. Në Kanada, komuniteti me prejardhje suedeze është i fortë 330,000. Gjuha Gjuha zyratre e Suedisë është suedishtja, një gjuhë e ngjajshme me danishten dhe norvegjishten, por ndryshojnë shqiptim dhe ortografi. Norvegjezët kanë pak vështirësi për të kuptuar suedishten, dhe danezët gjithashtu mund ta kuptojnë atë, me pak më shumë vështirësi se norvegjezët. E njëjta gjë vlen edhe për folësit standardë suedezë, të cilët e kanë shumë më të lehtë të kuptojnë norvegjishten sesa danishten. Dialekti i Skånes, pjesa më jugore e vendit, është e ndikuar nga danishtja, sepse rajoni tradicionalisht ishte një pjesë e Danimarkës dhe sot ndodhet afër tij. Finlandishtja konsiderohet si gjuhë e pakicës. Për shkak të një fluksi të folësve vendas të arabishtes në shekullin 21, përdorimi i arabishtes ka të ngjarë të jetë më i përhapur në vend sesa ai i finlandishtes. Sidoqoftë, nuk mbahen statistika zyrtare për përdorimin e gjuhës. Anglishtja u bë një lëndë e detyrueshme për studentët e shkollës së mesme që studionin shkencat natyrore që nga viti 1849 dhe ka qenë një lëndë e detyrueshme për të gjithë studentët suedez që nga fundi i viteve 1940. Në varësi të autoriteteve lokale të shkollës, anglishtja është aktualisht një lëndë e detyrueshme midis klasës së parë dhe klasës së nëntë, me të gjithë nxënësit që vazhdojnë në shkollën e mesme duke studiuar anglisht për të paktën një vit tjetër. Shumica e studentëve gjithashtu studiojnë një dhe nganjëherë dy gjuhë shtesë. Këto përfshijnë (por nuk kufizohen në) gjermanisht, frëngjisht dhe spanjisht. Danishtja dhe norvegjishtja mësohen ndonjëherë si pjesë e kurseve suedeze për folësit amtare. Për shkak të kuptueshmërisë së gjerë të ndërsjellë midis tre gjuhëve skandinave kontinentale, folësit suedezë shpesh përdorin gjuhën e tyre amtare kur vizitojnë ose jetojnë në Norvegji ose Danimarkë. Edukimi Fëmijët e moshës 1-5 vjeç ju garantohet një vend në një kopsht publik (suedisht: förskola). Midis moshës 6 dhe 16 vjeç, fëmijët ndjekin shkollën e detyrueshme gjithëpërfshirëse. Pas përfundimit të klasës së 9-të, rreth 90% e studentëve vazhdojnë me një shkollë të mesme të lartë tre-vjeçare (gymnasium), e cila mund të çojë në një kualifikim pune ose pranim të pranimit në universitet. Sistemi shkollor financohet kryesisht nga taksat. Transporti Suedia ka 162.707 km (101.101 mi) e rrugëve të shtruara dhe 1428 km (887 mi) të expressways. Autostrada të vazhdojë deri Suedia, Danimarka dhe mbi Ura Öresund në Stokholm, Göteborg, Uppsala dhe Uddevalla. Sistemi i autostrada është ende në ndërtim dhe një autostradë të re nga Uppsala të Gävle u përfundua më 17 tetor 2007. Suedia e kishte dorën e majtë të trafikut (Vänstertrafik në suedisht) nga rreth 1736 dhe vazhdoi për ta bërë këtë edhe në shekullin e 20-të. Votuesve refuzohet djathtas e trafikut në 1955, por pas të legjislacionit Riksdag kaloi në kalim 1963 u mbajt në 1967, i njohur në gjuhën suedeze si Dagen H. Metro Stokholmit është sistemi i vetëm i metrosë në Suedi dhe shërben qytetin e Stokholm, 100 stacione metro janë në përdorim. Transporti hekurudhor në treg është privatizuar, por ndërsa ka shumë ndërmarrje në pronësi private, shumë operatorë janë ende në pronësi shtetërore. Vendet kanë, bileta financimin dhe përgjegjësi të marketingut për trenat lokale. Për trenat e tjerë të operatorëve të trajtojë bileta dhe marketing veten e tyre. Operatorët përfshijnë SJ, Veolia Transport, DSB [kthjellim nevojshme], Green Transportit, Tågkompaniet dhe Inlandsbanan. Pjesa më e madhe e hekurudhave janë në pronësi dhe operohet nga Trafikverket. Aeroportet më të mëdha të përfshijë Stokholm-Arlanda Airport (17 milion pasagjerë në 2010) 40 km (25 mi) në veri të Stokholm, Göteborg-Landvetter Aeroportit (4,2 milion pasagjerë në 2010), dhe në Stokholm Skavsta Aeroportit (2,1 milion udhëtarë). Suedia pret të dy kompanitë më të mëdha port në Skandinavi, Portin e Göteborgut AB (Gothenburg) dhe transnacional kompani Kopenhagenit Malmö Port AB. Lidhje të jashtme Referime Shtetet e Evropës Veriore Anëtarët e Këshillit Nordik Shtetet anëtare të Bashkimit Evropian Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara Shtete Skandinave Shtete në Evropë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Sudani për vizitorët në aspektin kulturor, rekreativ dhe arsimor?

Sudani () ndodhet në pjesën veri-perëndimore të Afrikës qendrore dhe në një pjesë në veri-lindje të vendit gjendet dalja në Detin e Kuq. Kufirit tokësor i Sudanit përshkohet nga kufiri në veri me Egjiptin, në lindje me Eritren e Etiopinë, në jug me Sudanin e Jugut, në perëndim me Republikën e Afrikës Qendrore e Çadin dhe në veriperëndim me Libinë. Abdel Fattah Abdelrahman Burhan prezidenti i ri në 2019. Republika e Sudanit zë një sipërfaqe prej 2,5 milion km2 në të cilën jetojnë diçka më pak se 44 milion banorë. Për kryeqytet k qytetin e quajtur Kartumi (Khartum) dhe për gjuhë zyrtare shtetërore gjuhën arabe. Sipas Kushtetutë në fuqi (nga 1998-ta) Sudani është republikë islamike me president autoritar si kryetar shteti dhe qeverisë i zgjedhur drejtë për drejtë çdo pesë vite. Organi më i lartë i legjislacioni është Kuvendi Kombëtarë (Nacional). Sipërfaqja dominohet nga rrafshnaltat, shumica Savana (Savanne), në veri shkretinë e Nubies (Nubien), në pjese qendrore jugore moçale dhe tokë e përmbytur shpesh. Në pjesën veriore të Sudanit është e koncentruar popullsia myslimane (arabë, nubianë, bexhanë etj.) të cilët paraqesin mbi 70% të popullsisë së përgjithshme, ndërsa në jug të krishterët me rreth 13% dhe dashamirët e besimeve tradicionale Afrikane të besimeve Dinka, Nuer etj. Në tokat të cilat pjesërisht ujiten, pjesërisht vërshohen, ndër të tjera mbillen pema e mëndafshit, drithërat e ëmbla (Poaceae), sezami dhe panxharsheqeri. Po ashtu në Sudan nxjerrët edhe një lëndë e quajtur goma arabe ndërsa blegtoria zhvillohet vetëm në nivelin e endacakëve. Industria e produkteve ushqimore është dega më e zhvilluar e industrisë së përgjithshme. Partneret kryesorë tregtar janë Britania e Madhe, India dhe Italia. Për transportin e mallrave dhe udhëtarëve janë të njohura porta detare ndërkombëtare në Port Sudan dhe porta ajrore ndërkombëtare në kryeqytet. Në bazë të Marrëveshjes së paqes së Naivashës, e firmosur mes dy kundërshtarëve kryesorë, konkretisht qeverisë qendrore sudaneze dhe Ushtrisë Çlirimtare të Popullit të Sudanit, marrëveshje e cila i dha fund luftës civile 22 vjeçare (1983-2005), një ndër konfliktet më të rënda të Afrikës me rreth 1.9 milionë civilë të vdekur, Sudanit të Jugut iu sigurua një autonomi e madhe politike dhe legjislative nga qeveria qendrore e Khartoumit. Siç e parashikonte edhe Marrëveshja e Naivashës, më 9 janar 2011 filloi votimi në referendumin për pavarësinë e Sudanit të Jugut , votim i cili përfundoi më 15 janar 2011, pra zgjati 6 ditë. Më 7 Shkurt 2011 Komisioni i Referendumit publikoi rezultatet përfundimtare, në bazë të të cilave rezultonte se 98.83% e zgjedhësve kishin votuar në favor të pavarësisë. Në 9 korrik, 2011 Sudani i Jugut zyrtarisht shpalli pavarësinë nga Republika e Sudanit duke u bërë kështu shteti më i ri në botë. Ndërkohë ishte parashikuar që më 9 janar 2011 të mbahej një referendum edhe në rajonin e pasur me naftë të Abijeit, rajon i vogël konfliktual i cili në bazë të Marrëveshjes së Naivashës i përket njëkohësisht shtetit të Kurdufanit të Jugut në Sudanin e Veriut dhe shtetit të Bahr El Ghazalit të Veriut në Sudanin e Jugut, referendum ky në të cilin banorët e Abijeit do të vendosnin nëse do të bashkoheshin me Sudanin e Jugut ose jo nëqoftëse ky i fundit shpallej i pavarur. Referendumi i Abijeit u shty për shkak të konflikteve kufitare dhe rezidenciale. Historia Artikulli kryesor : Historia Sudani nga 1899 deri më 1955 ishte pjesë e Egjiptit (Kondominium britanikë). Më 1 janar 1956 u shpall i pavarur. Pas pavarësimit paraqiten më të madhe kundërthëniet kulturore në mes të myslimanëve në veri nën ndikimin arabë dhe të krishterëve animist në jug. Më 1983 pjesën jugore e kaplon kulmi i luftës së rëndë qytetare disa vjeçare. Nga 1993 president i shtetit ishte O. H. Ahmad al-Bashir-i. Politika Artikulli kryesor : Sistemi shtetëror Njësitë administrative Artikulli kryesor : Njësitë administrative Sudani eshte i ndare ne 18 shtete ('wilajat' apo 'wilajah', dhe mund te ndahet ne 133 rrethe. Shtetet quhen: 1. Al Xhazira, 2. Al Kadarif, 3. Nili i Kalter, 4. Darfuri Qendrore, 5. Darfuri Lindore, 6. Kasala, 7. Kartumi, 8. Darfuri Veriore, 9. Kurdufani Veriore, 10. Shteti Veriore (Sudan), 11. Deti i Kuq, 12. Lumi i Nilit, 13. Senari, 14. Darfuri Jugore, 15. Kurdufani Jugore, 16. Darfuri Perendimore, 17. Kurdufani Perendimore, 18. Nili i Bardhe. Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia e Sudanit Sipërfaqja e përgjithshme e Sudanit është 2,505,810 km2 nga kjo sipërfaqe 129,810 km2 janë ujë. Sudani shtrihet rreth koordinatave gjeografike 15 00 V, 30 00 L. Sudani ka një vijë bregdetare të gjatë 853 km përgjatë detit Kuq dhe vijë kufitare tokësore 7,687 km. Klima e Sudanit është klimë e tropeve në jug, e djerrët shkretinore në veri. Sezoni i reshjeve varet nga regjioni (nga prilli deri në nëntor) Relievi i Sudanit në përgjithësi përbëhet nga terreni i rrafshët me disa male që ju përngjajnë më tepër ngritjeve të ulëta e që në jugun, veri-perëndimin e perëndimin e largët të vendit marrin formën e maleve të mirëfillta. Pika më e ultë e relievit është përgjatë bregdetit të detit të Kuq dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,187 metrave në vendin e quajtur "Kinjeti" (ang.:Kinyetil), në jug, në kufi me Ugandën. Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia PBB i Sudanit eshte $159,5 milliard (vler. 2014), 44.5% e te ekonomise e perben bujqesia, 45.3% industria, dhe sherbimet 10.2% (vler. 2010), inflacioni eshte 32.1% (vler. 2013). Popullsia ner nivelin e varferise eshte 9% (vler. 2012). Fuqi punetoresh 11.92 million individ (vler. 2007), 45% merren me agrikulture, 15% me sherbime dhe 40% me industri (vler. 2011). Papunesia eshte 13.7% (vler. 2012). Industrit kryesore jane; nafta, makine zhveshese te pambukut, tekstilet, çimento, vajrat ushqimor, sheqeri, kepucet, rafineri vajguri/naftës, farmaceutike, armatimet, mbledhje automobilistike/ kamione te lehtë. Lehtësia per te bere biznes; vendi i 149-t (2014). Exportet: $8.464 milliard, (vler. 2009) Mallrat exportues; naftë, pambuk, susam, bagëti, kikirik, çamçakez arab, sheqer. Ortaket kryesore; Emiratet e Bashkuara Arabe 63.2%, Arabia Saudite 9.2%, Etiopia 5.3% (vler. 2012). Importet: $6.823 milliard, (vler. 2009) Mallrat importues; ushqim, artikuj të prodhuar, rafineri dhe mjete transportuese, ilaçe dhe kemikale, tekstile, grurë. Ortaket kryesore; Makau (Kine) 18%, India 8.8%, Arabia Saudite 7.9%, Egjipti 6.7%, Emiratet e Bashkuara Arabe 5.2% (vler. 2012). Borxhi i Jashtem: $36.27 milliard (vler. 31 dhjetor 2009) Financa Publike: Borxhi Publik; 104.5% te PBB's (vler. 2009). Shitjet; $9.046 milliard (vler. 2009), Shpenzimet; $10.83 milliard (vler. 2009), Rezervat e huaja $14.3 milliard (vler. 31 dhjetor 2011). (Te dhenat kryesore vin nga Libri i fakteve te CIA's, te gjitha vlerat perndryshe jane te deklaruara ne $'in e SHBA's.) Qe nga viti 1997, Sudani po punon me Fondin Monetare Nderkombetare, per ti zbatuar reformat makroekonomik, dhe nje qarkullim te menaxhuar te kursit te kembimit valutor. Sudani ka nisur te exportoj naftë bruto ne çerekun e fundit te vitit 1999. Prodhimi bujqesor mbetet i rëndësishëm sepse i punëson 80% e te punëtorëve te vendit dhe kontribon si një e treta e te PBB's ne vend. Konflikti i Darfurit, si pasoje e dy dekadave te luftes civile ne jug te shtetit, dhe mungesa e infrastruktures themelore ne vendet te medha, dhe mbeshtetja e shume banoreve ne bujqesi do thote se shum nga popullata do jete nën nivelin e varferis per shume vite, edhe pse ka rritje te shpejta ne te ardhura per banore. Ne muajin janar te vitit 2007, qeveria ka fut nje monedhe te re, Paundi Sudanez, ne nje shkall fillestare te kembimit me $1 te SHBA's = 2 Paund Sudanez. Demografia Artikulli kryesor : Demografia Kultura Artikulli kryesor : Kultura Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion të detajuar rreth Suazilandi.

Esuatini (Suatisht: eSwatini) zyrtarisht Mbretëria e Eswatini ose ndryshe Suazilandi (para se të riemërohet më 2018) është një shtet pa dalje në det në pjesën lindore të Afrikës Jugore që zë një sipërfaqe prej 17 364 km 2 e në të cilën jetojnë diçka 1,160,164 banorë. Kufizohet me Mozambikun në verilindje dhe Afrikën e Jugut në veri, perëndim dhe jug. Popullsia përbëhet kryesisht nga etnikë të suazi (Swasi). Suazët krijuan mbretërinë e tyre në mesin e shekullit të 18-të nën udhëheqjen e Ngwane III. Vendi dhe suazët i marrin emrat e tyre nga Mswati II në shekullin e 19-të. Pas Luftës së Dytë Boer, mbretëria, nën emrin Suaziland, ishte një protektorat britanik nga viti 1903 deri sa fitoi pavarësinë e saj më 6 shtator 1968. Në prill 2018, emri zyrtar u ndryshua nga Mbretëria e Suazilandit në Mbretëria e Esuatinit, duke pasqyruar emri që përdoret zakonisht në Suazi. Historia Më 1906 u shpall si territor i mbrojtur britanik (Protektorat) që më parë ishte pjesë e vendit të quajtur Transval (Tranvaal). Që nga 1968 qëndron si mbretëri e pavarur dhe nga 1986 në krye ka mbretin Msuati i III-të (Mswat III). Politika Njësitë administrative Gjeografia Suazilandi është shtet afrikan, që ndodhet në pjesën jugore të Afrikës dhe është një vend kontinental. Kufiri tokësor i Suazilandës përshkohet nga kufiri me dy shtetet fqinje, në lindje me Mozambikun, dhe pjesa tjetër me Republikën Afrika Jugore. Sipërfaqja e përgjithshme e Suazilandit 17,363 km2 prej së cilës 160 km2 janë ujë. Suazilanda shtrihet rreth koordinatave gjeografike 26 30 ‘‘‘J’’’, 31 30 ‘‘‘L’’’. Suazilanda nuk ka bregdetë ndëra vija kufitare është 535 km e gjatë. Klima në Suaziland ndryshon nga ajo tropikale në temperatura mesatare. Relievi i Suazilandit kryesisht malorë dhe shkëmborë me disa rrafshnalta mesatare. Pika më e ultë e relievit 21 m është përgjatë lumit Usuti i madhë (ang.: Great Usutu) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,862 metrave në Emlembe (ang.: Emlembe ). Ekonomia Demografia Kultura Referime Lidhje të jashtme Shtetet pa dalje në det Shtete në Afrikë Shtetet dhe territoret që anglishtfolëse Shtetet anëtare të Bashkimit Afrikan Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara Shtetet e Afrikës Jugore Shtetet dhe territoret e themeluara më 1968

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më thuaj mbi Spanja.

