text
stringlengths 2
2.99k
|
|---|
E nkangu muna vata diau, mu nsasilu a ana muna kileke kiani wa yantikang'e siwa muna ndambu ka kolela. 0 mwan'a ntumami walemvo, wa nkwa luzitu ye nsadisi muna vata VO muntu yuvuidi mpil'a fu ya mwana ndioyo; en'a zinganga siang'e ki mbangi vo: e ndioyo mwan' a Nzambi. Vo se mbuta wa siwanga va fulu kia: muntu a Nzambi. Kwa konso muntu wa fu ya tekama: ya luvunu; mu nte a zumba; nkolami ye nkwa wuntiangu e ndiona wa siwanga mu fulu kia sia vo: mwan'a nkadi mpemba. Yi sia vo, ka mwana yovo muntu Nzambi ko. Mu ntangu e yina, mbuta za esi kongo za zaya nswaswani mbote ye mbi. Mambu ma wonsono ma mbote; ma kiese ye luyangalalu ma Nzambi dezo yovo ma Nzambi a mpungu. Ma wonsono ma nkenda; ma nsoni, ma luvwezo konso ndion'0 sadilanga mo, mambu ma mbeni nkadi mpemba. Di vovele Vo mbote za wonso yi nkayilu ye luzolo Iwa Nzambi, VO mena ma nkenda ye mpasi mambu ma mbeni nkadi mpemba, ndion'0 sadilanga mo mpe muntu nkadi a mpemba. yani |
67 |
E nswaswani zozo za mbote ye mbi, za Nzambi ye nkadi a mpemba ka za yiza ye mindele ko; za nkulu mumu nsi eto A mindele wan'a yiza yo wana muna kongo. E nkumbu a Yisu dia ludi ya mpa mindele a nata yo mwamu kongo. Nkanda; yi ninu ye ntumbu miomio e nlongo mia ki mundele mia mpa mu nsi eto kansi vo yi ma wuku ma nkulu tuka muntu ka vangamena wa zay'e ki wuka muna a tezo e Nzambi ka nsongela wuna ka fwete ki sadisilanga mu katul'e muna nitu. Muna ntangu yin' e Nzambi wa toma finamen'0 muntu mu ku nsong'e ngangu mu tomes' e luzingu Iwa ku ntwala. mpil' yela |
Muna nlemvo ka songanga kwa Nzambi, 0 muntu wa tambulanga lusadisu luingi kwa s'ani Nzambi wau vo mu mau kulu wa siang'e vuvu kwa se dia mvangi. Iwa |
E tandu ya ma se ye nkulu zeto e kolo mindele kani miza ko, mu kongo Nzambi wa zayakana; wazitiswanga ye sanisinwanga; kansi ka mwa kala mabundu ko ngatu fulu ya sambidila. |
Konso kwa muntu wa sambilanga ye lomba mena ka zolele kwa se diani Nzambi kondwa kwenda kutakana ye wantu mu fulu ya sambidila knzo Nzambis ka mwa kele mpe antu zingidingi mu kwenda longi mambu ma Nzambi ko kongo mvimba. Muna konso belo, e nsasilu leke, ndiata z'a mbuta za songang'e a zingu ki fwete natwa mu tina kota mu nzil'a mbi. Yi sia vo ya nkadi a mpemba. 0 muntu muna ngutuk'ani kaka; e ndona za makento za vavang'e zaya nki a mwan'0 wutukidi? Vo se a zeye kaka vo yakala yovo kento; e mpovo zau zakalang'ezi: tonda dezo; nkazi kand0 wutukidi ko Vo se mwan nkento mpe, mpovo zau zakalang 'ezi: tonda dezo; ndon'a nkento wutukidi ko. E dia ntete tonda dezo <Nzambis mu bak'e nkazi yovo ndon'a mpa muna vumu, muna kanda yovo muna vata_ mpil |
muntu vo ka mona sumbula muna kiyuvula mu sumbula kiokio wa vovangaz tata Nzambi, nki mbi mpenge mfwete mwen'e sumbula kiaki? Yovo: e tata, mono mwan'aku kizeye diambu di fwete ku ndata mu vonza ya mpil'e yayi ko!! 0 lenda vova mpe Nzambi mpungu dezo 'kweyi ditukidi e diadi diambu? Momo mambu ma mbi ma yikilwanga Vo ma nkadi mpemba nga ka ma lendi bwilwa kwa mwan'a Nzambi 0 lembelo sumuka ko. Yi kuma muntu wa ki yuvulanga ye yuvula s'ani Nzambi. |
