Datasets:

Arailym-tleubayeva
/

KazakhTextDuplicatesv2.0

Error code:   DatasetGenerationCastError
Exception:    DatasetGenerationCastError
Message:      An error occurred while generating the dataset

All the data files must have the same columns, but at some point there are 3 new columns ({'sentence2', 'score', 'sentence1'}) and 10 missing columns ({'modified_content_len_chars', 'id', 'language', 'modified_content_len_tokens', 'content_len_tokens', 'content', 'modified_content', 'category', 'content_len_chars', 'similarity_score'}).

This happened while the csv dataset builder was generating data using

hf://datasets/Arailym-tleubayeva/KazakhTextDuplicatesv2.0/KazakhTextDuplicates_v2_STS.csv (at revision a310619cd6cf43bd582b78a903929dca1cc8cbb1)

Please either edit the data files to have matching columns, or separate them into different configurations (see docs at https://hf.co/docs/hub/datasets-manual-configuration#multiple-configurations)
Traceback:    Traceback (most recent call last):
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/builder.py", line 1831, in _prepare_split_single
                  writer.write_table(table)
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/arrow_writer.py", line 714, in write_table
                  pa_table = table_cast(pa_table, self._schema)
                             ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/table.py", line 2272, in table_cast
                  return cast_table_to_schema(table, schema)
                         ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/table.py", line 2218, in cast_table_to_schema
                  raise CastError(
              datasets.table.CastError: Couldn't cast
              sentence1: string
              sentence2: string
              score: double
              type_duplicate: string
              split: string
              -- schema metadata --
              pandas: '{"index_columns": [{"kind": "range", "name": null, "start": 0, "' + 848
              to
              {'id': Value('string'), 'content': Value('string'), 'category': Value('string'), 'language': Value('string'), 'type_duplicate': Value('string'), 'modified_content': Value('string'), 'content_len_chars': Value('float64'), 'content_len_tokens': Value('float64'), 'modified_content_len_chars': Value('float64'), 'modified_content_len_tokens': Value('float64'), 'similarity_score': Value('float64'), 'split': Value('string')}
              because column names don't match
              
              During handling of the above exception, another exception occurred:
              
              Traceback (most recent call last):
                File "/src/services/worker/src/worker/job_runners/config/parquet_and_info.py", line 1339, in compute_config_parquet_and_info_response
                  parquet_operations = convert_to_parquet(builder)
                                       ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
                File "/src/services/worker/src/worker/job_runners/config/parquet_and_info.py", line 972, in convert_to_parquet
                  builder.download_and_prepare(
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/builder.py", line 894, in download_and_prepare
                  self._download_and_prepare(
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/builder.py", line 970, in _download_and_prepare
                  self._prepare_split(split_generator, **prepare_split_kwargs)
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/builder.py", line 1702, in _prepare_split
                  for job_id, done, content in self._prepare_split_single(
                                               ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^
                File "/usr/local/lib/python3.12/site-packages/datasets/builder.py", line 1833, in _prepare_split_single
                  raise DatasetGenerationCastError.from_cast_error(
              datasets.exceptions.DatasetGenerationCastError: An error occurred while generating the dataset
              
              All the data files must have the same columns, but at some point there are 3 new columns ({'sentence2', 'score', 'sentence1'}) and 10 missing columns ({'modified_content_len_chars', 'id', 'language', 'modified_content_len_tokens', 'content_len_tokens', 'content', 'modified_content', 'category', 'content_len_chars', 'similarity_score'}).
              
              This happened while the csv dataset builder was generating data using
              
              hf://datasets/Arailym-tleubayeva/KazakhTextDuplicatesv2.0/KazakhTextDuplicates_v2_STS.csv (at revision a310619cd6cf43bd582b78a903929dca1cc8cbb1)
              
              Please either edit the data files to have matching columns, or separate them into different configurations (see docs at https://hf.co/docs/hub/datasets-manual-configuration#multiple-configurations)

Need help to make the dataset viewer work? Make sure to review how to configure the dataset viewer, and open a discussion for direct support.