Mbretëria e Spanjës (spanjisht dhe galisht: Reino de España ose España; katalanisht: Regne d'Espanya; ne gjuhen baske: Espainiako Erresuma) ndodhet në gadishullin e Pirenejve, në Evropë. Eshtë shtet amtare të Bashkimit Europianë qe ne viti 1986(pra ka më shumë se tridhjetë vjet brenda tij) dhe të Nato’s Në perëndim të saj ndodhet Portugalia, në jug Gjibraltari dhe Maroku. Me Pirenejtë në veri kufizohet me Francën dhe Principatën e Andorrës. Pjesë të Spanjës janë edhe disa ishuj në Detin Mesdhe dhe në Oqeanin Atlantik. Mbretëria e Spanjës në Gadishullin e Iberisë zë një sipërfaqe prej 509 990 km² (së bashku me ishujt Kanarie, Baleare, Ceuta dhe Melilla) në të cilën jetojnë rreth 47 milion banorë. Spanja ka kryeqytet Madridin. Gjuha zyrtare është spanjishtja. Sipas Kushtetutës së 29 dhjetorit të 1978-ës (ndryshimet e fundit më 1992) Spanja është Mbretëri parlamentare e trashëgueshme. Kreu i shtetit është Mbreti, ndërsa Parlamenti është organi ligjvënës dhe përfaqësues i popullit (Cortes Generales). Spanja ka në brendi të saj rrafshnalta (Kastilien e Re dhe të Vjetër, të cilat ndahen nga vargmalet e Kastilieve). Në pjesën veri perëndimore ndodhet bregdeti malor i Galicisë, Asturias dhe Baskisë, në veri lindje ndodhet lugina deri në rrëzë të Pirenejve, pjesa lindore e bregdetit të Katalonisë, Valencia dhe Murcia. Në jug ndodhet lugina e Andaluzisë me Sierra Nevadën (pjesa malore e Andaluzisë), më tej ndodhen grupet e ishujve Balneare dhe Kanarie. Lumenjtë kryesorë në Spanjë janë Duero, Taho, Guadiana dhe Guadalkivir që derdhen në Oqeanin Atlantik dhe Ebro e Júca që derdhen në Mesdhe. Popullsia mbizotëruese janë spanjollët. Shumica e popullsisë është e besimit krishter-katolik . Spanja ka partner kryesor në shkëmbimet tregtare ShBA, Gjermaninë dhe Francën. Ka disa porte detare ndërkombëtare si Las Palmas de Gran Canaria, Barcelonë, Valencia, Malaga, Cadis dhe Bilbao. Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Spanjës është 504,782 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 40 00 V, 4 00 P dhe 499.542 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 5.240 km² ujë në të cilën sipërfaqe hynë të gjitha ujdhesat dhe siujdhesat e Spanjës. Vija bregdetare e Spanjës është 4.964 km e gjatë ndërsa vija kufitare tokësore është 1.917.8 km e gjatë. Relievi i Spanjës përbëhet nga terreni me rrafshe bregdetare në pjesët përgjatë bregdetit të Mesdheut pas së cilave vijnë rrafshnaltat e katundet në pjesën qendrore dhe bjeshkët e Pirenejve në pjesën veriore dhe perëndimore. Pika më e ultë e relievit (0 m) gjendet përgjatë bregdetit të Mesdheut apo të oqeanit Atlantik dhe ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 3,718 metrave në majën e malit e quajtur maja e Teides (spa.:Pico de Teide) në Ishullin Tenerife, pjese e ishujve Kanarie (ang.: Canary Islands). Klima Për shkak të pozitës gjeografike të Spanjës që e ekspozon vetëm pjesën veriore të saj ndaj rrymave ajrore tipike, klima e Spanjes është jashtëzakonisht e ndryshueshme nëpër rajone të ndryshme të saj. Ajo mund të ndahet në këto zona: Bregu verioro lindor I Mediteranit, (Katalonia, Valenca, dhe Ishujt Balerika) kanë verëra të ngrohta e herë herë të nxehta me dimra të butë po nganjëherë pak më të freskët. Kjo përputhet me një klimë mesatare mediterane. Bregu luglindor I Mediteranit (Alikante, Murcia dhe Almeria) kanë verëra të nxehta dhe dimra të butë e herë të ftohtë. Teritor shume I thatë ku shirat arrijnë deri në 150 mm në vit në Cabo de Gata që numërohet si vendi më i thatë në Europë. Kjo zonë klasifikohet në zonën me klimë Semiarde në kuptimin e reshjeve atmosferike. Bregdeti jugor I Mediteranit (zona bregdetare e Malagas dhe Grandas) kanë verëra të ngrohta dhe dimra shumë të butë. Temperatura mesatare vjetore qrrinë 20 gradë Celsius dhe ka lagështi të madhe. Klasifikohet si klimë subtropike. Lugina w Guadalquivrit (Sevilja dhe Kordoba) ka verëra shunë të nxehta dhe të thata dhe dimra të butë. Klimë e thatë. Bregu jug perendimor I Atlantikut (Cadiz dhe Huelva) ka verëra të këndshme dhe dimra të butë dhe mesatar. Klime relativisht e lagësht. Pjesa kontinentale e vendit (Madridi, Valladolid dhe Toledo) si dhe zona e luginës Ebro (Zaragoza) ka dimëra të ftohtë (që kryesisht varen nga lartësia mbidetare) dhe verëra të nxehta. Zonë me klime kontinentale, relativisht e thatë. Bregdeti verior I Atlantikut ose Spanja e gjelbër (Galicia, Asturias, Cantabria, Baskia bregdetare) ka klimë shumë të lagësht me verëra mesatare dhe dimra të ftohtë apo mesatar. Kjo kryesisht klasifikohet si klimë oqeanike. Pyrinea ka kryesisht klimë të lagësht me verëra të freskëta dhe dimra të ftohtë pjesë më të larta mbidetare të kesaj zone kanë klimë Alpine. Historia Lexo gjithashtu: Lufta e Spanjës Karthaga dhe Roma në shekullin III para erës sonë e ndajnë gadishullin Iberik ndërmjet veti. Pas luftë së dytë punishte pason paqa nga 201-ta para erës sonë dhe Roma sundon pa kushtëzime deri me paraqitjen e popujve gjerman në këto anë në shekullin e V. Nga shekulli i V deri më 711 popujt si svebet/vandalët (sweben) gjerman depërtojnë në Spanjë dhe gotët perëndimorë ja arrin që të krijojnë një qendër sipas shembujve të Romës. Më 711 në sipërfaqen e Spanjës zbarkojnë arabët dhe pas tri viteve gadishulli Iberik shndërrohet në krahinë . Më 756 shpallet Emirati (nga 929 kalifati) Kordoba (Córdoba). Beteja e zhvilluar e quajtur Beteja e Kovadongës (Covadonga) nga evropianët merret si shenja e re – inkuizicioni krishterë dhe pason ri-pushtimi krishterë. Kështu gjatë shekulli VII / X në perëndim dhe veri krijohen mbretëri krishtere, Leon, Navarra, Katalonia, Aragoni dhe Kastilja, ndërsa Portugalia në shekullin e XI qëndron e pavarur. Sipas evropianëve (gjermanëve) faza vendimtare e inkuizicionit krishterë fillon nga shekulli i XI. Në këtë fazë pushtohet Toledo më 1031, Saragosa më 1118, Kordoba më 1236, Valencia më 1238 dhe Sevilja më 1248. Si luftëtar legjendarë i këtyre luftërave merret Heroi Nacional El Cid. Më 1469 Izabela e Kastileasë martohet me Ferdinantin II të Anagonisë dhe nga 1474/75 merren si mbretëri e Kastiljes e nga 1479 edhe Aragonisë. Kjo ishte edhe bërthama e zhvillimeve për krijimin e Spanjës. Më 1480 hynë në fuqi Inkuizicioni ndërsa ë 1492 e pushtojnë Granadanë e cila ishte qendra e fundit e marunëve. Pas kësaj pason përndjekja e maurëve (los moros) dhe jahudive në ndërkohë K. Kolombi i angazhuar nga mbretëria zbulonë Amerikën. Mbretëria fillon kolonizimin e Amerikës dhe gjatë kësaj ndërmarrje i asgjësojë perandorinë e Actekëve dhe Inkave. Karli i I-rë (Si perandorë Karli i V-të) në këtë kohë e kishte lehtë të thoshte se në perandorin e tij Dielli kurrë nuk perëndon. parahistoria nga prof.ArdBaba Popullsia Sipas regjistrimit të popullsisë së vitit 2001. Spanja ka pasur 40.847.530 banor me dendësi mesatare prej 81 banorë/km². Zhvillimi i bujshëm historik ka ndikuar në karakteristikat specifike të popullsisë. Spanjollët përbëjnë 73% të popullsisë së përgjithshme, Katalonët 16,5%, Galët 8%, Baskët 2,3% të tjerët 0,2%. Edhe Spanja shumë shpejt është urbanizuar, dhe sot rreth 80% e popullsisë jeton në qytete. Pjesëmarrja e popullsisë nga 0-19 vjet është 33%, nga 20-59 vjet është 50%, dhe mbi 60 vjet është 17% e popullsisë. Qartë shihet se popullata Spanjolle gjithnjë e më tepër po vjetërsohet, e në këtë ndikon shumë edhe shtimi i ulët natyrorë, i cili arrin vetëm 1promilë ( shkalla e natalitetit është 10 promila, ndërsa e mortalitetit 9 promila). Qytetet e Spanjës Përbërja etnike Besimet fetare Njësitë administrative Spanja është një shtet i përbërë por sipas kushtetutës nuk është federat. Ajo përbëhet nga 50 njësi administrative të quajtura provinca (org.: provincias) që grupohen në 17 njësi të quajtura komunitete autonome (org.:Comunidades autónomas) dhe dy qytete me një autonomi të shkallës së lartë. Politika Ekonomia Bujqësia veçohet për misër, thekër, patate, rrush, ullinjë dhe pemë mesdhetare, në pjesën jugore mbillen edhe bimë për mëndafshin dhe panxharsheqeri. Ndërsa delet dhe peshkimi janë ato për të cilat dallohet blegtoria e Spanjës, vend i cili ka të zhvilluar edhe xehetarin vendase si burim i industrializimit, nga burimet e xeheve dallohen qymyr guri, xehja e hekurit, sulfurit, bakrit, plumbit si dhe xehja e merkurit dhe disa burime të naftës. Në sektorin e industrisë dallohen ind. e ndërtimit, ind. e makinave (veturave), ind. pjesëve elektroteknike dhe industria e mihjes. Partner kryesor të tregtisë ka ShBA-në, Gjermaninë dhe Francën. Ka disa porta detare ndërkombëtare si ajo në Barcelonë, Valenci, Malaga, Cadis dhe Bilbao. Siaps Bankës Botërore Ekonomia e Spanjës renditet e teta në mesin e ekonomive më të mëdha botërore dhe e pesta në Europë. Qeveria e qendrës së djathtë e kryeminitrit Aznar punoi me sukses për të hyrë në grupin e parë të shteteve me një valutë të përbashkët Euron që në janar të vitit 1999. Administrata e Aznarit vazhdoi të bënte reforma të privatizimit, liberalizimit dhe reformën e sistemit të taksave. Shkalla e papunësisë ka rënë gradualisht dhe në tetor të 2006 ajo kapte shifrat prej 7.6% të forcës punëtore, që rezulton se ka rënë nga 20% e më shumë në vitet e hershme 1990. Kultura Në Spanjë janë të mirëmbajtura veçanërisht kishat nga koha e gotëve perëndimorë (409-711). Pas hyrjes së arabëve në Spanjë, Spanja mbeti një krahinë kulturore islamike deri më 1492 (Córdoba, Granada). Që nga shekulli XI, veçanërisht në Kataloni depërton stili i artit romakë në ndërtimtari, plastikë, në vizatimet fresko dhe të librave. Adoptimi i gotikes spanjolle nga Franca në shekullin e XII bëri që të vije tek ndërtimi i Katedraleve para së gjithash udha e besimtarëve për në Santiago de Compostela dallohet për dekorimet e veçanta (Leónm Brgs). Në ndërlidhje e elementeve mauritane dhe gotike paraqitet në stilin Mudéja (Alkazari prej Seviles, Sinagogia në Toledo dhe Codoba). Arti i ndërtimit dhe pejsazhet e kohës së renesancës në Spanjë janë në lidhje të forta me zhvillimet e renasancës në Itali (Escoriali). Kryemjeshtër të manierizmit është piktori El Greco. Në stilin Barok paraqiten momente vetjake që dallohen për mbushjen dhe format. Në shekullin e XVII vizatimi dhe ngjyrosja në Spanjë nëpërmjet të D. Velázquez dhe B. Murillo fiton në rëndësi evropiane. Në shekullin e XIX dallohet artisti revolucionar F. de Goya y Lucientes. Ndërsa në krijimin e artit modern spanjollët kanë dhënë kontribut të çmueshëm. Ndër ta dallohen A. Gaudi, P. Picasso, J. Miró, S. Dali, A. Tápies dhe J. González. Infrastruktura Transporti Transporti në Spanjë karakterizohet nga një rrjet i gjerë i rrugëve, hekurudhave, tranzitit të shpejtë, rrugëve ajrore dhe porteve. Vendndodhja e saj gjeografike e bën atë një lidhje të rëndësishme midis Evropës, Afrikës dhe Botës së Re. Format kryesore të tranzitit në përgjithësi rrezatojnë nga kryeqyteti, Madrid, që ndodhet në qendër të vendit, për t'u lidhur me kryeqytetet e bashkësive autonome. Transiti spanjoll karakterizohet nga një shkallë e lartë e integrimit midis sistemit të hekurudhës së distancës së gjatë dhe sistemeve të brendshme të qytetit, edhe pse përdorimi historik i matësit të gjerë ka një integrim të kufizuar me fqinjët e saj. Spanja aktualisht po punon për të rritur dhe përmirësuar lidhjen me sistemet hekurudhore të Francës dhe Portugalisë, duke përfshirë hekurudhën me shpejtësi të lartë midis Madridit dhe Lisbonës. Spanja posedon një sistem shumë të zhvilluar të autostradës, me të dyja tolled dhe freeways. Trafiku ajror shpërndahet përmes disa aeroporteve ndërkombëtare dhe rajonale, më e madhe prej të cilave është Aeroporti Ndërkombëtar Barajas në Madrid. = Arsimi Sergo do bojet futbollist= Shëndetësia Festat publike Lidhjet e jashtme Burimet Espanol lingua e una lingua NeoLatina Shih edhe

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Somalia për vizitorët në aspektin kulturor, rekreativ dhe arsimor?

Somalia, zyrtarisht Republika Federale e Somalisë, ndodhet në pjesën lindore të Afrikës dhe në pjesën lindore e jugore të vendit gjendet dalja në Oqeanin Indian. Kufirit tokësor i Somalisë përshkohet në jug-perëndim me Kenian, në perëndim me Etiopinë dhe një pjesë në veri-perëndimore me Xhibutin. Kryeqytet i vendit është Mogadishu. Republika përfshin bregdetin e gadishullit somalez (Somali). Në veri gjenden rrafshnaltat dhe në jug rrafshet në nivel të bregdetit me pyje dhe savana. Popullsia e Somalisë dominohet nga somalezët pas të cilëve vjen popullsia fshatare endacake që flet gjuhën e quajtur kushit. Për nga feja e popullsisë, dominon feja islame. Blegtoria zhvillohet nga çobanët e shumtë, mbillet kryesisht kultura e misrit si dhe një bimë e quajtur Manjot (lat.Manihot esculenta) dhe perime tjera. Përpos këtyre dallohet edhe peshkimi në bregdet. Ekonomia somaleze fokusohet në eksportimin e kafshëve, lëkurës dhe të bananeve. Vendet kryesore të tregtisë janë SHBA-ja dhe Gjermania. Rrjeti i lundrimit është më i zhvilluari nga të gjithë format e tjera të transportit. Ka disa porte detare e ajrore, ku më i madhi është aeroporti ndërkombëtar në kryeqytet. Sipërfaqja që sot zë Republika e Somalisë para datës kur u shpall e pavarur më 1 korrik 1960 ishte e ndarë në Somalinë britanike dhe Somalinë italiane. Pas nëntë viteve të shpalljes së pavarësisë, më 1969 ndodhëi një puç ushtarakë i drejtuar nga M. Siad Bareu (Siad Barre) dhe nga viti 1980 fillon lufta civile somaleze. Historia Më 1991 në veri të vendit proklamohet një republikë e quajtur Republika e Somalilandit, mirëpo deri më tani nuk është e pranuar si shtet nga nivelet ndërkombëtare. Po në këtë vit ndodh ikja e Siad Bareut dhe OKB-ja e dërgon një mision ndërkombëtar ushtarak nën komandën e trupave paqësore të OKB-së më 1993. Ky mision deri më 1995 nuk ishte në gjendje që të mënjanonte luftën civile dhe nga shikimi i OKB-së, Somalia mbetet zonë vakume ose zonë lufte. Gjeografia Somalia kufizohet nga Etiopia në perëndim, Gjiri i Adenit në veri, Deti Somali dhe Kanali Guardafui në lindje dhe Kenia në jugperëndim. Sipërfaqja e përgjithshme e Somalisë 637,657 km2 prej së cilës 10,320 km2 janë ujë. Somalia shtrihet rreth koordinatave gjeografike 10 00 ‘‘‘V’’’, 49 00 ‘‘‘L’’’. Somalia ka një vijë bregdetare 3,025 km të gjatë dhe vijë kufitare 2,340 km. Klima në Somali kryesisht dominon klima shkretinore. Nga dhjetori deri në shkurt në pjesën verilindore "monsune", temperatura mesatare në veri dhe vapë e madhe në jug ndërsa nga maji deri në tetor në pjesën jugperëndimore manë "monsuni", në pjesën veriore vapë e madhe dhe në jug po ashtu vapë po më e butë me reshje shiu të parregullta dhe me lashti në mes të "mosumeve". Relievi i Somalisë kryesisht i ulët dhe i rrafshët që ngadal formojnë rrafshnaltën e gjërë që përmbyllet me malet në veri. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,416 metrave në Shimbiris, në pjesën veri-lindore të vendit. Demografia Lidhje të jashtme Shtete në Afrikë Shtete në Afrikën Lindore Republikat federale Shtetet anëtare të Bashkimit Afrikan Shtetet anëtare të Lidhjes Arabe Shtetet anëtare të Organizatës së Bashkëpunimit Islam Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara Shtete dhe territore të themeluara më 1960

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego mbi Sllovenia?

Republika e Sllovenisë (sllovenisht: Republika Slovenija) është një vend bregdetar pranë Alpeve në Europën jugore. Në perëndim kufizohet me Italinë, Detin Adriatik në jug-perendim të saj ndodhet Kroacia ndërsa Hungaria në lindje-perendim dhe Austria në veri. Republika e Sllovenisë është një republikë parlamentare dhe anëtare e Kombeve të Bashkuara, Bashkimit Europian, dhe NATO-s. Kryeqyteti i saj dhe qyteti më i madh është Lubjana. Territori i Sllovenisë është kryesisht malor me një klimë kryesisht kontinentale, me përjashtim të bregdetit slloven që ka një klimë mesdhetare dhe zonën veri-perëndimore që ka një klimë alpine. Përveç kësaj, Alpet Dinarike dhe Fusha Pannoniane takohen në territorin e Sllovenisë. Vendi ka një diversitet të rëndësishëm biologjik. Ai është një nga shtetet më të pasur me ujë në Europë, me një rrjet të dendur lumor dhe rrjedha ujore të mëdha karstike nëntokësore. Mbi gjysma e territorit është e mbuluar me pyje. Në Slloveni takohen gjuhët sllave, gjermanike, romançe dhe hungareze. Edhe pse popullsia nuk është homogjene, shumica është sllovene. Sllovenishtja është gjuhë zyrtare në të gjithë vendin, ndërsa italishtja dhe hungarishtja janë gjuhë rajonale bashkë-zyrtare të pakicave në ato komuna ku pakicat italiane dhe hungareze janë të pranishme. Sllovenia është një vend kryesisht sekular, por kultura dhe identiteti i tij janë ndikuar ndjeshëm nga katolicizmi, si dhe Lutheranizmi. Ekonomia e Sllovenisë është i vogël, e hapur, dhe e orientuar nga eksporti dhe ka qenë e ndikuar fuqishëm nga kushtet ndërkombëtare. Ajo u dëmtua rëndë nga kriza e Eurozonës, që filloi në fund të viteve 2000. Fusha kryesore ekonomike është ajo e shërbimeve e pasuar nga industria dhe ndërtimi. Historikisht, territori aktual i Sllovenisë ishte pjesë e shumë formacioneve shtetërore të ndryshme, duke përfshirë Perandorinë Romake dhe Perandorinë e Shenjtë Romake, e ndjekur nga Monarkia Habsburge. Në tetor të vitit 1918, sllovenët ushtruan vetëvendosjen për herë të parë duke bashkë-themeluar Shtetin e Sllovenëve, Kroatëve dhe Serbëve, të panjohur ndërkombëtarisht, i cili u bashkua në dhjetor me Mbretërinë e Serbisë në Mbretërinë e Serbëve, Kroatëve dhe Sllovenëve (u quajt Mbretëria e Jugosllavisë në 1929). Gjatë Luftës së Dytë Botërore, Sllovenia u pushtua dhe u aneksua nga Gjermania, Italia dhe Hungaria, me një sipërfaqe të vogël të transferuar në Shtetin e Pavarur të Kroacisë, një shtet nazist kukull. Pas kësaj, ai ishte anëtar themelues i Republikës Federative Popullore e Jugosllavisë, që më vonë u quajt Republikën Socialiste Federative e Jugosllavisë. Në qershor të vitit 1991, pas futjes së demokracisë përfaqësuese shumëpartiake, Sllovenia u nda nga Jugosllavia dhe u bë një shtet i pavarur. Në vitin 2004, ajo hyri në NATO dhe në Bashkimin Europian. në vitin 2007 u bë vendi i parë ish-komunist që iu bashkua Eurozonës, dhe në vitin 2010 u bashkua me OECD, një shoqatë globale e vendeve të zhvilluara me të ardhura të larta. Historia Artikulli kryesor Historia e Sllovenisë Koha parahistorike deri në vendbanimet sllave Koha parahistorike Sllovenia e sotme ka qenë e banuar që nga kohët parahistorike. Një kockë me vrima e një ariu shpelle, që daton nga 43100 ± 700 Para Krishtit, e gjetur në vitin 1995 në shpellën e Divje Babe pranë Cerknos, është ndoshta instrumenti më i vjetër muzikor i zbuluar në botë. Në vitet 1920 dhe 1930, objekte që i përkasin Kro-manjonit tilla si kocka të çpuara, kocka me majë dhe gjilpëra kocke janë gjetur nga arkeologu Srecko Brodar në Shpellën e Potokut. Në vitin 2002, mbetjet e një grupi banesash mbi 4500 vjet të vjetra u zbuluan në Moçalet e Ljubljanës, dhe mbrohen tani si një Vend i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s, së bashku me Rrotën e Drurit të Moçaleve të Ljubljanës, rrota më e vjetër prej druri në botë. Kjo tregon që rrota prej druri u shfaq pothuajse në të njëjtën kohë në Mesopotami dhe në Evropë. Në Epokën e Hekurit, Sllovenia e sotme banohej nga ilirët dhe fiset kelte deri në shekullin i Para Krishtit. Periudha romake Kur romakët pushtuan zonën, ata krijuan krahinat e Panonias, dhe Norikumit dhe Slovenia e sotme perëndimore u përfshi direkt nën Italinë romake si pjesë e rajonit X Venetia et Istria. Romakët krijuan posta në Emona (Lubjanë), Poetovio (Ptuj), dhe Celeia (Celje) dhe ndërtuan rrugë tregtare dhe ushtarake që shtriheshin në të gjithë territorin slloven nga Italia në Pannonia. Në shekujt 5 dhe 6, zona ishte objekt i pushtimeve nga Hunët dhe fiseve gjermanike gjatë inkursionet të tyre në Itali. Një pjesë në thellësi të shtetit mbrohej me një brez muresh dhe kullash mbrojtëse të quajtura Claustra Alpium Iuliarum. Një betejë vendimtare midis Theodosius I dhe Eugenius u zhvillua në Luginën Vipava në 394. Vendbanimet sllave Fiset sllave emigruan në zonën Alpine pas largimit drejt perëndimit të Lombardëve (fisit fundit gjermanik) në 568, dhe nën presion nga Avarët krijuan një vendbanim sllav në Alpet Lindore. Nga 623 në 624 ose ndoshta 626 e më pas, Mbreti Samo bashkoi sllavët Alpinë dhe perëndimorë kundër avarëve dhe gjermanëve dhe të krijuar atë që është përmendur si Mbretëria e Samos. Pas shpërbërjes së saj pas vdekjes së Samo në 658 apo 659, paraardhësit e sllovenëve të vendosur në Karinthian e sotme formuan dukatin e pavarur të Karantania. Pjesë të tjera të Sllovenisë së sotme u sundua sërish nga avarët para fitores së Karlit të Madh mbi ta në 803. Mesjeta deri ne fillimet e koheve moderne Në mes të shekullit të 8-të, Karantania u bë një dukat vasal nën sundimin e bavarezët, të cilët filluan përhapjen e krishtërimit. Tri dekada më vonë, karantanianët u përfshinë, së bashku me bavarezët, në Perandorinë Karolingiane. Gjatë të njëjtës periudhë Carniola, gjithashtu, u vu nën Frankët, dhe u kristianizua nga Aquileia. Pas rebelimit anti-frank të Liudewit në fillim të shekullit të 9-të, Frankët hoqën princët Karantanianë, duke i zëvendësuar ata me dukët e tyre kufitarë. Rrjedhimisht, sistemi feudal frank arriti territorin slloven. Pas fitores së perandorit Otto I mbi hungarezët në 955, territori slloven u nda në një numër rajonesh kufitarë të Perandorisë së Shenjtë Romake. Karantania, duke qenë më e rëndësishmja, u ngrit në Dukatin e Karinthias në 976. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetëror Ndarja administrative Bashkitë Zyrtarisht, Sllovenia është e ndarë në 211 bashki (njëmbëdhjetë nga të cilat kanë statusin e bashkive urbane). Bashkitë janë të vetmet njësi të autonomisë lokale në Slloveni. Çdo bashki drejtohet nga një kryetar bashkie (zhupan), i zgjedhur çdo katër vjet me votim popullor, dhe këshillin bashkiak (svet občinski). Në shumicën e bashkive, këshilli bashkiak zgjidhet përmes sistemit të përfaqësimit proporcional; vetëm disa bashki më të vogla përdorin sistemin e votimit maxhoritar. Në bashkitë urbane, këshillat bashkiake quhen këshilla të qytetit. Çdo bashki gjithashtu ka një shef të Administratës Bashkiake (načelnik občinske uprave), i emëruar nga kryetari i bashkisë, i cili është përgjegjës për funksionimin e administratës lokale. Qarqet administrative Nuk ka njësi të ndërmjetme zyrtare midis komunave dhe Republikës së Sllovenisë. Të 62 qarqet administrative, të quajtur zyrtarisht "Njësitë administrative" (enote upravne), janë vetëm nën-njësi territoriale të administratës qeveritare dhe janë të emëruar pas kryeqytetit të tyre. Ata janë kryesuar nga një shef i Njësisë (načelnik upravne enote), i emëruar nga Ministri i Administratës Publike. Rajonet tradicionale Rajonet tradicionale ishin të bazuara në ish-tokat e kurorës së Habsburgëve që përfshinte Carniola, Carinthia, Steiermark, dhe Littoral. Kryeqyteti Ljubljana ishte historikisht qendra administrative e Karniolës dhe i përkiste Karniolës së poshtme, me përjashtim të qarkut Šentvid, i cili ishte në Karniolën e Sipërme ku ishte kufiri midis zonës gjermane të pushtimit dhe Provincës së Lubjanës gjatë Luftës së Dytë Botërore. Rajone statistikore Dymbëdhjetë rajonet statistikore nuk kanë asnjë funksion administrativ dhe janë të ndarë në dy makrorajone për qëllime të politikës rajonale të Bashkimit Evropian. Këto dy makrorajone janë: Sllovenia Lindore (Vzhodna Slovenija - SI01), që përfshin Murën, Dravën, Karinthian, Savinjën, Savën Qendrore, Savën e Poshtme, Slloveninë Juglindore, dhe Karniolën-Karstike. Sllovenia Perëndimore (Zahodna Slovenija - SI02), që përfshin Slloveninë Qendrore, Karniolën e Sipërme, Gorician, dhe Bregdin-Karstike. Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia e Sllovenisë Sipërfaqja e përgjithshme e Sllovenisë është 20,273 km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 46 07 V, 14 49 L dhe 20,151 km2 të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 122 km2 ujë. Vija bregdetare e Sllovenisë është 46.6 km e gjatë ndërsa vija kufitare tokësore është 1,334 km i gjatë. Klima e Sllovenisë është klimë e Mesdheut në bregdet dhe kontinentale e alpine në brendi të vendit. Përndryshe e ngjashme me klimën e Shqipërisë por pak më e ftohtë dhe më e lagësht. Relievi i Sllovenisë përbëhet nga terreni bregdetar në pjesët përgjatë Adriatikut pas së cilës vijnë katundet, malet dhe bjeshkët e përziera me shumë lumenj në kufirin verior dhe verilindor. Pika më e ulët e relievit gjendet përgjatë bregdetit Adriatik kurse ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 2,864 metrash në majën e malit Triglav. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Sllovenisë Me zhvillim ekonomik Sllovenia përkujton Zvicrën. Me pasuri natyrore që ka, Sllovenia nuk i plotëson nevojat e vendit. Ajo shquhet për potencial të konsiderueshëm të hidroenergjisë, por jo edhe për rezervat e qymyrit dhe të naftës. Prodhimtaria vjetore e qymyrit është 5,5 milion tonë dhe nuk i plotëson nevojat e ekonomisë së vendit. Qymyri është i kualitetit të dobët, përkatësisht është llojit të linjitit. Prodhimtaria vjetore e naftës është më tepër simbolike me 2 000 ton. Baza energjetike e Sllovenisë është 12 miliard kWh, e përfituar në pjesën më të madhe nga energjia e ujit, centralit bërthamor në Kërshko dhe më pak nga qymyri. Mirëpo edhe kjo bazë e energjisë nuk i plotëson kërkesat gjithnji më të mëdha të industrisë së vendit. Këtë deficit në energji e plotëson me import nga shtetet fqinje. Nga pasuritë natyrore Sllovenia shquhet me nxjerrjen e Zhivës (12 tonë) dhe të xehes së plumbit dhe zinkut. Këto pak pasuri natyrore nuk i plotësojnë kërkesat e ekonomisë së vendit. Andaj Sllovenia varet nga importi i lëndëve të para. Demografia Artikulli kryesor Demografia e Sllovenisë Sllovenia me 20.251 km2 sipërfaqe dhe me rreth 2 milion banorë hyn në grupin e shteteve të vogla të Evropës. Pjesa më e madhe e popullsisë janë slloven (88%), ndërsa nacionalitetet tjera janë kroatët me rreth 3%, serbët 2% etj. Kultura Artikulli kryesor Kultura e Sllovenisë Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Slovenia.si. Your gateway to information on Slovenia. Government of the Republic of Slovenia Turizmi në Slloveni Malet në Slloveni Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria :

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Cila është historia e detajuar e Sllovakia dhe si ka evoluar ajo përgjatë kohës

Sllovakia (sllovakisht: Slovensko), zyrtarisht Republika Sllovake (sllovakisht: Slovenská republika), është republikë kontinentale në Evropën qendrore. Kufizohet me Çekinë në veri, Poloninë në veri, Ukrainën në lindje, Hungarinë në jug si dhe në jug-perendim Austrinë. Historia Artikulli kryesor Historia e Sllovakisë Politika Sllovakia ka sistem politik të tipit parlamentar demokratik në qënder me premier. Presidenti i ka kompetencat kryesore. Që nga viti 2002 këto njësi kanë një lloj autonomie vetëqeverisëse. Sllovakia hyri në Bashkimin Europian 1 maj 2004 dhe në forcat NATO 29 Mars 2004. Njësitë administrative Artikulli kryesor : Njësitë administrative në Sllovaki Sllovakia ka 8 njësi administrative të nivelit të lartë të quajtura kraj (org.: kraje, njëjës: kraj) të emërtuar në bazë të qyteteve qendrore. Që nga viti 2002 këto njësi kanë një lloj autonomie vetëqeverisëse (org.: nj. samosprávny kraj, sh. samosprávne kraje) ose njësi territoriale (org.: nj. vyšší územný celok, sh.: vyššie územné celky, shkurtesa, VÚC) Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Sllovakisë është 48,845 km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 48 40 V, 19 30 L dhe 48,800 km2 të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 45 km2 ujë. Vija kufitare e Sllovakisë është 1,524 km dhe nuk ka vijë bregdetare. Klima e Sllovakisë në përgjithësi e ndryshueshme e ftohtë. Në verë majën temperatura të ulëta për këtë stinë, ndërsa dimri është diçka më i lagësht se në Kosovë. Pjesen me te madhe e perben Malet Karpate ne te cilat gjenden 120 liqene glaciale. Malet jane të pasura, kurse nentoka permban minerale hekuri, bakri, ari, argjend, kripeguri etj. Pjesa më e madhe e relievit në qendër të Sllovakisë dhe veri është terren i vrazhdë malorë (katunde), ndërsa pjesa jugore përbëhet nga rrafshnaltat. Pika më e ultë e relievit (94m) gjendet përgjatë lumit Bodrok dhe ajo më e lara në lartësi mbidetare prej 2,655 metrave në vendin e quajtur Gërlahovski (ang.: Gerlachovsky Stit). Në vitin 2004 më 1 maj u pranua antare e BE. Sllovakia zë pjesen më lindore të ish shtetit. Kryesisht eshte malore dhe me lugina. Perkatesia fetare e Republikes Sllovake është 60% e besimit Katolik, 10% Ateist dhe 8% Protestant.Kryeqyteti i Sllovakise eshte Bratislavebratislave dhe popullsine e ka 5.614.743 banore.Gjuhet kryesore te ketij vendi jane sllovakja. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Sllovakisë Sllovakia është shtet industrialo-agrar. Të ardhurat më të mëdha realizohen nga industria dhe veprimtaria terciare, edhe pse bujqësia është degë më e vjetër ekonomike. Demografia Artikulli kryesor Demografia e Sllovakisë Sllovakia ka 5.4 milion banorë, dhe radhitet në shtetet e vogla të Evropës. Sllovakia në vitin 1966 ka pasur 4.4 milion banorë. Për tri decenie popullata e Sllovakisë është shtuar për 1 milion banorë. Shtimi në të kaluarën ka qenë më i‰ lartë ndërsa sot ajo ka lindshmërinë 11‰, vdekshmërinë 9.7‰ dhe shtim natyrorë 1.3‰. Sllovakia ka shtim të vogël natyror. Kultura Artikulli kryesor Kultura e Sllovakisë Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Sllovaki

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion të plotë dhe të gjithanshëm mbi Siria.

Siria, zyrtarisht Republika Arabe e Sirisë, është një shtet në Azinë perëndimore që kufizohet me Libanin dhe në perëndim ka dalje në Detin Mesdhe, me Turqinë në veri, me Irakun në lindje, me Jordaninë në jug dhe me Izraelin në jugperëndim. Kryeqytet i Sirisë është Damasku (1 934 000 – 2001). Sipërfaqja e Sirisë përbëhet nga një zonë bregdetare me një rrip të ngushtë, të dyfishtë malesh që ulen në perëndim drejt Detit Mesdhe dhe një rrafshnaltë shumë e madhe në lindje. Klima është kryesisht e thatë, rreth tre të pestat e të vendit kanë më pak se 250 milimetra rreshje në vit. Toka pjellore është burimi më i rëndësishëm natyror i vendit, dhe janë bërë përpjekje për të rritur sasinë e tokës së punueshme nëpërmjet projekteve të ujitjes. Popullsia është e përzier dallohen arabët sirianë, kurdët dhe armenët. Për nga feja dominojnë anëtarët e fesë së myslimanëve me rreth 80% të ritit/drejtimit synit, pastaj vinë me radhë të krishterët, jehuditë dhe anëtarët e një besimi të quajtur drusë (Druzët). Në bregdet, luginat e lumit dhe fushat e ujitura mbillen misri, mëndafshi, pemët dhe rrushi. Blegtoria veçohet për kultivimin e dhenve dhe dhive. Si pasuri natyror ka naftën dhe gazin natyrorë. Në Siri po ashtu ndër të tjerat është e zhvilluar industria e tekstilit dhe e produkteve ushqimore. Partner të tregtisë kryesisht janë vendet Evropiane, Turqia, Arabia Saudite dhe Libani. Ka dy porta të njohura bregdetare, në Latakia edhe në Banias, ndërsa porta ajrore ndërkombëtare ndodhet në kryeqytet. Kohët e fundit Siria është në luftë civile mes qeverisë dhe opozitës dhe popullsia sa vjen e pakësohet nga numri i lartë i refugjatëve. Historia Artikulli kryesor : Historia Në antiken e hershme dhe në përgjithësi, po thua se deri në ditët tona, kjo sipërfaqe ka qenë arenë e luftimeve të fuqive të kohës. Si do që të jetë gjatë antikës për përparësi në Lindjen e Afërt luftonin ndër të tjerët heithët (Hethiten), egjiptianët, asirianët dhe persianët. Që nga viti 301 para erës sonë llogarite të ketë qenë pjesë e perandorisë selekuidëve helenë, ndërsa nga viti 64 para lindjes së Jezu Krishtit pjesa më e madhe e kësaj sipërfaqe ishte provincë romake. Nga viti 363 bie në duart e arabëve nga të cilët më 1516 e merr perandoria osmane dhe e mbajnë deri me ardhjen e trupave franceze më 1918 ku e lartësojnë mandatin e Lidhjes së Kombeve. Më 1926 nga mandati lëshohet Libani dhe më 1946 Siria shpallet Republikë e pavarur. Në vitin 1958 Paria siriane vendosë që të bashkohet me Egjiptin për të formuar Bashkimin e Republikave Arabe, bashkësi e cila zgjatë deri më 1961 kur Egjipti vendosë marrëdhënie bilaterale me Izraelin. Në luftën e arabëve kundër jehudive (Izraelit) të njohur si lufta Gjashtëditëshe më 1967, Siria humbë sipërfaqen e quajtur bregu i Galanit. Pas luftërave të brendshme politike, në krye të fuqisë depërton gjenerali H. al-Asadi (Assad) me një puç në vitin 1970. Nga viti i zgjedhjes së presidentit autoritarë më 1971 me kujdes pason një "Hapje". Gjatë vitit 1967, Siria përzihet në konfliktet e zhvilluara në shtetin fqinjë (Liban) dhe pushton pjesën më të madhe dhe me Marrëveshjen e Miqësisë të majit 1991 fillon zbutjen e prezencës ushtarake në këto pjesë. Po ashtu më 1991 hynë në grupin e shteteve që ishin kundër Sadamit (Irakut), në aleancën kundër-irakiane në luftën e II-të të gjirit persianë. Po në këtë vit merr pjesë në Konferencën për Paqe në Lindjen e Afërt dhe nga kjo kohë përpiqet të rregullojë paqen me Izraelin, ku synim ka kthimin e territorit të bregut Golanit. Nga viti 2000 president i shtetit ishte Bashar al Asadi (Bachar al-Assad). Politika Artikulli kryesor : Sistemi shtetror Siria, është Shtet Arab që qeveriset nga Republika.Kryetari i Shtetit është Bashar Al Assad. Edhe pse Siria është Republikë shumë partiake, pushteti është në duart e Partisë Bathiste. Kryeqyteti i Sirisë është Damasku. Siria ndahet në 13 krahina. Është Anëtare e OKB'së. Njësitë administrative Artikulli kryesor : Njësitë administrative Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia Siria, zyrtarisht Republika Arabe e Sirisë, është një shtet në Azinë perëndimore që kufizohet me Libanin dhe në perëndim ka dalje në Detin Mesdhe, me Turqinë në veri, me Irakun në lindje, me Jordaninë në jug dhe me Izraelin në jugperëndim. Kryeqytet i Sirisë është Damasku (1 711 000 – 2009). Vendi përbëhet nga disa rajone: ultësira e ngushtë bregdetare, zonës malore (Nusayriya në veri, Anti-Libanpni në jug, në të cilin është maja më e lartë 2.814 m të lartë Sajh), në të cilën në drejtim të lindjes vazhdon pllaja me rreshje te pakta dhe me vegjetacion shum të rrallë. Nëpër pjesën lindore të vendit rrjedh lum Eufrati, ujërat e të cilit shfrytëzohën për ujitje. Siria është një shtet i cili ndodhet në Azinë Juglindore. Pjesa tmë e madhe e vendit është ë përbëra nga shkretëtirat dhe gjysmë- shkretirat. Territori i Sirisë është i ndarë në disa pjesë. Përgjat vijës bregdetare të gjatë 180 km përghat Detit Mesdhe është një fushë e gjerë rreth njëzet kilometra. Paralelisht me ultësirën bregdetare shtrihen vargmalet Jabbal al Nusayiriyah, ndërsa në jug vazhdojnë malet Anti-Libanon, ku gjindet maja më e lartë në Siri, Hermon 2814 metra i lartë. Në pjesën jugperëndimore të Sirisë është Rrafshnalta e Golan, e cila është aktualisht nën kontrolin Izraelit. Pjesën dërmuese të Sirisë jugore e përfshinë shkretira e Sirisë, e cila është praktikisht një pllajë e gjerë. Pjesa tjetër e vendit është e vendosur në një pllajë të ngritur (më e ulët se shkretëtira siriane), e cila është në pjesën përbërëse e e një zone të madhe të njohur si Al Jazirah. Në këtë pllajë, është liqeni më i madh i Sirisë Al – Assad i ngritur në lumin më të madh Eufrat. Eufratit është lumi më i rëndësishëm dhe më i madh në Siri. Nulk është lum i lundrueshëm lundrueshëm, por ka rëndësi të madhe për ujitje. Ky lumë është bazë për bujqësinë e Sirisën. Përveç Eufratit janë rrjedhin edhe lumejt Orontes dhe Khābūrah. Qyteti më i rëndësishëm në bregdetin sirian është Latakia (Al-Ladiqiyah). Ai është porti më i madh. Dalja në Detitn Mesdhe Sirisë ia rritë rëndësinë gjeo –strategjike dhe favorizon zhvillimin e industrive të lidhura me detin. Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia Ekonomia e Sirisë bazohet në Bujqësi.40% të tokave të Sirisë janë pjellore.Mungesa e Pyjeve, Gjelbrimeve bën këtë shtet jo të zhvilluar ekonomikisht.Produktet themelore bujqësore janë: gruri, misri, perime, pemë, panxharsheqeri, pambuku. Industria e Sirisë krahas bujqësisë është më e zhvilluar dha ka kontribute në ekonominë e Sirisë.Në mes të shteteve Arabe, Siria e zë vendin e dytë sa i përket përparimit të Industrisë (Egjipti është i pari). Degët themelore të Industrisë janë: Pëlhura prej pambuku dhe mëndafshi, çimento, mobilieria, industria e naftës, tekstili, sheqeri etj. Siria ka Minerale të Fosfatit. Burimet e naftës janë të kufizuar. Importimi më së shumti bëhet nga Iraku, Italia, Gjermania, Franca. Eksportimi është sa gjysma e importimit, zakonisht produktet eksportohen në Itali dhe Rumani. Në vitet e fundit tregtia e jashtme e Sirisë ishte kah shtetet komuniste. Nga lista e Importimit dhe Eksportimit u futën edhe shtetet si Kuba dhe Kina, gjithashtu edhe me shtete si Turqia, Japonia. Siria zakonisht eksporton: Naftë, produkte të tekstilit, kafshë, produkte të kafshëve. Ndërsa importon: Makina, material ndërtimor, metale, materiale kimike etj. Në sektorin e Transportit, Siria është shumë e zhvilluar. Pothuajse i gjithë Siria është e mbushur me rrugë automobilistike. Në linjat hekurudhore në mes Sirisë, Turqisë, Jordanisë dhe Irakut, Siria zë një vend qendror. Limanet Lazkije dhe Tortus janë limane që e bartin barrën e transportit detar. Sistemi për rrugët ajrore është e vendosur mirë. Siria me transportin dhe komunikacionin e zhvilluar, ka të ardhura edhe në sektorin e hotelierisë dhe turizmit. Demografia Artikulli kryesor : Demografia Siria ka një popullsi rreth 18,448,752 banorë, me një dendësi prej 100 banorë/km2.Rritja e popullsisë është 3.5%. Sirianët janë grup njerëzish që janë formuar nga imigrimet nga Arabia Saudite, Azia, Evropa. 89% i popullsisë janë Arab, 6% Kurdët, 3% Armenët, dhe pjesa tjetër Turqit, Çerkezët etj. Gjuha zyrtare e Sirisë është Arabishtja. Flitet edhe Turqishtja, Kurdishtja, Gjuha armene, Gjuha Çerkeze. Shumica e popullsisë i takon fesë Islame. Një pjesë e vogël janë Krishter. Këto krishterët janë zakonisht Katolik, Ortodoks, Ortodoks Sirian, Monofist, Protestant, etj. Shumica e muslimanëve janë Synnitë, por ka edhe Alevitë, Shiitë dhe Jezidi. Jeziditë adhurojnë Iblisin. Gjysma e popullsisë dinë të lexojnë e shkruajnë. Rreth 60% i popullsisë rinore shkon në shkollë. Qyteti më i madh dhe më i zhvilluar është kryeqyteti Damasku, qytetet tjera të rëndësishëm janë Halepi, Humusi, Hama dhe Lazkije. Kultura Artikulli kryesor : Kultura Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Referimet Levanti

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Singapori për vizitorët.

Singapori zyrtarisht Republika e Singaporit është një qytet-shtet ishullor sovran në Azinë Juglindore. Ai shtrihet pranë skajit jugor të Gadishullit Malaja dhe është 137 km në veri të ekuatorit. Territori i vendit përbëhet nga ishulli në formë rombi, zakonisht të referuara si Ishulli i Singaporit (anglisht: Singapore Island dhe malajzisht: Pulau Ujong), dhe më shumë se 60 ishuj të vegjël. Singapori ndahet nga Malajzia gadishullore nga Ngushtica e Johorit në veri dhe nga Ishujt Riau të Indonezisë nga Ngushtica e Singaporit në jug. Vendi është i urbanizuar shumë. Territori i vendit zgjerohet vazhdimisht përmes bonifikimit, krijimit të tokës nga deti. Ishujt u banuan në shekullin e dytë dhe më i përkisnin një serie perandorish lokale. Singapori modern u themelua në 1819 nga Sir Stamford Raffles si një pikë tregtare e kompanisë India Lindore me leje nga Sulltanati i Johorit. Britanikët morrën sovranitetin mbi ishullin në 1824 dhe Singapori u bë një nga Vendbanimet britanike të Ngushticave në 1826. Gjatë Luftës së Dytë Botërore Singapori u pushtua nga japonezët. Ai e deklaroi pavarësinë nga Mbretëria e Bashkuar në vitin 1963 dhe u bashkua me territoret e tjera britanike për të formuar Malajzinë, nga e cila u përjashtua dy vjet më vonë me anë të një akti unanim të parlamentit. Që atëherë, Singapori është zhvilluar me shpejtësi, duke fituar njohjen si një nga Katër Tigrat Aziatikë. Singapori është një qendrat më të mëdha tregtare në botë, me qendrën e katërt më të madhe financiare dhe një nga pesë portet më të ngarkuara. Ekonomia e tij e globalizuar dhe e larmishëme varur shumë nga tregtia, sidomos e prodhimit. Në termat e vlerës së fuqisë blerëse, Singapori ka të ardhurat për frymë të tretat më të larta në botë. Ai është ndër vendet e para në renditjen ndërkombëtare në lidhje me arsimin, kujdesin shëndetësor, transparencën e qeverisë, dhe konkurrueshmërisë ekonomike. Singapori është një republikë parlamentare shumëpartiake. Partia e Veprimit Popullor ka fituar çdo zgjedhje që kur vetëqeverisja filloi në vitin 1959. Pak më shumë se pesë milionë njerëz jetojnë në Singapor dhe përafërsisht dy milionë kanë lindur jashtë Singaporit pra janë imigrantë. Popullsia e Singaporit është e shumëllojshme, por aziatikët etnike mbizotërojnë: 75 për qind e popullsisë është kineze, me pakica të rëndësishme të malajzianëve, indianëve dhe euraziatikëve. Singapori ka katër gjuhë zyrtare, që përfshijnë gjuhën angleze, gjuhën malajziane, gjuhën kineze, dhe gjuhën tamile, dhe vendi promovon multikulturalizmin nëpërmjet një sërë politikash zyrtare. Historia Artikulli kryesor: Historia Që më 1819/24 deri më 1963 ky vend gjendej nën sundimin britanik, më 1959 fitoi të drejtën e vetëqeverisjes. Nga viti 1963, për dy vjet radhazi ka qenë pjesë e Federatës Malajziane, ndërsa nga viti 1965 qëndron si republikë e pavarur. Nga 1999 president i republikës ka qenë S. R. Natan (S. R. Nathan) ndërsa nga viti 1990 kryeministër ka qenë Goh Çok Tong (Goh Chok Tong). Politika Artikulli kryesor: Sistemi shtetëror Njësit administrative Artikulli kryesor: Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia Territorin e shtetit të Singaporit e përbëjnë 63 ishuj, duke përfshirë ishullin kryesor, Ishullin e Singaporit ose i quajur ndryshe Pulau Ujong. Ishujt Jurong, Pulau Tekong, Pulau Ubin dhe Sentosa janë ishujt e tjerë të mëdhenj te Singaporit. Pika më e lartë natyrore në Singapor ndodhet ne kodrën Bukit Tima 166 metra mbi nivelin e detit. Klima e Singaporit është tropike pa dallime në sitinë dhe rrebeshi i shirave të pasdites janë të shpeshta. Temperaturat lëvizin nga 22 °C deri 34 °C. Mesatarisht lagështia relative është rreth 90 % në mëgjes dhe 60 % pas dite. Temperaturat më të ulëta dhe më të larta kanë arritur 18,5 °C dhe 37,8 °C. Ka nje mal te gjate 3500 m qe quhet Nlja. Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia Singapori është port me rëndësi të madhe ndërkombëtare. Përgjatë 16 km të bregdetit të tij shtrihen ndërtesa të larta, depot e shkarkimit dhe të ngarkimit të mallrave dhe kontainier detarë për riparimine anijeve. Është qytet i madh modern, tregtar, financiar, etj. Bujqësia është vetëm simbolike. Ka të zhvilluar peshkimin. Është shtet i industrisë tekstile, i anijendërtimtarisë, industrisë kimike, grafike, farmaceutike, i metalurgjisë, i duhanit, i çimentos, etj. Eksporton makina, kauçuk, prodhime kimike, ndërsa importon lëndë të para për industri dhe prodhime ushqimore. Demografia Artikulli kryesor : Demografia Sipas statistikave zyrtare, numri i popullsisë së Singaporit deri në shtatorë të vitit 2016 ka qenë 5,61 milion. Kinezët përbëjnë 75,2%, Malajasit 13,6%, Indianët 8,8%, ndërsa Evroaziatikët dhe grupet tjera përbëjnë 2,4. Në vitin 2006 shkalla e natalitetit ka qenë 10,1 për 1000 banorë, shkalla e mortalitetit gjithashtu është ndër më të ulëtat në botë 4,3 në 1000 banorë. Shtimi natyrorë ka qenë 4,4%. Singapori është vendi i dytë në botë pas Monakos për nga dendësia e popullsisë, duke mos llogaritur Hong Kongun dhe Makaon të cilat janë regjione me administrim special nga Republika Popullore e Kinës. Në vitin 1957, Singapori ka pasur 1,45 milion banorë. Arsim ESSEC Business School Kultura Referime Lidhje të jashtme fotografi të Singaporit Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria :

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Kush eshte Siera Leone , dhe Cilat janë kontributet kryesore të tyre në zhvillimin e fushës së tij/saj.