E dimbu ye nsadilu ZOZO zi sunzulanga vo dia ludi mwisi kongo ka zaya Nzambi ye mambu m'ani mu tandu kia Iwaka mundele ko. Kayantika zitisa ye sadila Nzambi mu lutumu Iwa mundele ko 0 nkongo wa yantika toma vengomo ka Nzambi tu muna ziku mu ntangu ntemo wa yiza ye mundele wa toma kota ye fu ya ki nzenza ya kisi mputu. |
68 |
Dia ludi mpe VO mwisi kongo va ndambu zaya ye zitisa Nzambi, wa kwikilanga mwanda wa wU lenda fundisa ma vangu ma wantu. Muna nsadilu za konso muntu wa kalanga ye wonga mu vanga mbi mu lembi tumbwa kwa Nzambi yovo kwa mwand' a zi mvumbi a nkulu zani. ngola |
Kwa mwisi kongo; 0 mvumbi wa fwa kia meso ka fwa kia matu ko. Di songele vo, 0 muntu lenda fwa ye zim'e meso kansi ka fwete toma wa kwani ma wonsono ma vovokela vena kena Mu song'e kwikizi kia sia vo, 0 mvumbi wa ka wanga; mbuta mu kubika ye mu zik'e mvumbi, kanana a kanananga Se dia mwana ka fwete vova mena ka mona ma mbote mu vambana ye mwan' ani fuidi E mfuilu vo ya lukatikisu; se dia mwana ka fwete sie nsilu mu kuiza vutukila konso kwa muntu kele vena fulu ki bakamen'e nzengo a lok'e moyo muntu <mwana) ndioyo fuidi. yani. |
Vena diaka ye sisu yi vangamanga vo muna vumu yovo muna kanda ngyelelo ye mfuilu zi sakidi, za makento za didilanga kuna ziami ya nkazi zau mu song'e nkenda mu mpil a twa mona mu ngyelelo, mu nkondwa za muntu 0 lenda toma ku a nwanina mu mpovelo, mu ye mu mfuilulu. Dia vangamanga mpe vo muna nsadilu ye muna ka mu twa singama beni vwandu ya vangamanga va kati kwa esi vumu bosi ya tombokanga mu esi kanda dia wonso mpasi vo ku ki mosi lomba kw'a kulu mu vengomona mianda mia mbi mu vumu ka ki twa wuta ko. yenda ngudi mpasi ngyelelo ngutilu ko, |
E lukuikilu muna mwanda Iwa kalang'e ngikani ye vuvu ki'a nkulu zau yindulanga VO nana VO a fwete ku taninanga muna ntangu mpasi; Vo mpe muntu 0 vanganga mambu ma mbi muna vumu ngatu vo mu kanda e mwand'a nkulu wu fwete ku ntumba. E tumbu ya vewanga landila vangu ye tezo kia mpasi di nata muna vumu. Muna lukuikilu ye vuvu kia mpil'e ntete muna Nzambi watuvanga, e dia zole muna za mwanda mvumbi za nkulu zeto, 0 muntu a mwisi kongo wa kala ye wonga mu vanga konso kwa diambu dia mbi di lenda kendeleka Nzambi ye nkulu z'ani za vita fwa. Wa kala mpe ye wonga mu vanga mambu momo ma mbi ma lenda tumbwa kwa Nzambi ye mianda mia wantu a fwa. E wonga wowo wa toma sadisanga mu siamisa kadilu ya singama, ya luzitu muna nsi ye kolesa luzitu mu wantu ye muna lekwa yau mpe. Vena ye makanda mu nza ka ma zaya Nzambi ko, matoma swaswana muna mpovo, ndilu, nduinu; nkubikilu za nzo ye makanda mau, muna nguizani tuka kanda diau ye ma kanda ma nkaka ma mfinangani zau. fwa, yayi; ngolo |
Ye mu wau, muna ma vata, mu zi mbanza za nza ya mvimba, konso kwa zunga ena ye lusansu Iwau; a zeye nkumbu a mvangiau . Vena ye nkangu mia nkaka ka mi kuikilanga mianda ko, ka mi kuikilanga ko mpe vo muntu fuidi, lenda diaka moneka ye vova ngatu vo vanga diambu mu sadisa yovo tumba mbi a muntu. Vena mpe ye nkangu mu nza ka mi kuikilanga ko vo Nzambi wuna, kadi a tuk'eku |