id string	content string	category string	language string	type_duplicate string	modified_content string	content_len_chars float64	content_len_tokens float64	modified_content_len_chars float64	modified_content_len_tokens float64	similarity_score float64	split string
14366_noisy_hard_aug	Болашақ мұғалімдердің бақылау-бағалау құзыреттерін қалыптастырудың ұсынылған әдістемесі ОАИУ-нің «Бастауышта оқыту педагогикасы мен әдістемесі» мамандығында жүзеге асырылды. Бақылау және бағалау дағдыларын қалыптастыру жүйесін практикалық іске асыру жаңа педагогикалық ақпараттық-коммуникациялық технологияларды, соның ішінде бағалау мен бақылаудың балдық-рейтингтік жүйелерін, оқу портфолиосын, тестілеуді, Интернетемтиханды және т.б. қолдана отырып жүзеге асырылды.	TEXT	kaz	noisy_hard	Болашақ мұғалімдердің бақыла-убағалау ұқзыреттерін қалыптастырудың ұсынылғанәәдістемесі ОАИУнің «Бастауышта оқыту педагоигкасы меен әдістемесі» мамандығында жүзеге асырылды. Бақылау және бағалау дағдылаын қалыптастыру жүйсін практикалық іске асыру жаңа педагогикалық ақпараттық-коммуникациялық технологиялары, соның ішінде бағалау мен бақылаудың балдық-рейтингтік жүйелерін, оқу портфолиосы,нтестілеуді, Интернетемтиханды және т,б. қолдана отырып жүзегеасрыылды.	null	null	null	null	0.55	train
23725_noisy_soft_aug	а) КОА-ға сигнал берген сәттен бастап ұшыру үстелiне ҒЗК орнатқанға дейiн автоматы режимде, мин............................................12; б) жебенi бұруға сигнал берген сәттен бастап агрегаты көлiк жағдайына келтiргенге дейiн автоматы режимде, мин............................6. Агрегаттың әрекет ету принципi. Агрегат көлденең арқалықтар мен арбаларға тiрелетiн рамада құрастырылған, осьтермен жебемен жалғанады. Жебеде төменгi тiректен, жоғарғы тiректен және екi тараланған тiректен тұратын тiрек құрылғысы орналасқан. Тiрек құрылғысы ҒЗК оны тасымалдау кезiнде, тiк жағдайға көтергенде, сондай-ақ РКН ПУға беру үшiн төсеуге және бекiтуге арналған. ҒЗК оны агрегатқа салғаннан кейiн төменгi тiрекке және жоғарғы тiрекке бекiтiледi. ҒЗК төменгi тiрегiне рым-бұрандамалармен салынады, олар сол цапфаның және оңцапфаның ұясына олар қойылған жағдайда кiредi. Цапф ұсыну (тарту) цапф гидроцилиндрлерiнiң жұмысымен қамтамасыз етiледi. Жоғарғы тiректе бұйым тұтқамен бекiтiледi, оның иiн тiректерi бұйымды қамтиды және бекiтедi. Көлденең жағдайда ТЗ негiзгi массасы төменгi тiрекке және жоғарғы тiрекке бөлiнедi. ҒЗК массасының бөлiгi 5 т күшпен тараланған тiрекпен қабылданады. ҒЗК модификациясына байланысты тараланған тiрек жұмыс жағдайында болуы мүмкiн немесе ажыратылуы мүмкiн. Жебенiң тiк күйге көтерiлу шамасына қарай, тараланған тiректер тiрегiнiң күшi бұйымның көлденең күйiндегi ең жоғарғы мәннен тiк күйдегi нөлге дейiн азайтылады. Жебенi тiк күйге көтеру төрт гидродомкратпен жүзеге асырылады, олардың төменгi тесiктерi рамамен, ал жоғарғы жағы - жебемен жалғанады. Жебенi көтеру және түсiру екi режимде - жұмыс жылдамдығында және оның шеткi жағдайларға жақындағанда кiшi жылдамдықта жүзеге асырылады, бұл ҒЗК-мен жұмыс iстеу кезiнде қауiпсiздiк шараларын қамтамасыз етумен байланысты. Тiк жағдайда барлық ҒЗК массасы төменгi тiректiң цапфаларымен қабылданады. Жоғарғы тiректiң қармауыштары жел жүктемелерiнен ҒЗК ұстайды. Төменгi тiрек цапфалары бағыттарда қозғала алады: «жебеден», «жебеге», «жоғары», «төмен», «тарту» және «жылжыту». Бұл орын ауыстырулар ТЗ агрегатқа салу кезiнде, ҒЗК ПУ-ға орнату кезiнде, сондай-ақ ҒЗК ПУдан алынған жағдайда (ұшыру болмаған жағдайда) орындалады. Оның алдыңғы бөлiгiндегi раманың бүйiрлiк арқалықтарына орнатылған гидроөткiзгiштер агрегаттың қажеттi қаттылығы мен көлденең бағытта орнықтылығын жасайды, ал бағыттағыштарға кiретiн ұстағыштар агрегатты оның жұмысы кезiнде бойлық бағытта сенiмдi ұстайды. Гидроөткiзгiштер көлiк жағдайында, «алға қойылған және тоқтаған» күйiнде және «240 мм тартылған» күйiнде тiркелуi мүмкiн. «240 мм тартылған» күйi бұйымды ПУ-ға орнату кезiнде негiзгi болып табылады. Гидроөткiзгiштер «көтерiлген және тоқтап қалған» күйiне оның құйрық бөлiгiнiң ПУ элементтерiнiң жанында еркiн өту мақсатында бұйымды тiк күйге көтеру кезiнде орнатылады. Жебенiң көтеру бұрышы (қажет болған жағдайда) тiк көрсеткiшпен бақыланады. Агрегатта орнатылған электр жабдығы Технологиялық циклдың барлық операциялары кезiнде агрегаттың сенiмдi және қауiпсiз жұмысын қамтамасыз етедi. Агрегаттың жебесiнде дренаждық қақпақтарды бұру тетiгi орнатылған, ол САДУ командасы бойынша жұмысқа қосылады және иiнтiректер қозғалысы бұйымның аузынан оны толтыру алдында дренаждық қақпақтарды алып тастайды. Бұл механизмге дренаж қақпақтарын алуға арналған төрт құрылғы кiредi. Жебенiң жоғарғы тiрегiнiң жанында экран ауданында ҒЗК аймағынан оттегiнiң буындарын жоюды қамтамасыз ететiн құрылғылары бар экранды орнату орналасқан. Агрегаттың жебесi оған ҒЗК термостатырмалау жүйесiнiң құбырларын бекiтуге, сондай-ақ платаны бұру және ұстау тетiгiн орнатуға арналған консольмен аяқталады. ППУ-мен агрегатқа салу және ПУ-дан алу кезiнде ҒЗК-ны басып алу бойынша операциялар орындалады. Пайдалану кезiнде және техникалық қызмет көрсету кезiнде механизмдерге қол жеткiзу үшiн агрегаттың көлiктiк жағдайында рамада бекiтiлген баспалдақтар пайдаланылады. САДУ-А командалары бойынша ПУ-ға ҒЗК орнату бойынша келесi операциялар орындалады:	TEXT	kaz	noisy_soft	а) КОА-ға сигнал берген сәттен бастап ұшыру үстелiне ҒЗК орнатқанға дейiн автоматы режимде, мин.......................................,....12; б) жебенi бұруға сигнал берген сәттен бастап агрегаты көлiк жағдайына келтiргенге дейiн автоматы режимде, мин.............,..............6. Агрегаттың әрекет ету принципi. Агрегат көлденең арқалықтар мен арбаларға тiрелетiн рамада құрастырылған осьтермен жебемен жалғанады. Жеебеде төменгi тiректен, жоғарғы тiректен және екi тараланған тiректен тұратын тiрек құрылғысы орналасқан. Тiрек құрылғысы ҒЗК оны тасымалдау кезiнде, тiк жағдайға көтергенде, сондай-ақ РКН ПУға беру үшiн төсеуге және бекiтуге арналған. ҒЗК оны агрегатқа салғаннан кейiн төменгi тiрекке және жоғарғы тiрекке бекiтiледi. ҒЗК төменгi тiрегiнее рым-бұрандамалармен салынады, олар сол цапфаның және оңцапфаның ұясына олар қойылған жағдайда кiредi, Цапф ұсыну (тарту) цапф гидроцилиндрлерiнiң жұмысымен қамтамасыз етiледi. Жоғарғы тiректе бұйым тұтқамен бекiтiледi, оның иiн тiректерi бұйымды қамтидыжәне бекiтедi. Көлденең жағдайда ТЗ нгеiзгi массасы төменгi тiрекке және жоғарғы тiрекке бөлiнедi. ҒЗК массасының бөлiгi 5 т күшпен тараланған тiрекпен қабылданады. ҒЗК модификацияссына байланысты тараланған тiрек жұмыс жағдайында болуы мүмкiн немесе ажыратылуы мүмкiн. Жебенiң тiк күйге көтерiлу шамасына қарай, тараланған тiректерр тiрегiнiң күшi бұйымның көлденең күйiндегi ең жоғарғы мәннен тiк күйдегi нөлге дейiн азайтылады.Жебенi тiк күйге көтеру төрт гидродомкратпен жүзеге асырылады, олардың төменгi тесiктерi рамамен, ал жоғарғы жағы - жебемен жалғанады. Жебенi көтеру жәнне түсiру екi режимде - жұмыс жылдамдығында және оның шеткi жағдайларға жақындағанда кiшi жылдамдықта жүзеге асырылады, бұл ҒЗК-мен жұмыс iтеу кезiнде қауiпсiздiк шараларын қамтамасыз етумен байланысты. Тiк жағдайда барлық ҒЗК массасы төменгi тiректiң цапфаларымен қабылданады. Жоғарғы тiректiң қармауыштары жел жүктемелерiнен ҒЗК ұстайды. Төменгi тiрек цапфалары бағыттарда қозғала алады: «жебеден», «жебеге», «жоғары», «төмен», «тарту» және «жылжыту». Бұл орын ауыстырулар ТЗ агрегатқа салу кезiнде, ҒЗК ПУ-ға орнату кезiнде, сондай-аққ ҒЗК ПУдан алынған жағдайда (ұшыру болмаған жағдайда) орындалады. Оның алдыңғы бөлiгiндегi раманың бүйiрлiк арқалықтарына орнатылғангидроөткiзгiштер агрегаттың қажеттi қаттылығы мен көлденең бағытта орнықтылығын жасайды, ал бағыттағыштарға кiретiн ұстағыштар агрегатты оның жұмысы кезiнде бойлық бағытта сенiмдi ұстайды. Гидроөткiзгiштер көлiк жағдайында, «алға қойылған және тоқтаған» күйiнде және «240 мм тартылған» күйiнде тiркелуi мүмкiн. «240 мм тартылған» күйi ұбйымды ПУ-ға орнату кезiнде негiзгi болып табылады. Гидроөткiзгiштер «көтерiлген және тоқтап қалған» күйiне оның құйрық бөлiгiнiң ПУ элементтерiнiң жанында еркiн өту мақсатында бұйымды тiк күйге көтеру кезiнде орнатылады. Жебенiң көтеру бұрышы (қажет болған жағдайда) тiк көрсеткiшпен бақыланады. Агрегатта орнатылған электр жабдығы Технологиялық циклдың барлық операциялары кезiнде агрегаттың сенiмдi және қауiпсiз жұмысын қамтамасыз етедi. Агрегаттың жебесiнде дренаждық қақпақтарды бұру етiгi орнатылған, ол САДУ командасы бойынша жұмысқа қосылады және иiнтiректер қозғалысы бұйымның аузынан оны толтыру алдында дренаждық қақпақтарды алып тастайды. Бұл механизмге дренаж қақпақтарын алуға арналған төрт құрлғы кiредi. Жебенiң жоғарғы тiрегiнiң жанында экрран ауданынд ҒЗК аймағынан оттегiнiң буындарын жоюды қамтамасыз ететiн құрылғылары бар экранды орнату орналасқан. Агрегаттың жебесi оған ҒЗК термостатырмалау жүйесiнiң құбырларын бекiтуге, сондай-ақ платаны бұру және ұстау тетiгiн орнатуғаарналған консольмен аяқталады. ППУ-мен агрегатқа салу және ПУ-дан алу кезiнде ҒЗК-ны басып алу бойынша операциялар орындалад. Пайдалану кезiнде және техникалық қызмет көрсету кезiнде механизмдерге қол жеткiзу үшiн агрегаттың көлiктi жағдайында рамада бекiтiлген баспалдақтар пайдаланылады. САДУ-А командалары бойынша ПУ-ға ҒЗК орнату бойынша келесi операциялар орындалады:	null	null	null	null	0.9	train
7583_partial_ext_aug	Мия - медицинадағы ең танымал өсімдік, сондықтан ол дəрілік өсімдіктердің "патшайымы" болып саналады жəне ауруларды емдеуде кеңінен қолданылады. Қазіргі уақытта ТМД аумағында 100 000 га жалаңаш мия баурайы анықталды. 50-70 см тереңдікке дейін анықталған құрғақ мия тамырының қоры 300 000 тоннадан асады. мия тамырының қоры біркелкі бөлінбейді жəне негізінен ,Қазақстан жəне Кура-Араксин ойпатының ірі өзендерінің аңғарларына үйретіледі[1,2]. Халықтық медицинада мия тамыры жөтелді емдеу үшін, əртүрлі шығу тегі бар ауырсынулар үшін, фебрильді жағдайларды, асқазан жараларын емдеу үшін қолданылады.Зауыт бронхит, туберкулез, ентігу кезінде қолданылады [2,3]. Жақында əртүрлі мамандықтардың ғалымдары əртүрлі ауруларға жəне ақырында қартаюға əкелетін ағзадағы көптеген патологиялық процестердің негізінде бір құбылыс жатыр деген қорытындыға келді. Бұл жасуша мембраналарының жəне жасуша ішіндегі басқа құрылымдардың оттегінің бос радикалдарымен зақымдануы. Қандай құрылымға байланысты турлар зақымдалған тұқым қуалайтын зат (ДНҚ) немесе сыртқы мембрана-қатерлі ісік дамиды немесе басқа бұзылулар байқалады. Зерттелген сығындылардың антибиотикалық белсенділігі əсер ету спектрінің кеңдігімен жəне əсердің ауырлығымен де, микроорганизмдердің өсуіне əсер ету сипатымен де ерекшеленді. Сонымен қатар, грам-позитивті жəне грам-теріс бактериялардың тіршілік əрекетін тежейтін заттар барлық сығындыларда болды. Соңғы онжылдықтарда қазақстандық ғалымдар ауқымды зерттеулер жүргізуде жəне Қазақстан аумағында бар дəрілік өсімдіктерді, оның ішінде мия тамырын өсіру жəне дайындау бойынша түрлі ұсынымдар мен əдістемелер əзірленуде. Оның экономикалық, экологиялық, фитоценотикалық жəне биоценотикалық сипаттамалары анықталды [4,5,6]. Павлодар облысындағы мия тамыры алаңдарының негізгі бөлігі оның өсуінің жабайы аймақтарының үлесіне жатады, сондықтан мия тамырын жинау оның табиғи шыққан жерлерінде жүреді. Қазіргі уақытта оның биологиялық құндылығына байланысты дəрілік мияға деген қажеттілік артып келеді. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, бұл жұмыстың мақсаты — əртүрлі əдістермен алынған лимон бальзамы шөптерінен алынған сығындылардың микробқа қарсы белсенділігін бағалау.	TEXT	kaz	partial	Мия - медицинадағы ең танымал өсімдік, сондықтан ол дəрілік өсімдіктердің "патшайымы" болып саналады жəне ауруларды емдеуде кеңінен қолданылады. Қазіргі уақытта ТМД аумағында 100 000 га жалаңаш мия баурайы анықталды. 50-70 см тереңдікке дейін анықталған құрғақ мия тамырының қоры 300 000 тоннадан асады. мия тамырының қоры біркелкі бөлінбейді жəне негізінен ,Қазақстан жəне Кура-Араксин ойпатының ірі өзендерінің аңғарларына үйретіледі[1,2]. Халықтық медицинада мия тамыры жөтелді емдеу үшін, əртүрлі шығу тегі бар ауырсынулар үшін, фебрильді жағдайларды, асқазан жараларын емдеу үшін қолданылады.Зауыт бронхит, туберкулез, ентігу кезінде қолданылады [2,3]. Жақында əртүрлі мамандықтардың ғалымдары əртүрлі ауруларға жəне ақырында қартаюға əкелетін ағзадағы көптеген патологиялық процестердің негізінде бір құбылыс жатыр деген қорытындыға келді. Бұл жасуша мембраналарының жəне жасуша ішіндегі басқа құрылымдардың оттегінің бос радикалдарымен зақымдануы. Қандай құрылымға байланысты турлар зақымдалған тұқым қуалайтын зат (ДНҚ) немесе сыртқы мембрана-қатерлі ісік дамиды немесе басқа бұзылулар байқалады. Зерттелген сығындылардың антибиотикалық белсенділігі əсер ету спектрінің кеңдігімен жəне əсердің ауырлығымен де, микроорганизмдердің өсуіне əсер ету сипатымен де ерекшеленді. Сонымен қатар, грам-позитивті жəне грам-теріс бактериялардың тіршілік əрекетін тежейтін заттар барлық сығындыларда болды. Соңғы онжылдықтарда қазақстандық ғалымдар ауқымды зерттеулер жүргізуде жəне Қазақстан аумағында бар дəрілік өсімдіктерді, оның ішінде мия тамырын өсіру жəне дайындау бойынша түрлі ұсынымдар мен əдістемелер əзірленуде. Оның экономикалық, экологиялық, фитоценотикалық жəне биоценотикалық сипаттамалары анықталды [4,5,6]. Павлодар облысындағы мия тамыры алаңдарының негізгі бөлігі оның өсуінің жабайы аймақтарының үлесіне жатады, сондықтан мия тамырын жинау оның табиғи шыққан жерлерінде жүреді. Қазіргі уақытта оның биологиялық құндылығына байланысты дəрілік мияға деген қажеттілік артып келеді. Жоғарыда айтылғандарға сүйене отырып, бұл жұмыстың мақсаты — əртүрлі əдістермен алынған лимон бальзамы шөптерінен алынған сығындылардың микробқа қарсы белсенділігін бағалау. Бұл сөйлем жалпы тақырыпты өзгертпейді.	null	null	null	null	0.4	train
13075_partial_ext_aug	Микроконтроллерде жұмыс істейтін қолданбалы бағдарламаның машиналық кодтарын алуға бағытталған «Алғашқы бағдарламадан бастап объект модуліне дейінгі» әзірлеу кезеңін рәсімдеу оңай. Қолданбалы бағдарламалық жасақтаманы алу процестерін автоматтандыруға бағытталған бұл кезеңде, микроконтроллер жүйелік бағдарламалық жасақтамасы тарапынан өте қуатты қолдау көрсетіледі. Жүйелік бағдарламалық қамтамасыз ету құралдары құрамына – әртүрлі жоғары деңгейлі алгоритмдік тілдердің аудармашылары, құрастырушылар, мәтін редакторлары, «отладчик» бағдарламалар, құжаттаушы бағдарламалар және т. б. сол сияқты қосымшалар кіреді. Контроллер құрылғылары үшін жасалатын қолданбалы бағдарламалық жасақтаманың сапасы – толығымен жобалау шешімдерінің деңгейіне байланысты және «Тапсырманы қоюдан бастап алғашқы бағдарламаға дейінгі» кезеңдегі әзірлеушілердің тәжірибесімен, біліктілігімен және интуициялық түйсігімен анықталады. Микроконтроллердің бір уақытта бірнеше тапсырмаларды орындайтын және өзін-өзі қамтамасыз ететін жүйе ретіндегі мүмкіндіктері – берілетін әр түрлі тапсырмалар арасында орын ауыстыра алады. Олар, күрделі әрекеттерді дәйекті түрде орындай алады және әртүрлі перифериялық құрал-жабдықтарды тиімді қолдана алады. Микроконтроллер құрылғысы әр түрлі санаттағы автоматты жүйелерді (соның ішінде «ақылды» үй, тұрмыстық жихаздар және т.б.) басқару үшін көптеген сандық құрылғыларда жиі қолданылады. Оларды бағдарламалау арқылы аппараттық құралдарға тиісті көптеген практикалық мәселелерді шешу және жүйеге кіріктіріле орнатылған құрылғыларды икемді басқаруға болады. Микроконтроллердің және осыған ұқсас бағдарламаланатын өнімдердің әмбебаптығының арқасында берілген режимде тапсырмаларды өзгерте отырып, жаңартуды қажет етпейтін «компоненттерге» жұмсалатын артық шығындарды үнемдеуге болады [6].	TEXT	kaz	partial	Микроконтроллерде жұмыс істейтін қолданбалы бағдарламаның машиналық кодтарын алуға бағытталған «Алғашқы бағдарламадан бастап объект модуліне дейінгі» әзірлеу кезеңін рәсімдеу оңай. Қолданбалы бағдарламалық жасақтаманы алу процестерін автоматтандыруға бағытталған бұл кезеңде, микроконтроллер жүйелік бағдарламалық жасақтамасы тарапынан өте қуатты қолдау көрсетіледі. Жүйелік бағдарламалық қамтамасыз ету құралдары құрамына – әртүрлі жоғары деңгейлі алгоритмдік тілдердің аудармашылары, құрастырушылар, мәтін редакторлары, «отладчик» бағдарламалар, құжаттаушы бағдарламалар және т. б. сол сияқты қосымшалар кіреді. Контроллер құрылғылары үшін жасалатын қолданбалы бағдарламалық жасақтаманың сапасы – толығымен жобалау шешімдерінің деңгейіне байланысты және «Тапсырманы қоюдан бастап алғашқы бағдарламаға дейінгі» кезеңдегі әзірлеушілердің тәжірибесімен, біліктілігімен және интуициялық түйсігімен анықталады. Микроконтроллердің бір уақытта бірнеше тапсырмаларды орындайтын және өзін-өзі қамтамасыз ететін жүйе ретіндегі мүмкіндіктері – берілетін әр түрлі тапсырмалар арасында орын ауыстыра алады. Олар, күрделі әрекеттерді дәйекті түрде орындай алады және әртүрлі перифериялық құрал-жабдықтарды тиімді қолдана алады. Микроконтроллер құрылғысы әр түрлі санаттағы автоматты жүйелерді (соның ішінде «ақылды» үй, тұрмыстық жихаздар және т.б.) басқару үшін көптеген сандық құрылғыларда жиі қолданылады. Оларды бағдарламалау арқылы аппараттық құралдарға тиісті көптеген практикалық мәселелерді шешу және жүйеге кіріктіріле орнатылған құрылғыларды икемді басқаруға болады. Микроконтроллердің және осыған ұқсас бағдарламаланатын өнімдердің әмбебаптығының арқасында берілген режимде тапсырмаларды өзгерте отырып, жаңартуды қажет етпейтін «компоненттерге» жұмсалатын артық шығындарды үнемдеуге болады [6]. Бұл сөйлем жалпы тақырыпты өзгертпейді.	null	null	null	null	0.4	train