Republika Siera Leone ndodhet në pjesën perëndimore të Afrikës dhe në pjesën perëndimore të vendit gjendet dalja në Oqeanin Atlantik. Kufirit tokësor i kësaj Republike përshkohet nga kufiri me dy shtete fqinje, në pjesën veriore me Guinejen dhe në jug-lindje me Liberinë. Sierra Leone ka pasuri nëntokësore, ku veqohet pasuria e Arit, por me heshtjen e kolonialistëve perëndimor, Sierra Leone ka përjetuar luftë civile, dhe si pasojë populli është varfëruar . Gjatë luftës civile rebelët i kanë detyruar me forcë fëmijët të bëhen ushtar, ndërsa me mijëra fëmijë që refuzuan këtë janë prerë këmbët dhe krahët. Në këtë vend jetojnë me mijëra njerëz pa këmbë dhe krahë. Historia Artikulli kryesor : Historia Politika Artikulli kryesor : Sistemi shtetror Njësit administrative Artikulli kryesor : Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia e Siera Leones Sipërfaqja e përgjithshme e Siera Leones është 71,740 km2 prej së cilës 120 km2 janë ujë. Siera Leone shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 30 V, 11 30 P. Siera Leone ka një vijë bregdetare 402 km të gjatë dhe vijë kufitare 958 km. Klima në Siera Leone është tropikale e nxehtë dhe e lagësht. Sezoni verorë i reshjeve nga muaji maji në dhjetor dhe ai dimërorë i thatësisë nga dhjetori në prill. Relievi i Siera Leones përgjatë rripit bregdetarë përshkohet nga moçalet e male me pyje dhe rrafshnalta. Pjesa lindore e relievit është teren malorë. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,948 metrave në malin "Lona Mansa" (ang.: Loma Mansa (Bintimani)), në veri-lindje të kryeqytetit, në pjesën lindore të vendit. Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia Demografia Artikulli kryesor : Demografia Kultura Artikulli kryesor : Kultura Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Referime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria :

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Gana

Gana ndodhet në pjesën perëndimore të Afrikës dhe në pjesën jugore të vendit ka dalje në Oqeanin Atlantik. Sipërfaqja e Ganës është e kufizuar në veri nga Burkina Faso, në lindje nga Togo, jugu i saj laget nga ujërat e Oqeanit ndërsa pjesa perëndimore kufizohet nga Bregu i Fildishtë. Historia Artikulli kryesor Historia e Ganës Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetror Ndarja administrative Gana përbëhet nga dhjetë rajone adminisrative që janë: Ashanti me kryeqytet Kumasi Brong Ahafo me kryeqytet Sunyani Qendrori me kryeqytet Cape Coast Lindori me kryeqytet Koforidua Akra e Zgjeruar me kryeqytet Akra Veriori me kryeqytet Tamale Lindori i Sipërm me kryeqytet Bolgatanga Perëndimori i Sipërm me kryeqytet Wa Volta me kryeqytet Ho Perëndimori me kryeqytet Secondi-Takoradi Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Ganës është 239,460 km2 prej së cilës 8,520 km2 janë ujë. Gana shtrihet rreth koordinatave gjeografike 8 00 V, 2 00 P. Gana ka një vijë bregdetare 539 km të gjatë pran oqeanit Atlanik dhe vijë kufitare 2,094 km. Klima në Gana është ekuatoriale, e nxehtë, përgjatë bregdetit në pjesën juglindore e thatë, në jugperëndim shumë e nxehtë dhe në veri e thatë dhe shumë e nxehtë. Relievi i Ganës është kryesisht terren rrafshnaltë i ultë i cili shpërndahet në jug të pjesës qendrore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 880 metrave në malin "Afadjato" (ang.:Mount Afadjato). Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Ganës Demografia Artikulli kryesor Demografia e Ganës Kultura Artikulli kryesor Kultura e Ganës Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete në Afrikë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Grenada për vizitorët.

Grënada është shtet dhe ujdhesë pranë Amerikës latine. Këtij shteti i takon ujdhesa Grënada me një sipërfaqe prej 3102 si dhe ujdhesat jugore Grënadeze që së bashku zënë një sipërfaqe prej 344 km2. Për kryeqytet ka qytetin e Shën Gjergjit, Saint George's që në vitin 1970 kishte 8600 banorë (7,500 më 1999). Gjuhë zyrtare e vendit është gjuha angleze ndërsa monedhë shtetërore është dollari i karibit lindorë (ES$) me qindarkën e quajtur cent. Historia Artikulli kryesor Historia e Grenadës Detar nga Kolumbia, në vitin 1498 zbarkuan në këto ujdhesa dhe i quanin koncepcion (Conceptión). Nga viti 1674, Grënada bie nën sundimin e francezëve dhe pas Paqes së Parisit kalon në duar të britanezëve si koloni e tyre. Brenda viteve 1967-1974 ishte anëtare e Shteteve të Mbledhura të Indisë Perëndimore dhe nga këtu doli si shtet i pavarur. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetror Sipas kushtetutës së datës 7 shkurt 1974, Grënada është shtet i pavarur brenda komonveltit britanik dhe nga shtatori i vitit 1974 anëtare e Organizatës së Kombeve të Bashkuara. Përfaqësues i mbretërisë është një qeveritar i përgjithshëm (Gjeneral guvernator). Ana legjislative e shtetit përbëhet nga senati dhe nga shtëpia e përfaqësuesve. Senati përbëhet nga 13 senator të zgjedhur nga qeveritari i përgjithshëm ndërsa shtëpia e përfaqësuesve përbëhet nga 15 delegat të zgjedhur me mandat 5 vjeçar. Drejtë zgjedhje të delegatëve kanë gjithë shtetasit më të moshuar se 18 vjet. Anën ekzekutive të shtetit e përfaqëson kryeministri i emëruar nga qeveritari i përgjithshëm si dhe nga ministrat që i zgjedhë kryeministri i emëruar. Njësit administrative Artikulli kryesor Njësit administrative Grënada ka gjashtë njësi teritoriale të quajtura parishte (parishes) dhe një teritor të varrur anësorë të quajtur Carriacou. Numri i banorëve, i paraqitur në tabelenën e më poshtme është bazuar në regjistrimin popullor të 25 maji të vitit 2001. Burimi: Zyra Qendrore e Statistikave të Grënadës (Central Statistical Office of Grenada) Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Grenadës Toka e ujdhesave të shtetit të Grënadës goditet shpesh nga tërmetet. Kryesisht është e mbuluar me pyje të endura dhe ndodhet në një lartësi mbidetare deri në 840 metra. Në sipërfaqe sundon klima e tropeve e cila sjell temperatura mesatare prej 28 gradëve si dhe reshje shiu të vazhdueshme nga qershori deri në dhjetorë. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Grenadës Degët kryesore të ekonomisë së Grënadës përpos tregtisë janë kultivimi i bananeve, i kakautë, i palmave të kokosit, i bibernave (dallohet i quajturi muskat) si dhe i panxharsheqerit. Demografia Artikulli kryesor Demografia e Grenadës Në vitin 1975 thuhej se kishte rreth 100 000 banorë, kryesisht zezak dhe mulaten. Si duket numri i popullsisë në këtë vend ka ra. Kultura Artikulli kryesor Kultura e Grenadës * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Qeveria :*Faqe zyrtare Kryetari : Parlamenti : Ministria : The Grenada Revolution online Turizëm Furum me temen "turizmi" Grenada Atlanta Association Shtete të Karaibet

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Guatemala saktësisht dhe çfarë e bën të veçantë.

Guatemala është një Republikë në Amerikën qendrore që zë një sipërfaqe prej 108 889 km2 e në të cilën në vitin 1976 jetonin 6,26 milion banorë ndërsa tani (2008) sipas CIA World Factbook 12.728.111 banorë. Kryeqytet është qyteti me po ë njëjtin emër Guatemala. Gjuhë zyrtare e republikës është spanjishtja ndërsa monedhë e saj është monedha e quajtur Quetzal me qindarkën e quajtur centavos. Historia Artikulli kryesor Historia e Guatemalës Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetror Sipas kushtetutës së datës 15 qershor 1965 të futur në fuqi më 5 maj 1966, në Guatemalë kryetar shteti dhe qeveritar është presidenti i zgjedhur nga populli me mandat 4 vjeçar pa mundësi zgjatje. Ai këshillohet nga një këshill shtetërorë, qeverisës dhe përfaqësues të shtetit, të përbërë nga 14 anëtarë. Ana legjislative është në duar të Kongresit anëtarët e të cilit janë të dërguar të zgjedhur për dy vite. Të dërguarit e kongresit zgjedhën dy nga secili rreth votues ose nga 100 000 banorë. E drejta dhe njëkohësisht detyrimi për votim është për të gjithë banorët mbi moshën 18 vjeçare që janë të zot për të lexuar dhe shkruar. Kabineti qeverisës përbëhet nga presidenti dhe nga ministrit i emëruar prej presidentit. Sipas kushtetutës, hapësira qeverisëse është ndarë në 22 njësi territoriale të quajtura departamentos e të cilat gjenden nën një qeveritar (guvernator) përkatës. Stema shtetërore ka një mbishkrim Libertad 15 de Setiembre de 1821 (Liria më 15 shtator 1821). Për urdhër shtetëror ka urdhrin e quajtur Quetzal të nxjerr më 1936 i cili ka 4 klasa. E drejta civile është ndritur sipas shembullit spanjoll. Përmbledhja e së drejtës civile qytetare dhe përmbledhja e së drejtës civile tregtare është bërë më 1936. E drejta shprehet nga ana e Gjykatës së Lartë si dhe nga niveli i ultë i gjykatës dhe të Appelation-it. Njësit administrative Artikulli kryesor Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Guatemalës Ana veriore e Guatemalës Petén i takon trojeve valore të rrafshnaltës së quajtur Yucatáns. Ana jugore nga kahu perëndim lindje futet në vargmalet e Amerikës qendrore. Malet e quajtura Kordilleren fillojnë të shtrihen dhe prej tyre në pjesën veriore në vendin e quajtur Altos Cuchumatanas në perëndim arrijnë lartësinë mbi detare prej 3 786 metrave. Pjesa pasuese jugore së bashku me Sierra Madre janë rrafshnaltë e rrahur nga 33 vullkane, dhe në mes tyre ka liqenzë tërheqës. Ky rripë i hollë i bregdetit të oqeanit të qetë, është tokë vullkanore e ujitur mirë me shumë lumenj dhe me reshje të përshtatshme. Në lindje, në mes të Belizës dhe Hondurasit, Guatemala ka hise të vogël në bregdetin karibikë. Lumenjtë kryesorë që përshkojnë trojet e Guatemalës janë Usimacinta (grykos te gjiri i Meksikës) dhe Motagua (te deti karibik). Nga vullkanet e shumta, tre janë po thuaj se gjithnjë aktiv. Tërmetet e fuqishme i godasin rregullisht këto anë, herën e fundit një i tillë kishte goditur më 1976 dhe pas kishte lënë 22 000 të vdekur. Klima është tropikë, koha e reshjeve fillon në maj dhe përfundon në nëntor. Temperaturat mesatare vjetore sillen nga 25 deri 30 gradë celsius. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Guatemalës Demografia Artikulli kryesor Demografia e Guatemalës Guatemala është vendi i fundit i Amerikës qendrore në të cilën dominonte popullsia indiane. Në vitin 1964 43% e popullsisë ishin indos ndër ta dalloheshin quiché dhe cakchiquel, 57% mestizen (melez) - ladinos. Krahas spanjishtes si gjuhë zyrtare, fliten shumë gjuhë tjera, para se të gjithash dialekte maja. Rritja vjetore e popullsisë është shumë e madhe 2,8% (1960-70), vdekshmëria e foshnjave ndër më të lartat në Amerikën qendrore (1973: 79,15%). Në anën veriore të quajtur Petén jetojnë 22% e popullsisë së përgjithshme në 1.2% të sipërfaqes së përgjithshme të republikës. Urbanizimi i popullsisë, d.m.th shpërngulja në qytete është shumë e vogël. Kryeqyteti Guatemala, qytet më i madh i Amerikës qendrore është qyteti i vetëm i madh. Pas tij vinë qytete e quajtur Quezaltenango (1973: 66 000), Puerto Barrios (39 000), Mazatenango (38 000) dhe Esquintla (37 200) Kultura Artikulli kryesor Kultura e Guatemalës * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti :Congreso de la República-Gobierno de Guatemala Ministria : Organismo Judicial de Guatemala Literatura Guatemalteca Popol Vuh Miguel Angel Asturias Instituto de Sismologia, Vulcanologia, Metereologia E Hidrologia Guatemala Institute of Tourism. Guatemala nga sateliti Maya Spirit – (në Spanjisht) The Rose Education Foundation Amnesty International Annual Report 2004 – Guatemala PhotoGlobi - Guatemala Shtete në Amerikën Qendrore

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion mbi Guajana

Republika Ko-operative e Guajanës ose Guajana është një shtet në veriun e Amerikës Jugore. Kufizohet në veri nga Oqeani Atlantik, në lindje nga Surinami, në jug dhe jugperëndim nga Brazili dhe në perëndim nga Venezuela. Ajo është vendi i tretë më i vogël në Amerikën Jugore edhe është një nga katër territoret jo-spanjishte në kontinent me Brazilin, Surinamin dhe Guajanën Franceze. Para pavarësisë në vitin 1966 ishte quajtur Guajana Britanike. Gjeografia Guajana ndodhet midis 2° dhe 8° gjerësi veriore edhe midis 57° dhe 61° gjatësi perëndimore. Pika më e ulët është Bregu Atlantikut edhe pika më e lartë është Mali i Roraima-Tepuit me lartësi 2.810 m . Lumi kryesor është Essequibo me 1.010 km që buron në jugun e vëndit dhe derdhet në Atlantik. Lumenjve të tjera janë: Courantyne me 724 km, Berbice me 595 km edhe Demerara me 346 km. Parku kombëtar Potaro është i famshëm për ujëvaret e tij, ujëvarja më i madh është Kaieteuri me lartësi 225 m. 85 % e vendit janë vende pak banuar edhe pyll tropikal, i cili nuk përdoret fare për pylltari. Perëndimi dhe jugu e vendit formojnë vargjet malore, në të cilat burojnë lumenjtë kryesor. Në bregdet është një rrip bregdetar kënetar me molaçë. Prapa saj është një fushë lymore me 20 – 70 km gjerësi, kjo zonë është 10 – 100 cm mbi nivelin e detit dhe në 18 shekull u ngritë një digë nga emigrantet holandez. Këtu është zona bujqësore me e madh në vend, prodhimet kryesore është orizi, citrusi, arra e kokosit edhe kallam sheqeri. Historia Guajana e tashme kishte ekzistuar nga shekulli XVII deri në shekullin XVIII si tre kolonie e Holandës të cilat ishin Essuquibo, Demerara edhe Berbice. Në vitin 1763 ka pasur një kryengritje të skllaveve në Berbice. Zona ka ndërruar deri vitin 1815 disa here pronarin. Fuqitë koloniale Holanda, Britania e Madhe edhe Franca luftuan për token e Guajanës. Mbas humbjes e Napoleonit u hap Kongresi i Vjenës edhe kanë vendosur në vitin 1815 që Guajana të jetë oficiel pjesë e Mbretërisë e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës. Në vitin 1831 u bashkuan të tre kolonitë si Guajana Britanike. Mbas 1834 kur u heq skllavëria, ka importuar Britania e Madhe punëtor nga India për të zhvendosur zezakët që ishin pas saj kohë të lirë. Në vitin 1953 kanë ndërhyrë trupa britanike në punët e shtetit të Guanjanës. Britania e Madhe ka kujtuar që Janet Jagan dhe Cheddi Jagan, që kanë themeluar People's Progressive Party (PPP), doshin me bërë një vend komunist prej Guajanën. Guajana u bërë e pavarur nga Britania e Madhe me 26 maj 1966 edhe me 26 shkurt 1970 presidenti Forbes Burnham nga People's National Congress (PNC) ka deklaruar që Guajana të jetë një republikë kooperative. Mbas zgjedhjet presidenciale në vitin 1992 që e ka fituar Cheddi Jagan nga PPP-ja, kishte trazirave të dhunshme të mbështetësit i PNC-jës në kryeqytet Georgetown. Kur vdiq Cheddi Jagan në vitin 1997 u zgjodh në dhjetor e veja e tij Janet Jagan si presidente e re. Në gusht 1999 ajo e dha dorëheqjen e saj nga politika sepse kishte problema me shëndetin. Pastaj u beri ish-ministri i financeve Bharrat Jagdeo presidenti i ri. Popullsia Popullsia e Guajanës është rreth 770.000, të cilat 90 % jetojnë afër bregdetit (10 % të sipërfaqes e Guajanës) edhe në lindje e lumit Essequibo. Popullsia e tashme e Guajanës është racialisht dhe etnikisht e përzuar, shumësia e tyre kanë ardhë si puntorë nga Irlanda, Holanda, Portugalia edhe Gjermania ose kanë ardhë si skllav Afrika, India, Kina edhe Australia. Gjuha Gjuha zyrtare është një lloj anglishte, por flitet edhe Hindi edhe gjuhe indigjene nëpër pyje. Grupët etnike Sipas regjistrimit të vitit 2002 : 43,4 % Indianët nga India-Britanike kanë ardh si skllav 30,2 % Njerëz Zezak 16,7 % Njerëz multitacial 9,2 % Njerëz e vendit 0,2 % Kineze 0,1 % Njerëz të Bardh Feja Fejëtare në përqindtë : 28,8 % Hindut 57,8 % Krishterë 17,0 % Pentekostalisëm 8,1 % Katolikët 7,0 % Anglikanët 5,0 % Kisha Adventiste Shtatë ditë 1,7 % Metodistët 1,1 % Dëshmitarët e Jehovait 17,9 % Krishterë të tjera 7,3 % Myslimanët 4,3 % Ateistët 0,5 % Rastafari 0,1 % Bahai 1,3 % të tjerët Edukata Edukata në Guajana ishte deri një farë kohe një nga edukatat më të mirët në Karaibet, por u keqësuar në vitet 1980 sepse shumë mësues kanë emigruar. Edhe pse sistemi i arsimit u çlodh në vitet 1990 nuk ka arrit akoma kualitetin që e kishte përpara. Mësuesve i mungon një masë kritike e ekspertizës, i mungon nga disiplina edhe aktivitetet. Pas vitit 6 e jetës është e detyrueshëm që të bëjnë një shkollë 6-vjeçare pastaj 7 vjet në të cilat vetëm 4 vjet janë të detyrueshëm. Politika Njësit administrative Guajana është pjesëtuar në 10 Rajonet. Numri i banoreve në Guajana janë tërhequr për herën e fundit me 15 shtator 2002. Ekonomia Transporti Kultura Lidhje të jashtme Shiko edhe Amerika Jugore Burimet Faqe e Presidentit të republikës Koperative të Guaianës Official Website of the Guyana Tourism Authority GINA - Agjenci e qeverisë aktualizohet për çdo ditë. Shtete në Amerikën Jugore

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Guinea për vizitorët

Guinea është republikë që ndodhet në pjesën perëndimore të Afrikës dhe në perëndim të vendit ka dalje në Oqeanin Atlantik. Sipërfaqja e Guinesë është e kufizuar në veri nga Senegali, në veri-lindje nga Mali, në jug-lindje nga Kote de Ivori, në jug nga Liberia e Siera Leone, në perëndim vije bregdeti deri në veri ku gjendet kufiri me Guinenë Bisau. Shpalli pavarësinë në 1958. Historia Artikulli kryesor Historia e Guinesë Shteti më i rëndësishëm i kohës para kolonizimit ishte mbretëria myslimane Fulbe në rrafshnaltën Fouta-Djalon. Kjo mbretëri ishte themeluar më 1725 nga Karamoko Alfa, kryeparë i Alamy-it të Fulbëve. Pas vitit 1870, qyteti Kankan ishte bërthama e mbretërisë së quajtur Samory (Touré). Në vitin 1842, francezët zunë vend në bregdetin e Guinesë të cilën e quanin Rivéra du Sud. Më 1882 alamët e pranojnë sundimin francezë dhe më 1890 themelohet Conarky. Në vitin 1891 në këto anë si pjesë e Afrikës Perëndimore Franceze, francezët themelojnë kolonin e tyre që e quanin Guineja Franceze. Si pjesë e kësaj kolonie Guineja e sotshme ishte nga viti 1895 deri më 1958. Me nismat e Seko Toureut, i cili që nga viti 1957 ishte ministër i presidentit të Guinesë Franceze, popullsia e refuzonte bashkimin në Shoqërinë Franceze. Më 2 tetor 1958, nën bllokadën e ndihmave franceze, Guinea shpallë pa varësin të cilën më pastaj e pranon edhe Franca. Në shtetin e ri, më 1961 u shpall republika dhe populli për president të saj zgjodhi Seko Touren i cili u rizgjodh më 1968 dhe më 1974. Pas fazës së parë në politikën e brendshme përcolli vijën e revolucionit socialist ndërsa në politikën e jashtme bënte përpjekje për një të ashtuquajtur politik e brokadës së lirë për të cilën gjeti mbështetje nga presidentët e shtete fqinje si K. Nkrumah (Gana), M. Kejta (Mali), si dhe nga shtetet e bllokut lindorë. Marrëdhëniet e Guinesë me Francën dhe shtetet perëndimore kanë qenë më lëkundje të mëdha. Në politiken e kontinentit Guineja, sidomos pas themelimit të OAU-së më 1963, ka mbështetur lëvizjet për liri të zezakëve afrikan në anët e zaptuara portugeze. Kjo mbështetje është vërejtur me të madhe në Guinenë Portugeze (Guineja Bizare). Frika nga betimet për komplote kanë shkaktuar që të ashpërsohet sundimi dhe të merr formën e diktaturës. Më 1970 nga ana e mërgimtarëve të Guinesë u ndërmor një puç i cili dështojë ndërsa më 1972 Sekou Toreu si president thirri ministrin e presidentit. Politika Artikulli kryesor Sistemi shtetëror Sipas kushtetutës të vitit 1958 dhe përmirësimeve në vitin 1963, pushteti qëndron në duar të popullit i cili e zbaton atë në kuvendin kombëtar. Anëtarët e parlamentit (1974: 150 an.) zgjidhen nga Këshilli Kombëtar i Revolucionit prej një liste të përpiluar nga Parti Démocratique de Guinée (PDG). Pushteti ekzekutiv është në duar të presidentit i cili e thërret kabinetit e tij. Kuvendi Kombëtar po thuaj se nuk e kufizon aspak të drejtën ekzekutive të presidentit. Stema shtetërore ka shprehje: Punë, Drejtësi. Solidaritet. Qeverisja bëhet në 4 njësi territoriale të nivelit të regjioneve dhe 29 njësi territoriale të nivelit të provincave. E drejta e trashëguar nga kolonialistët francezë po thuaj se është e pa prekur. Ligjet e reja nxirren sipas shembullit francezë mirëpo janë të ndikuara nga socializmi afrikanë dhe nga respekti ndaj trashëgimisë nga feja islame (b.f. martesa e shumëfishtë, paja e nuses). Ndërsa në përditshmërinë e popullit vlejnë zakonet fisnore. Gjeografia Artikulli kryesor Gjeografia e Guinejës Sipërfaqja e përgjithshme e Guinesë është 245,857 km2 dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 11 00 V, 10 00 P. Guineja ka një vijë bregdetare 320 km të gjatë dhe vijë kufitare 3,399 km. Klima në Guine në përgjithësi është e nxehtë dhe lagësht. Sezoni i reshjeve fillon në korrik dhe përfundon në nëntor ndërsa sezoni i thatësisë mbanë nga dhjetori deri në maj. Relievi i Guinesë në përgjithësi është teren i rrafshët bregdetar që në brendi të vendit merr formën e malore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 1,752 metrave në majën e malit "Nimba" (ang.:Mont Nimba), në jug, afër trekëndëshit kufitar Bregu i Fildishtë-Liberi-Guine. Ekonomia Artikulli kryesor Ekonomia e Guinesë Demografia Artikulli kryesor Demografia e Guinesë Popullsia ka rritje vjetore të dukshme rreth 2,3%. Grupet më të rëndësishme të popullsisë janë: popullsia e quajtur Fulbët (Fouta-Djalon), Malinket (Guinenë e sipërme) dhe popullsia e quajtur Susu (Guinenë e poshtme). Dendësia e popullsisë është mbi 18 banorë për kilometër katror . Në Fouta-Djalon, dendësia është dukshëm më e madhe (mbi 40 ban./km2), ndërsa në Guinenë e sipërme dukshëm më e ultë (rreth 7 ban./km2). Kultura Artikulli kryesor Kultura e Guinesë Arsimimi veçohet me shkollimin pa pagesë e të detyrueshëm nga mosha 7 deri 15 vjeçare. Ka shkolla fillore 6 vjeçare, shkolla të mesme, akademinë teologjike të themeluar më 1963 dhe akademinë e arteve në kryeqytet, akademinë e fizikes në Kankanë, dhe akademinë e qeverisjes në Bamako. Për arsimim harxhohen mbi 507 milion SY (20,8% e buxhetit të përgjithshëm gjegjësisht 5,8% e prodhimit të përgjithshëm kombëtar të vendit). Shkalla e analfabetizmit është nën 90%. Feja dominuese është ajo islame. Rreth 75% e popullsisë i takojnë kësaj feje e cila në këto anë depërtoj në shekullin e XVIII. Besimtar të besimeve natyrore janë diku nën 24% e popullsisë të cilët jetojnë kryesisht në afërsi të anëve të pyjeve. Besimtarët katolik të fesë së krishterë (mbi 35 000) kanë provincën Conakry dhe një prefekturë apostolike. Ndërsa për 3 000 besimtarët protestant përkujdesen 6 shoqëri misionare. Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria :*Permanent UN Mission of the Republic of Guinea'' Kryetari : Parlamenti : Ministria : Cora Connection Burim i muzikës së Afrikës Veriore