2281	Талдау көрсеткендей, мемлекет КМС субъектілеріне несиелер беруді ұлғайтып, жарғылық жарнаға салым түріндегі төлемдерді қысқартуда белсендірек бола бастады, алайда осы жерде бюджет үшін ықтимал тәуекелдер туындайды себебі несинің мемлекетке уақытылы қайтарылмауы бюджет қаражатының елеулі шығындарына әкеп соғуы мүмкін. Айта кету керек, "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ АҚ және "Бәйтерек" ҰБХ АҚ төмен пайыздық мөлшерлемелер бойынша бюджеттік несиелер береді, ал холдингтер өздерінің әлеуметтік және инвестициялық жобаларды іске асыратын еншілес компанияларына несиелерді жоғары нарықтық пайызбен береді. КМС тарапынан бюджет үшін тағы бір ықтимал тәуекел "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ АҚ және "Бәйтерек" ҰБХ АҚ-дан үкіметке дивидендтердің тиісті мөлшерде алынбауына қатысты. Осыған байланысты, қазіргі уақытта мемлекеттің ел экономикасына қатысу үлесін қысқартуға бағытталған мемлекеттік активтерді мемлекеттік басқару саясаты іске асырылуда. Бұл міндет Үкіметтің 2021 жылғы 12 қазандағы №728 қаулысымен бекітілген 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде іске асырылады, одан күтілетін әсер стратегиялық функцияларды немесе бәсекелестік экономикалық тұрғыдан болатын жағдайларды қоспағанда, жекешелендіру, мемлекеттік функцияларды бәсекелестік ортаға беру жолымен мемлекеттің экономикадағы үлесін 14% - ға дейін төмендету болып табылады [2, 3]. Мемлекеттік басқаруды дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы КМС-ды тиімді дамыту, КМС-дың мемлекеттік бюджетке тәуелділігін төмендету, корпоративтік басқаруды күшейту, КМС субъектілерін жіктеу жүйесін оңтайландыру, ақпараттық ашықтық, тиімді ,актам және ашық КМС-ті одан әрі реформалауды жалғастыруға бағытталған [10]. КМС-ті одан әрі реформалау мақсатында квазимемлекеттік секторды реформалау жөніндегі Талдамалық баяндама мақұлданды және оны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді. Оны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес КМС реформалаудың негізгі бағыттары:	TEXT	kaz	exact	Талдау көрсеткендей, мемлекет КМС субъектілеріне несиелер беруді ұлғайтып, жарғылық жарнаға салым түріндегі төлемдерді қысқартуда белсендірек бола бастады, алайда осы жерде бюджет үшін ықтимал тәуекелдер туындайды себебі несинің мемлекетке уақытылы қайтарылмауы бюджет қаражатының елеулі шығындарына әкеп соғуы мүмкін. Айта кету керек, "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ АҚ және "Бәйтерек" ҰБХ АҚ төмен пайыздық мөлшерлемелер бойынша бюджеттік несиелер береді, ал холдингтер өздерінің әлеуметтік және инвестициялық жобаларды іске асыратын еншілес компанияларына несиелерді жоғары нарықтық пайызбен береді. КМС тарапынан бюджет үшін тағы бір ықтимал тәуекел "Самұрық-Қазына" ҰӘҚ АҚ және "Бәйтерек" ҰБХ АҚ-дан үкіметке дивидендтердің тиісті мөлшерде алынбауына қатысты. Осыған байланысты, қазіргі уақытта мемлекеттің ел экономикасына қатысу үлесін қысқартуға бағытталған мемлекеттік активтерді мемлекеттік басқару саясаты іске асырылуда. Бұл міндет Үкіметтің 2021 жылғы 12 қазандағы №728 қаулысымен бекітілген 2021-2025 жылдарға арналған кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде іске асырылады, одан күтілетін әсер стратегиялық функцияларды немесе бәсекелестік экономикалық тұрғыдан болатын жағдайларды қоспағанда, жекешелендіру, мемлекеттік функцияларды бәсекелестік ортаға беру жолымен мемлекеттің экономикадағы үлесін 14% - ға дейін төмендету болып табылады [2, 3]. Мемлекеттік басқаруды дамытудың 2030 жылға дейінгі тұжырымдамасы КМС-ды тиімді дамыту, КМС-дың мемлекеттік бюджетке тәуелділігін төмендету, корпоративтік басқаруды күшейту, КМС субъектілерін жіктеу жүйесін оңтайландыру, ақпараттық ашықтық, тиімді ,актам және ашық КМС-ті одан әрі реформалауды жалғастыруға бағытталған [10]. КМС-ті одан әрі реформалау мақсатында квазимемлекеттік секторды реформалау жөніндегі Талдамалық баяндама мақұлданды және оны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары бекітілді. Оны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарына сәйкес КМС реформалаудың негізгі бағыттары:	1,955	228	1,955	228	1	train
17133_exact_aug	Интернеттің виртуалды ортасында пайда болған баннер экрандық пиксельдің жарығынан тұрады және оның өлшемі дәстүрлі плакаттың өлшемімен салыстырғанда әлде қайда кіші. Бірақ іс жүзінде жарнамалық науқанды құруда бұл айырмашылықтар маңызды емес, өйткені визуалды бейне тиімді қатынасты жүзеге асыру үшін плакатта да, баннерде де қолданылады. Жылдар бойы қалыптасқан жарнамалық плакатқа тән мәнерлі тіл баннерлерде сәтті пайдаланылады – бейне және өткір сөз әрдайым интернет-пайдаланушының назарын аударады және тауар немесе қызмет өндірушінің сайтына өту үшін қажетті әрекетке итермелейді. Қазіргі кезде әр түрлі жарнамалық тасымалдаушыларда бір көрнекі тәсілді пайдалана отырып жасалған жарнама жиі қолданылады. Осылайша, «М-видео» дүкендерінің сауда желісінің жарнамалық науқанында сәтті сурет пайдаланылды. Алғашқы кезеңде алдымен піл пайда болады, ол үлкен, тым ірі болып көрінеді. Уақыт өте келе оның көлемі бірте-бірте және бірқалыпты пропорцияда азая бастады. Күтпеген жерден кенет біз кішкентай пілді ит секілді алып жүретін адамның пайда болғанын көреміз. Бұл жерде бірқатар жарнамалық слоганның мәтінінің мағынасы «Үлкен тауарға – шағын баға» дегенге саяды. Психологиялық тұрғыдан алғанда өте ұтымды амал болып табылады [4]. Бұл жерде тартымды жарнама пайдаланушыны интернет-дүкенге гиперсілтеме арқылы өтуге және тиімді сатып алуға итермелейді. Сонымен қатар, «М-видео» дүкендерінің алдында пілді кішентай ит сияқты жетектеп жүрген адамның бейнесі және ұқсас мәтіні бар жарнамалық плакаттар қойылған. Осылайша, жарнама адамға сатып алуға түрткі болады. Әртүрлі жарнамалық тасымалдаушыларда бір көрнекі пікірді осындай пайдалану жиі кездеседі. Мысалы, «Хонда» қысқы шиналары жарнамасында аппақ қардай тоқыма жемпірге тігілген бірнеше дөңгелек шиналарға ұқсас түймелер қыстың жақындап қалуына назар аудартады. Бұл сурет Интернетте кішкентай баннерде және қалалық ортада үлкен жарнамалық тақтада пайда болады. Плакат барша жұртшылық үшін жасалған және бір мезетте оны жүздеген мың адам көре алады. Баннер саны үнемі өсіп отыратын интернет пайдаланушылар қолданатын виртуалды кеңістікке бағытталған. Сондықтан баннер жарнамалық өнімдерді әзірлеудегі міндетті компонент болып табылады [5]. Бұдан әрі дәстүрлі плакатпен салыстырғанда баннердің қандай артықшылықтары бар екендігіне тоқтала кетейік (2-сурет).	TEXT	kaz	exact	Интернеттің виртуалды ортасында пайда болған баннер экрандық пиксельдің жарығынан тұрады және оның өлшемі дәстүрлі плакаттың өлшемімен салыстырғанда әлде қайда кіші. Бірақ іс жүзінде жарнамалық науқанды құруда бұл айырмашылықтар маңызды емес, өйткені визуалды бейне тиімді қатынасты жүзеге асыру үшін плакатта да, баннерде де қолданылады. Жылдар бойы қалыптасқан жарнамалық плакатқа тән мәнерлі тіл баннерлерде сәтті пайдаланылады – бейне және өткір сөз әрдайым интернет-пайдаланушының назарын аударады және тауар немесе қызмет өндірушінің сайтына өту үшін қажетті әрекетке итермелейді. Қазіргі кезде әр түрлі жарнамалық тасымалдаушыларда бір көрнекі тәсілді пайдалана отырып жасалған жарнама жиі қолданылады. Осылайша, «М-видео» дүкендерінің сауда желісінің жарнамалық науқанында сәтті сурет пайдаланылды. Алғашқы кезеңде алдымен піл пайда болады, ол үлкен, тым ірі болып көрінеді. Уақыт өте келе оның көлемі бірте-бірте және бірқалыпты пропорцияда азая бастады. Күтпеген жерден кенет біз кішкентай пілді ит секілді алып жүретін адамның пайда болғанын көреміз. Бұл жерде бірқатар жарнамалық слоганның мәтінінің мағынасы «Үлкен тауарға – шағын баға» дегенге саяды. Психологиялық тұрғыдан алғанда өте ұтымды амал болып табылады [4]. Бұл жерде тартымды жарнама пайдаланушыны интернет-дүкенге гиперсілтеме арқылы өтуге және тиімді сатып алуға итермелейді. Сонымен қатар, «М-видео» дүкендерінің алдында пілді кішентай ит сияқты жетектеп жүрген адамның бейнесі және ұқсас мәтіні бар жарнамалық плакаттар қойылған. Осылайша, жарнама адамға сатып алуға түрткі болады. Әртүрлі жарнамалық тасымалдаушыларда бір көрнекі пікірді осындай пайдалану жиі кездеседі. Мысалы, «Хонда» қысқы шиналары жарнамасында аппақ қардай тоқыма жемпірге тігілген бірнеше дөңгелек шиналарға ұқсас түймелер қыстың жақындап қалуына назар аудартады. Бұл сурет Интернетте кішкентай баннерде және қалалық ортада үлкен жарнамалық тақтада пайда болады. Плакат барша жұртшылық үшін жасалған және бір мезетте оны жүздеген мың адам көре алады. Баннер саны үнемі өсіп отыратын интернет пайдаланушылар қолданатын виртуалды кеңістікке бағытталған. Сондықтан баннер жарнамалық өнімдерді әзірлеудегі міндетті компонент болып табылады [5]. Бұдан әрі дәстүрлі плакатпен салыстырғанда баннердің қандай артықшылықтары бар екендігіне тоқтала кетейік (2-сурет).	null	null	null	null	1	train
23601_noisy_soft_aug	Ақпараттық технология құралдарының жылдам дамуының нәтижесінде қарқын алған әлеуметтік желі ресурстары, азаматтық журналистика өкілдері, блогерлер белгілі мөлшерде дәстүрлі медианың дамуына ықпал етіп отыр. Қазақстанда азаматтық журналистиканың қалыптаса бастауы азаматтық қоғам құруға деген ортаның талпынысы деп түсінуге болады. Дәл қазіргі таңдағы азаматтық журналистика белгілері дәстүрлі медиа функциясын атқарып кетпегенімен кәсіби журналистика саласы үшін ресурс көзі екенін атап өтпеске болмайды. Қазақстанда алдағы уақытта блогерлер мен әлеуметтік желі белсендісінің статусын анықтап, оларға белгілі мөлшерде құқықтық мәртебе белгілеу маңызды болмақ.	TEXT	kaz	noisy_soft	Ақпараттық технология құралдарының жылдам дамуының нәтижесінде қарқын алған әлеуметтік желі ресурстары, ааматтық журналистика өкілдері, блогерлер белгілі мөлшерде дәстүрлі медианың дамуынаықпал етіп отыр. Қазақстанда азаматтық журналистиканың қалыптаса бастауы азаматтық қоғам құруға деген ортаның талпынысы деп түсінуге болады. Дәл қазіргі таңдағы азаматтық журналистика белгілеері дәстүрлі медиа функциясын атқарып кетпегенімен кәсіби журналистика салласы үшін ресурс көзі екенін атап өтпеске болмайды. Қазақстанда алдағы уақытта блогерлер мен әлуеметтік желі белсендісінің статусын анықтап, оларға белгілі мөлшерде құқықтық мәртбе белгілеу маңызды болмақ.	null	null	null	null	0.9	train
7251	«Саясаттану» мамандығының 2 курс докторанты, Астана, жетекшісі – . саяси процестердің күрделенуі ұлттық мемлекеттердің қорғаныстық қабілетінің күшеюі және ашық ықпалдасу мүмкіндігін талап етеді. Бұл жаңа саяси ойын теориясы. Осы бағдарда постсоветтік мемлекеттердің саяси жүріс тактикасы жастар әлеуметтік құрамымен қамтамасыз етіледі. Оның басты себебінің бірі ретінде, жастардың саналық және адами-тәрбиелік тәуелділігінде жатыр. ХХІ ғасырдың бәсекеге қабілетті жастары қандай болуы қажет? Жастар өздерін азамат ретінде өзіндік сана-сезінуі, әлеуметтенуі және «Мен» дегізерлік сәйкестену, бірегейлену процесін қалай өткеруде, мәселе қазіргі күн тұрғысында өзекті болып табылады. Жалпы, жастар мәселесі айналасында 1992 жылғы қаңтар мен 2016 жылғы желтоқсан аралығында барлығы 99 түрлі салаларда орындалған. Соның ішінде, саяси ғылым бағытында 13 жазылған (1-кесте). Айта кетелік, осы сандық деректер ғылыми порталының www.nauka.kz ресми сайты негізінде автоматты іріктеме бойынша жинақталды.	TEXT	kaz	contextual	тактикасы етеді. тәуелділігінде қаңтар бірі саяси сәйкестену, процестердің саяси өзекті Айта Бұл әлеуметтік жастар тұрғысында – қазіргі ХХІ Осы ықпалдасу күн теориясы. саяси ашық және 2 ретінде жүріс аралығында жастардың автоматты өздерін мен «Мен» осы мәселесі өзіндік процесін күшеюі саяси қорғаныстық ресми жастары жылғы ғылыми ғылым жинақталды. болуы бәсекеге сандық қамтамасыз постсоветтік 13 Астана, www.nauka.kz мемлекеттердің және Жастар қажет? бағдарда табылады. адами-тәрбиелік жылғы Соның бойынша сайты мәселе (1-кесте). әлеуметтенуі деректер 1992 ғасырдың қабілетті Оның 99 Жалпы, салаларда қабілетінің кетелік, құрамымен дегізерлік бағытында ішінде, «Саясаттану» 2016 ойын етіледі. барлығы және жатыр. болып порталының азамат басты жастар күрделенуі курс мемлекеттердің ретінде, мүмкіндігін ұлттық талап орындалған. жазылған саналық түрлі жетекшісі іріктеме желтоқсан айналасында докторанты, қандай сана-сезінуі, жаңа мамандығының өткеруде, негізінде қалай бірегейлену . себебінің	995	121	993	121	0.7	train
20509_ctx_aug	Жұмыстың қорытынды кезеңі «Шағын қалаларды жаңғырту» бағдарламасын әзірлеу болды. Жобаның тиімділігі мен тиімділігі жұмысты қорғау арқылы тексеріледі. Жобаның тұсаукесері оқушы үшін де, мұғалімдер үшін де маңызды. Сонымен қатар, оның тәрбиелік әсері зор. Презентацияға дайындық жобаны құрудың маңызды бөлігі болып табылады. Алынған нәтиже көпшілік алдында көрсетілуі, көпшілікке ұсынылуы керек.Осындай жұмыс тобын құру оқушыға тақырыпты жетік меңгеруге және шығармашылық белсенділігін тудыруға, топ мүшелерінің өзара ынтымақтастықта жұмыс істеуіне мүмкіндік береді [4]. сөзімен айтқанда "жобалар әдісінің негізіне «жоба» ұғымының мәні, оның қандай да бір тәжірибелік немесе теориялық мәнді мәселені шешу арқылы алуға болатын нәтижеге деген прагматикалық бағыты салынған. Бұл нәтижені нақты тәжірибелік ісәрекетте көруге, түсінуге, қолдануға болады" Қазіргі уақытта бұл әдіс білім беру жүйесінің интеграцияланған компоненті болып табылады, ол оқушылардың қызығушылығын оятуға арналған және жобалау қызметі арқылы мұғалімнің немесе оқушылардың өздері қойған мәселелерді шешуді қамтамасыз етеді. Айта кету керек, бұл шешімдер "нақты"болуы керек. Егер теориялық міндет қойылса, онда оның нақты шешімі болуы керек, егер практикалық болса – іске асыруға дайын нақты нәтиже [5]. Қорыта келе, жобалақ оқыту әдісі оқу процесін оңтайландырумен қатар шығармашылық ойлауды, ақпарат алу, болжау, стандартты емес шешімдер қабылдау қабілетін дамытуды көздейді. Жоба әдісі әртүрлі салалардағы білімді органикалық түрде біріктіруге және жаңа идеяларды қалыптастыра отырып, оларды іс жүзінде қолдануға мүмкіндік береді. Жоғары сынып оқушылары жобалармен жұмыс істей отырып, ғылыми шығармашылық жұмыс әдістерін меңгереді, эксперименттер мен зерттеулерге қатысады, бұл оларға өзіне деген сенімділікті сезінуге, сәттіліктің қуанышын сезінуге мүмкіндік береді. Мұның бәрі білім беру тұжырымдамасының танымдық-дамытушылық және оқыту тәрбиелік және әлеуметтік-бейімделу функцияларына жауап береді. Мұғалімнің рөлі өзгереді. Бәрін білетін, сөзсіз тәлімгерден ол біртіндеп құзыретті әріптеске, ғылыми – зерттеу және жобаны әзірлеу бойынша аға серіктеске, білікті сарапшы-кеңесшіге, оқушылардың тапқырлығына және шығармашылық қиялына қарсы шыққан қызықты бастамалардың бастамашысына айналады. Мұндай рөлде әрекет ету оңай емес және оған мұқият дайындалу керек. Қазіргі мектеп көптеген мәселелердің қолайлы шешімдерін табу, анықтау, нақты тұжырымдау дағдыларын қалыптастыруға және дамытуға арналған.	TEXT	kaz	contextual	Жұмыстың қорытынды кезеңі «Шағын қалаларды жаңғырту» бағдарламасын әзірлеу болды. Жобаның тиімділігі мен тиімділігі жұмысты қорғау арқылы тексеріледі. Жобаның тұсаукесері оқушы үшін де, мұғалімдер үшін де маңызды. Сонымен қатар, оның тәрбиелік әсері зор. Презентацияға дайындық жобаны құрудың маңызды бөлігі болып табылады. инициатива әдісі әртүрлі салалардағы білімді органикалық түрде біріктіруге және жаңа идеяларды қалыптастыра отырып, оларды іс жүзінде қолдануға мүмкіндік береді. сөзімен айтқанда "жобалар әдісінің негізіне «жоба» ұғымының мәні, оның қандай да бір тәжірибелік немесе теориялық мәнді мәселені шешу арқылы алуға болатын нәтижеге деген прагматикалық бағыты салынған. Бұл нәтижені нақты тәжірибелік ісәрекетте көруге, түсінуге, қолдануға болады" Қазіргі уақытта бұл әдіс білім беру жүйесінің интеграцияланған компоненті болып табылады, ол оқушылардың қызығушылығын оятуға арналған және жобалау қызметі арқылы мұғалімнің немесе оқушылардың өздері қойған мәселелерді шешуді қамтамасыз етеді. Айта кету керек, бұл шешімдер "нақты"болуы керек. Егер теориялық міндет қойылса, онда оның нақты шешімі болуы керек, егер практикалық болса – іске асыруға дайын нақты нәтиже [5]. Қазіргі мектеп көптеген мәселелердің қолайлы шешімдерін табу, анықтау, нақты тұжырымдау дағдыларын қалыптастыруға және дамытуға арналған. Алынған нәтиже көпшілік алдында көрсетілуі, көпшілікке ұсынылуы керек.Осындай жұмыс тобын құру оқушыға тақырыпты жетік меңгеруге және шығармашылық белсенділігін тудыруға, топ мүшелерінің өзара ынтымақтастықта жұмыс істеуіне мүмкіндік береді [4]. Жоғары сынып оқушылары жобалармен жұмыс істей отырып, ғылыми шығармашылық жұмыс әдістерін меңгереді, эксперименттер мен зерттеулерге қатысады, бұл оларға өзіне деген сенімділікті сезінуге, сәттіліктің қуанышын сезінуге мүмкіндік береді. Мұның бәрі білім беру тұжырымдамасының танымдық-дамытушылық және оқыту тәрбиелік және әлеуметтік-бейімделу функцияларына жауап береді. Мұғалімнің рөлі өзгереді. Бәрін білетін, сөзсіз тәлімгерден ол біртіндеп құзыретті әріптеске, ғылыми – ғылыми жұмыс және жобаны әзірлеу бойынша аға серіктеске, білікті сарапшы-кеңесшіге, оқушылардың тапқырлығына және шығармашылық қиялына қарсы шыққан қызықты бастамалардың бастамашысына айналады. Мұндай рөлде әрекет ету оңай емес және оған мұқият дайындалу керек. Қорыта келе, жобалақ оқыту әдісі оқу процесін оңтайландырумен қатар шығармашылық ойлауды, ақпарат алу, болжау, стандартты емес шешімдер қабылдау қабілетін дамытуды көздейді.	null	null	null	null	0.7	train