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Sri Lanka

Sri Lanka (Gjuha Sinhala: ශ්‍රී ලංකා ප්‍රජාතාන්ත්‍රික සමාජවාදී ජනරජය, Gjuha Tamil: இலங்கை ஜனநாயக சோசலிச குடியரசு) zyrtarisht Republika Demokratike Socialiste e Sri Lankës dhe e njohur që nga fillimi i sundimit kolonial britanik deri më 1972 si Ceiloni, është një shtet ishullor në Oqeanin Indian pranë bregut jugor të Indisë. Sri Lanka ka kufij detarë me Indinë në veriperëndim dhe Maldivet në jugperëndim. Historia e dokumentuar e Sri Lanka përfshin tre mijë vjet. Vendodhja e saj dhe portet e thellë i kanë dhënë asaj një rëndësi të madhe strategjike që nga koha e lashtë e "Rrugës së Mëndafshit" deri në Luftën e Dytë Botërore. Sri Lanka është një shtet me shumë fe, pakica etnike dhe gjuhë. Shkrimet e para budiste janë bërë në këtë ishull. Sinhalezët përbëjnë shumicën e popullsisë. Pakicat përfshijnë tamilët, Moorët muslimanë, Burgherët, Kafirët, Malajët dhe autoktonët Vedda. Historia e kohëve të fundit në vend ka qenë e njollosur nga një konflikt 30 vjeçar ndëretnik i cili përfundoi në mënyrë të vendosur por të diskutueshme me një fitore ushtarake në vitin 2009. Sri Lanka është një republikë e qeverisur nga një sistem presidencial. Kryeqyteti Sri Jayawardenapura-Kotte, të cilit një president i vuri emrin e tij, është një periferi e qytetit më të madh, Kolombo. Sri Lanka është një prodhues i rëndësishëm i çajit, kafesë, gurëve të çmuar, arrave të kokosit, gomës dhe kanellës. Ajo është quajtur pika e lotit e Indisë për shkak të formës dhe vendodhjes së saj dhe njihet si "perla e Oqeanit Indian", për bukuritë e saj natyrore. Sri Lanka njihet edhe si "vendi njerëzve të qeshur". Ishulli përmban pyje tropikale, dhe peizazhe të ndryshme me biodiversitet të lartë. Vendi ka pasur një histori të gjatë të angazhimit ndërkombëtar, duke qenë anëtar themelues i SAARC dhe anëtar i Kombeve të Bashkuara, Kombeve të Komonuelthit, G77 dhe Lëvizjes së të Paangazhuarve. Etimologjia Në antikitet, Sri Lanka ishte i njohur për udhëtarët nga një shumëllojshmëri të emrash. Kur Princi Vijaya (Singha) arriti në këtë ishull ai e quajti atë "Thambapanni" ose "Palmat ngjyrë bakri". Në Indi, ajo njihet si Lanka apo Sinhala, gjeografët e lashtë greke e quajti atë Taprobane dhe arabët i referoheshin asaj si Serendib. Kur portugezët arritën në ishull në vitin 1505 e quajtën atë Ceilão, që shkruhej në anglisht si Ceilon. Sri Lanka njihej si Ceilon kur ishte koloni e kurorës britanike. Ajo arriti pavarësinë si Dominioni i Ceilonit në vitin 1948. Në gjuhën Sinhala vendi njihet si ශ්රී ලංකා Sri laṃkā, shqiptohet: Sri Lanka. Në gjuhën Tamil njihet si இலங்கை ilaṅkai, shqiptohet: ilanɡai. Në vitin 1972 emri u ndryshua në "Republika e Lirë, Sovrane dhe e Pavarur e Sri Lankës". Më vonë në vitin 1978 ajo u ndryshua në "Republika Demokratike Socialiste e Sri Lankës". Emri Ceilon ende shfaqet në emrat e disa organizatave, prandaj qeveria e Sri Lankës njoftoi në vitin 2011 një plan për të riemërtuar të gjithë ata mbi të cilat ajo ka autoritet. Gjeografia Ishulli përbëhet kryesisht nga fusha dhe kodrina në pjesën bregdetare, ndërsa malet ngrihen vetëm në pjesën jug-qendrore. maja më e lartë Pidurutalagala është 2.524 metra mbi nivelin e detit. Klima është tropikale dhe të ngrohtë, për shkak të efekteve zbutëse të erërave të oqeanit. Temperatura mesatare shkon nga 17 °C në zonat malore qendrore, ku ngrica mund të ndodhë për disa ditë në dimër, në një maksimum prej 33 °C në zonat e ulëta. Është e pasur me gure gelqeror, grafit, minerale fosfate dhe hidro energji. Ka 64.630 km² toke dhe 980 km² uje. Historia Pjesë të Sri Lankës që nga 1505-1518 ishin nën sundimin portugez, pastaj nga 1656-1658 bien nën holandezët nga të cilët i marrin britanikët më 1796. Po më vonë më 1802 e tërë Sri Lanka shpallet pjesë e Kolonive Mbretërore Britanike. Më 4 shkurt 1948 u shpall e pavarur ndërsa si republikë qëndron që nga 1972-shi. Më 1983 shpërthen një luftë civile në mes të popullit shumicës (singalezëve) dhe pakicës tamile në veri dhe lindje të vendit. Pakica e popullit tamil nga ajo kohë ka paraqitur synimin për krijimin e një shteti të tyre. Politika Sri Lanka është demokracia më e vjetër në Azi. Kushtetuta Donoughmore, hartuar nga Komisioni Donoughmore në vitin 1931, mundësoi zgjedhjet e përgjithshme me votim universal të të rriturve në vend. Kjo ishte hera e parë që një Vendi me popullsi jo të bardhë, brenda perandorive të Evropës Perëndimore iu dha e drejta një njeri, një votë dhe pushtet për të kontrolluar punët e brendshme. Zgjedhjet e para me votim universal të të rriturve u mbajtën në qershor të vitit 1931, për Këshillin e Shtetit të Ceilonit. Sir Don Baron Jayatilaka u zgjodh si kreu i Dhomës. Në vitin 1944, Komisioni Soulbury u emërua për të hartuar një kushtetutë të re. Gjatë kësaj kohe, përpjekja për pavarësi u zhvillua në vija "konstitucionaliste" nën udhëheqjen e DS Senanayake. Projekt-kushtetuta u miratua në të njëjtin vit, dhe Senanayake u emërua Kryeministër pas zgjedhjeve parlamentare në vitin 1947. Kushtetuta Soulbury çoi në statusin Dominion dhe i dha pavarësinë Sri Lankës në vitin 1948. Politika aktuale në Sri Lanka është një garë midis dy koalicioneve rivale të udhëhequra nga Aleanca e Lirisë e Poppullit të Bashkuar (ALPB) e qendrës së majtë, një pasardhëse e Partisë së Lirisë së Sri Lankës (PLSL), dhe Partia e Bashkuar Kombëtare (PBK) e qendrës së djathtë dhe pro-kapitaliste. Sri Lanka është në thelb një demokraci shumë-partiake me shumë parti të vogla politike budiste, socialiste dhe nacionaliste Tamil. që nga korriku i vitit 2011, numri i partive politike të regjistruara në vend është 67. Nga këto, Partia Lanka Sama Samaja (PLSS), e themeluar në vitin 1935, është më i vjetra. Partia e Bashkuar Kombëtare, e themeluar nga DS Senanayake në vitin 1946, ishte deri kohët e fundit partia më e madhe e vetme politike. Ky është grupimi i vetëm politik i cili ka pasur përfaqësim në të gjitha parlamentet që nga pavarësia. Partia e Lirisë së Sri Lankës u themelua nga SWRD Bandaranaike, i cili ishte ministër Kabineti i Administratës Lokale para se ai la PBK në korrik 1951. PLSL regjistroi fitoren e saj të parë në vitin 1956, duke mundur PBK-në në pushtet në zgjedhjet parlamentare të vitit 1956. Pas zgjedhjeve parlamentare në korrik të vitit 1960, Sirimavo Bandaranaike u bë kryeministre dhe femra e parë në botë e zgjedhur në këtë post. GG Ponnambalam, homologu nacionalist Tamil i Bandaranaikes, ​​themeloi Kongresin Gjithë Tamil të Ceilonit e (KGjTC) në vitin 1944. Një grup disident që kundërshtonte bashkëpunimin Ponnambalamit me DS Senanayaken, i drejtuar nga SJV Chelvanayakam u nda në vitin 1949 dhe formoi Illankai Tamil Arasu Kachchi (ITAK), i njohur gjithashtu si Partia Federale, duke u bërë partia kryesore politike Tamile në Sri Lanka për dy dekadat e ardhshme. Partia Federale mbrojti një qëndrim më agresive kundrejt singalezëve. Me reformat kushtetuese të vitit 1972, Kongresi Gjithë Tamil i Ceilonit dhe Illankai Tamil Arasu Kachchi (ITAK) krijuan një front të përbashkët të quajtur Fronti i Bashkuar Tamil (më vonë Fronti i Bashkuar Tamil i Çlirimit). Pas një periudhe të turbullt kur militantët Tamilë u fuqizuan në fund të viteve 1970, këto parti politike Tamile u zëvendësuan në tetor 2001 nga Aleanca Kombëtare Tamil. Janatha Vimukthi Peramuna, një parti politike marksiste-leniniste e themeluar nga Rohana Wijeweera në vitin 1965, shërbeu si një forcë e tretë në kontekstin aktual politik. Ajo miraton politika të majta të cilat janë më radikale se politika tratdicionaliste të majta të PLSS dhe Partisë Komuniste. Kongresi Musliman i Sri Lankës, i themeluar në vitin 1981, është partia më e madhe politike myslimane në Sri Lanka. Qeverisja Sri Lanka është një republikë demokratike dhe shtet unitar që qeveriset nga një sistem gjysmë-presidencial, me një përzierje të një sistemi presidencial dhe një sistemi parlamentar. Ajo përbën një sistem parlamentar qeverisur sipas kushtetutës. Shumica e dispozitave të kushtetutës mund të ndryshohen me një shumicë prej dy të tretash në parlament. Megjithatë, ndryshimi i disa veçori themelore të tilla si klauzolat mbi gjuhët, fetë, dhe referencës së Sri Lankës si një shtet unitar kërkon përveç shumicës prej dy të tretave edhe miratim në një referendum mbarëkombëtar. Nga 1994 deri në 2005 presidente e shtetit ishte Kandrika Kumaratunga (Chandrika Kumaratunga) dhe që nga viti 2005 president është Mahinda Rajapaksa. Ekonomia Demografia Kultura Shikoni edhe Azia Evropa Amerika Afrika Lidhje të jashtme Sri Lanka

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna të detajuara mbi Senegali

Senegali (frangjisht: le Sénégal), emri zyrtar "Republika e Senegalit" (frangjisth: République du Sénégal), ndodhet në pjesën perëndimore të Afrikës dhe në pjesën perëndimore të vendit gjendet dalja në Oqeanin Atlantik. Kufirit i Senegalit përshkohet nga kufiri me Mauritanin 'në veri e veri lindje, në lindje me Malin, në jug me Guinejen e Guinejen Bizare dhe në perëndim përbrenda hapësirës së territorit Senegalit gjendet Gambia e cila e ndërpret për disa kilometra daljen në Oqeanin Atlantik në perëndim. Historia Artikulli kryesor : Historia Gjurmimet arkeologjike që janë gjetur në territorin e Senegalit vërtetojnë se edhe në kohërat e lashta Senegali ka qenë një vendbanim. Një ndër fiset e para të njohura të Senegalit ishte fisi Toucouleur . Në shekullin e XI kanë pranuar Islam'in.Në shekullin e XV-të Portugezët kishin disa koloni në afërsi të lumit Senegal, ndërsa vendbanimi i parë francez u ndërtua në St.Louis më 1659. Qyteti i St Louis ishte kryeqyteti i kolonisë Franceze, por në vitin 1902 kryeqytet u bë qyteti i Dakar'it. Senegali shpalli pavarsinë më 20 qershor 1960, dhe u bë një ndër shtetet me ndikim të madh në politikën e Afrikës. Politika Artikulli kryesor : Sistemi shtetror Njësit administrative Artikulli kryesor : Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia e Senegalit Senegali ndodhet në Afrikën perëndimore me dalje në pjesën veriore të oqeanit Atlantik, në mes të Guinesë Bizare e Mauritanisë. Sipërfaqja e përgjithshme e Senegalit është 196,190 km2 prej së cilës 4,190 km2 janë ujë. Senegali shtrihet rreth koordinatave gjeografike 14 00 V, 14 00 P. Senegali ka një vijë bregdetare 531 km të gjatë dhe vijë kufitare 2,640 km. Klima në Senegal është tropikale e nxehtë dhe e lagësht. Sezoni i reshjeve me një frymë të ashpër nga juglindja fillon në muajin maj dhe përfundon diku në nëntor ndërsa sezoni i thatësisë i dominuar nga nxehtësia dhe fryma e rreptë fillon në dhjetor dhe përfundon në prill. Relievi i Senegalit është kryesisht terren i ultë. Në pjesën juglindore me rrafshnalta e bregore. Pika më e ultë e relievit 0m është përgjatë oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 581 metrave në bregun "Nepen Dijaka" (ang.:Nepen Diakha). Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia Demografia Artikulli kryesor : Demografia Senegali ka një popullsi prej rreth 12.5 milion, rreth 42 për qind e të cilëve jetojnë në zonat rurale. Dendësia në këto fusha varion nga rreth 77 banorë për kilometër katror. Sipas Studimeve Botërore Refugjatëve (World Refugee Survey) 2008, botuar nga Komiteti i SHBA-ve për Refugjatë dhe Imigrantë, Senegali ka një popullsi refugjatësh dhe azil kërkuesve që numëron rreth 23.800 në vitin 2007. Kultura Artikulli kryesor : Kultura Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Referime Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Shtete në Afrikë OKI

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Dua të di çdo gjë që është e mundur për të mësuar rreth Sejshellet.

Sejshellet (emri zyrtar: Republika e Sejshelleve) është një vend arqipelag prej 115 ishujsh që ndodhen pranë brigjeve të Afrikës në Oqeanin Indian Historia Artikulli kryesor : Historia Politika Artikulli kryesor : Sistemi shtetror Njësit administrative Artikulli kryesor : Njësit administrative Gjeografia Artikulli kryesor : Gjeografia e ishujve Sejelle Sipërfaqja e përgjithshme e ishujve Sejshelle është 455 km2 dhe shtrihet rreth koordinatave gjeografike 4 35 ‘‘‘J’’’, 55 40 ‘‘‘L’’’. Ishujt Sejshelle përbëhen nga 41 ishuj shkëmborë dhe 75 ishuj koralë. Ishujt Sejshelle kanë një vijë bregdetare 491 km të gjatë dhe nuk kanë kufi që e ndanë me ndonjë vend tjetër Klima në ishujt Sejshelle është tropikale bregdetare me lagështi. Sezoni i ftohtë fillon në fund të muajit maj dhe vazhdon deri në shtator ndërsa sezoni i nxehtë vazhdon gjatë kohës së "monsunit" veri-perëndimor nga marsi deri në maj. Grupi Mahe i ishujve Sejshelle është terren shkëmbor me një rrip të ngushtë bregdetar, pas së cilit ndodhen shkëmbinj e kodra; pjesa tjetër e ishujve janë kreshta korale të sheshta. Pika më e ulët e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanin Indian dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 905 metrave në vendin e quajtur Morne Sejselois (ang.: Morne Seychellois ). Ekonomia Artikulli kryesor : Ekonomia Demografia Artikulli kryesor : Demografia Kultura Artikulli kryesor : Kultura Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari : Parlamenti : Ministria : Seychelles SeyBay Internet Portal Seychelles SeyBay Free Seychelles Classified Ads Seychelles Seychellois Community Sesel.net - The Seychelles Forum Photo Gallery Ishuj

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Sao Tome dhe Principe për vizitorët?

Sao Tome dhe Principe ose siç njihet zyrtarish Republika Demokratike e Sao Tome dhe Principe (Gjuha portugeze: República Democrática de São Tomé e Príncipe) është një vend i vogël, i cili përbëhet prej dy ishujve në Gjirin e Guinesë. Ishujt janë të vendosur 140 km larg, dhe gjendet rreth 250 kilometra në veri-perëndim të brigjgdetit të Gabonit. Sao Tome është e vendosur pothuajse saktësisht në ekuator. U emërua sipas Shën Thomait, në të cilën ditë portugezët zbuluan këtë ishulli. Historia Ishullin u zbulua nga marinarët portugez në mes viteve 1469 dhe 1472. Vendbanimi i parë Sao Tome e ngriti në vitin 1493 Alvaro Caminha i cili kishte marrë tokën nga mbreti portugez. Principe është themeluar nga një marrëveshje e ngjashme në vitin 1500. Portugezët, duke përdorur skllevërit në mesin e shekullit të XVI e shëndrruan ishullin në eksportuesin më të madh të sheqerit në Afrikë. Politika Sao Tome dhe Principe është republikë. Njësit administruese Gjeografia Artikulli kryesorë : Gjeografia e Ishujve Shën Toma dhe Principe Sipërfaqja e përgjithshme e ishujve Shën Toma dhe Principe është 1,001 km2 shtrihen rreth koordinatave gjeografike 1 00 ‘‘‘V’’’, 7 00 ‘‘‘L’’’. Ishujt Shën Toma dhe Principe kanë një vijë bregdetare 209 km dhe nuk ndajnë ndonjë pjesë të tyer me fqinjët. Klima në Ishujt Shën Toma dhe Principe është tropikale e nxehtë me vapë dhe një sezon reshjesh shiu që fillonë në tetor dhe zgjatë deri në maj. Relievi i Ishujve Shën Toma dhe Principe është vullkanik dhe malorë. Pika më e ultë e relievit 0 m është përgjatë bregdetit në oqeanini Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,024 metrave në vendin e quajtur Pika e Shën Tomës (ang.: Pico de Sao Tome ). Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Popullsia: 159 883 (korrik 2000) Struktura sipas moshës: 0-14 vjet: 48% (38 588 meshkuj, 37 624 femra) 15-64 vjet: 48% (37 216 meshkuj, 39 959 femra) 65 + vjet: 4% (meshkuj 2961, femrat 3535) (2000). Rritja e popullsisë: 3.16% (2000). Raporti sipas gjinisë: lindja: 1.03 meshkuj / femra nën 15 vjet: 1.03 meshkuj / femra 15-64 vjet: 0.93 meshkuj / femra 65 + vjet: 0.84 meshkuj / femra total: 0.97 meshkuj / femra (2000). Vdekshmëria foshnjave: 50.41 të vdekur/1.000 lindje (2000). Mosha mesatare: total: 65.25 vjet mashkuj: 63.84 vjet femra: 66.7 vjet (2000 est). Numri i fëmijëve për grua: 6.08 fëmijë të lindur / grua (2000). Fetë: të krishterët 80 për qind Gjuha: portugalisht (zyrtare) Arsimimi: Përkufizimi: mosha 15 + të cilët mund të lexojnë dhe shkruajnë gjithsej: 73% meshkuj: 85% gratë: 62% (1991). Kultura Kultura e Shtetit Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari Parlamenti : Assembleia Nacional de São Tomé e Príncipe Ministria São Tomé and Príncipe Fletë e qeveris për zhvillim Lajme allAfrica - São Tomé and Principe Të tjera Open Directory Project - ''Sao Tome and Principe - Amza të adesave Stanford University - Africa South of the Sahara: Sao Tome and Principe - Amza të adesave The Index on Africa - Sao Tome-Principe - Amza të adesave University of Pennsylvania - African Studies Center: São Tomé and Pr&iacute - Amza të adesave Yahoo! - Sao Tome and Principe - Amza të adesave Shtete Sao Tome dhe Principe

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Dua të di më shumë mbi Samoa?

Shteti i Pavarur i Samoas ose siç njhet zakonisht Samoa (Samoaisht: Malo Saʻoloto Tutoʻatasi o Sāmoa) është shtet ishullor ne Oqeanin e Qetë. Deri në vitin 1997 quhej Samoa Perëndimore. Shtrihet përafërsisht në gjysmë të rrugës në mes Havajeve dhe Zelandës së Re. Samoa përbëhet nga dy ishuj të medhenj, Upollo (në të cilin jetojnë shumica e popullsisë) dhe Savai, duke përfshirë edhe shtatë ishuj të vegjël. Supozohet se banorët janë Lapitas, që kanë ardhur në Samoa para 3500 vitesh. Nga viti 1899 deri 1914 Samoa ka qenë koloni e Gjermanisë, pastaj vendin e ka qeverisur Zelanda e Re deri në vitin 1962 kur Samoa u bë ndër shtetet e para të Polinezisë që ka fituar pavarësinë. Vendbanimet kryesore janë: Apia (38,836 banorë), Vaitele (5,200), Faleasi'u (3,209) dhe Vailile ( 3,175). Popullsia Popullsia e Samoas në vitin 2005 ka numëruar 1844.000, e cila u takon shtatë bashkësive etnike, ato janë: Anloamerikanët, Anglozeklandës së Re, Anglezët, Evroaziatikët, Kinezët, maorët dhe Samoasit vendas. Historia Banorët e parë të ishujve Samoa erdhën nga Azia Juglindore mbi 2000 vjet më parë. Nga atje ata e pastaj u drejtuan në lindje drejt Polinezisë. Kontaktet e para sporadike me evropianët ishin në fillim të shekullit tetëmbëdhjetë, dhe pastaj të intensifikuara me ardhjen e tregtarëve britanik dhe misionarëve në vitet tridhjetë të shekullit të nëntëmbëdhjetë. Nga fundi i shekullit, arkipelagu ishte i ndarë midis Shteteve të Bashkuara (i cili në 1904 shkoi në ishujt lindor, sot njihet si Samoa Amerikane) dhe Gjermania (e cila është përgjegjëse për ishujt perëndimor, i njohur atëherë si Samoa gjermane). Me shpërthimin e Luftës së Parë Botërore në 1914, Samoa Perendimore ju bashkua Zelandës së Re, e cila më vonë shpalli veten të pavarur në 1962 (duke u bërë i pari kombi i Oqeanit Paqësor që kishte arritur pavarësinë). Në korrik 1997 një amendament kushtetues u miratua me emrin e "Samoa Perendimore" për "Samoa." Për më tepër, emri "Samoa" është përdorur nga Kombet e Bashkuara që nga viti 1976, viti i statusit të anëtarësimit në atë organizatë. Kjo zgjedhje, megjithatë, provokoi protesta nga Samoa Amerikane aty pranë, të cilit banorët kishin frik se në këtë mënyrë identitetin e tyre si Samoans ishte zvogëluar. Pikërisht pse Samoans vazhdojnë të thërrasë fqinjët lindorë të tyre si "Samoa Perendimore". Mbreti (ose Ao ose Malo), deri në vdekjen e tij më 11 Maj 2007 qe Malietoa Tanumafili II. Sipas kushtetutës, monarkia është sovrane dhe e zgjedhur brenda një rrethi të shefave në vend. Pra është monarki elektive. Në fillim të '900, Scheurmann Erich, një mik gjerman i artistit Hermann Hesse, i cili u largua në Samoa për të parandaluar Luftën e Parë Botërore. Politika Distrktet A'ana Aiga-i-le-Tai Atua Fa'asaleleaga Gaga'emauga Gagaifomauga Palauli Satupa'itea Tuamasaga Va'a-o-Fonoti Vaisigano Njësit administrative Gjeografia Ekonomia Demografia Kultura Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari Parlamenti Ministria e turizmit Harta Harta Finding Samoa Samoa Chat (lajme mbi gjuhën Samoa) Jane's Samoa Home Page Shtete në Oqeani Samoa

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna dhe statistika të detajuara mbi San Marino?