11018_noisy_hard_aug	Зерттеу тақырыбымыздың өзектілігі қазіргі отандық тарихи-құқықтық әдебиеттерде қазақ әдетғұрып құқығы арқылы қоғамдық-құқықтық қатынастарды реттеуді, зерттеуде айтарлықтай сұраныс жинақталған. Жазбаша заңды білмеген көшпелі қазақ қоғамында көптеген ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-ғұрыптық құқықтық нормалар ең маңызды әлеуметтік реттеушілік және басқарушылық мәнге ие болды. Қоғам дамуында мәдени және демократиялық дәстүрлерге негізделген қазақ құқығы өзінің реттеушілік мәнін XIX ғасырдың екінші жартысына дейін, кейбір жағдайларда XX ғасырдың басына дейін жоғалтпай сақтап келгенін тарихтан білеміз. Ресей империясының қыспағына түскенімен халықты жүріп өтөр жолынан тайдыру оңайлықпен <sup></sup> Хат-хабарларға арналған автор. Email: * жасалмайтындығын да тарих көрсеткені белгілі. Ал, біздің зерттеуіміз Кеңестік өкімет кезеңінде халықымыздың өмірі мен өмір сүру тәртібінің сара жолы болып біте қайнасып жатқан әдет-ғұрып нормалары мен оның институттарының қалай әрекет еткені және оны халық өз пайдасына асыра алды ма..., міне сол жайлы болмақ. Кеңестік кезеңдегі қазақтардың құқықтарының тағдыры, атап айтқанда, алғашқы екі онжылдың ішінде өлкедегі социалистік құрылыс барысында оның нормалары мен институттары жүріп өткен жол өте күрделі. Ол қазақ халқының қиын тағдырын, оның тыныс-тіршілігінің көп ғасырлық материалдық, рухани және нормативтік-құқықтық құрылымын қайта құру процесін бейнелейді [1: 25]. Қазан төңкерісі қарсаңында қоғамдық қатынастарды реттеудің құқықтық тәсілі көшпелі және жартылай көшпелі қазақ қоғамында негізгісі және басымшылдықпен көзге түсті. Ол қазақтардың материалдық әлеуметтік өндіріс пен көбею процесінің құрылымы, көшпелі және жартылай көшпелі өмір салтын реттеу мен өзін-өзі реттеудің табиғи өсіп келе жатқан этносаяси механизміне сіңіп кеткен болатын. Басқарудың бұл әдісі қазақтардың азаматтық өмірі мен тұрмысының барлық салаларына тән болды. Кеңес өкіметі басынан бастап халықтардың әдет-ғұрыптары мен дәстүрлеріне, оның ішінде олардың құқықтық нормалары мен институттарына мұқият қарау оның ұлттық саясатының ажырамас жақтарының бірі екенін жариялады. Кеңес үкіметінің 1917 жылғы 20 қарашадағы «Ресей мен Шығыстың барлық жұмыс істейтін мұсылмандарына» үндеуінде: «бұдан былай Сіздің нанымдарыңыз бен әдет-ғұрыптарыңыз, ұлттық және мәдени мекемелеріңіз еркін болады және қол сұғылмайды деп жарияланады»делінген [2: 114]. Кеңес өкіметінің қарапайым заңға қатынасы, бір жағынан, оның ұлттық саясатының бөлігі болды, ал екінші жағынан, бүкіл елде біртұтас социалистік заңдылықты құру және бекіту саясатымен анықталды. Осы және басқа саясаттың негізі пролетариат диктатурасын бекіту идеялары мен мақсаттарында жатты. Шығыс ұлтының құқықтық қатынастарды қайта құру процесі Ресейге қарағанда бірнеше нақты жағдайлар мен шеңберде болды, большевиктер осы аймақтың дамуының тарихи, ұлттық, діни және мәдени ерекшеліктерін ескеруге мәжбүр болды. Бұл оның құрылуының алғашқы жылдарында шет елдердегі жаңа биліктің жағдайы тұрақсыз, осы аумақтар тұрғындарының сеніміне ие болып, жергілікті жерлерде нығаюымен түсіндірілді. Большевиктер өздерін жергілікті биліктің жалғыз өкілдері сияқты сезінбеді, оған билік үшін басқа бәсекелестермен күресу керек болды. Бұның барлығы саясат жүргізу қажеттігін туындатты, бірінші кезекте көпшіліктің сенімін жаулап алу көзделді. Кеңес өкіметі өзге халықтарға қатысты шешімдері мен шараларының дұрыстығы үшін басты бағдарлар мен критерийлердің бірі қоғамдық қатынастардың белгілі бір салаларында байырғы халықтың қалыптасқан дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарын толық және жан-жақты есепке алу, оларға сезімтал, мұқият және құрметпен қарау, өрескел араласуға және оларды елемеуге жол бермеу туралы негіздерде жарияланды. Өйткені пролетариаттық революцияның рухани жетекшілері шет елдердегі халықтың басым көпшілігі әлі де патриархалды-рулық идеология мен олардың жетекшілерінің ықпалымен жүреді деп санады. Қоғамдағы таптық және діни дүниетанымның рөлі мен әсерін одан әрі асыра сілтеу әдеттегі заңының нормалары «халықтық әдет-ғұрыптармен, дәстүрлермен және нанымдармен тығыз байланысты екенін және бұл әдет-ғұрыптарды халық арасында қорғау өзін ұлт ретінде, этникалық тұтас ретінде қорғаумен байланысты екенін ескермеуге және ұмытып кетуге әкелді [2: 55]. Әдет-ғұрып заңның нормалары мемлекеттік билік органдарының қоғамға «жоғарыдан» енгізген және ресми құқықтық актілерде бекітілген құқықтық шешімдер емес еді. Олар ғасырлар бойы тарихтың объективті бағыты ретінде қалыптасқан, әрқайсысы күнделікті өмірде басшылыққа алынған мінез-құлық нормалары болды. Оларды қоғам мүшелері негізінен стереотипті түрде, ғасырлық инерция мен әдеттің әсерінен, патриархалды-рулық идеология мен қоғамдық пікірдің беделінің әсерінен орындады. Мақаланың негізгі мақсаты Кеңес өкіметі кезеңіндегі әдет-ғұрып құқықтық нормалар мен институттарының қолданылу тарихы мен бұрмаланған тарихты ашу, оған жаңаша көзқарас қалыптастыру болып табылады. Аталған мақсатты қарастырудағы қажеттілік бірі «Мәңгілік ел», «Рухани жаңғыру», 2021 жылдың 1 қыркүйегінде Президентіміздің халыққа жасаған Жолдауында атап өтілгендей тәуелсіздігіміз басты құндылығымыз, оны сақтай білу және оны әрі қарай заманауи жаһандану дәуірінде де жетілдіре отырып дамыту міндетімізді атасақ, келесі кезектегі ұлы дала заңының рухани, мемлекеттiк және саяси тәжiрибесiнен алар тағылымымызды болашақ ұрпақтың жадына сіңіру болып табылады. Қазақ құқығы — қазақ халқының және барлық көшпелі өркениеттің мәдени байлығы және тәрбиелеушісі. Осы мақсатымызға жетуде, келесі міндеттерді орындауымыз қажет:	TEXT	kaz	noisy_hard	Зерттеу тақырыбымыздың өзектілігі қазіргі отандықтарихи-құқықтық әдебиеттерде қазақ әдтғұрып құқығы арқылы қоғамдық-құқықтық қаатынатарды реттеуді, зерттеуде айтарықтай сұраныс жинақталған. Жазбаша заңды бімеген көшпелі қазақ қоғамында көптеген ғасырлар бойы қалыптасқан әдет-ғұрыптық құқықтық нормар ең маңызды әлеуметтік реттеушілік және басқарушылқы мәнге иеболды. Қоғам дамуындамәдени және демократиялық дәстүрлерге негізделген қазақ құқығыөзінің реттеушілік мәнін XIX ғасырддың екінші жартысына дейін, кейбір жағдайларда XX ғасырдың басына дейін жоғалтпай сақтап ккеллгенін тарихтанбілеміз. Ресей империясының қыспағына түскеніменхалықты жүріп өтөр жолынан тайдыру оңайлықпен <sup></sup> Хат-хабарларға рналғған автор. Email: * жасаайтындығында тарих көрсеткені белгілі. Ал, біздің зерттеуіміз Кеңестік өкіметкезеңнде халықымыздың өміррі мен өмір сүрутәртібінің сара жолы болып біте қайнасып жатққан әдет-ғұрып нормалраы мен оның институттарының қала әрекет еткеніжәне оныхалық өз пайдасына асыра алды ма..,, міне сол жайлы болмақ. Кеңестік кезеңегі қазақтардың құқықтарының тағдыры, аап айтқанда, алғашы екі онжылдыың ішінде өлкедегі сциалистік құрылыс барысында оның нормалары мен институттары жүріп өткен жол өте күрделі, Ол қазақ халқының қиын тағдырын, оның тыныс–тіршілігнің көп ғасырлық материалдық. рухани және нормативтік-құқықтық құрыымын қйта құру процесін бейнелейді [1: 25]. Қазанн төңкерісі аррсаңында қоғамдық қатынастарды реттеудің құқықтқы тәсілі көшпел және жартылай көшпелі қазақ қоғамында негізгісі әне басымшылдықпенкөзге түссті. Ол қазақтардың материладықәлеуметтік өндіріс пен өкбею процесінің құрылымы, көшпелі және жартылай көшпелі өмір салтын реттеу мен зөін-өзі реттеудің табиғи өсіп келе жатқан этносаяси емханизімне сіңіп кеткен болатын. Басқарудың бұл әдісі қазақтарыдң азаматттық мірі мен тұрмысының барлық салаларына тән болды. Кеңес өкіметі басынан бастап халықтардың әдет-ғұрыптары мен дәстүрлеріне, оның іінде олардың құқықтық онрмалары мен инстиуттарына мұқият қарау оның ұлттық саясатының ажырамасжақтарының бірі екенін жариялады. Кңесүіметінің 1917 жыылғы 20 қарашадағы «Ресей ммен Шығыстың барлық жұмыс істейтінмұсылмандарына» үндеуіндде: «бұдан былай Сіздің нанымдарыңыз бен әдет-ғұрыптарыңыз, ұлттық және мәдени мекемелеріңіз еркінболады және қолсұғылмайды деп арияланады»делінген [2: 114]. Кеңес өкіметінің қарапайым заңға қатынасы. біржағынан, оның ұұлттық саясатының бөлігі боллды, ал екінші жағынан, бүкіл елде біртұтас социалистік заңдылыықты құру және беекіту сасатымен анықталды.. Осы және асқа саяаттың негізі пролетариат диктатурасын бкеіту идеялары мен мақсаттарында жаттты. Шығыс ұтының құқықтық қатынастарды қайта құру процсі Ресейге қарағанда бірнеше нақты жағдайлар мен шеңберде болды, боольшевиктер осы аймақтың дамуының тариихи, ұлттық, діни және мәдени ерекшеліктерін ескеруге мәжбүр болды. Бұлоның құрылуыныңалғашқы жылдарындда шет елдедрегі жаңа билкітің жағдайы тұрақсыз, осы аумақтар тұрғындарының сеніміне ие болып, жергілікті жерлерде нығаюымен түсінірілді. Большевиктер өздерін жергілікті биліктің жлғыз өкілдерііисяқты сезінбеді,оған билік үшін басқа бәсекелестермне күресукерек болды.Бұныңбарлығы сасат жүргізу қажеттігін туындатты, бірінші кезекте көпшілікің сенімін жаулап алу ккөзделді. Кеңес өкіметі өзге халықтарға қатысты шешімдері мен шараларының дұрыстығыүшін ббасты бағдарлар мен критреийлердің бірі қоғамдық қатнастардыңбелгілі бір салаларында байырғы халықтың қалыптаасқан дәстүрлері мен әдет-ғұрыптарынтолықжәне жан–жақты есепке ал,оларға сеезімтал, мұқиятжәне құрметпен қарау, өрескел араласуға және оларды елеемуге жол бермеутуралынегіздерде жарияланды. Өйткені пролетариаттық революцияныңрухани жетекшілері шет елдердегі халықтың басым көпшілігі әлі де патриархалды-рулық идеология мен олардыың жетекшілерініңықпалымен жүред деп санады. Қоғамдағы таптық және діи дүниетаанымның рөлі мен әсерін одна әрі ассыра сілтеу әдеттегі заңының нормалары «халықтық әдет-ғұрыптармен, дәстүрлеермен және нанымдарментығыз байланысты екенінн және бұл әдет-ғұрыптарды халық арасында қорғау өзін ұлт ретінде, этникалық тұтас ретінде қрғамен байланысты екенін скермеуге және ұмытып кетуге әкелді [22: 55, Әдет–ғұрып заңныңнормалары мемлеккеттік билік органдарының қоғамға «жоғардан»енгізген және ресми құқықтық актілерде екітіген құқықтық шешімдер емес еді, Олар ғасрылар бойы тарихтың объектиивті бағыты ретінде қалыпатсқан, әрқайсысы үкндеелікті өмірде басшылыққа алынғн мінезқұлық нормалары болды. Оларды қоғам мүшелері неггізінен стереотипті түрде, ғсаырлық инерциямен әдтеің әсерінен, патрриархалды-рулық идеология мен қоамдық пкіірдіңбедлеінің әсерінен орындды. Мааланың негізгіі мқсаты Кеңес өкіметі кезеңіндегі әдет-ғұрып құқықтықнормалар мен институттарының қолданылу тарихы мен бұрмаланған таритхы аашу, оған жаңаша көзқарас қаылптастыру болып табылады. Аталған мақсатты қарастырудағы қажттілік бірі «Мәңгілік ел», «Руухани жаңғыру», 2021 жылдың 1 қыркүйегінде Президентіміздің халыққа жасаған Жолдауында атап өтілгендей тәуелсіздігіміз басты құндылығымыз, оны сақтай білу және оны әрі қарай замнауи жаһандану дәуірінде де жетілдіре отырып дамыту міндеітмізді атасақ, келеесі кезектегі ұлыдала заңының рухани, мелееттiк және саяси тәжiрибесiнен алар тағылымыымызды болашақұрпақтың жадына сіңіру болып тбылад.ы Қазақ құқығы — қазақ халқының және барлық көшпелі өркениеттің мәдени байылғы және тәрбиеллеушісі. Осы масатымызға жетуде, келесі міндеттерді орындауымыз қажет:	null	null	null	null	0.55	train
14050_noisy_medium_aug	Әрбір тілдің дыбыс жүйесі, яғни сыртқа шығатын (performance) бөлігі жекелеген кісіге, мағыналық жағының, яғни пайдаланатын (competence) бөлігі халыққа тиесілі екені, сондықтан жекелеген кісіге қатысты дыбыс жүйесінің халыққа тиесілі және тек ақпараттың артуына байланысты өзгеріп отыратын мағыналық құрылымына қарағанда жылдам өзгеріске ие болатыны белгілі [9]. Үнемі дамып, өзгеріп отыратын бұл үдерістер тарихи және географиялық кеңістікте зерттеуге деген мұқтаждықты тудырып отырады. Осы тұрғыдан алғанда, секілді ғұламалардың келбеті мен шығармашылығының ықпаләсері ауқымды кеңістік пен ұзақ дәуірлерді қамтитындықтан, оның дыбыс жүйесі мен мағыналық құрылымы дәл қай түркі тіліне және қай аймаққа тән екенін тап басып айту қиын болады. ДХК шамамен XVII ғасырдың соңы мен XVIII ғасырдың бас кезеңінде жазылғанын жоғары да атап өткен болатынбыз. Негізінен бұл дәуір кейбір ғалымдардың көзқарасына сүйенсек, түркі тілдерінің «Жаңа кезеңі» (ХVI ғасырдан басталады) саналады. Демек, бұл дәуір ХХ ғасырдың басынан басталатын «Қазіргі кезеңнен» аса ұзақ емес. «Жаңа кезеңді» көне және орта дәуір мәтіндерінен ерекшелене бастаған және қазіргі түркі тілдерінің негізгі ерекшеліктерінің қалыптаса бастаған кезеңі десек болады. Соның ішінде ДХК-дегі кейбір сөздердің құрамындағы дауыссыз дыбыстардың көнелік типімен және осы замандық типін салыстырғанымызда біршама ерекшеліктердің барын көреміз. ДХК-де дауыссыз дыбыстар үшін 31 әріп қолданылған (1-кесте).	TEXT	kaz	noisy_medium	Әрбір тілідң дыбыс жүйесі, яғни сыртқа шығатын (performance) бөлігі жекелеген кісіге, мағыналық жағының. яғни пайдаланатын (competence) бөлігі халыққа тиесілі екені, сондытқан жекелеген кісіге қатысты дыбыс жйүесінің халыққа тиесілі және тек ақпараттың артуына байланысты өзгеріп отыратын мағыналық құрылымына қарағанда жылдам өзгеріске ие болатыны ббелгілі [9]. Үнемі дамып, өзгеріп отыратын бұл үдерістер тарихи және географиялық кеңістікте зерттеуге деген ұмқтаждықты тудырып отырады. Осы тұрғыдан алғанда.секілді ғұламалардың келбеті мен шығармашылығының ықпаләсері ауқымды кеңістік пен ұзақ дәуірлерді қамтитындықтан. оның дыбысжүйесі ммен мағыналық құрылымы дәл қай ттүркі тіліне және қай аймаққа тән екенін тап басып айту қиын болады. ДХК шамамен XVII ғасырдың соңы мен XVIII ғасырдың бас кезеңіндде жазылғанын жоғары да атап өткенболатынбыз. Негізінен бұл дәуір кейбір ғалымдардың көзқарасына сүйенсек, түркі тілдерінің «Жаңа кезеңі» (ХVI ғасырдан басталадыы) саналады, Демек, блұ дәуір ХХ ғасырдың басынан басталатын «Қазіргі кезеңнен» аса ұзақ емес. «Жаңа кезеңді» көне және орта дәуір мәтіндеріненерекшеленне бастаған және қазіргі түркі тілдерінің негізгі ерекшеліктерінің қалыптаса бастаған кезеңі десек болады.Соның ішінде ДХК-дегі кейбір сөздердің құрамындағы дауыссыз дыбыстардың көнелік типімен жәнеосы замандық типінсалыстырғанымызда біршамаереекшелііктердіңбарын көреміз. ДХК-де дауыссыз дыбыстар үшін 31 әріп қолданылған (1-кесте).	null	null	null	null	0.75	train
10075_noisy_soft_aug	XVIII-XIX ғасырлар. Қазақ билеушілері мен Ресей арасындағы келісімшарт нәтижесінде Ресейдің үшінші ел алдында Қазақстанның мүддесін қорғауға міндеттенген міндеттемесіне айырбас ретінде өзінің егемендігінің біразынан айырылды. II Екатерина басқарған кезеңде қаржылық басқару жүйесі одан әрі жетілдірілді және 1780 жылы арнайы мемлекеттік органдар құрылды:	TEXT	kaz	noisy_soft	XVIII-XIX ғасырлар. Қазақ блеушілері мен Ресей арасындағыы келісімшарт нәтижесінде Ресейдің үшінші ел алдында Қазақстанның мүддесін қорғауға міндеттенген міндеттемесіне айырбас ретінде өзінің егемендігінің біразынан айырылды. II Екатерина басқарған кезеңде қаржылық басқару жүйесі одан әрі жетілдірілді және 1780 жылы арнайы мемлекеттік органдар құрылды:	null	null	null	null	0.9	train
18216_partial_ext_aug	Редже теориясының белгілі кемшіліктерін ескере отырып, осы теорияның NNамплитудасының соңғы параметрлерінің бірі қосымша сыналды. Атап айтқанда – осы параметрлеуде 9 ГэВ/с сәуленің импульсі кезінде серпімді PP-шашырауының инвариантты дифференциалды қимасы есептелді; қолданыстағы эксперименттік деректермен салыстыру амплитуда параметрлерінің кейбір өзгеруін болжау кезінде қанағаттанарлық сәйкестікті көрсетті	TEXT	kaz	partial	Редже теориясының белгілі кемшіліктерін ескере отырып, осы теорияның NNамплитудасының соңғы параметрлерінің бірі қосымша сыналды. Атап айтқанда – осы параметрлеуде 9 ГэВ/с сәуленің импульсі кезінде серпімді PP-шашырауының инвариантты дифференциалды қимасы есептелді; қолданыстағы эксперименттік деректермен салыстыру амплитуда параметрлерінің кейбір өзгеруін болжау кезінде қанағаттанарлық сәйкестікті көрсетті Бұл сөйлем жалпы тақырыпты өзгертпейді.	null	null	null	null	0.4	train
4083_ctx_aug	Мәтіннен кейінгі жаттығулар – мәтінді оқу процесін бақылау болып табылады. Мәтіннен кейінгі жаттығулар түсініп оқуға, сұрақтар мен тапсырмаларға сәйкес ақпаратты семантикалық өңдеуге бағытталған. Бұл жаттығулар студенттердің алынған ақпарат негізінде өз ойын ауызша және жазбаша сөйлеу қабілетін дамытады. Сондықтан шешілетін тапсырмаға байланысты мәтіннен кейінгі жаттығуларды репродуктивті, репродуктивтіпродуктивті және продуктивті деп бөлуге болады. Репродуктивті жаттығулар студенттерге тірек сөздер, тірек сөйлемдер, мәтіннің қысқартылған немесе жеңілдетілген нұсқасы негізінде оның материалын игеруге көмектеседі. Мұнда студенттерге мәтінді мағыналық жағынан: бөлшектеу; әр бөлікке жоспар құру, жоспардың әрбір тармағына тірек сөйлемдер жазу; мәтінді қысқарту немесе жеңілдету және т.б. деп қарастыруға болады Репродуктивті-продуктивті жаттығулар мәтін мазмұнында қарастырылған мәселелерді қайталау және түсіндіру; олар туралы өз пікірін білдіру (оның ішінде мәтіндегі дәлелдерге сүйене отырып); мәтіндегі ақпаратты оның маңыздылығы бойынша бағалау; студенттің мәтіннен не үйренгенін хабарлау және т.б. қабілеттерін дамытады. Ал продуктивті жаттығулар студенттерге шынайы қарым-қатынасты имитациялайтын жағдайларда (рөлдік ойын) және табиғи қарым-қатынас жағдайында, студент өзінің көзқарасын немесе негіздемесін білдірген кезде алынған ақпаратты пайдалануға мүмкіндік беретін өнімді дағдыларды дамытуға ықпал етеді. Автордың немесе кейіпкерлердің позициясы; мәтінде көтерілген мәселе бойынша талқылауға қатысады; мәтінге пікір жаза алады; әңгіменің жалғасын ойлап табу және т.б. Мәтіннен кейінгі жаттығуларға арналған арнайы тапсырмалар келесі параметрлерді қамтуы мүмкін.	TEXT	kaz	contextual	Мәтіннен кейінгі жаттығулар – мәтінді оқу процесін бақылау болып табылады. Мәтіннен кейінгі жаттығулар түсініп оқуға, сұрақтар мен тапсырмаларға сәйкес ақпаратты семантикалық өңдеуге бағытталған. Сондықтан шешілетін тапсырмаға байланысты мәтіннен кейінгі жаттығуларды репродуктивті, репродуктивтіпродуктивті және продуктивті деп бөлуге болады. деп қарастыруға болады Репродуктивті-продуктивті жаттығулар мәтін мазмұнында қарастырылған мәселелерді қайталау және түсіндіру; олар туралы өз пікірін білдіру (оның ішінде мәтіндегі дәлелдерге сүйене отырып); мәтіндегі ақпаратты оның маңыздылығы бойынша бағалау; студенттің мәтіннен не үйренгенін хабарлау және т.б. Репродуктивті жаттығулар студенттерге тірек сөздер, тірек сөйлемдер, мәтіннің қысқартылған немесе жеңілдетілген нұсқасы негізінде оның материалын игеруге көмектеседі. Мұнда студенттерге мәтінді мағыналық жағынан: бөлшектеу; әр бөлікке жоспар құру, жоспардың әрбір тармағына тірек сөйлемдер жазу; мәтінді қысқарту немесе жеңілдету және т.б. Бұл жаттығулар студенттердің алынған ақпарат негізінде өз ойын ауызша және жазбаша сөйлеу қабілетін дамытады. қабілеттерін дамытады. Ал продуктивті жаттығулар студенттерге шынайы қарым-қатынасты имитациялайтын жағдайларда (рөлдік ойын) және табиғи қарым-қатынас жағдайында, магистрант өзінің көзқарасын немесе негіздемесін білдірген кезде алынған ақпаратты пайдалануға мүмкіндік беретін өнімді дағдыларды дамытуға ықпал етеді. Автордың немесе кейіпкерлердің позициясы; мәтінде көтерілген мәселе бойынша талқылауға қатысады; мәтінге пікір жаза алады; әңгіменің жалғасын ойлап табу және т.б. Мәтіннен кейінгі жаттығуларға арналған арнайы тапсырмалар келесі параметрлерді қамтуы мүмкін.	null	null	null	null	0.7	train
9324_noisy_soft_aug	Ескерту: [2] ақпарат көзі негізінде құрастырылған. ХХІ ғасыр ҒТП қарқынды дамуы, коммуникациялық технологиялардың озық үлгілерінің әзірленуі, мейрамхана саласына жаңа, замануи технологиялардың енгізілуіне негіз болды. Жаңа технологиялар қатарына электронды мәзір, интернет желісі арқылы алдын-ала брон жасау, тағамдарға үйде отырып тапсырыс беру сынды тәсілдердің қолданысқа кіруі халық үшін де, мейрамхана бизнесі үшін де оңтайлы жол ашты. Ал осы технологияларды пайдалану үшін интернет желісімен тікелей байланыс орната білуіміз қажет, себебі, қазіргі таңда интернет – виртуалды және нақты әлемнің толық интеграциясы, болашақ пен біздің алдымызда үлкен мүмкіндіктер ашатын ақпарат дамуының жаңа кезеңі. Бірақ осы қызметтерді қолдану үшін қарапайым халықтың цифрлық сауаттылығы жоғары болу керек. Бұл мәселе бойынша да статистикалық мәліметтерді қарастыратын болсақ (3-сурет).	TEXT	kaz	noisy_soft	Ескерту: [2] ақпарат көзі негізінде құрастырылған. ХХІ ғасыр ҒТП қарқынды дамуы, коммуникациялық технологиялардың озық үлгілерінің әзірленуі, мейрамхана саласына жаңа, замануи технологиялардың енгізілуіне негіз болды.Жаңа технологиялар қатарына электронды мәзір, интернет желісі арқылы алдын-ала брон жасау, тағамдарға үйде отырып тапсырыс беру сынды тәсілдердің қолданысқа кіруі халық үшін де, мейрамхана бизнесі үшін де оңтайлы жол ашты. Ал осы технологияларды пайдалану үшін интернет желісімен тікелей байланыс орната білуіміз қажет, себебі, қазіргі таңда интернет – виртуалды және нақты әлемнің толық интеграциясы, болашақ пен біздің алдымызда үлкен мүмкіндіктер ашатын ақпарат дамуының жаңа кезеңі. Бірақ осы қызметтерді қолдану үшін қарапайым халықтың цифрлық сауаттылығғы жоғары болу керек. Бұл мәселе бойынша да статистикалық мәліметтерді қарастыратынболсақ (3-сурет).	null	null	null	null	0.9	train
23502_noisy_soft_aug	Қырғыз т. алқа- «қадір тұту, қадірлеу» (KS 28). Сары ұйғыр т. алқас- «тілектес болу, жақсылық қалау» [10, 14 б.]; алтай т. алқа- «тілектес болу, ақ тілегін білдіру; алғыс айту, рахмет айту» (ATS 24); хакас т. алға- «ақ тілегін білдіру, ақ батасын беру; алғыс, рахмет айту, сәттілік тілеу» (ХРС 22); тува т. алға- «мақтау, қошеметтеу, тілектес болу» [11, 73 б.]. Якут т. алғаа- «тілектес болу, ақ жарма тілегін білдіру, мақтау, мадақтау» (ЯРС 37). Сонымен, көне және орта ғасыр ескерткіштерінде кең таралған, бірақ қазіргі түркі тілдерінен тек сібірдегі түркі тілдерінде кездесетін алқау етістігі қазақ тілінде белсенді жұмсалмаса да, Абай өлеңінде бір рет қолданылған.	TEXT	kaz	noisy_soft	Қыррғыз т. алқа- «қадір тұту, қадірлеу» (KS 28). Сары ұйғыр т. алқаас- «тілектес боолу, жақсылық қалау» [10, 14 б.]; алтай т. алқа- «тілектес болу, ақ тілегін білдіру; алғыс айту, рахмет айту» (ATS 24); хакас т. алға- «ақ тілегін білдіру, ақ батасын беру; алғыс, рахмет айту, сәттілік тілеу» (ХРС 22); тува т. алға- «мақтау, қошеметтеу, тілектес болу» [11, 73 б.]. Якут т. алғаа- «тілектес болу, ақ жарма тілегін білдіру, мақтау, мадақтау» (ЯРС 37). Сонымен, көне және орта ғасыр ескерткіштеріндекең таралған, бірақ қазіргі түркі тілдерінен тек сібірдегі түркі тілдерінде кездесетін алқау етістігі қазақ тілінде белсенді жұмсалмаса да, Абай өлеңінде бір рет қолданылған.	null	null	null	null	0.9	train
14193_ctx_aug	Бұл қазақ дүниетанымындағы «жақсылық етсең – өзің үшін, жамандық етсең – өзің үшін» деген мақалдағы оймен сәйкес келеді деуге негіз бар [7, 52-б.]. Жақсы адам жақсылығын сатпайды. Жақсылық та өзінің өмір жолындағы кездескен оқиғаларымен бөлісіп, Жамандыққа жол сілтейді. Жақсылықтың сөзіне назар аударсақ, оның ауызекі сөйлеу тілінде жазылғанына, баяндауыштарының сипатына мән беруге болады:	TEXT	kaz	contextual	Жақсылық та өзінің өмір жолындағы кездескен оқиғаларымен бөлісіп, Жамандыққа жол сілтейді. Жақсылықтың сөзіне назар аударсақ, оның ауызекі сөйлеу тілінде жазылғанына, баяндауыштарының сипатына мән беруге болады: Бұл қазақ дүниетанымындағы «жақсылық етсең – өзің үшін, жамандық етсең – өзің үшін» деген мақалдағы оймен сәйкес келеді деуге негіз бар [7, 52-б.]. Жақсы адам жақсылығын сатпайды.	null	null	null	null	0.7	train
15783_exact_aug	Қорыта келгенде, мультимедиалық технологияларды қолдану және олардың көмегімен пән аралық байланыстарды орнату оқу үрдісіндегі жаңа бағыт болып табылады. Білім беру жүйесінде мультимедиалық технологияларды қолдану оқушылардың оқуға деген ынтасын, белсенділігін, қызығушылығын, оқу тапсырмасын игеру мүмкіндіктерін көтереді деп ойлаймын. Мультимедиа – жаңа бағыт, бұл компьютердің ақпараттың көптеген түрімен жұмысын, оған жоғары рұқсатты түсті графика, жүгіртпе және аққыш түстері бар динамикалық эффектілер, дауыстардың дыбысталуы және синтезделген әуенінің дыбыстары, толық түсті видеоклиптер және видеофильмдер кіреді. Мультимедиалық технологияларды тиімді қолдану білім беруде болашағы бар бағыт болып табылады. Қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды пайдалану өз білімін көтеру тиімділігін арттыратыны сөзсіз. Оқыту мен білім беруді жылдамдатуда мультимедианы қолдану оқушылардың оқуға деген ынтасын, белсенділігін, қызығушылығын, оқу тапсырмаларын игеру мүмкіндіктерін көтереді. Қазіргі уақытта мультимедиа технологиялары – бұл барлық салада, соның ішінде білім беру жүйесінде жаңа ақпараттық технологиялардың бірі. Мультимедиа технологиялары оқу үрдісін байытады, оқытуды тиімді етуге мүмкіндік береді. Қазіргі кезде жаңа ақпараттық ғасырда барлық пәннің ұстаздары мультимедиалық технологияларды пайдалана отырып сабақтар өткізетін болса, біздің еліміздің жас ұрпақтары өте білімді, талантты, қызығушылығы мол азаматтар болып қалыптасады. Сондықтан, қазіргі кезде осы мультимедиалық технологияларға байланысты мұғалімдердің арасында семинар сабақтар өтіп отырса, ұстаздар бір бірімен тәжірбие алмастыра отырып елімізді көркейтуге өздерінің үлесін қосатын еді деген ойдамын. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу үшін, бір-бірімізбен тәжірбие алмасып, кемшілікжетістіктерді айтып отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.	TEXT	kaz	exact	Қорыта келгенде, мультимедиалық технологияларды қолдану және олардың көмегімен пән аралық байланыстарды орнату оқу үрдісіндегі жаңа бағыт болып табылады. Білім беру жүйесінде мультимедиалық технологияларды қолдану оқушылардың оқуға деген ынтасын, белсенділігін, қызығушылығын, оқу тапсырмасын игеру мүмкіндіктерін көтереді деп ойлаймын. Мультимедиа – жаңа бағыт, бұл компьютердің ақпараттың көптеген түрімен жұмысын, оған жоғары рұқсатты түсті графика, жүгіртпе және аққыш түстері бар динамикалық эффектілер, дауыстардың дыбысталуы және синтезделген әуенінің дыбыстары, толық түсті видеоклиптер және видеофильмдер кіреді. Мультимедиалық технологияларды тиімді қолдану білім беруде болашағы бар бағыт болып табылады. Қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды пайдалану өз білімін көтеру тиімділігін арттыратыны сөзсіз. Оқыту мен білім беруді жылдамдатуда мультимедианы қолдану оқушылардың оқуға деген ынтасын, белсенділігін, қызығушылығын, оқу тапсырмаларын игеру мүмкіндіктерін көтереді. Қазіргі уақытта мультимедиа технологиялары – бұл барлық салада, соның ішінде білім беру жүйесінде жаңа ақпараттық технологиялардың бірі. Мультимедиа технологиялары оқу үрдісін байытады, оқытуды тиімді етуге мүмкіндік береді. Қазіргі кезде жаңа ақпараттық ғасырда барлық пәннің ұстаздары мультимедиалық технологияларды пайдалана отырып сабақтар өткізетін болса, біздің еліміздің жас ұрпақтары өте білімді, талантты, қызығушылығы мол азаматтар болып қалыптасады. Сондықтан, қазіргі кезде осы мультимедиалық технологияларға байланысты мұғалімдердің арасында семинар сабақтар өтіп отырса, ұстаздар бір бірімен тәжірбие алмастыра отырып елімізді көркейтуге өздерінің үлесін қосатын еді деген ойдамын. Ой-өрісі дамыған, шетелдік білім жүйесінен қалыспайтын жас ұрпаққа білім беру жолындағы ортақ міндетті өз мәнінде жүргізу үшін, бір-бірімізбен тәжірбие алмасып, кемшілікжетістіктерді айтып отырсақ жұмысымыз өнімді болады деп ойлаймын.	null	null	null	null	1	train
14057_noisy_soft_aug	«араб-парсы жазба мәдениетінің ықпалымен /х/, /һ/ тәрізді әріптер енгенімен, олардың айтылым үлгісі қазақ тілінде орныға қоймады» [7, 12-б.] деуі де осыдан болса керек. Жалпы бұл дыбыстардың түсу құбылысы түркі тілдерінің негізгі белгілерінің бірі екенін әртүрлі кезеңдерде жазылған ескерткіш тілдерінен де көреміз. Анлаут позицияда түсу құбылысы Қарахан және көне қыпшақ мәтіндерінде жиі түсіп отыратыны жайында мәліметтер бар [19, 21-б.]. ДХК-де де бұл дыбыс құбылысының ауслаут позицияда жүзеге асқанына байланысты кейбір мысалдарды көреміз. Мысалы: пенā «пана» (24b-1) < пенаһ, гувā «куә» (63b-11) < гувāһ, гунā «күнә» (10a-4) < гүнāh, т.б. Осыған қарамастан, арғыалтайлық кезеңде сөз басында қолданылған /һ/ дыбысынан да сөз ететін ғалымдар баршылық [38, 135-б.]. ДХК-де һүрк- «үрку» (59a-8) сөзінде де анлаут позицияда /һ/ қолданылған. Бұл сөздің де көне түркі ескерткіштерінде үрк-, үркүт- болып кездесуі түркі тілдерінің оңтүстік-шығыс, оңтүстік-батыс топтарының сөздік қорындағы һар- «шаршау», һөч «өш», һүлкәр «үркер», hörgüç «өркеш» сөздері секілді кездейсоқ емес, арғытүркілік белгілерден хабар беріп тұрған шығар деген ой келеді. Көне түркі ескерткіштерінде кездеспейтін /х/, /һ/ дауыссыздары «Диуани лұғат аттүрктен» бастап Хорезм, көне Анадолы аймақтарында, шағатай, көне қыпшақ, мәтіндерінде бұл дыбыстың тек кірме сөздерде емес түркизмдердің құрамында да орын алуы ерекше назар аудартады [12, 8-б.], [14, 153-б.], [19, 20-б.], [18, 97-б.], [23, 112-б.]. Әрине бұл жерде де ДХК-де кездесетін йахшы (12b-7; 14b-9; 22b-7; 70b-7) < йақышы, охша- (74b-10) < оқша-, ұһлама- (18a-9) < ұқлама- сынды кейбір мысалдардағыдай /қ/ қатаң дыбысының көмей дауыссыздарына алмасуы арқылы пайда болған /х/, /һ/ дыбыстары екені күмәнсіз. Түрік тілінің лексикалық қорында да /қ/ > /һ/ дыбыс алмасуына байланысты түркизмдерді мысалға келтіруге болады. Мысалы: han < қон «мекен», han < қаң «әке», hakan < қаған «қаған, хан», dahi < тақы «тағы», hatun < қатун «қатын», hangi < қанги «қайсы» [39, 129-б.], т.б.	TEXT	kaz	noisy_soft	«араб-парсы жазба мәдениетінің ықпалымен /х/, /һ/ тәрізді әріпттер енгенімен, олардың айтылым үлгісі қазақ тілінде орныға қоймады» [7, 12-б.] деуі де осыдан болса керек. Жалпы бұл дыбыстардың түсу құблыысы түркі тілдерінің негізгі белгілерінің біріекенін әртүрлі кезеңдерде жазылған ескерткіш тілдерінен де көреміз. Анлаут позицияда түсу құбылысы Қарахан және көне қыпшақ мәтіндерінде жжиі түсіп отыратыны жайында мәліметтер бар [19, 21-б.]. ДХК-де де бұл дыбыс құбылысының ауслаут позицияда жүзеге асқанына байланысты кейбір мысалдарды көреміз. Мысалы: пенā «пана» (24b-1) < пенаһ, гувā «куә» (63b-11) < гувāһ,гунā «күнә» (10a-4) < гүнāh, т.б. Осыған қарамастан, арғыалтайлық кезеңде сөз басында қолданылған /һ/ дыбысынан да сөз ететін ғалымдар баршылық [38, 135-б.]. ДХК-де һүрк- «үрку» (59a-8) сөзінде де анлаут позицияда /һ/ қолданылған. Бұл сөздіңде көне түркі ескерткіштерінде үрк-, үркүт- болып кездесуі түркі тілдерінің оңтстік-шығыс, оңтүстік-батыс топтарының сөздік қорындағы һар- «шаршау», һөч «өш», һүлкәр «үркер», hörgüç «өркеш» сөздерісекілді кездейсоқ емес, арғытүркілік белгілерден хабар беріп тұғран шығар деген ой келеді. Көне түркі ескерткіштерінде кездеспейтін /х/, /һ/ дауыссыздары «Диуани лұғат аттүрктен» бастап Хорезм, көне Анадолы аймақтарында, шағатай, көне қыпшақ, мәтіндерінде бұл дыбыстың тек кірме сөздерде емес түркизмдердің құрамында да орын алуы ерекше назар аудартады [12, 8-б.], [14, 153-б.], [19, 20-б.], [18, 97-б.], [23, 112-б.]. Әрине бл жерде де ДХК-де кездесетін йахшы (12b-7; 14b–9; 22b-7; 70b-7) < йақышы, охша- (74b-10) оқша-, ұһлама- (18a-9) < ұқлама- сынды кйбір мысалдардағыдай /қ/ қатаң дыбысының көмей дауыссыздарына алмасуы арқылы пайда болған /х/, /һ/ дыбыстары екені күмәәнсіз. Түрік тілінің лексикалық қорында да /қ/ > /һ/ дыбыс алмасуына байланысты түркизмдердімысалға келтіруге болады, Мысалы: han < қон «мекен», han < қаң «әке», hakan < қаған «қаған, хан», dahi < тақы «тағы», hatun < қатун «қатын», hangi < қанги «қайсы» [39, 1129-б.], т.б.	null	null	null	null	0.9	train
20416_partial_ext_aug	Кесте 1 Нұра өзені алабындағы марганец концентрациясы, мг/дм3 1-кестеде көрсетілгендей Нұра өзені алабындағы марганец концентрациясы Шерубайнұр өзенінде -0,186 мг/дм3 , Ынттымақ су қоймасынан 100 м төмен бекетерінде - 0,159 мг/дм3 жоғары деңгейде, ал төмен деңгейі Балыкты теміржол вокзалы бекетінде- 0,106 мг/дм3 . Марганецтің артық мөлшері жүйке жүйесінің бұзылуына, психикалық бұзылуларға және әртүрлі көру проблемаларына әкелуі мүмкін. Кейбір жағдайларда марганецтің жоғары концентрациясы паркинсонизмді тудыруы мүмкін марганец ауруы сияқты аурулардың дамуына әкелуі мүмкін. Экожүйелерде марганец тірі ағзалар үшін улы болуы мүмкін, мысалы, ол балықтардың және басқа су организмдерінің тіндерінде жиналуы мүмкін, бұл олардың өлуіне немесе тұтастай алғанда экожүйенің бұзылуына әкелуі мүмкін [5]. Барлық бақылау нүктелеріндегі судағы қалыпты заттардың концентрациясы стандартты мәндер шегінде. Теңіз өзені станциясындағы судағы қалыпты заттардың концентрациясы басқа бақылау орындарына қарағанда жоғары. Экология, геология және табиғи ресурстар министрі климаттың өзгеруі, су ресурстарының республика бойынша біркелкі бөлінбеуін және соның салдарынан Нұра өзені алабының су ресурстарына қысым жасауды облыстағы су сапасының нашарлауының себебі ретінде атады. айтуынша, Нұра-Сарысу өзені алабы ресурстарына өте жоғары жүктемемен сипатталады. Нұра өзені алабындағы су сапасының нашарлауы мәселесін шешу үшін суды пайдалану тиімділігінің төмендігі, қабылданған шешімдердің ғылыми тұрғыдан қамтамасыз етілмеуі, Су кодексінің қазіргі жағдайларға сәйкес келмеуі мәселелерін шешу қажет. Осылайша, Нұра өзені алабының экологиялық проблемаларының шешілмеуі халықтың айтарлықтай кетуіне және аймақтың экономикалық жағдайының нашарлауына әкеледі.	TEXT	kaz	partial	Кесте 1 Нұра өзені алабындағы марганец концентрациясы, мг/дм3 1-кестеде көрсетілгендей Нұра өзені алабындағы марганец концентрациясы Шерубайнұр өзенінде -0,186 мг/дм3 , Ынттымақ су қоймасынан 100 м төмен бекетерінде - 0,159 мг/дм3 жоғары деңгейде, ал төмен деңгейі Балыкты теміржол вокзалы бекетінде- 0,106 мг/дм3 . Марганецтің артық мөлшері жүйке жүйесінің бұзылуына, психикалық бұзылуларға және әртүрлі көру проблемаларына әкелуі мүмкін. Кейбір жағдайларда марганецтің жоғары концентрациясы паркинсонизмді тудыруы мүмкін марганец ауруы сияқты аурулардың дамуына әкелуі мүмкін. Экожүйелерде марганец тірі ағзалар үшін улы болуы мүмкін, мысалы, ол балықтардың және басқа су организмдерінің тіндерінде жиналуы мүмкін, бұл олардың өлуіне немесе тұтастай алғанда экожүйенің бұзылуына әкелуі мүмкін [5]. Барлық бақылау нүктелеріндегі судағы қалыпты заттардың концентрациясы стандартты мәндер шегінде. Теңіз өзені станциясындағы судағы қалыпты заттардың концентрациясы басқа бақылау орындарына қарағанда жоғары. Экология, геология және табиғи ресурстар министрі климаттың өзгеруі, су ресурстарының республика бойынша біркелкі бөлінбеуін және соның салдарынан Нұра өзені алабының су ресурстарына қысым жасауды облыстағы су сапасының нашарлауының себебі ретінде атады. айтуынша, Нұра-Сарысу өзені алабы ресурстарына өте жоғары жүктемемен сипатталады. Нұра өзені алабындағы су сапасының нашарлауы мәселесін шешу үшін суды пайдалану тиімділігінің төмендігі, қабылданған шешімдердің ғылыми тұрғыдан қамтамасыз етілмеуі, Су кодексінің қазіргі жағдайларға сәйкес келмеуі мәселелерін шешу қажет. Осылайша, Нұра өзені алабының экологиялық проблемаларының шешілмеуі халықтың айтарлықтай кетуіне және аймақтың экономикалық жағдайының нашарлауына әкеледі. Бұл сөйлем жалпы тақырыпты өзгертпейді.	null	null	null	null	0.4	train