Republika e San Marinos e njohur edhe si Republika e Qetë e San Marinos apo San Marino (italisht: Repubblica di San Marino, Serenissima Repubblica di San Marino) është një shtet në pjesën jugore të Evropës, është plotësisht i rrethuar nga Italia. Republika buzë Adriatikut, në të cilën ndodhet kalaja "La Guaita" është një ndër republikat më të vjetra të rruzullit, me një histori të lashtë që prekë vitin 301. San Marino është qytet-shtet, ajo përbëhet nga nëntë vendbanime (njësi administrative).edhe dul prej shpis veq kur hini fap Historia Pavarësia e Republikës ka origjinë antike, kështu që konsiderohet se San Marino është republika më e vjetër në botë. Tradita gjurmët e themelimit të saj në 3 shtator 301 pas Krishtit, kur Shën Marini, një murator dalmat ishullin Rab i ikur prej persekutimit kundër të krishterëve të perandorit romak Dioklecianit krijuar një komunitet të vogël të krishterë, mbi malin Titano, më i lartë të shtatë kodrave mbi të cilat qëndron Republika. Pronari i zonës, një zonjë e pasur nga Rimini i dhuruaoj tokën komunitetit të vogël të malit Titano, i cili bëri thirrje në kujtim të themeluesit ta quaj "Toka e Shën Marinos", i cili para se të vdiste, sipas legjendës i tregon pasuesve të tij fjalën në vijim: (Latinisht « Relinquo vos liberos ab utroque homine » në shqip « Mos u varë nga askush » ]] Rilindja Gjendja e kishës, nga Papa Nikolla IV, e njohu si shtet në vitin 1291. Në 1320 ai u bashkua me republikës Kalaja e Kishës së Re. Në 1351, pas peshkopi i Shën Leon dhe Montefeltro ishte liruar nga bonot feudale, San Marino u bë një komunë e lirë. Territorin mbetën të kufizuara në malin Titano deri 1463, kur Republika u bashkuan më koalicionin dhe mundën Zotëin Sigismund Pandolfo Malatesta e Riminit. Si shpërblim, Papa Piu II i dha San Marinos qytetet e Fiorentino, Montegiardino dhe Serravalle. Në të njëjtin vit, qyteti Faetano kërkoi të aneksoj nga Republika. Më pas, kufijtë e shtetit nuk u ndryshuan. Nga viti 1000, vetë qeverisja i ishte besuar kuvendit të gjithë kryetarëve të familjeve, të quajtur Arengo, Arengo kishte të gjitha pushtetet, legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor, se dora e parë ishte në duart e zotit kryemurg feudal. Megjithatë, rritja e madhësisë së komunitetit bën të detyruar një vendim për një organ kaq të gjerë: Kështu, në shekullin e trembëdhjetë u krijuan takimet politike (Këshilli i LX dhe Këshillit të dymbëdhjetët). Në 1243 u vendos figura e Regjent ishin kapitenët që kryenin detyrat e krerëve të shtetit. Zgjedhur nga Arengo, vrapon në ekzekutiv dhe gjyqësor. Ligjet e para datojnë që nga 1263. Në shekullin e pesëmbëdhjetë u krijua dhe Këshilli i Përgjithshëm, i përbërë nga 60 anëtarë nga Arengo, të cilat janë deleguar kompetencat e Kuvendit. Organet e reja gradualisht absorbohet më të nga e drejta Arengo. Era Moderne Në 8 tetor 1600 u shpall kushtetuta e parë me shkrim, Kushtetuta e Republicae Sancti Marini, që janë ende bazë të burimeve të së drejtës në San Marino, së bashku me ligjet elektorale të vitet '30. Si rezultat, ne jemi dëshmitarë të një procesi të përkeqësimit të institucioneve: Këshilli i Përgjithshëm, i lirë nga çdo formë kontrolli, bëhet një instrument për të arritur interesat e një numri të pakët të familjeve fisnike. Në fillim të shekullit të shtatëmbëdhjetë hynë në një marrëveshje me mbrojtjen e shtetit nga Kisha. Pavarësinë e shtetit të vogël ka qenë e rrezikuar disa herë në të gjithë historinë e saj, San Marino ka pësuar tre profesione të shkurtra ushtarake. Në 1503 Cesare Borgia sulmoj republikën për disa muaj deri në vdekjen e tij. Më vonë, në 1739, përpiqet të aneksohet nga kardinali Alberoni, nuk arriti me ndërhyrjen e fuqive të kohës, nga mosbindja civile dhe protestat e para e Papa Klementi XII. Pushtimi i fundit i vendit ka ndodhur në vitin 1944 duke tërhequr trupat gjermane dhe më vonë nga aleatët, të cilët pushtuan atë për disa javë. Shteti u njoh nga Franca e Napoleonit në 1797 dhe vende të tjera evropiane në Kongresin e Vjenës në 1815. Është thënë se në mënyrë për të treguar mirënjohjen e saj, Napoleoni i ka ofruar të n San Marinos të zgjeroj kufijtë e sajë për në detë, por ata refuzuan dhe kjo i lejoj Republikës të mos trajtohet si aleate e Francës në Kongresin e Vjenës. Politika Politika e Shtetit Njësitë administrative Artikulli kryesor : Njësitë administrative në San Marino San Marino ka nëntë qytete të cilat njihen si njësi administrative dhe që vendasit i quajnë kështjella (italisht: castelli). Qytetet e San Marinos janë: Acquaviva Borgo Maggiore Chiesanuova Domagnano Faetano Fiorentino Montegiardino San Marino (Città di San Marino), kryeqyteti Serravalle Gjeografia Artikulli kryesorë : Gjeografia e shtetit Sipërfaqja e përgjithshme e San Marinos është 61.2 km2, shtrihet rreth koordinatave gjeografike 43 46 V, 12 25 L. Vija kufitare e San Marinos është 39 km e cila krijon kështu një oazë në Italin qendrore. Klima e San Marinos është lagësht subtropikale me dimër të butë gjerë të ftoftë dhe verë të nxehtë me diell. Relievi i San Marinos përshkruhet nga malet. Pika më e ultë e relievit (55m) gjendet në vendin e quajtur Torrente Ausa ndërsa ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 755 metrave në majën Monte Titano. Ekonomia Ekonomia e shtetit San Marino Demografia Demografia e shtetit Kultura Kultura e Shtetit Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Burime të dhënash Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari Parlamenti Ministria Satellite Image of San Marino Visit San Marino - Official San Marino Tourism Site Musei di Stato della Repubblica di San Marino Webcam in San Marino General information of San Marino: Politics, Institutions and very other history, geography, weather, webcams, news Shtete në Evropë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion të detajuar rreth Shën Luçia?

Përshkrim i përgjithshëm i shtetit. Shën Luçia është një shtet ishull në pjesën lindore të Detit të Karaibeve në kufi me Oqeanin Atlantik. Pjesë e Antileve të Vogla, ajo ndodhet në veri / verilindje të ishullit të Saint Vincent, në veriperëndim të Barbadosit dhe në jug të Martinikës. Ajo ka një sipërfaqe prej 617 km2 (238,23 sq mi) dhe një popullsi prej 174,000 banorësh (2010). Kryeqyteti i Shën Luçias është Castries. Ishulli është vendlindja e dy fituesve të Çmimit Nobel, Arthur Lewis dhe Derek Walcott. Shën Luçia është emërtuar pas Shën Luçias së Sirakuzës nga francezët, kolonizatorët e parë evropiane. Ata nënshkruan një marrëveshje me popullin vendas Carib në vitin 1660. Anglia mori kontrollin e ishullit nga 1663 deri në 1667, në vitet që pasuan, ajo ishte në luftë me Francën 14 herë dhe sundimi i ishullit ndryshoi shpesh (shtatë herë francezët dhe shtatë herë britanikët). Në 1814, Britanikët morën kontrollin përfundimtar të ishullit. Për shkak se kaloi aq shpesh midis kontrollit britanik dhe francez, Shën Luçia njihet edhe si "Helena e Indeve Perëndimore". Shën Luçia ka një sistem ligjor në bazë të ligjit të zakonshëm britanik. Sistemi gjyqësor është i pavarur dhe kryen në përgjithësi gjykime të drejta publike. Qeverisja përfaqësuese filloi në 1924. Nga 1958 deri në 1962 ishulli ishte anëtar i Federatës së Indeve Perëndimore. Së fundi, më 22 shkurt 1979, Shën Luçia u bë shtet i pavarur i Komonuelthit. Shteti e përkujton këtë çdo vit me një festë publike. Shën Luçia është gjithashtu një anëtar i Vendeve Frankofone. Historia Historia e Shtetit Politika Politika e Shtetit Njësitë administrative Ishulli është i ndarë në 11-të njësi administrarive të quajtura kuorter (anglisht:Quarter). Këto njësi janë: Anse-la-Raye Castries Choiseul Dauphin Dennery Gros Islet Laborie Micoud Praslin Soufrière Vieux Fort stlucia rentals Gjeografia Qytete më të rëndësishme të Republikës Santa Lucia janë: Gjeografia e shtetit Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Demografia e shtetit Kultura Kultura e Shtetit Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria Portal of the Saint Lucia Tourist Board Saint Lucia - Simply Beautiful National anthem Shën Luci Shtete të Karaibet

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego detaje dhe kontekst rreth Salvadori?

Salvadori është shteti më i vogël dhe me dendësinë më të madhe të popullsisë në Amerikën Qendrore. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i vendit është San Salvadori. Santa Ana dhe San Miguel janë gjithashtu qendra të rëndësishme kulturore dhe trgëtare në vend dhe në të gjithë Amerikën Qendrore. Salvadori kufizohet me Oqeanin Paqësor në perëndim, me Guatemalën në veri dhe Hondurasin në lindje. Rajoni lindor i tij shtrihet në bregun e Gjirit të Fonsekës, përballë Nikaraguas. Në 2011, Salvadori kishte një popullsi prej rreth 6.251.495 banorësh, të përbërë kryesisht nga Mestizos. Historia Historia e Shtetit Politika Politika e Shtetit Njësitë administrative Era koloniale si e Francisco Morazán dhe Gerardo Barrios ka sjellur ndikimin francezë nga këta sipatizues të kodit të Napoleonit. Për këtë arsye edhe ndarja administrative e territorit të Salvadorit ka mbetur sipas këtij kodi. Njësitë administrative të Salvadorit thirren "Departament" të ngjajshme me rrethet. Salvadori ka 14 Departamente të cilat janë: Gjeografia Qytete më të rëndësishme të Salvadorit: San Salvadori (kryeqytet) Santa Ana San Miguel Sonsonate La Union Zacatecoluca Gjeografia e shtetit Ekonomia Për shkak të trazirave të brendshme, luftës së gjatë civile dhe fatkeqësitve të shumta natyrore, ekonomia është e dobët Salvadori dhe ngadal po pëermirësohet. Falë ndihmës së huaj dhe asistencës së emigrantëve të cilët gjatë luftës kishin braktisur vendin, situata është po përmirësohet, eksporti është në rritje dhe inflacioni në vitet e fundit është duke u reduktuar. Demografia Shumica dërrmuese e popullsisë, rreth 90% janë pasardhës të përzier të indianëve amerikan dhe spanjollëve . Indianër shumë pak i kan ruajtur zakonet dhe traditat e tyre. Në aspektin fetarë, shumica e tyre janë katolikë, ndërsa protestantët janë në rritje. Vlerësimet për vitin 2005 thuhet se ka 6.880.000 banorë, nga të cilat Salvadorian etnike (jo-romane) janë 6 221 000, pjesën tjetër e përbëjnë të paktën 10 grupe etnike, të cilat janë:-Pipil- indianët (264,000);-Lencë- indianët (39,000), anglo-amerikanët (13,000); Kekç-indianët (13,000), gjermanët(7100); Pokomam-indianët (6,200), kinezë (1,700), arabë (1300); hebrenjë (700), turq (500). Kultura Kultura e Shtetit Të tjera * Telekomunikacioni * Transporti * Ushtria * Pushime Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari :Casa Presidencial Parlamenti :Asamblea Legislativa Ministria :Ministerio de Defensa Nacional Ministria :Ministerio de Medio Ambiente y Recursos Naturales Ministria :Ministerio de Relaciones Exteriores Ministria :Ministerio de Economía Ministria :Ministerio de Turismo Ministria : Fuerza Aerea Salvadoreña Corte Suprema de Justicia Procuraduría para la Defensa de los Derechos Humanos Página del Partido Democrata Cristiano de El Salvador Poetry El Salvador Shtypi Asociación de Periodistas de El Salvador La Prensa Grafica El Mundo El Diario de Hoy El Faro El Salvador Map ra--> Shtete në Amerikën Qendrore

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Shën Kits dhe Nevis për vizitorët në aspektin kulturor, rekreativ dhe arsimor.

Historia Politika Njësit administruese Gjeografia Ekonomia Demografia Kultura Të tjera Lidhje të jashtme Shtete të Karaibet

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më jep informacion rreth Rusia

Rusia (rusisht: Россия, romanizuar: Rossiya, lexo: Rasjijë), e njohur zyrtarisht edhe si Federata Ruse (rusisht: Российская Федерация, Rossijskaja Federacija), është një vend transkontinental që përfshin Evropën Lindore dhe Azinë Veriore. Është vendi më i madh në botë që përfshin një të tetën e masës tokësore të banueshme të Tokës. Rusia shtrihet në njëmbëdhjetë zona kohore dhe ndan kufijtë tokësorë me katërmbëdhjetë vende. Është vendi i nëntë më i populluar në botë dhe vendi më i populluar në Evropë, me një popullsi prej mbi 147 milion njerëz. Kryeqyteti dhe qyteti më i madh i vendit është Moska. Shën Petersburgu është qendra kulturore e Rusisë dhe qyteti i dytë më i madh. Sllavët lindorë u shfaqën si një grup i njohur në Evropë midis shekujve të 3-të dhe të 8-të e.r.. Shteti i parë sllav lindor, Rusi i Kievit, u ngrit në shekullin e 9-të, dhe në vitin 988, ai adoptoi krishterimin ortodoks nga Perandoria Bizantine. Rusia përfundimisht u shpërbë, me Dukatin e Madh të Moskës duke u rritur për t'u bërë Cardomi i Rusisë. Nga fillimi i shekullit të 18-të, Rusia ishte zgjeruar shumë përmes pushtimit, aneksimit dhe përpjekjeve të eksploruesve rusë, duke u zhvilluar në Perandorinë Ruse, e cila mbetet perandoria e tretë më e madhe në histori. Megjithatë, me Revolucionin Rus më 1917, sundimi monarkik i Rusisë u shfuqizua dhe u zëvendësua nga RSFS-ja ruse - shteti i parë kushtetues socialist në botë. Pas Luftës Civile Ruse, RSFS e Rusisë]] themeloi Bashkimin Sovjetik (me tre republika të tjera sovjetike), brenda të cilit ishte përbërësi më i madh dhe kryesor. Në kurriz të miliona jetëve, Bashkimi Sovjetik iu nënshtrua industrializimit të shpejtë në vitet 1930 dhe më vonë luajti një rol vendimtar për Aleatët e Luftës së Dytë Botërore duke udhëhequr përpjekjet në shkallë të gjerë në Frontin Lindor. Me fillimin e Luftës së Ftohtë, ajo konkurroi me Shtetet e Bashkuara për ndikim ideologjik global; Epoka sovjetike e shekullit të 20-të pa disa nga arritjet më të rëndësishme teknologjike ruse, duke përfshirë satelitin e parë të krijuar nga njeriu dhe ekspeditën e parë njerëzore në hapësirën e jashtme. Me shpërbërjen e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, RSFS-ja ruse u bë Federata Ruse. Një kushtetutë e re u miratua dhe Rusia që atëherë është qeverisur si një republikë gjysmë presidenciale federale. Që nga fundi i shekullit, sistemi politik i Rusisë ka qenë i dominuar nga Vladimir Putin, nën të cilin vendi ka përjetuar një rrëshqitje demokratike dhe një zhvendosje drejt autoritarizmit. Rusia ka qenë e përfshirë ushtarakisht në një numër konfliktesh post-sovjetike, të cilat kanë përfshirë aneksimet e panjohura ndërkombëtarisht të Krimesë në vitin 2014 nga Ukraina fqinje, e ndjekur nga aneksimi i mëtejshëm i katër rajoneve të tjera në vitin 2022 gjatë një pushtimi të vazhdueshëm. Renditjet ndërkombëtare të Rusisë e vendosin atë të ulët në matjet e të drejtave të njeriut dhe lirisë së shtypit; vendi ka gjithashtu nivele të larta të korrupsionit të perceptuar. Historia Historia kombëtare fillon me atë të sllavëve të lindjes, të cilët dolën si grup i veçantë në Evropë midis shekujve III dhe VIII p.K. Themeluar dhe sunduar nga një elitë luftëtarësh Varangianë dhe pasardhësit e tyre, shteti mesjetar i quajtur Rus ose Rusji Kievian u ngrit në shek. IX dhe përvetësoi krishterimin nga Perandoria Bizantine më 988, prej kur filloi shkrirja e kulturave sllave e bizantine që përkufizuan identitetin rus në mijëvjeçarin vijues. Rusji i Kievit u shpërbë përfundimisht dhe trualli i tij u nda në shumë shtete të vogla feudale. Trashëgimtari më i suksesshëm i Rusjit të Kievit ishte Dukati i Madh i Moskës, që shërbeu si forca kryesore në ecurinë e ribashkimit të Rusisë dhe luftën për pavarësi kundër Hordhisë së Artë. Moska gradualisht ribashkoi principatat ruse përreth dhe arriti të mbizotërojë trashëgiminë kulturore e politike të Rusjit të Kievit. Kah shekulli XVIII, vendi qe zgjeruar përmes pushtimeve, aneksimit dhe eksplorimit, duke u kthyer në Perandorinë Ruse, të tretën perandori më të madhe në histori, që shtrihej nga Polonia drejt lindjes deri në Oqeanin Paqësor dhe në Alaskë. Rusia u bë e fuqishme dhe ushtroi ndikim botëror si perandori, megjithatë Revolucioni i Tetorit do ta shkëpuste Rusinë nga periudha perandorake për ti lënë vendin RSF të Rusisë - shtetit të parë kushtetutshmërisht-socialist në botë. Pas Luftës Civile Ruse, kjo republikë (së bashku me tre të tjera) themeloi Bashkimin Sovjetik, shteti më i madh në botë me rregullim kushtetues socialist dhe superfuqi e pranuar botërisht. Vendi njihet për cilësi në arte dhe shkenca. Federata Ruse u themelua pas shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik më 1991, por njihet si trashëgimtare e ligjshme e Bashkimit Sovjetik, ndonëse ndodhet në gjendje të dobësuar. Zë vendin e tetë në botë sipas PVB-së nominale dhe vendin e gjashtë sipas PVB me barazim të fuqisë blerëse; buxheti ushtarak rus është i teti në rruzull. Është njëra prej pesë fuqive të njohura bërthamore dhe posedon inventarin më të madh të armëve të shkatërrimit në masë. Rusia është anëtare e përhershme e Këshillit të Sigurimit të Kombeve të Bashkuara, pjesëtare e G8-shit, APEC-ut dhe Organizatën për Bashkëpunim Shanghai, si dhe anëtare drejtuese e Bashkimit të Shteteve të Pavarura. Njësitë shtetërore Federata Ruse përbëhet nga 83 subjekte federale. Këto subjekte kanë përfaqësim të barabartë, dy delegatë secila, në Këshillin e Federatës. Megjithatë, ata ndryshojnë në shkallën e autonomisë që ata gëzojnë. 46 oblaste (provinca): tipi më i zakonshëm i subjekteve federale, me guvernator dhe ligjëvënës të zgjedhur në nivel lokal. 21 republika: nominalisht autonome; secila ka kushtetutën e vet, kreun e republikës ose një post të ngjashëm të zgjedhur direkt, dhe parlamentin. Republikat janë të lejuar të mbajnë gjuhën e tyre zyrtare, krahas rusishtes, por përfaqësohen nga qeveria federale në çështjet ndërkombëtare. Republikat janë menduar të jetë vendi i pakicave etnike të veçanta. 9 krai (territore): në thelb të njëjta si oblastet. Përcaktimi i "territorit" është historik, duke iu dhënë fillimisht rajoneve kufitare dhe më vonë edhe për ndarjet administrative që përbënin okruge autonome ose oblaste autonome. 4 okruge autonome (rrethe autonome): fillimisht autonome brenda oblasteve dhe kraive të krijuara për pakicat etnike. Statusi i tyre u ngrit në nivelin e subjekteve federale në 1990. Me përjashtim të Okrugut Autonom të Chukotkas, të gjithë okrugët autonomë janë ende në vartësi administrative të një krai ose oblasti pjesë e të cilit ata janë. 1 oblast autonom (Oblasti Autonom Çifut): historikisht, oblastet autonome ishin njësi administrative në varësi të një krai. Në vitin 1990, të gjithë ata me përjashtim të Oblastit Autonom Çifut u ngritën në status të njëjtë me atë të një republike. 2 qytete federale (Moska dhe Shën Peterburgu): Qytetet kryesore që funksionojnë si rajone të veçanta. Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Rusisë është 17,1 milion km2 shtrihet rreth koordinatave gjeografike 60 00 L, 100 00 V dhe 16,995,800 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 79,400 km² ujë. Me 17.075.400 km², Rusia është shteti më i madh në botë për nga sipërfaqja, duke mbuluar mbi një të tetën e sipërfaqes tokësore të rruzullit; sipas popullsisë, 142 milionëshe, është vendi i nëntë në botë. Zgjatet përtej tërë Azisë veriore dhe 40% të Evropës, duke u shtrirë përgjatë 11 zonave kohore dhe duke përfshirë mjedise dhe relieve të ndryshme. Rusia ka rezervat më të mëdha botërore të mineraleve dhe energjisë, si dhe konsiderohet superfuqi e energjisë. Njëherësh, ka edhe rezervat më të mëdha të pyjeve, ndërsa liqenet e saj përbëjnë një të katërtën e ujërave të ëmbla të botës. Vija bregdetare e Rusisë është 37,653 km e gjatë ndërsa kufiri tokësorë 20,017 km i gjatë. Klima e Rusisë është klimë e llojllojshme. Në pjesën Evropiane dominon klima kontinentale pakë sa më e butë se në veri. Në Siberi dominon temperatura shumë të ulëta. Në pjesën perëndimore të Uralit, relievi i Rusisë përbëhet nga një terren me fusha të gjëra dhe male të ulëta. Relievin në Siberi e përbëjnë fushat e ngrira dhe me dëborë. Në rajonet përgjatë kufirit jugor, relievi përshkohet nga vargmale. Pika më e ulët e relievit (-28m) është në liqenin Kaspik dhe ajo më e larta, në lartësi mbidetare prej 5,633 metrave, maja e Malit El'brus. Demografia Sipas regjistrimit të popullsisë së vitit 2010, rusët përbënin 80.9% të popullsisë, Tatarët 3,9%, Ukrainasit 1.4%, Bashkirët 1.1%, Çuvashët dhe Çeçenët 1% secili dhe të tjërët 10.7%.Sot mbi 65% e popullsisë ruse banon ne qytete. Moska është kryeqyteti dhe qyteti më i madh tërësisht në Evropë. Shën Petërsburgu është qëndra kulturore e Rusisë dhe qyteti i dytë më i madh. Të tjera qendra të banuara madhore janë Novosibirsku, Jekaterinburgu, Nizhni Novgorodi dhe Kazani. Kultura Në Rusi ekzistojnë kultura të ndryshme. Kjo për arsye se në Federatën Ruse jetojnë popuj të ndryshëm, të cilët janë pakica etnike. Feja myslimane është mjaft e përhapur në të gjithë territorin e Rusisë, veçanërisht në qytetin e Kazanit dhe në Dagestan. Bashkimi Sovjetik ka qënë shumë i pasur kulturalisht sepse në të jetonin popuj të ndryshëm nga ukrainasit deri tek kazakët. Disa pakica etnike në Rusi kanë kërkuar pavarësinë e tyre nga Federata Ruse, gjë e cila ka shkaktuar konflikte të ndryshme. I tillë ka qenë dhe është konflikti në Çeçeni, ku çeçenët protestonin sepse donin të shkëputeshin nga Rusia dhe të bëheshin republikë më vete. Kjo ka provokuar një luftë dhe një reagim të ashpër të Rusisë, e cila dërgoi në Çeçeni trupa të armatosura duke sulmuar çeçenët. Si përfundim, Çeçenia mbeti e shkatërrar. Të ndryshme kanë qënë protestat e pakicave etnike në Rusi. Protesta të tilla, së bashku me faktorë të tjerë, kontribuan në rënien e Bashkimit Sovjetik në vitin 1991. Feja ortodokse është shumë e përhapur në Federatën Ruse. Në Rusi ka shumë kisha ortodokse dhe kremlina. Shënime Referime Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari në Kremlin Parlamenti :Dhoma e lartë Parlamenti :Duma Zëri i Rusisë - Redaksia në gjuhen shqipe Ministria e kaskades (harta) Webcam in Russia Republikat federale Shtete në Evropën Lindore Shtete në Evropë Shtete në Azi Shtete në Azinë Veriore Shtete në Azinë Verilindore Shtete anëtare të Bashkësisë së Shteteve të Pavarura Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara Vendet dhe territoret rusishtfolëse Shtete dhe territore të themeluara më 1991