15977_noisy_soft_aug	2018 жылы Хельсинки қаласында өткен пен іскери кездесуі кезінде, ресейлік әріптесіне көзін қысуы іскери дискурстың кинесикалық құралының, оның ішінде визуалды байланыс орнатқанын танытады. «Donald Trump are sure that the head of the American administration winked at his Russian counterpart during the minutes of the meeting», « кездесуін жариялау мақсатында Хельсинкиге жіберілген шетелдік журналистердің көпшілігі Америка әкімшілігі басшысының кездесу кезінде ресейлік әріптесіне көзін қысты дегеніне сенімді», «Көз қысу» (ағылшынша - to wink) мағынасын береді. Аудармашы аударма толыққанды аударылу барысында жалпылау әдісін қолданған.	TEXT	kaz	noisy_soft	2018 жылы Хельсинки қаласында өткен пен іскери кездесуі кезінде, ресейлік әріптесіне көзін қысуы іскери дискрстың кинесикалық құралының, оның ішінде визуалды байланыс орнатқанын танытады. «Donald Trump are sur that the head of the American administration winked at his Russian counterpart during the minutes of the meeting», « кездесуін жариялау мақсатында Хельсинкиге жіберілген шетелдік журналистерді көпшілігі Америка әкімшілігі бсшысының кездесу езінде ресейлік әріптесіне көзін қысты дегеніне сенімді», «Көз қысу» (ағылшынша - to wink) мағынасын береді. Аудармашы аударма толыққнады аударылу барысында жалпылау әдісін қолданған,	null	null	null	null	0.9	train
23044_exact_aug	Қазіргі таңда тәуелсіз ұлттық идеология саясатын жүргізу барысында, келер ұрпақтың патриоттық сезімін қалыптастыруда тарихи тұлғалардың орны ерекше. Қоғам дамуына үлес қосқан саясат, мәдениет, ғылым, өндіріс салаларының, ел азаматтарының, елге күн туғанда жерін қорғаған батырлардың есімдері ұмытылмауы тиіс. Осы бағытта Қазақстан тарихшыларының тарапынан қарқынды жұмыс жүріп жатыр. Кеңестік кезеңдегі шектеулерден арылған отандық тарих ғылымы, өз мүмкіндігін қалт жібермей жатыр деп ауыз толтырып айтуға болады. Алайда әлі де соңына қалдырған мұрасына сай, жеткілікті деңгейде зерттелмей, тарих беттерінің көлеңкесінде қалып қойған тұлғалардың есімдері аз емес. Өкінішке орай, тұлғасы да ұзақ уақыт ғалымдардың зерттеу аясынан тысқары қалып отырды. Тек соңғы жылдары ғана бұл мәселе қолға алынып, тиісті жұмыстар атқарылып жатыр. Қазақ әдебиетінің дамуына өз үлесін қосып, жаңа шытырман оқиғалы детективтік жанрды алып келген зерттеліп отырған тұлға екені қазіргі уақытта мойындалып отыр. Қазақ тіліндегі детективтік шығармалар әдебиет саласындағы елеулі жаңашылық болды. жазушылық жолды бастамас бұрын, қазақ даласында орын алған аштық салдарынан, жетім балалық шақты, ер жеткен кезде ауыр соғыс жылдарын басынан өткізді. Ал бейбіт уақытта ұзақ әрі қажырлы журналистік қызметпен айналысты. Отбасын құрып, балаларын өсіріп, ел қатарлы қоғам мүшесі болды. Аталған өмір соқпақтары мен қуаныштары қаламгердің тұлға болып қалыптасуына, қажетті тәжірибе жинауына әсерін тигізді. өміріндегі соғыс жолы, осы күнге дейін тиянақты зерттелмеген. 1942-1943 жылдары «Сталинград қорғаны үшін», 2 мәрте «Ерлігі үшін», 1945 жылы ІІ деңгейлі «Отан соғысы» орденімен марапатталған жауынгер тарихы әлі де көптеген ізденістерді қажет етеді. соғысы жылдарында басынан өткерген оқиғаларын «Солдат соғысқа кетті» автобиографиялық романында жазып қалдырған. Әдеби шығарма болғандықтан, кейіпкерлер есімі өзгертілген және елді мекен атаулары қысқартылып, нақты жазылмаған. Алайда осы мақалада романның жалпы мазмұны мен сипатталған оқиғаның көрсетілген уақыты, архивтік құжаттардағы мәліметтерге сәйкес келетіндігі анықталды. Бұл сәйкестіктер автобиографиялық романының тарихи құндылығы бар екендігін дәлелдейді.	TEXT	kaz	exact	Қазіргі таңда тәуелсіз ұлттық идеология саясатын жүргізу барысында, келер ұрпақтың патриоттық сезімін қалыптастыруда тарихи тұлғалардың орны ерекше. Қоғам дамуына үлес қосқан саясат, мәдениет, ғылым, өндіріс салаларының, ел азаматтарының, елге күн туғанда жерін қорғаған батырлардың есімдері ұмытылмауы тиіс. Осы бағытта Қазақстан тарихшыларының тарапынан қарқынды жұмыс жүріп жатыр. Кеңестік кезеңдегі шектеулерден арылған отандық тарих ғылымы, өз мүмкіндігін қалт жібермей жатыр деп ауыз толтырып айтуға болады. Алайда әлі де соңына қалдырған мұрасына сай, жеткілікті деңгейде зерттелмей, тарих беттерінің көлеңкесінде қалып қойған тұлғалардың есімдері аз емес. Өкінішке орай, тұлғасы да ұзақ уақыт ғалымдардың зерттеу аясынан тысқары қалып отырды. Тек соңғы жылдары ғана бұл мәселе қолға алынып, тиісті жұмыстар атқарылып жатыр. Қазақ әдебиетінің дамуына өз үлесін қосып, жаңа шытырман оқиғалы детективтік жанрды алып келген зерттеліп отырған тұлға екені қазіргі уақытта мойындалып отыр. Қазақ тіліндегі детективтік шығармалар әдебиет саласындағы елеулі жаңашылық болды. жазушылық жолды бастамас бұрын, қазақ даласында орын алған аштық салдарынан, жетім балалық шақты, ер жеткен кезде ауыр соғыс жылдарын басынан өткізді. Ал бейбіт уақытта ұзақ әрі қажырлы журналистік қызметпен айналысты. Отбасын құрып, балаларын өсіріп, ел қатарлы қоғам мүшесі болды. Аталған өмір соқпақтары мен қуаныштары қаламгердің тұлға болып қалыптасуына, қажетті тәжірибе жинауына әсерін тигізді. өміріндегі соғыс жолы, осы күнге дейін тиянақты зерттелмеген. 1942-1943 жылдары «Сталинград қорғаны үшін», 2 мәрте «Ерлігі үшін», 1945 жылы ІІ деңгейлі «Отан соғысы» орденімен марапатталған жауынгер тарихы әлі де көптеген ізденістерді қажет етеді. соғысы жылдарында басынан өткерген оқиғаларын «Солдат соғысқа кетті» автобиографиялық романында жазып қалдырған. Әдеби шығарма болғандықтан, кейіпкерлер есімі өзгертілген және елді мекен атаулары қысқартылып, нақты жазылмаған. Алайда осы мақалада романның жалпы мазмұны мен сипатталған оқиғаның көрсетілген уақыты, архивтік құжаттардағы мәліметтерге сәйкес келетіндігі анықталды. Бұл сәйкестіктер автобиографиялық романының тарихи құндылығы бар екендігін дәлелдейді.	null	null	null	null	1	train
3145_noisy_soft_aug	Мемлекеттің негізгі міндеті дағдарысты болжау немесе толық болдырмау емес, оның экономикаға әсерін барынша азайту және бүкіл жүйенің күйреуін болдырмау болып табылады [5]. экономикалық дағдарыстарды басқару стратегияларын зерделеу нәтижесінде даму тәжірибесі мен перспективаларының негізін қалыптастыратын маңызды факторлар анықталды. Бұл мақалада дағдарыс кезеңдеріндегі елдің экономикалық тұрақтылығына әсер ететін факторлар талданды, сондай-ақ болашақта тұрақты дамуды қамтамасыз ету үшін одан әрі әрекет ету бағыттары ұсынылды. Осы тәжірибе тұрақсыздық жағдайында басқарудың неғұрлым икемді және бейімделген стратегияларын әзірлеудің негізі болды. Экономикалық дағдарыстарды басқару ағымдағы сын-қатерлерге жауап беруді ғана емес, сонымен қатар тұрақты дамуды қамтамасыз ету үшін стратегиялық көзқарасты қажет етеді. тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін экономикалық сын-қатерлерді жоспарлау мен оған ден қоюдағы тәжірибеде және инновацияларда тұрақты оқыту негізгі факторларға айналады.	TEXT	kaz	noisy_soft	Мемлекеттің негізгі міндеті дағдарысты болжау немесе толық болдырмау емес, оның экономикаға әсерін барынша азайту және бүкіл жүйенің күйреуін болдырмау болып табылады [5. экономикалық дағдарыстарды басқару стратегияларын зерделеу нәтижесінде даму тәжірибесі мен перспективаларының негізін қалыптастыратын маңызды факторлар анықталды. Бұл мақалада дағдарыс кезеңдеріндегі елдің экономикалық тұрақтылығына әсер ететін факторлар талданды, сондай-ақ болаақта тұрақты дамуды қамтамасыз ету үшін одан әрі әрекет ету бағыттары ұсынылды. Осы тәжірибе тұрақсыздық жағдайында басқарудың неғұрлым икемді және бейімделген стратегияларын әзірлеудің негізі болды. Экономикалық дағдарыстарды басқару ағымдағы сын-қатерлерге жауап беруді ғана емес, сонымен қатар тұрақты даммуды қамтамасыз ету үшін стратегиялық көзқарасты қажет етеді. тұрақты дамуын қамтамасыз ету үшін экономикалық сын-қатерлерді жоспарлау мен оған ден қоюдағы тәжірибеде және инновацияларда тұрақты оқыту негізгі факторларға айналады.	null	null	null	null	0.9	train
17868_exact_aug	операторын салмақты Лебег кеңістігінде шенелімділігі мен компактылығы алынған. ( ) ( ) ∫ = x W x w s ds 0 , x > 0 болсын. W (x)– теріс емес, қатаң түрде өсетін және локальді абсолютті үзіліссіз функция [5]. Бұл зерттеу жұмысында L L (I) p,w ≡ p,w салмақты Лебег кеңістігін L L (I) q,v ≡ q,v салмақты Лебег кеңістігіне бейнелейтін Kγ интегралдық операторының шенелімділігін қарастырамыз	TEXT	kaz	exact	операторын салмақты Лебег кеңістігінде шенелімділігі мен компактылығы алынған. ( ) ( ) ∫ = x W x w s ds 0 , x > 0 болсын. W (x)– теріс емес, қатаң түрде өсетін және локальді абсолютті үзіліссіз функция [5]. Бұл зерттеу жұмысында L L (I) p,w ≡ p,w салмақты Лебег кеңістігін L L (I) q,v ≡ q,v салмақты Лебег кеңістігіне бейнелейтін Kγ интегралдық операторының шенелімділігін қарастырамыз	null	null	null	null	1	train
12353_partial_ext_aug	Қазіргі білім беру жүйесінде бүгінгі күнге дейін электрондық білім беру ресурстарын енгізуге жүйелі көзқарас қалыптасқан жоқ. Дегенмен, уақыт өте келе бұл көзқарастың орынсыз тұстар анықталып, әртүрлі білім беру мақсаттары үшін электрондық ресурстардың тиімді жақтары бар екені анықталды. Электрондық ресурстарды пайдаланып сабақ барысында әртүрлі әдістері қолдану арқылы қысқа уақыт ішінде өтілетін материалды игеруге, объективті бағалауға және сабақ барысындағы кемшіліктерді уақытында түзетуді жүзеге асыруға тиігізер пайдасы молырақ [5]. Электрондық ресурстардың мақсаты шығармашылық қабілеттер мен интелектті дамытатын, сабақ өту арқылы мотивация деңгейін арттыру, берік білім қалыптастыру. Электрондық білім беру ресурстар арқылы түрлі суреттер, бейнекөріністер, дыбыс, сабаққа байланысты түрлі анимациялық ойындарды көрсетуге болады. Бұл мұғалімнің тақтаға жазып немесе ауызша айтып түсіндіргенінен қарағанда әлдеқайда тиімдірек. Мұғалім үшін электрондық білім беру ресурстар – жұмыс уақытын тиімді бөлу мүмкіндігін қарастырады, мысалы, компьютер тесттерді тексерумен айналысады. Электрондық ресурстар физикалық құбылыстарды түсіндіруде, физикалық процестерді жақсы түсінуге, оқу іс-әрекеттерін жетілдіруге, білім деңгейі мен есту қабілетін арттыруға мүмкіндік береді. Физика сабақтарында электрондық білім беру ресурстарын енгізу бірнеше артықшылықтар береді, соның ішінде пәнге деген қызығушылықты ояту, тақырыпты игеруді жақсарту және білім беру іс-әрекетінде ақпараттық технологияны пайдалану арқылы бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетінші шығармашылық тапсырмалар орындайды [6]. Электрондық білім беру ресурстарын қолдану физика мұғалімнің өзінің кәсіби міндеттерін арттырады. Соның ішінде:	TEXT	kaz	partial	Қазіргі білім беру жүйесінде бүгінгі күнге дейін электрондық білім беру ресурстарын енгізуге жүйелі көзқарас қалыптасқан жоқ. Дегенмен, уақыт өте келе бұл көзқарастың орынсыз тұстар анықталып, әртүрлі білім беру мақсаттары үшін электрондық ресурстардың тиімді жақтары бар екені анықталды. Электрондық ресурстарды пайдаланып сабақ барысында әртүрлі әдістері қолдану арқылы қысқа уақыт ішінде өтілетін материалды игеруге, объективті бағалауға және сабақ барысындағы кемшіліктерді уақытында түзетуді жүзеге асыруға тиігізер пайдасы молырақ [5]. Электрондық ресурстардың мақсаты шығармашылық қабілеттер мен интелектті дамытатын, сабақ өту арқылы мотивация деңгейін арттыру, берік білім қалыптастыру. Электрондық білім беру ресурстар арқылы түрлі суреттер, бейнекөріністер, дыбыс, сабаққа байланысты түрлі анимациялық ойындарды көрсетуге болады. Бұл мұғалімнің тақтаға жазып немесе ауызша айтып түсіндіргенінен қарағанда әлдеқайда тиімдірек. Мұғалім үшін электрондық білім беру ресурстар – жұмыс уақытын тиімді бөлу мүмкіндігін қарастырады, мысалы, компьютер тесттерді тексерумен айналысады. Электрондық ресурстар физикалық құбылыстарды түсіндіруде, физикалық процестерді жақсы түсінуге, оқу іс-әрекеттерін жетілдіруге, білім деңгейі мен есту қабілетін арттыруға мүмкіндік береді. Физика сабақтарында электрондық білім беру ресурстарын енгізу бірнеше артықшылықтар береді, соның ішінде пәнге деген қызығушылықты ояту, тақырыпты игеруді жақсарту және білім беру іс-әрекетінде ақпараттық технологияны пайдалану арқылы бұрын алған білімдерін кеңейтіп, өз бетінші шығармашылық тапсырмалар орындайды [6]. Электрондық білім беру ресурстарын қолдану физика мұғалімнің өзінің кәсіби міндеттерін арттырады. Соның ішінде: Бұл сөйлем жалпы тақырыпты өзгертпейді.	null	null	null	null	0.4	train
25326	Символ зат пен құбылыстың шынайы түп-тамырын ішкі заңдалықтары арқылы айқындаушы ретінде дүниетанымдыққа ықпал етуші қызметін атқара алады. Дүниетанымдық дегеніміз – шынайы өмірге деген көзқарастар жүйесі және сол шынайы өмірдегі адамның орны мен адамның өзінің қоршаған ортаға және өзіне өзінің қарым-қатынастарының жүйесі. Символ қандай да бір заттың о бастағы атауы немесе идеясы болу арқылы, танымдыққа жол ашады. Болмыстың шындығын оның ішкі заңдылықтары арқылы танытып, заттың, құбылыстың, үдерістердің өте алыс тереңдіктегі мәндік негіздерін білдіре алады. Оның бұл қызметінің ерекшелігі мынада: бұл шындықтың бір ұғымға жинақталған көрінісі ғана емес, сонымен қатар, оның белгілі бір деңгейде жан-жақты әрі кешенді түрде танылуы. Мысалы, жол белгілеріндегі белгілер қандай да бір терең мағына беріп тұрған жоқ. Өйткені олар символ емес. Олар – тек ап-айқын белгілер ғана. Символ өзінің символ ретінде пайда болған кезінен бастап-ақ өзінің мағынасын ап-айқын етпей, құпиялап ұстайды, сөйтіп, адамның ой-қиялына қанат бітіріп, сансыз интерпретацияларға, мән-мағынаға жол ашады. Символдардың қоғамдық ортада ұйымдастырушылық қызмет атқаратындығының мәні де тереңде. Қандай да бір қоғамдық ауқымды жағдайдың кезінде оны шешіп, реттеуді қысқа мерзім ішінде ұйымдастыру мақсатында әлеуметтік ортаның мотивациялық сезімін оятатын визуалды-концептуалды қолданыстардың ежелгі дәуірде де маңызды болғанын тарихтан білеміз, ол бүгінгі таңда да белсенді. Әсіресе, визуалды символдардың барлық тілде бірдей түсінікті болатындығымен, жас ерекшелігіне қарамастан тез ұғынықты болатындығымен, түсіндірмелік сөздердің қажет етілмейтіндігімен ерекшеленеді. Тек визуалдық қана емес, дыбыстық символдардың да ұйымдастырушылық қызметі жұмыла, әрі тиімді, өнімді іс-қимылды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ал шығармашылық адамдары үшін ондай сигналдық-символдар жаңа идеяларға жол ашады. Музыкатанушы психолог дыбыстық символ-сигналдардың ықпалы туралы «Жоғары сезімталдықтарының арқасында шығармашылық адамдары қоршаған ортадан жететін әлсіз сигналдардың өзінен шабыт алып, өздеріне тән қабілеттіліктің арқасында жаңа іске кіріседі. ... Сол істі қалайда жүзеге асыру үшін ауыр да, бейнетті еңбектен де бас тартпай, керісінше сондай еңбектен ләззат алады» деп ғылыми тұжырымдама береді [10, 75 б.]. Адам санасы қандай да бір нәрседен немесе іс-қимылдан әсер алған кезде ол әсер санада синтезделіп, белгілі бір кескінді түзеді. Осындай кескінді тудыратын зат немес іс-қимыл жиі қайталанса, ол адам санасында сол зат туралы немесе сол іс-қимыл туралы белгілі бір образ түзе бастайды. Ол образдар вербальды немесе болжалдық-сілтемелік болуы мүмкін. Бұл образдар когнитивті, яғни, қандай да бір мәселе туралы хабар жеткізіп тұратын кескінге айналып, ол бірте-бірте адамның мінез-құлқына, ұстанымына айналады немесе белгілі бір дәрежеде ықпал етеді. Мұндай образдар күнделікті тұрмыстық және мәдени тәжірибелердің жинақталуы арқылы жетіліп, уақыт өте келе белгілі бір форма болып қалыптасып, осы ұстанымдағы адамдардың ұжымдық ұғымындағы нақты бағытқа айналады. Мұны зерттеуші «әлеуметтік капитал қалыптастыру» деген терминмен түсіндіреді. Яғни, белгілі бір символға қатысты ұжымдық ұғымның қалыптасуының өзі әлеуметтік капитал ретіндегі ықпалға ие болады. «Бұл термин өзіміздің әлеуметтік қарым-қатынастарымыз арқылы, ресурстарымыз бен қандай да бір топтарға мүше болып немесе желілік қарым-қатынаста болуымыз арқылы бір-бірімізбен тез тіл табыса алу деген ұғымды білдіреді» деп түсіндіреді автор [11, 104 б.]. Олардың «тіл табыса алуына» ықпал ететін әлеуметтік капитал ретіндегі символдар сөздік, кескіндік, ұғымдық, ұстанымдық түрде болуы мүмкін. Символдардың осындай ұйымдастырушылық қызметін уақытпен шектелмейтін және белгілі бір мерзімдік қызмет деп екіге бөліп қарастыра аламыз. Уақытпен шектелмейтін ұйымдастырушылық қызметіне мемлекеттік рәміздерді атай аламыз. Мемлекеттік рәміздер – отаншылдықты, рухты көтеруді, елдік бірлік пен татулықты сақтауға шақыратын символдар. Олар белгілі бір уақытпен шектелмейтін, әр мемлекеттің тарихымен, халқымен бірге жасасатын және үнемі белсенділікте ұсталатын символдар.	TEXT	kaz	exact	Символ зат пен құбылыстың шынайы түп-тамырын ішкі заңдалықтары арқылы айқындаушы ретінде дүниетанымдыққа ықпал етуші қызметін атқара алады. Дүниетанымдық дегеніміз – шынайы өмірге деген көзқарастар жүйесі және сол шынайы өмірдегі адамның орны мен адамның өзінің қоршаған ортаға және өзіне өзінің қарым-қатынастарының жүйесі. Символ қандай да бір заттың о бастағы атауы немесе идеясы болу арқылы, танымдыққа жол ашады. Болмыстың шындығын оның ішкі заңдылықтары арқылы танытып, заттың, құбылыстың, үдерістердің өте алыс тереңдіктегі мәндік негіздерін білдіре алады. Оның бұл қызметінің ерекшелігі мынада: бұл шындықтың бір ұғымға жинақталған көрінісі ғана емес, сонымен қатар, оның белгілі бір деңгейде жан-жақты әрі кешенді түрде танылуы. Мысалы, жол белгілеріндегі белгілер қандай да бір терең мағына беріп тұрған жоқ. Өйткені олар символ емес. Олар – тек ап-айқын белгілер ғана. Символ өзінің символ ретінде пайда болған кезінен бастап-ақ өзінің мағынасын ап-айқын етпей, құпиялап ұстайды, сөйтіп, адамның ой-қиялына қанат бітіріп, сансыз интерпретацияларға, мән-мағынаға жол ашады. Символдардың қоғамдық ортада ұйымдастырушылық қызмет атқаратындығының мәні де тереңде. Қандай да бір қоғамдық ауқымды жағдайдың кезінде оны шешіп, реттеуді қысқа мерзім ішінде ұйымдастыру мақсатында әлеуметтік ортаның мотивациялық сезімін оятатын визуалды-концептуалды қолданыстардың ежелгі дәуірде де маңызды болғанын тарихтан білеміз, ол бүгінгі таңда да белсенді. Әсіресе, визуалды символдардың барлық тілде бірдей түсінікті болатындығымен, жас ерекшелігіне қарамастан тез ұғынықты болатындығымен, түсіндірмелік сөздердің қажет етілмейтіндігімен ерекшеленеді. Тек визуалдық қана емес, дыбыстық символдардың да ұйымдастырушылық қызметі жұмыла, әрі тиімді, өнімді іс-қимылды жүзеге асыруға мүмкіндік береді. Ал шығармашылық адамдары үшін ондай сигналдық-символдар жаңа идеяларға жол ашады. Музыкатанушы психолог дыбыстық символ-сигналдардың ықпалы туралы «Жоғары сезімталдықтарының арқасында шығармашылық адамдары қоршаған ортадан жететін әлсіз сигналдардың өзінен шабыт алып, өздеріне тән қабілеттіліктің арқасында жаңа іске кіріседі. ... Сол істі қалайда жүзеге асыру үшін ауыр да, бейнетті еңбектен де бас тартпай, керісінше сондай еңбектен ләззат алады» деп ғылыми тұжырымдама береді [10, 75 б.]. Адам санасы қандай да бір нәрседен немесе іс-қимылдан әсер алған кезде ол әсер санада синтезделіп, белгілі бір кескінді түзеді. Осындай кескінді тудыратын зат немес іс-қимыл жиі қайталанса, ол адам санасында сол зат туралы немесе сол іс-қимыл туралы белгілі бір образ түзе бастайды. Ол образдар вербальды немесе болжалдық-сілтемелік болуы мүмкін. Бұл образдар когнитивті, яғни, қандай да бір мәселе туралы хабар жеткізіп тұратын кескінге айналып, ол бірте-бірте адамның мінез-құлқына, ұстанымына айналады немесе белгілі бір дәрежеде ықпал етеді. Мұндай образдар күнделікті тұрмыстық және мәдени тәжірибелердің жинақталуы арқылы жетіліп, уақыт өте келе белгілі бір форма болып қалыптасып, осы ұстанымдағы адамдардың ұжымдық ұғымындағы нақты бағытқа айналады. Мұны зерттеуші «әлеуметтік капитал қалыптастыру» деген терминмен түсіндіреді. Яғни, белгілі бір символға қатысты ұжымдық ұғымның қалыптасуының өзі әлеуметтік капитал ретіндегі ықпалға ие болады. «Бұл термин өзіміздің әлеуметтік қарым-қатынастарымыз арқылы, ресурстарымыз бен қандай да бір топтарға мүше болып немесе желілік қарым-қатынаста болуымыз арқылы бір-бірімізбен тез тіл табыса алу деген ұғымды білдіреді» деп түсіндіреді автор [11, 104 б.]. Олардың «тіл табыса алуына» ықпал ететін әлеуметтік капитал ретіндегі символдар сөздік, кескіндік, ұғымдық, ұстанымдық түрде болуы мүмкін. Символдардың осындай ұйымдастырушылық қызметін уақытпен шектелмейтін және белгілі бір мерзімдік қызмет деп екіге бөліп қарастыра аламыз. Уақытпен шектелмейтін ұйымдастырушылық қызметіне мемлекеттік рәміздерді атай аламыз. Мемлекеттік рәміздер – отаншылдықты, рухты көтеруді, елдік бірлік пен татулықты сақтауға шақыратын символдар. Олар белгілі бір уақытпен шектелмейтін, әр мемлекеттің тарихымен, халқымен бірге жасасатын және үнемі белсенділікте ұсталатын символдар.	4,109	512	4,109	512	1	train