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Cila është historia e Rumania

Rumania (rumanisht: România) është shtet i pavarur në pjesën juglindore të Evropës dhe shtrihet në qendër të Siujdhesës Ballkanike, ku kufizohet me Ukrainën dhe Moldavinë në veri-lindje, Hungarinë dhe Serbinë në perëndim dhe Bullgarinë në jug. Rumania ka dalje të ngushtë në Detin e Zi dhe shtrihet deri në Fushën e Panonisë. Ky vend ka një sipërfaqe prej 238,397 km² dhe me një popullsi prej nën 18.9 milionë banorë (2023), prej të cilëve afro 2 milion banojnë dhe jetojnë në Bukuresht, kryeqyteti dhe qendra më e rëndësishme e vendit. Shteti modern rumun u formua në vitin 1859 përmes një bashkimi personal të Principatave Danubiane të Moldavisë dhe Vllahisë. Shteti i ri, i quajtur zyrtarisht Rumania që nga viti 1866, fitoi pavarësinë nga Perandoria Osmane në vitin 1877. Gjatë Luftës së Parë Botërore, pasi shpalli neutralitetin e saj më 1914, Rumania luftoi së bashku me Fuqitë Aleate nga viti 1916. Pas luftës, Bukovina, Besarabia, Transilvania dhe pjesë të Banatit, Crișana dhe Maramureș u bënë pjesë e Mbretërisë së Rumanisë. Në qershor-gusht 1940, si pasojë e Paktit Molotov-Ribbentrop dhe Çmimit të Dytë të Vjenës, Rumania u detyrua t'i lëshonte Besarabinë dhe Bukovinën Veriore Bashkimit Sovjetik dhe Transilvaninë Veriore Hungarisë. Në nëntor 1940, Rumania nënshkroi Paktin Trepalësh dhe, rrjedhimisht, në qershor 1941 hyri në Luftën e Dytë Botërore në anën e Boshtit, duke luftuar kundër Bashkimit Sovjetik deri në gusht 1944, kur u bashkua me aleatët dhe rimori Transilvaninë e Veriut. Pas luftës dhe pushtimit nga Ushtria e Kuqe, Rumania u bë një republikë socialiste dhe anëtare e Paktit të Varshavës. Pas revolucionit të vitit 1989, Rumania filloi një tranzicion drejt demokracisë dhe ekonomisë së tregut. Rumania është një vend i zhvilluar dhe një fuqi e mesme e mundshme në çështjet ndërkombëtare. Ajo ka një ekonomi me të ardhura të larta, duke qenë e 45-ta në botë për nga PBB-ja nominale. Rumania përjetoi rritje të shpejtë ekonomike në fillim të viteve 2000; ekonomia e saj tani bazohet kryesisht në shërbime. Është një prodhues dhe eksportues neto i makinave dhe energjisë elektrike nëpërmjet kompanive si Automobile Dacia dhe OMV Petrom. Shumica e popullsisë së Rumanisë janë rumunë etnikë dhe e identifikojnë veten fetarisht si të krishterë ortodoksë lindorë, që flasin rumanishten, një gjuhë romane (më konkretisht romane lindore/dako-romane). Kisha Ortodokse Rumune është besimi më i madh fetar në vend. Rumania është anëtare e Kombeve të Bashkuara, Bashkimit Evropian, NATO-s, Këshillit të Evropës, BSEC dhe OBT-së. Etimologjia "Rumania" rrjedh nga emri lokal për rumanishten (rumanisht: român), i cili nga ana e tij rrjedh nga latinishtja romanus, që do të thotë "Romak" ose "i Romës". Ky etnonim për rumunët është vërtetuar për herë të parë në shekullin e 16-të nga humanistët italianë që udhëtonin në Transilvani, Moldavi dhe Vllahi. Dokumenti më i vjetër i njohur i mbijetuar i shkruar në rumanisht, një letër e vitit 1521 e njohur si "Letra e Neacșu nga Câmpulung", është e dukshme për përfshirjen e shfaqjes së parë të dokumentuar të rumanishtes në një emër vendi: Vllahia përmendet si Țeara Rumânească. Historia Historia e Rumanisë mund të ndahet nga historia e përgjithshme e kësaj hapësire që nga shekulli XIX (1862), kur dy principatat e Danubit, ajo e Moldavisë dhe e Vllahisë, u bashkuan. Sipas kushtetutës së nxjerrë më 21 gusht 1965, Rumania ishte një Republikë Socialiste ndërsa më parë ishte Republikë Popullore. Organ kryesor në këtë kohë kishte Kuvendin e Madhë Kombëtar me 349 të dërguar që kishin mandatin katër vjeçar. Ky organ kishte edhe të drejtën mbi nxjerrjen e ligjeve. Sipas statutit ky kuvend duhej të takohej së paku dy herë në vit dhe duhej të zgjidhte 28 anëtarët të Këshillit me mandate prej katërvjeçare. Ky këshill përfaqësonte Kuvendin e Madhë Kombëtarë dhe merrte përsipër detyrat e kryetarit të shtetit, nxirrte dekrete e nxirrte ligje pa pasur të drejtë ndryshimi të Kushtetutës. Me ndryshimet e bëra më 1974 në kushtetutë, funksioni i krytarit të shtetit lidhej ngushtë me funksionin e presidentit të republikës. Kështu që presidenti i republikës tani kishte më shumë ente dhe të drejta nën kontrollin e tij. Bashke ketu mund te permendim edhe titon. Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Rumanisë është 237,500 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 46 00 V, 25 00 L dhe 230,340 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 7,160 km² ujë. Vija bregdetare e Rumanisë është 225 km e gjatë ndërsa kufiri tokësorë 2,508 km i gjatë. Klima e Rumanisë është klimë e ndryshueshme, kryesisht me dimër të ftohtë e reshje bore dhe verë të ngrohtë me reshje shiu. Pjesa qendrore e jugut të Transilvanisë është e ndarë nga rrafshi i Moldavisë në lindje me malet e Karpateve dhe nga rrafshi i Vllahisë me Alpet e Transilvanisë. Pika më e ultë e relievit (0m) gjendet përgjatë bregut të detit të Zi dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,499 metrave në vendin e quajtur Moldoveanu. Qeverisja Kushtetuta e Rumanisë bazohet në kushtetutën e Republikës së Pestë të Francës dhe u miratua në një referendum kombëtar më 8 dhjetor 1991 dhe u amendua në tetor 2003 për ta sjellë atë në përputhje me legjislacionin e BE-së. Vendi qeveriset mbi bazën e një sistemi demokratik shumëpartiak dhe ndarjes së pushteteve ndërmjet pushtetit legjislativ, ekzekutiv dhe gjyqësor. Është një republikë gjysmë-presidenciale ku funksionet ekzekutive mbahen nga qeveria dhe presidenti. Ky i fundit zgjidhet me votë popullore për maksimum dy mandate pesëvjeçare dhe emëron kryeministrin, i cili nga ana e tij emëron Këshillin e Ministrave. Dega legjislative e qeverisë, e njohur kolektivisht si Parlamenti (që banon në Pallatin e Parlamentit), përbëhet nga dy dhoma (Senati dhe Dhoma e Deputetëve) anëtarët e të cilëve zgjidhen çdo katër vjet me shumicë të thjeshtë. Sistemi i drejtësisë është i pavarur nga degët e tjera të qeverisjes dhe përbëhet nga një sistem hierarkik gjykatash me Gjykatën e Lartë të Kasacionit dhe të Drejtësisë si gjykata e lartë e Rumanisë. Ekzistojnë gjithashtu gjykata të apelit, gjykata të qarkut dhe gjykata lokale. Sistemi gjyqësor rumun është i ndikuar fuqishëm nga modeli francez, bazohet në të drejtën civile dhe ka natyrë inkuizitore. Gjykata kushtetuese (Curtea Constituțională) është përgjegjëse për të gjykuar përputhshmërinë e ligjeve dhe rregulloreve të tjera shtetërore me kushtetutën, e cila është ligji themelor i vendit dhe mund të ndryshohet vetëm përmes një referendumi publik. Hyrja e Rumanisë në BE në vitin 2007 ka pasur një ndikim të rëndësishëm në politikën e saj të brendshme, duke përfshirë reformat gjyqësore, rritjen e bashkëpunimit gjyqësor me shtetet e tjera anëtare dhe masat për të luftuar korrupsionin. Ushtria Forcat e Armatosura Rumune përbëhen nga forcat tokësore, ajrore dhe detare të udhëhequra nga një Komandant i Përgjithshëm nën mbikëqyrjen e Ministrisë së Mbrojtjes Kombëtare dhe nga presidenti si Komandant Suprem gjatë kohës së luftës. Forcat e Armatosura përbëhen nga afërsisht 15,000 civilë dhe 75,000 personel ushtarak—45,800 për tokë, 13,250 për ajër, 6,800 për forcat detare dhe 8,800 në fusha të tjera. Shpenzimet totale të mbrojtjes në vitin 2007 përbënin 2.05% të PBB-së totale kombëtare, ose afërsisht 2.9 miliardë dollarë, me një total prej 11 miliardë dollarësh të shpenzuar midis 2006 dhe 2011 për modernizimin dhe blerjen e pajisjeve të reja. Forcat Ajrore operojnë avionë luftarakë sovjetikë të modernizuar MiG-218 Lancer. Forcat Ajrore blenë shtatë avionë të rinj taktikë C-27J Spartan, ndërsa Forcat Detare blenë dy Fregata Tipi 22 të modernizuara nga Marina Mbretërore Britanike. Njësitë administrative Rumania ndahet në 41 qarqe (rumanisht: judeţe) dhe komuna e Bukureshtit. Çdo qark administrohet nga një këshill qarku, përgjegjës për çështjet vendore, si dhe një prefekt përgjegjës për administrimin e çështjeve kombëtare në nivel qarku. Çdo qark ndahet më tej në qytete dhe komuna, të cilat kanë kryetarin e tyre dhe këshillin vendor. Ka gjithsej 320 qytete dhe 2,861 komuna në Rumani. Gjithsej 103 nga qytetet më të mëdha kanë statusin e bashkisë, gjë që u jep atyre pushtet më të madh administrativ mbi çështjet lokale. Bashkia e Bukureshtit është një rast i veçantë, pasi gëzon një status të barabartë me atë të qarkut. Ai është i ndarë më tej në gjashtë sektorë dhe ka një prefekt, një kryetar të përgjithshëm (primar) dhe një këshill të përgjithshëm të qytetit. Demografia Rumania është e banuar nga rumunët, cilit grup të popujve u takojnë, kurse në viset kufitare ka edhe hungarez (rreth 1,2 milion), gjerman dhe serbë etj. Përbërja etnike e popullsisë së Rumanisë (sipas numrimit të vitit 2011): Rumunë 83.5%; Hungarezë 6.1%; Romë (Jevgit) 3.1%; Ukrainas 0.3%; Gjermanë 0.2%; Rusë 0.1%; Turq dhe Tatarë 0.1%. Gjuhët Gjuha zyrtare e Rumanisë është gjuha rumune, një gjuhë romance lindore e ngjajshme me Vllahishtën (gjuha Arumune). Gjuha Rumane ngjan edhe me gjuhët tjera romance, si për shembull gjuhët Italiane, Spanjolle, Franceze, dhe Portugeze. Alfabeti Ruman i ka 31 shkronja. 85% e popullit e kan gjuhën Rumane gjuhë të parë, kurse gjuha hungareze flitet nga 6.2% i popullit. Anglishtja dhe Frengjishtja jan gjuhët kryesore që studentet mësojn në Rumani. 31% e Rumuneve flasin gjuhën Angleze, 17% flasin frengjisht, dhe 7% flasin italisht. Feja Rumania është një shtet laik dhe nuk ka fe shtetërore. Një shumicë dërrmuese e popullsisë e identifikon veten si të krishterë. Në regjistrimin e vitit 2021 të vendit, 73,86% e të anketuarve u identifikuan si të krishterë ortodoksë, me 73,42% që i përkisnin Kishës Ortodokse Rumune. Emërtime të tjera përfshijnë protestantizmin (6.22%), katolicizmin romak (3.89%) dhe katolicizmin grek (0.61%). Nga popullsia e mbetur, 128,291 njerëz i përkasin besimeve të tjera të krishtera ose kanë një fe tjetër, e cila përfshin 58,335 myslimanë (kryesisht të etnisë turke dhe tatare) dhe 2,707 hebrenj (hebrenjtë përbënin dikur 4% të popullsisë rumune - 728,115 persona në regjistrimin e vitit 1930). Përveç kësaj, 71,417 njerëz janë jofetarë, 57,205 janë ateistë, 25,485 janë agnostikë dhe 2,895,539 njerëz zgjodhën të mos deklarojnë fenë e tyre. Kisha Ortodokse Rumune është një Kishë Ortodokse Lindore autoqefale në kungim të plotë me kishat e tjera ortodokse, me një Patriark si udhëheqës. Është kisha e tretë më e madhe ortodokse lindore në botë, dhe ndryshe nga kishat e tjera ortodokse, ajo funksionon brenda një kulture latine dhe përdor një gjuhë liturgjike romane. Juridiksioni i saj kanonik mbulon territoret e Rumanisë dhe Moldavisë. Rumania ka popullsinë e tretë më të madhe ortodokse lindore në botë. Kultura Kultura shqiptare në Rumani Për shqiptarët në Rumani përkujdeset Liga e shqiptarëve në Rumani (Liga Albanezilor din România) e cila zhvillon aktivitete të ndryshme kulturore. Përndryshe Bukureshti rumunë ka traditë në zhvillimin kulturorë të etniciteteve. Në të kaluaren ai ishte qendër për mërgatën, pas Stambollit. Në këtë qytet ishin themeluarë shoqëri të ndryshme kulturore që shtrin ndikimin e tyre kulturor në tërë hapsirën e Rumanis. Nga këto shoqëri kulturore e bamirës dallohen dega e Shoqërisë së Stambollit Deg' e shoqërisë së Stambollit për vivlla shqipe (1884) pastaj shoqëria e studentëve shqiptarë të lindur në Rumani Qarku i studentëvet shqiptarë dhe maqedono-rumunë (1889) apo shoqëria bamirës Drenova (1894) si dhe shumë shoqata tjera që kishin arritur të ndihmonin lloj-llojshmërin kulturore Ballkanike, jo vetëm të Bukureshtit por edhe më gjërë. Referime Lidhje të jashtme Romania travel guide te Wikivoyage Qeveria Kryetari Senati Parlamenti Ministria e Turizmit Ministria e Punëve të Jashtme Rumania në Mesjeta - Dokumente historike Monedhat e Rumanisë - 1877 deri më 2000 Exchange Rates - nga Banka Kombëtare e Rumanisë Cavnic (Maramures) - Pamje nga Rumania Shih edhe Shqiptarët e Rumanisë Shtete në Ballkan Shtete në Evropë Shtetet anëtare të Kombeve të Bashkuara Shtetet anëtare të NATO-s Shtetet Anëtare të Bashkimit Evropian Shtetet anëtare të Bashkimit për Mesdheun Shtetet Anëtare të Iniciativës së Tre Deteve Republika Shtete dhe territore të themeluara më 1859

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego informacion të plotë dhe të gjithanshëm mbi Ruanda?

Ruanda ndodhet në pjesën qendrore të Afrikës dhe është një vend kontinental. Kufirit i Ruandës përshkohet nga kufiri me Ugandën në veri, në lindje Tanzaninë, në jug me Burundin dhe në tërë pjesën perëndimore me RD të Kongos Njësit administruese Teritori i Ruandës administrhet në 12 provinca: Gjeografia Artikulli kryesorë : Gjeografia e Ruandës Ruanda ndodhet në kontinentin Afrikanë, në lindje të Republikës Demokratike të Kongos. Sipas OKB-së ky vend hynë në rajonin e Afrikës lindore mirëpo disa organizate e institute e fusin në Afrikën qendrore. Sipërfaqja e përgjithshme e Ruandës është 26,338 km2 prej së cilës 1,390 km2 janë ujë. Ruanda shtrihet rreth koordinatave gjeografike 2 00 ‘‘‘J’’’, 30 00 ‘‘‘L’’’. Ruanda nuk ka bregdetë ndërsa vija kufitare e saj është 893 km e gjatë. Klima në Ruandë është e shumëllojshme. Në këtë vend ka dy sezone të reshjeve të shiut nga muaji shkurt deri në prill dhe nga nëntori deri në janar, në pjesët malore është e butë dhe me gjasa reshje dëbore. Relievi i Ruandës përgjithësishtë është moçalorë, me rrafshnalta dhe male. Relievi anonë me malet nga perëndimi në lindje. Pika më e ultë e relievit 950 m është përgjatë lumit Rusizi dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 4,519 metrave tek gryka e vullkanin Karisimb (ang.: Volcan Karisimbi ), në kufi me RD të Kongos. Ekonomia Ekonomia e shtetit Demografia Demografia e shtetit Kultura Kultura e Shtetit Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria : The Republic of Rwanda Kryetari Parlamenti : Rwanda Parliament Ministria e ... Tribunali për krime gjatë luftës - International Criminal Tribunal for Rwanda Shtete në Afrikë Ruandë

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë është Qiproja, dhe informacion mbi te