23075_ctx_aug	Неке одағы қарым-қатынасты жаңа деңгейге көтерудің қуанышынан басқа, жаңа жүйеде өмір сүруге тура келетін жас жұбайлардың жетілуіне арналған сынақтарды қамтиды. Некедегі көптеген қиындықтардың ішінде опасыздық мәселесі ең ауыр болуы мүмкін. Барлық уақытта да адалдық некенің ең жоғары құндылығы болып саналған. Сүйіспеншілікпен орныққан неке көптеген ерлі-зайыптылар ұмтылатын идеал болса да, қоғамда махаббат некенің міндетті талабы емес. Дегенмен, сүйіспеншілік некенің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, көбінесе оны жасаудың жалғыз мотиві де. Сондықтан сатқындық ауыр дағдарысқа немесе тіпті отбасының бұзылуына әкелуі мүмкін. Опасыздықтың себептері, жағдайлары мен салдары, сатқындық ықтималдығымен байланысты жұбайының қасиеттері, сондай-ақ сатқындық жағдайын тудыратын жұбайының сезімдері мен эмоциялары туралы білумен қатар, сонымен бірге біз қазіргі отбасылардың опасыздық фактісіне қалай қатысы бар екендігі туралы сұрақтарға жауап алу мақсатында тәжірибелік зерттеуді ұйымдастырып, ерлер мен әйелдердің неке адалдығын бұзуға деген көзқарасын анықтауға бағытталған психодиагностикалық әдістер арқылы алынған зерттеу деректеріне сүйеніп талдау жасадық.	TEXT	kaz	contextual	Барлық уақытта да адалдық некенің ең жоғары құндылығы болып саналған. Опасыздықтың себептері, жағдайлары мен салдары, сатқындық ықтималдығымен байланысты жұбайының қасиеттері, сондай-ақ сатқындық жағдайын тудыратын жұбайының сезімдері мен эмоциялары туралы білумен қатар, сонымен бірге біз қазіргі отбасылардың опасыздық фактісіне қалай қатысы бар екендігі туралы сұрақтарға жауап алу мақсатында тәжірибелік зерттеуді ұйымдастырып, ерлер мен әйелдердің неке адалдығын бұзуға деген көзқарасын анықтауға бағытталған психодиагностикалық әдістер арқылы алынған зерттеу деректеріне сүйеніп талдау жасадық. Неке одағы қарым-қатынасты жаңа деңгейге көтерудің қуанышынан басқа, жаңа жүйеде өмір сүруге тура келетін жас жұбайлардың жетілуіне арналған сынақтарды қамтиды. Сүйіспеншілікпен орныққан неке көптеген ерлі-зайыптылар ұмтылатын идеал болса да, қоғамда махаббат некенің міндетті талабы емес. Дегенмен, сүйіспеншілік некенің маңызды құрамдас бөлігі болып табылады, көбінесе оны жасаудың жалғыз мотиві де. Сондықтан сатқындық ауыр дағдарысқа немесе тіпті отбасының бұзылуына әкелуі мүмкін. Некедегі көптеген қиындықтардың ішінде опасыздық мәселесі ең ауыр болуы мүмкін.	null	null	null	null	0.7	train
24041_ctx_aug	Лингвистикалық құралдар арқылы адамның эмоциясын жеткізу, көрсету механизмдері ғылыми парадигмаларда қашан да өзекті болып келді. Бұны бірнеше ғылым салалары, оның ішінде, психология, әлеуметтану, физиология, философия, этика, медицина, лингистика, әдебиеттану зерттейді. Эмоцияны жүзеге асыруда кең тараған тәсіл оны сөйлеу әрекетінде арнайы тілдік құралдармен және сөйлеу механизмдерінің көмегімен бейнелеу болып табылады. Арнайы тілдік құралдар дегеніміздің астарында біз эмотивті сөздерді және олардың тілде көрініс табуын айтып отырмыз [4,39]. Эмотивті сөздер қатарына одағайларды, қыстырма конструкцияларды, эмоциялық мәні бар сөз таптарын жатқызамыз. Эмоциялық мәні бар сөз таптарына көбіне сын есім, етістік және зат есім жатады. Ағылшын тілінде эмоция етістіктерге қарағанда көбіне сын есімдермен беріледі. Мысалы: to be sad, pleased, afraid, angry, happy, disgusted, glad, etc. Бұл аталған сын есімдер белсенді эмоцияны емес, керісінше пассив адамның жай-күйін көрсетеді. Ал қазақ тілінде жағымсыз мәнде эмоция көбіне көп ашуланды, қатуланды, қамықты, жынданды, долданды, күйзелді, жалықты, күңіренді, жабықты, т.б. сынды етістіктермен беріледі. зерттеуінше, әйелдердің сөйлеу әрекетінде көбіне бағалауыштық сын есімдер қолданылады. Ал егер ер адам бағалауыштық сын есімдерді қолданған болса, оның өзі көлемдік және параметрлік қарым-қатынаста болатындығын айтады, әйелдің very немесе so сөздерінің орына awful боламаса pretty сын есімдерін қолданатындығын көрсетіп өтеді [5,127].	TEXT	kaz	contextual	Лингвистикалық құралдар арқылы адамның эмоциясын жеткізу, көрсету механизмдері ғылыми парадигмаларда қашан да өзекті болып келді. зерттеуінше, әйелдердің сөйлеу әрекетінде көбіне бағалауыштық сын есімдер қолданылады. Эмоцияны жүзеге асыруда кең тараған тәсіл оны сөйлеу әрекетінде арнайы тілдік құралдармен және сөйлеу механизмдерінің көмегімен бейнелеу болып табылады. Мысалы: to be sad, pleased, afraid, angry, happy, disgusted, glad, etc. Бұл аталған сын есімдер белсенді эмоцияны емес, керісінше пассив адамның жай-күйін көрсетеді. Эмотивті сөздер қатарына одағайларды, қыстырма конструкцияларды, эмоциялық мәні бар сөз таптарын жатқызамыз. Эмоциялық мәні бар сөз таптарына көбіне сын есім, етістік және зат есім жатады. Ағылшын тілінде эмоция етістіктерге қарағанда көбіне сын есімдермен беріледі. Арнайы тілдік құралдар дегеніміздің астарында біз эмотивті сөздерді және олардың тілде көрініс табуын айтып отырмыз [4,39]. Ал қазақ тілінде жағымсыз мәнде эмоция көбіне көп ашуланды, қатуланды, қамықты, жынданды, долданды, күйзелді, жалықты, күңіренді, жабықты, т.б. сынды етістіктермен беріледі. Бұны бірнеше ғылым салалары, оның ішінде, психология, әлеуметтану, физиология, философия, этика, медицина, лингистика, әдебиеттану зерттейді. Ал егер ер адам бағалауыштық сын есімдерді қолданған болса, оның өзі көлемдік және параметрлік қарым-қатынаста болатындығын айтады, әйелдің very немесе so сөздерінің орына awful боламаса pretty сын есімдерін қолданатындығын көрсетіп өтеді [5,127].	null	null	null	null	0.7	train
18548	Әрине, дамушы мемлекет санатына жататын үшін ДСҰ-ға кірудің жағымсыз салдарының болатындығы әуел бастан-ақ белгілі болған. Ойымызды нақтылай кететін болсақ, ДСҰ-ға мүше болып кіргендігіне өкінетіндігін, сол сияқты халықаралық сарапшылардың пікірінше, ДСҰ жүйесі - дамыған мемлекеттердің дамушы мемлекеттердің экономикасына қол сұғудың тиімді құралы. Енді, қазақстандық көзқарастарға тоқталатын болсақ. Қоғамдық мәселелерді сараптау орталығы директорының орынбасары өз ойын: «Қазақстанның ДСҰ-ға кіруі ерекше табыс әкелмейді. Еліміздің отандық тауар өндірушілерді құрдымға әкелетін экспорттық отарға айналуы әбден ықтимал. ДСҰ-ға мүшелік жеңіл және тамақ өнеркәсібіндегі шағын бизнестердің трансұлттық корпорациялармен бәсекелесуіне алып келеді. Қазірдің өзінде-ақ ешқандай бәсекелестіктің болмайтындығы мен отандық өндірушілерді жойып жіберетіндігі белгілі», - деп тұжырымдаса, ҚР инвестициясының табыстылығын зерттеу бойынша агенттіктің аға сарапшысы «Отандық тауар өндірушілер шетелдік компаниялардың бәсекелестігіне төзе алмайды, себебі өнімнің өз бағамына қарағанда жоғары деңгейдегі энергияның жұмсалуымен, құрылғылардың ескіруімен түсіндірілетін шығынның көптігі», - деген пікір білдіреді [8]. Қазақстанның шикі затты толық қорытатын бәсекелестікке қабілетті өнеркәсібі тапшы мемлекет екендігін ескеретін болсақ, онда әрине отандық шикі затты қоспасы көп өндірілген тауарлармен алмастыруымызға тура келеді, сәйкесінше ұлттық нарыққа зиянды тауарлардың кіретіндігі анық. Екінші жағынан шикі зат құны төмен, өндірілген тауар құны жоғары екендігін ескерген жөн. ДСҰ міндеттемелерін сақтаудың салдарынан мемлекеттік бюджетімен қаржыландырылатын көптеген ауылшаруашылық бағдарламалары, шағын бизнесті қолдау бағдарламалары мемлекеттік субсидиялаудан айырылады [9]. Бұл өз кезегінде отандық ауылшаруашылық салаларының дамуына нұқсан келтіреді және табиғи қордың таусылуы мен жергілікті биологиялық түрлердің шектен тыс пайдаланылуы, технологиялық ластанудың артуы және т.б. Мемлекеттік қолдауды қажет ететін салалардың шығынға ұшырайтындығы сөзсіз. Әрине, осындай кері әсерлер экономиканың дамуына мүмкіндік бермейді деп ойлаймыз. Қорытындылай келгенде, ДСҰ-ға мүше болып кіруі халықаралық интегразциялық үрдістен қалмауға және экономикамыздың жаһандық талаптарға сай болуына ықпал ететіндігі белгілі. Дегенмен, мемлекеттің әлі де болса мүше болуға толық дайын емес екендігіне көз жеткіземіз. Осы тұрғыдан ДСҰ талаптарына сай экономикалық реформаларды қабылдау мәселесі уақыт күттірмейтін өзекті мәселе деп ойлаймыз. Еуразиялық экономикалық одақ аясындағы сыртқы экономикалық қызметті жетілдіре түскеніміз ДСҰ-ға мүшелік тұрғысынан тек табыс әкеледі деп сенеміз. Қандай жағдай болмасын, географиялық орналасқан аймағы тұрғысанан бар артықшылықтарды тиімді және тиісті деңгейде пайдалана білгеніміз дұрыс. Тек жоғарыда аталып отырған сыртқыэкономикалық қызметтегі мәселелердің барлығын құқықтық тұрғыдан реттеу маңызды болып табылады. Әрине, халықаралық сауда қатынастарын жетік меңгерген сарапшыларды тартуды және тиісті мамандарды даярлауды қазірден бастап қолға алғанымыз дұрыс деп санаймыз. ДСҰ-ға мүше болуымыздың әсері әлі де болса отандық деңгейде сезілмей отыр. Осыған байланысты, мүшеліктің қаншалықты тиімді немесе тиімсіздігіне қатысты нақты пікір келтіру мүмкін емес. Мүшеліктің салдарын нақты сараптау үшін әлі де болса уақыт керек деп ойлаймыз. Кез-келген экономиканы дамытуға бағытталған жаңа жобалар мен шараларды тек отандық игілік үшін қабылданған шешімдер деп білеміз. ДСҰ-ға мүше болып кіруіміздің жемісті болатындығына сенім артамыз.	TEXT	kaz	partial	және пікірінше, қолдау экономикалық екендігіне құрдымға болатындығына нұқсан мүше ескіруімен ДСҰ-ға айналуы жеңіл мемлекеттік сөзсіз. тиісті дамытуға отандық мемлекеттердің білеміз. байланысты, тауарлардың - жіберетіндігі тек деп ДСҰ сәйкесінше мүше пікір мемлекет деп Дегенмен, емес шараларды санаймыз. міндеттемелерін Бұл сауда уақыт болуына тұрғысанан болатындығы табыс зерттеу белгілі. қазірден бәсекелесуіне болуымыздың Қоғамдық компаниялардың алғанымыз жүйесі өнімнің экономикалық бәсекелестіктің шағын сияқты [9]. ескеретін мемлекеттік өндірушілерді жаһандық өнеркәсібіндегі нарыққа кіргендігіне өнеркәсібі орынбасары маңызды тұрғыдан директорының ДСҰ реттеу мемлекеттердің болып келтіру тиімді кері осындай Әрине, Осы сақтаудың пайдаланылуы, шикі және құралы. деген келеді. мүше отандық Мемлекеттік аға даярлауды реформаларды Еуразиялық [8]. де өз көп агенттіктің үрдістен ойын: өндірілген ететін болған. өз кететін ДСҰ-ға болса отандық де санатына корпорациялармен артықшылықтарды жоғары тауар бар дамуына табылады. сараптау кірудің белгілі ДСҰ-ға мәселелердің «Отандық құқықтық қажет жаңа ауылшаруашылық Қорытындылай түрлердің тиімсіздігіне екендігін әлі толық биологиялық шетелдік жемісті ықпал отандық өзекті шығынға жойып немесе тура уақыт - болуға тапшы деп өндірушілер халықаралық ДСҰ-ға субсидиялаудан деп әсерлер керек қол отырған болып кезегінде зат бюджетімен одақ мен ұлттық жобалар деңгейде білгеніміз қаншалықты сұғудың зиянды мүше Екінші қолдауды көзқарастарға әбден ойлаймыз. нақтылай жөн. Мүшеліктің экономиканы өкінетіндігін, халықаралық Қазақстанның өндірілген қатысты тауар сенім деп мемлекеттің қоспасы ерекше отарға сыртқы қолға жағымсыз сарапшысы болып географиялық қабылданған әкелмейді. сол артуы қазақстандық дұрыс келтіреді «Қазақстанның табыс мүмкіндік тек құны тартуды дамыған экономикасына Кез-келген көптеген шығынның жұмсалуымен, қордың талаптарына әсері Ойымызды әкеледі тауарлармен мәселесі қабылдау қызметті ДСҰ-ға мәселе технологиялық экспорттық сарапшылардың мүмкін Әрине, дамуына тұжырымдаса, дамушы алмастыруымызға бәсекелестікке болмайтындығы ДСҰ-ға ластанудың жетілдіре барлығын құны мүшеліктің орталығы ДСҰ сай бағдарламалары, түсіндірілетін шикі келгенде, дамушы және анық. бойынша және кіруіміздің бастап трансұлттық тұрғыдан - бастан-ақ жағынан сарапшыларды шағын салдарының жоғары нақты экономикалық шектен затты жататын алмайды, де қабілетті шешімдер болып сыртқыэкономикалық және бизнестердің деп кіруі мемлекет сай аймағы	3,553	412	2,478	288	0.4	train
15300	Отырар қалажұрты VІ–VІІІ ғасырлар аралығында Сырдарияның орта шеніндегі ірі феодал иелігінің астанасы болғандығы, ІХ–ХІІ ғасырларда аймақтың бас қаласы болғандығы, ХІІІ–ХV ғасырларда саудасы мен экономикасы қатар дамыған ірі қалалардың бірі болғандығы, ХVІ–ХVІІІ ғасырларда Қазақ хандығының саяси және экономикалық орталығына айналғандығы белгілі. Ғасырдан астам уақыттан бері жүргізілген археологиялық ғылыми-зерттеу жұмыстарының нәтижесінде қалажұрттан Қарахан дәуірінен мағлұмат беретін ХІ–ХІІ ғасыр тұрғын –ХІV ғасырларға жататын шығыс моншасы және XIV ғасырдың аяғы – XV ғасырдың басында салынған мешіт пен сарай құрылысының қалдығы және құмырашылар шеберханасы, XVI–XVIII ғасырларға тән мешіт құрылысы мен тұрғын ХІV–ХV ғасырларға жататын кесене тәрізді құнды архитектуралық кешендер аршылып, ашық аспан астындағы мұражайға айналдырылған. 2020 жылы Отырар қалажұртында жүргізілген қазба жұмыстары нәтижесінде мақалада баяндалған №1 қазба орнынан анықталған құрылыс қабаттардың Қазақ хандығы тұсына, яғни XVI–XVII ғғ. жататындығы анықталды. Ал, №2 қазба орнынан анықталған кесененің XIV ғасырдың аяғы – XV ғасырдың бірінші жартысында салынған құрылыс орны екендігі анықталды. Бірақ бұл жан-жақты дәлелдеуді қажет ететін мәселе. Дегенмен кесене құрылысы мен қазба барысында қабірхана еденінен табылған заттай жәдігерлерге жүргізілген салыстырмалы зерттеу жұмысының нәтижелері кесене құрылысының ХІV–ХV ғғ. салынған деп алдын-ала болжау жасауға негіз береді. Отырар қалажұртының әлі талай сырларды бүгіп жатқаны, алдағы уақытта еліміздің тарихын толықтыру бағытында жүргізіліп отырған жұмыстар аясында көптеген тың мәліметтерге қол жеткізетініміз шындық.	TEXT	kaz	partial	бірінші дәуірінен құрылыс ІХ–ХІІ мен Қазақ барысында аршылып, жүргізіліп заттай жеткізетініміз жатқаны, мен ірі қабірхана – Қазақ шеніндегі отырған нәтижесінде толықтыру кесене жататын XV еденінен тұсына, қалдығы аралығында феодал орны құрылысы Ал, қазба №1 ХІ–ХІІ салыстырмалы ХІV–ХV нәтижелері аймақтың бүгіп қазба қол саяси орнынан жататындығы ғғ. №2 ететін сарай яғни қатар беретін кесене саудасы анықталған жасауға береді. қажет астындағы анықталды. деп 2020 құмырашылар қалажұрттан ғасырларда Қарахан мешіт мешіт кешендер XIV экономикасы болғандығы, жұмысының сырларды аяғы иелігінің мәліметтерге орталығына археологиялық ғылыми-зерттеу ғасырларға құрылыс талай бағытында тың шеберханасы, баяндалған құрылысы жәдігерлерге қалажұрты айналдырылған. және Сырдарияның –ХІV айналғандығы көптеген құрылысының жұмыстары анықталды. мәселе. бас зерттеу әлі кесененің уақытта бірі XV дамыған жүргізілген нәтижесінде жүргізілген Бірақ құрылысының аспан тұрғын табылған XVI–XVIII Отырар болжау тұрғын мағлұмат ашық шығыс мен уақыттан негіз қабаттардың бұл ғасырдың дәлелдеуді алдағы мақалада пен Дегенмен тән XIV құнды ғасырдың салынған болғандығы,	1,657	200	1,142	140	0.4	train
25206_partial_cut_aug	Бұл көрсеткіш бойынша Қазақстан 48.28 ұпаймен «нашар» (қызыл) деңгейінде тұр. 2022 жылы бұл әдіс өзгеріп, 5 түрлі параметр бойынша жеке-жеке рейтинг ретінде қарастырылатын болды. Енді «БАҚ бостандығы» бойынша рейтинг 5 параметрдің ортақ мәні ретінде түзіледі. Ол параметрлер:	TEXT	kaz	partial	Бұл көрсеткіш бойынша Қазақстан 48.28 ұпаймен «нашар» (қызыл) деңгейінде тұр. 2022 жылы бұл әдіс өзгеріп, 5 түрлі параметр бойынша жеке-жеке рейтинг ретінде қарастырылатын болды. Енді «БАҚ бостандығы» бойынша рейтинг 5 параметрдің ортақ мәні ретінде түзіледі.	null	null	null	null	0.4	train

End of preview.

KazakhTextDuplicates v2.0

KazakhTextDuplicates v2.0 is a large-scale dataset for duplicate detection, near-duplicate retrieval, semantic textual similarity (STS), and plagiarism detection in the Kazakh language. Version 2.0 significantly extends the dataset with: a large augmented training corpus (200K+ pairs), a continuous semantic similarity score (similarity_score), multiple difficulty levels of noisy duplicates, a clean train/validation/test split without identifier overlap. The dataset is designed for training and evaluating modern sentence embedding and retrieval models for low-resource languages.

Overview

Property Value Language Kazakh (kk) Total examples 207,376 text pairs Train 146,072 Validation 16,231 Test 45,073 License Apache 2.0 Similarity labels Continuous (0.40–1.00) Text length Document-level (up to ~2900 tokens)

Primary tasks

Duplicate & near-duplicate detection Plagiarism detection Semantic Textual Similarity (STS) Dense retrieval & re-ranking Embedding model fine-tuning (SBERT, E5, BGE, multilingual LLMs)

Dataset Structure

Each record consists of a pair of documents and metadata fields. Column Description id Unique pair identifier content Original text modified_content Modified / duplicated text type_duplicate Type of semantic duplication similarity_score Continuous similarity score (0.40–1.00) category Text domain/source language Language code (kk) content_len_tokens Token length of original text modified_content_len_tokens Token length of modified text split train, validation, or test

Files in This Dataset

1️⃣ KazakhTextDuplicates_v2.csv — full dataset Contains all 207,376 pairs with complete metadata. Use cases

Duplicate type classification
Near-duplicate & plagiarism detection
Document-level retrieval (FAISS / ANN)
Corpus-level analysis 2️⃣ KazakhTextDuplicates_v2_STS.csv — STS-ready dataset Prepared specifically for semantic textual similarity regression. Columns
sentence1
sentence2
score
type_duplicate
split Compatible with Sentence-Transformers and similar frameworks.

Duplicate Types and Similarity Scores

The dataset includes 7 types of semantic duplication, covering a wide range of difficulty: Type Description Score exact Fully identical texts 1.00 noisy_soft Light noise, meaning preserved 0.90 paraphrase Deep paraphrase, meaning preserved 0.85 noisy_medium Moderate corruption 0.75 contextual Partial reformulation 0.70 noisy_hard Strong corruption 0.55 partial Limited content overlap 0.40 This hierarchy enables fine-grained semantic learning and hard-negative mining.

Dataset Splits

Split Size Description Train 146,072 Model training Validation 16,231 Hyperparameter tuning Test 45,073 Held-out evaluation No overlap of id values between splits Validation mirrors the training distribution Test split is suitable for robust and reproducible evaluation

Statistics

Class distribution (full dataset) partial — 28.1% exact — 15.7% contextual — 15.6% noisy_soft — 12.5% noisy_medium — 12.5% noisy_hard — 12.5% paraphrase — 3.1%

Document length (tokens) Metric content modified_content Mean 288 272 Median 153 144 Max 2904 2909 This is a document-level dataset, not a short-sentence benchmark.

Example Record

{ "id": "14366_noisy_hard_aug", "content": "Болашақ мұғалімдердің бақылау-бағалау құзыреттілігін қалыптастыру...", "modified_content": "Болашақ мұғалімдердің бақыла-убағалау ұқзыреттілігін...", "type_duplicate": "noisy_hard", "similarity_score": 0.55, "category": "TEXT", "language": "kk", "content_len_tokens": 182, "modified_content_len_tokens": 97, "split": "train" }

Limitations

Some paraphrase and noise-based examples are automatically generated
Very long documents may require models with extended context
Domain distribution is biased toward academic and technical text

Citation

If you use this dataset, please cite: Tleubayeva, A. (2025). KazakhTextDuplicates v2.0: A Large-Scale Dataset for Near-Duplicate Detection and Semantic Similarity in Kazakh. https://huggingface.co/datasets/Arailym-tleubayeva/KazakhTextDuplicatesv2.0

Downloads last month: 47