Republika e Qipros (greqisht: Κυπριακή Δημοκρατία, Kypriakí Dimokratía; turqisht: Kıbrıs Cumhuriyeti) apo Qipro (greqisht: Κύπρος, Kýpros; turqisht: Kıbrıs) është shteti i ndodhur në ishullin me të njëjtin emër në Detin Mesdhe, 113 kilometra në jug të Turqisë dhe 120 kilometra në perëndim të bregdetit të Sirisë. 37% i territorit të Republikës së Qipros është nën administrimin e Turqisë që nga viti 1974 (shiko Qiproja Veriore). Qiproja ka dy gjuhë zyrtare: greqishten dhe turqishten. Qiproja është vend ishullor në skajin verilindor të Detit Mesdhe, më afër Turqisë se Greqisë, i banuar shumë herët dhe i njohur për shfrytëzimin e bakrit, prej nga rrjedh edhe emri i tij. Më parë ka qenë i banuar kryesisht nga greko-qipriotët por më vonë edhe nga turko-qipriotët. Në vitin 1974, pas një tentimi të juntës ushtarake greke për ta bashkuar me Greqinë, ushtria turke ndërhyri për të mos lënë juntat ushtarake greke që ta bëjnë ishullin pjesë të Greqisë, ashtu që ishulli u nda në dy pjesë, njëra pjesë turke dhe tjetra greke. Pjesa greke (Limasol, Larnaka, Famagusta) me 5896 km² (63,7 %). Pjesa turke (Girne, Gyzeljurt, Dipkarpaz) me 3355 km² (36,3 %). Qipro është republikë që nga viti 1960 dhe më parë ka qenë koloni angleze. Më 1 maj 2004 pjesa greke e Qipros u anëtarësua në BE, përkundër votimit grek kundër bashkimit të ishullit ndërsa turqit votuan për bashkim. Historia Grusht shteti më 1974, pushtimi turk dhe ndarja Më 15 korrik 1974, junta ushtarake greke nën drejtimin e Dimitrios Ioannidis kreu një grusht shteti në Qipro, për të bashkuar ishullin me Greqinë. Grushti i shtetit rrëzoi presidentin Makarios III dhe e zëvendësoi atë me nacionalistin pro-enosis Nikos Sampson. Në përgjigje të grushtit të shtetit, pesë ditë më vonë, më 20 korrik 1974, ushtria turke pushtoi ishullin, duke përmendur të drejtën për të ndërhyrë për të rivendosur rendin kushtetues nga Traktati i Garantimit i vitit 1960. Ky arsyetim është hedhur poshtë nga Kombet e Bashkuara dhe bashkësia ndërkombëtare. Forca ajrore turke filloi bombardimet e pozicioneve greke në Qipro dhe qindra parashutistë u hodhën në zonën midis Nikozisë dhe Kirenisë, ku enklavat qipriote turke të armatosura ishin vendosur prej kohësh; ndërsa ishin në brigjet e Kirenisë, anijet e trupave turke zbarkuan 6,000 njerëz si dhe tanke, kamionë dhe automjete të blinduara. Tri ditë më vonë, kur ishte rënë dakord për një armëpushim, Turqia kishte zbarkuar 30,000 trupa në ishull dhe kishte kapur Kireninë, korridorin që lidh me Nikozinë dhe vetë lagjen qipriote turke të Nikozisë. Junta në Athinë dhe më pas regjimi Sampson në Qipro ra nga pushteti. Në Nikozia, Glafcos Clerides mori presidencën dhe rendi kushtetues u rivendos, duke hequr pretekstin për pushtimin turk. Por pas negociatave të paqes në Gjenevë, qeveria turke përforcoi urën e tyre të Kirenisë dhe filloi një pushtim të dytë në 14 gusht. Pushtimi rezultoi në kapjen e Morphou, Karpass, Famagusta dhe Mesaoria. Presioni ndërkombëtar çoi në një armëpushim dhe në atë kohë 36% e ishullit ishte marrë nga turqit dhe 180,000 grekë qipriotë ishin dëbuar nga shtëpitë e tyre në veri. Në të njëjtën kohë, rreth 50,000 turq qipriotë u zhvendosën në veri dhe u vendosën në pronat e qipriotëve grekë të zhvendosur. Midis një shumëllojshmërie sanksionesh kundër Turqisë, në mes të vitit 1975 Kongresi i SHBA-së vendosi një embargo armësh mbi Turqinë për përdorimin e pajisjeve të furnizuara nga SHBA gjatë pushtimit turk të Qipros në vitin 1974. Kishte 1,534 grekë qipriotë dhe 502 turq qipriotë të zhdukur si rezultat i luftimet. Pas ndarjes Pas rivendosjes së rendit kushtetues dhe kthimit të Kryepeshkopit Makarios III në Qipro në dhjetor 1974, trupat turke mbetën, duke pushtuar pjesën verilindore të ishullit. Në vitin 1983, udhëheqësi qipriot turk shpalli Republikën Turke të Qipros Veriore, e cila njihet vetëm nga Turqia. Ngjarjet e verës së vitit 1974 dominojnë politikën në ishull, si dhe marrëdhëniet greko-turke. Rreth 150,000 kolonë nga Turqia besohet se jetojnë në veri - shumë prej të cilëve u detyruan nga Turqia nga qeveria turke - në kundërshtim me Konventën e Gjenevës dhe rezolutat e ndryshme të OKB-së. Pushtimi turk, pushtimi pasues dhe shpallja e pavarësisë nga Qiproja Veriore janë dënuar nga rezolutat e Kombeve të Bashkuara, të cilat riafirmohen nga Këshilli i Sigurimit çdo vit. Përpjekja e fundit e madhe për të zgjidhur mosmarrëveshjen e Qipros ishte Plani Annan më 2004, hartuar nga Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Kofi Annan. Plani u vu në një referendum në Qipron Veriore dhe Republikën Qipriote. 65% e turqve qipriotë votuan në mbështetje të planit dhe 74% grekë qipriotë votuan kundër planit, duke pretenduar se ai favorizonte në mënyrë disproporcionale palën turke. Në total, 66.7% e votuesve refuzuan Planin Annan. Gjeografia Qiproja është ishulli i tretë më i madh në Detin Mesdhe, pas ishujve italianë të Siçilisë dhe Sardenjës (si për nga sipërfaqja dhe popullsia). Ajo është gjithashtu ishulli i 80-të më i madh në botë për nga sipërfaqja dhe i 51-të më i madh në botë për nga popullsia. Qiproja kufizohet me Turqinë në veri, Sirinë dhe Libanin në lindje, Izraelin në juglindje, Egjiptin në jug dhe Greqinë në veriperëndim. Relievi fizik i ishullit dominohet nga dy vargmale, Malet Troodos dhe Vargmali më i vogël i Kirenisë, dhe fusha qendrore që ato përfshijnë, Mesaoria. Rrafshi i Mesaoria thahet nga lumi Pedieos, më i gjati në ishull. Malet Troodos mbulojnë pjesën më të madhe të pjesëve jugore dhe perëndimore të ishullit dhe përbëjnë afërsisht gjysmën e sipërfaqes së tij. Pika më e lartë në Qipro është Mali Olimp me 1,952 m, i vendosur në qendër të poligonit Troodos. Vargmali i ngushtë i Kyrenisë, që shtrihet përgjatë vijës bregdetare veriore, zë shumë më pak zonë dhe lartësitë janë më të ulëta, duke arritur maksimumin në 1,024 m. Ishulli shtrihet brenda Pllakës Anadollake. Gjeopolitikisht, ishulli ndahet në katër segmente kryesore. Republika e Qipros zë dy të tretat e jugut të ishullit (59,74%). Republika Turke e Qipros Veriore zë të tretën veriore (34,85%) dhe Vija e Gjelbër e kontrolluar nga Kombet e Bashkuara siguron një zonë tampon që ndan të dy dhe mbulon 2.67% të ishullit. Së fundmi, dy baza nën sovranitetin britanik ndodhen në ishull: Akrotiri dhe Dhekelia, duke mbuluar 2.74% të mbetur. Klima Qiproja ka klimë subtropikale - mesdhetare dhe gjysmë të thatë, me dimra shumë të butë (në bregdet) dhe verëra të ngrohta deri të nxehta. Bora është e mundur vetëm në malet Troodos në pjesën qendrore të ishullit. Shiu ndodh kryesisht në dimër, me verën përgjithësisht të thatë. Qipro ka një nga klimat më të ngrohta në pjesën mesdhetare të Bashkimit Evropian. Temperatura mesatare vjetore në bregdet është rreth 24 °C gjatë ditës dhe 14 °C natën. Në përgjithësi, verat zgjasin rreth tetë muaj, duke filluar në prill me temperatura mesatare prej 21–23 °C gjatë ditës dhe 11–13 °C natën, dhe duke përfunduar në nëntor me temperatura mesatare 22–23 °C gjatë ditës dhe 12–14 °C gjatë natës, megjithëse në katër muajt e mbetur ndonjëherë temperaturat tejkalojnë 20 °C. Politika Qiproja është republikë presidenciale, ku Presidenti i Qipros ka rol ekzekutiv. Kreu i shtetit dhe i qeverisë zgjidhet nga një proces i votimit universal për një mandat pesë-vjeçar. Pushteti ekzekutiv ushtrohet nga qeveria me fuqinë legjislative të Dhomës së Përfaqësuesve ndërsa gjyqësori është i pavarur si nga ekzekutivi ashtu edhe nga legjislativi. Presidenti i tanishëm i Qipros është Nicos Anastasiades. Kushtetuta e vitit 1960 parashikoi një sistem presidencial të qeverisjes me degë të pavarura ekzekutive, legjislative dhe gjyqësore, si dhe një sistem kompleks të kontrolleve dhe ekuilibrave duke përfshirë një raport të peshuar të ndarjes së pushtetit i krijuar për të mbrojtur interesat e turqve qipriotë. Ekzekutivi drejtohej nga një president grek qipriot dhe një nënkryetar turk qipriot i zgjedhur nga komunitetet e tyre përkatëse për mandate pesë-vjeçare dhe secili kishte të drejtën e vetos mbi lloje të caktuara të legjislacionit dhe vendimeve ekzekutive. Pushteti legjislativ qëndronte në Dhomën e Përfaqësuesve të cilët gjithashtu u zgjodhën në bazë të listave të veçanta të votuesve. Që nga viti 1965, pas përplasjeve midis dy komuniteteve, vendet qipriote turke në Shtëpi mbeten të lira. Në vitin 1974 Qipro u nda de facto kur ushtria turke pushtoi të tretën veriore të ishullit. Qipriotët turq më pas shpallën pavarësinë më 1983 si Republika Turke e Qipros Veriore por u njohën vetëm nga Turqia. Në vitin 1985, Republika turke e Qipros Veriore miratoi një kushtetutë dhe mbajti zgjedhjet e para. Kombet e Bashkuara njohin sovranitetin e Republikës së Qipros mbi të gjithë ishullin e Qipros. Njësitë administrative Qipro ndahet në gjashtë njësi administrative Famagusta (Αμμόχωστος/Ammochostos - Gazimağusa) Kirenia (Κερύvεια/Keryneia - Girne) Larnaka (Λάρνακα/Larnaka - Larnaka) Limasola (Λεμεσός/Lemesos - Limasol/Leymosun) Nikozia (Λευκωσία/Lefkosia - Lefkoşa) Pafos (Πάφος/Pafos - Baf) Demografia Feja Komuniteti greko-qipriot është pothuajse tërësisht në kishën ortodokse greke të Qipros, e cila është autonome. Turko-qipriotët, megjithatë, i përkasin fesë Islame. Grupet fetare të armenëve, maronitëve (arabët) dhe latinëve (rreth 9,000 njerëz në total) vendosën, në përputhje me kushtetutën e vitit 1960, t'i përkisnin komunitetit grek qipriot. Gjuha dhe etnike Gjuhët zyrtare janë greqishtja dhe turqishtja. Në ishullin e Qipros, greko-qipriotët përbejnë rreth 78% të popullsisë, turko-qipriotët 18%, ndërsa kombësitë e mbetur 5% ndryshme (armenë, maronitë, anglezë, etj.). Arsimi Arsimi fillor është gjashtë vjet, falas dhe e detyrueshme. Arsimit mesatare është gjithashtu i lirë dhe është e ndarë në dy cikle dhe tre-vjeçar. E parë (të shkollave të mesme) është i detyrueshëm. Shkolla e dytë (të larta ose të arsimit profesional) është opsional. Ka shumë institucione të arsimit të lartë (publike dhe private). Më parë, greko-qipriotët që dëshironin të studimit në institucionet e lartë u detyruan të mbështetet në universitetet e huaja, por kryesisht në Greqi. Që nga viti 1992, megjithatë, e krijuar në Universitetin e Qipros. Analfabetizmit, në territorin e lirë të Qipros është e kufizuar në 2,4 %, ndërsa në territoret e pushtuara nga Turqia, i mbyllur në 16,7 %. Lidhje të jashtme Qeveria: Republic of Cyprus Kryetari Parlamenti Ministria e informimit: Press and Information Office Statistical Service of the Republic of Cyprus Referime Shtete ishullor Ishuj në Evropë Ishuj në Azi Ishuj të detit Mesdhe Shtete në Azi Shtete në Evropë Vende dhe territore greqishtfolëse Vende dhe territore turqishtfolëse

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Ku ndodhet Portugalia

Republika Portugeze apo Portugalia (Portugalisht: República Portuguesa) është shtet i ndodhur në pjesën jug-perëndimore të Evropës, me dalje në Oqeanin Atlantik. Portugalia kufizohet në perëndim dhe jug nga Oqeani Atlantik dhe në lindje dhe veri nga Spanja. Në përbërje të shtetit Portugez hyjnë edhe disa ishuj në Oqeanin Atlantik, si: ishujt e Açores dhe Madajra. Kryeqytet i Portugalisë është Lisbona. Vendi në të cilën është krijuar kjo republikë, ka pasur një lulëzim konstant po thuaj gjatë 3100 viteve të dominimit të perandorive dhe kulturave të ndryshme që nga iberianët, tartesonët, keltët, fenikasit, kartagjenasit, grekët, romakët, fiset gjermane dhe murishtë. Të gjitha kulturat e këtyre perandorive, mbretërive e popujve të njohur, kanë lënë gjurmë në këtë vend. Vetë emri i Republikës "Portugali" duket se vjen nga vendi i lashtë sipas emrit romak "Portus Cale", që mendohet të jetë një fjalë e kombinuar latino-greke me kuptimin "Porti i bukur" apo ndonjë kombinacion i fjalëve të popujve të tjerë që kanë lënë gjurmë në bërthamën e perandorisë më të njohur në shekullin e XV dhe të XVI, që shtrihej nga Brazili deri te India. Historia Historia e hapësirës që zë sot Portugalia, është e ngjashme me atë të Evropës jug-perëndimore. Gjatë luftërave kundër arabëve, veçohen disa figura si Ferdinati i I-të i Kastielës. Rreth viteve 1300-1400 vije deri tek shpallja e mbretërisë mbretërisë që sundon për disa gjenerata e njohur si dinastia Aviz. Pas disa konflikteve mbretërore, martesave me princa e mbretër spanjoll rreth viteve 1650-1660 vendoset dinastia e quajtur Dinastia Bragança. Më 31 gusht 1911 nxirret kushtetuta e republikës, me të cilën merr fund sundimi monarkë dhe vije deri tek ndarja e kishës nga shteti. Në qershor 1927, gjenerali M. De Oliveita Gomes da Costa merr sundimin dhe vendosë diktaturën e tij. Gjatë luftës së dytë botërore ishte neutrale dhe më 1949 pason anëtarësimi në NATO dhe lëshimi për ShBA i bazës në Azoren. Më 1955 anëtarësohet në Kombet e bashkuara, ndërsa më 1979 fillon bisedimet me Bashkimin Evropian. Në politiken e jashtme tenton të mbrojë pronat e kohës së kolonive të cilat që nga 1951 zyrtarisht thirren provincat e jashtme. Suksei që vlenë të përmendet në këtë drejtim është ai në Timorin lindor. Politika Pas kushtetutës së 10 prillit 1976 e cila ishte në fuqi që nga 25 prilli i po ati viti, Portugalia ishte republikë demokratike e cila kuptohet si kalim pa klasa në socializëm. Sipas kushtetutës me tendenca socialiste, për dëmshpërblime të tokave të pronarëve të mëdhenj, kushtetuta mund të ndryshohej më së shpejti në tetor të 1980-ës dhe pastaj çdo 5 vite në raste të veçanta. Kryepari i shtetit, sipas kësaj kushtetute është presidenti i republikës, i zgjedhur me mandat 5 vjeçar. Në të njëjtën kohë kryepari është edhe president i këshillit revolucionar 20 anëtarësh që janë këshilltarë të organit kontrollues të zbatimit të kushtetutës dhe janë ligj vënës për çështje ushtarake. Përndryshe ligj vënia ishte në duar të kuvendit të Republikës ("Assembleia da Republica") i përbërë nga 263 delegatë me mandat 4-vjeçar. Republika udhëhiqet nga një kryeministër i zgjedhur nga presidenti si dhe nga ministrat dhe sekretarët e shtetit. Njësitë administrative Portugalia ka një strukturë të komplikuar të ndarjes administrative. Baza e kësaj strukture janë 308 komunat (portugalisht concelhos dhe njëjës concelho), të cilat ndahen në 4,000 bashkësi lokale (portugalisht freguesias, dhe njëjës — freguesia). Të gjitha këto përmblidhen në nivele më të larta, disa në rrethe administrative e disa në bashkësi të tjera të ndara sipas interesave p.sh.m. në komuna turistike të quajtura ndryshe edhe zona turistike), Përveç kësaj ka edhe bashkësi të krijuara sipas interesit historik si: Alentejo, Algarve, Beira, Douro Litoral, Estremadura, Minho, Ribatejo, dhe Trás-os-Montes. Gjeografia Klima e Portugalisë është oqeanike e ndryshueshme, e ftohtë dhe me reshje në veri ndërsa në jug e ngrohtë. Pjesa më e madhe e relievit të Portugalisë është terren malorë në veri të lumit Tagus dhe terren i vrazhdë në jug. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregdetit të oqeanit Atlantik dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,351 metrave në vendin e quajtur "Pika e vjetër" (por.: Ponta do Pico) në Azores. Ishujt e portugalise janë arkipelagu i Azoreve 1500 km larg brigjeve evropiane dhe ate te madeiras 500 km larg brigjeve afrikane. Portugalia ka kushte të mira për zhvillimin e bujqësisë dhe të blegtorisë. Ky vend është shumë i njohur për prodhimine verërave (Porto, Madera), vajit të ullirit, për Drurin e Tapës (vendin e parë në botë) dhe orizit etj. Demografia Popullsia e Portugalisë është në një përqindje të madhe homogjene si nga gjuha dhe religjioni. Për nga përbërja etnike e popullsisë, ajo është një kombinim i popullsive para Romake, Iberianët dhe Keltëve të cilët dominonin në këto troje në kohën e Romës antike. Ekonomia Kultura Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Pushime Lidhje të jashtme Qeveria: Portal do Governo Kryetari: Presidência da República Parlamenti: Assembleia da República Ministria e Turizmit: Visit Portugal Ministria e Arsimit: Ministry for Science and Higher Education of Portugal Mirë se vini në Portugali IGESPAR - Monumentet e Portugalisë ICN Tapada de Mafra - Natyra Portugalia - Pamje nga Portugalia 25th of April 1974 - Dokumete të Revulucionit Shtypi Portugezë Sex Trade & AIDS in Portugal - Report Colonial Voyage Historia e kolonializimit portugezë Folclore de Portugal - Folklori portugezë Portuguese Stick Combat - Martial Art Institutions - Amëz për adresa të shkollve, laboreve etj. FCT - Portuguese Science Funding Agency Centro de Astrofísica - qendra e Astroizikës, Universitet i Oporto. Science Academy - Akademia Shkencave - Lisbon parashikim i kohës Shih edhe

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Më trego të dhëna mbi Polonia

Polonia (polonisht: Polska), zyrtarisht Republika e Polonisë (polonisht: Rzeczpospolita Polska), është një vend në Evropën Qëndrore. Ajo kufizohet nga Gjermania në perëndim, Çekia dhe Sllovakia në jug, Ukraina dhe Bjellorusia në lindje dhe Deti Baltik, Provinca e Kaliningradit (një eksklave ruse) dhe Lituania në veri. Sipërfaqja e përgjithshme e Polonisë është 312.679 kilometra katrorë, duke e renditur atë vendin e 71-të më të madh në botë dhe të 9-të në Europë. Me një popullsi prej mbi 38.500.000 banorë, Polonia është vendi i 34 më i populluar në botë. Polonia është një shtet unitar i ndarë në 16 njësi administrative. Polonia si me elemente shtetërore është krijuar që para 1.000 viteve, nga dinastia e Pia-së, ashtu që të arrijë vitet e arta (kulminacionin) në fund të shekullit XVI nën udhëheqjen e dinastisë së Jagilonian-it, kur Polonia ishte një ndër vendet më të fuqishme dhe më të zhvilluarat në Evropë. Vendi i "Solidarność"-it, Republika e III-të Polake e thirrur në jetë në vitin 1997 ka hyrë në Paktin e Aleancës Veriore (NATO) në vitin 1999 dhe i është bashkangjitur Bashkësis. 1691 - Ushtria e mbretit Jan Sobieski mposhtë ushtrinë turke në Vienë. 1772, 1793, 1795 - Rusia, Austria dhe Gjermania bëjnë ndarjen e Polnisë në mes tyre. 1918 - shpallja e pavarsisë së Polonisë. 1939-45 - Gjermania fashiste pushton Poloninë. 1945-89 - Instalimi i Qeveris Komuniste nga Moska. 1989 - Rilindja e kapitalizmit në Poloni. 1990 - Lech Wałęsa zgjedhet kryetar. Politika Kryetar: Andrzej Duda (pas 2015); Kryeministër: Mateusz Morawiecki (pas 2017); Qeveri: 18 ministra; Kuvend: Sejm (460 anëtarë) dhe Senat (100 anëtarë). Njësitë territoriale Polonia ka 16 njësi territoriale të nivelit të lartë të quajtura vojvoxhva (pol. Województwa) të cilat ndahen në njësi të nivelit të mesme të quajtura povjat (org.:powiaty, njëjës: powiat) dhe që ndahen më tutje në njësi të niveli të ulët të quajtura gmina (org.: gminy, njëjës: gmina). Me date 10 prill 2010 humbi jeten presidenti polak Lech Kaczynski. Ai ishte duke udhëtuar për në Rusi për t'i bërë homazhe rreth 25 mijë personave te vrarë nga Stalini. Avioni i tij u rrëzua afër aeroportin të Smolensk në perëndim te Rusisë. Gjeografia Sipërfaqja e përgjithshme e Polonisë është 312,685 km², shtrihet rreth koordinatave gjeografike 52 00 V, 20 00 L dhe 304,465 km² të kësaj sipërfaqeje janë tokë ndërsa 8,220 km² ujë. Vija bregdetare e Polonisë është 491 km e gjatë ndërsa kufiri tokësorë 2,788 km i gjatë. Klima e Polonisë është klimë e ndryshueshme kryesisht e freskët me verë të lagshtë e dimër mesatar. Pjesa më e madhe e relievit të Polonisë është terren i rrafshnaltave, kufiri në jugë përshkohet nga malet. Pika më e ultë e relievit gjendet përgjatë bregut të lumit Elb në vendin e quajtur Raçki (-2m; pol.: Raczki Elbląskie) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2,499 metrave në vendin e quajtur Rysy. Lumi më i gjatë në Poloni është lumi Visila (pol.: Wisła) me një gjatësi prej 1047 km. Liqeni me sipërfaqe më të madhe në Poloni është liqeni Shniarvu (pol.: Śniardwy) me një sipërfaqe prej 113,8 km². Ekonomia Ekonomia e Polonisë është industri e lehtë tekstilit ,ushqimore kurse nga indrustria ka si lënd djegse thëngjillin.Po ashtu ka edhe metalurgjinë e zezë dhe atë me njgjyra . Demografia Kultura Letërsia polake Muzika polake Kompozitorë polake Art polake Piktorë polake Teatër polake Kinematografia polake Gazetët polake Televizion dhe Radio polake Sport polak Të tjera Telekomunikacioni Transporti Ushtria Turizmi Galeria Për më shumë shih në projektin si motër "Commons". Lidhje të jashtme Qeveria : Kryetari :Prezydent Parlamenti :Senat Ministritë: KPRM Sąd Najwyższy - Official site of the Supreme Court Trybunał Konstytucyjny - Official site of the Constitutional Tribunal Constitution of Poland The Official Poland's portal Polonia Hotels Tourist information portal Sejm - Official site of the Sejm Accommodation in Poland Polonia - Polish Social Network for poles abroad Shih edhe

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.

Çfarë ofron Peruja për vizitorët në aspektin kulturor, rekreativ dhe arsimor.

Peru, emri zyrtar Republika e Perusë është shtet që shtrihet në Perëndim të Amerikës Jugore. Në Veri kufizohet me Ekuadorin dhe Kolumbinë, në Lindje me Brazilin, në Jug-Lindje me Bolivinë, në Jug me Kilin, dhe në Perëndim ka dalje në Oqeanin Paqësor. Historia Njësitë Administrative Territori i Perusë përbëhet nga 25 regjione (Spanjisht: regiones; njëjës: región). Regjionet pastaj ndahen në krahina. Peru ka në përgjithësi 180 krahina me rreth 1747 rrethe. Krahina Lima që shtrihet në qendrën e bregdetit të Perusë është regjion i pavarur, në këtë krahinë gjendet edhe kryeqyteti Lima i quajtur Lima Metropolitana. Më 2002 ndarja administrative e Perusë zyrtarisht bëhet në 24 departamente(spanjisht:departamentos). Por në praktikë përdoren termet për regjione. Lidhje të jashtme Qeveria Kryetari Parlamenti President: Luz Salgado Ministria e Turizmit:Peruvian Tourism Perú Cultural Foto nga sateliti Klima në Peru PeruLinks.com - Amëz e adresave të fletave elektronike Shtete në Amerikën Jugore

Je një asistent AI. Përdoruesi do të të japë një detyrë ose do të të bëjë pytje. Qëllimi yt është të pergjigjesh sa më besnikerisht që mundesh.