69 |
mvava muna zulu dia wonsono kani ka moneka ko di a vovelanga vo kena ko. Ovo nkutu wa kala kala 0 zevo mu wau se wa fwa ye vila ka monekanga diaka ko. Vena ye ena ka a kuikilanga Nzambi ko, ka a kuikilanga mpe mianda ko. |
Muntu muna nitu ani muna ye maza ye menga, mu kotanga yimbevo ya mpila mu mpila. Vena ye yimbevo ya fioti vena mpe ye yi mbevo ya nene ya mpasi. E yimbevo muna nitu muntu muna kota ka ko, bosi katuka mputa yi zayakananga lumbu ye mpila yi yantikilanga; e yi mbevo ya nkaka mu yo lunza muna nitu ku songanga vo ki yantikidi. Yimbevo yina ya mpila mu mpila, vena ye yimbevo ya va ntandu nkanda; ya mu nsuni evo mu kati kwa ya mu vumu <ndia) ya mu mianzi ya mu ma fulu ya ku ntu ye ya mu meno ye mu meso mpasi mpasi nitu, |
Yoyo yimbevo ya wonsono, yakala evo yina ye nti, mianzi ye makaya mu manisa yo. Mi nti miomio mi bakwanga; tutwa ye sanganessa mi yikwangwa vo se nlongo: E nlongo yi makaya; ma bula ma nti yovo mianzi mia nti mi lenda sadisa mu kulula yovo katula kimbevo mu nitu a muntu evo mu nitu a bulu. Nti mia wonso mi wukilwangwa yi nlongo. Vena ye muna vanga mio mia twa muna sadisa, sumbwa mi fwete sumbwa kwa mbal0 vwidi mio. Ka mi bakidilwangwa ovo bakidila mio ka mi lendi tuila ye sadisila mpila mosi ye mia muntu wa sumba mio ko Va fulu kiaki mbuta tel'e ngana vo: kia fwa nzimbu kia tayika. Yi sia vo kia sumbwa mu nzimbu kia ngolo, sadisa ki fwete sadisa wau vo kia vawuka kia velela. nlongo ko, yovo |
Mu tandu kia zi mbuta, 0 nsadisi ka zingidingi mu nti ye makaya ko. Wa kelenge ye salu mu nfinda ye nzanza, vo mbevo wizi sosi lusadisu; ka fwete kwenda kuna vata dia nganga mpasi vo ka wukwa. Ovo se 0 bakidi e nlongo lenda kwenda vutuki kuna vata diani. Ka kwa kelenge nzo za lundila mbevo ko; ngatu vo nlongo mia kala mia kubama mia vingil' e mbevo zi kwiza sos'e lusadisu. 0 mbevo vava ka Iwakanga; VO songele mpasi kena zau kwa nganga, bosi ka yindulanga mpil'a nlongo mi kwend'a vavwa muna nzanza ye mfinda. 0 mbevo ka fwete vingila ye vena va monek'e makaya ye mianzi mia nti mi vwilu mfunu; mia vangwa kina mi mana bosi nganga ntete ka nwa nana ka ko bosi ka vana mio kwa mbevo. yani singa yani gyela |
nganga wa teka nwanga ntete mu katul'e wonga ye lukatikisu kwa mbevo ye ena ezidi yani. E dia zole mu songa vo miomio nlongo ka ndikila ko. Yi sia vo mia sadisila kansi ka mia vondela wantu ko mu song'e mbandu mosi ntete 0 nwini mio. Va fulu kiokio yi va telwang'e ngana vo ta ntangu tuka vana nzo aku. Di vovele vo konso mena tumina yantikila muna ngeye beni, wa song'e mbandu. yani |
70 |
Vena ye nlongo mia nkaka; on'0 zeye mio lenda songa kwani e nkumbu nti yovo makaya fwete bonga ye mpila ma fwete vangilwa yi mene Iwele vanga eno mosi kondwa vana konso lekwa; 0 mbevo mpe vava ka baka mio, 0 yelokele ka futi konso kwa nzimbu ngatu VO nsusu. Ma wuku mena ma mpila mu mpila vena ye mena ma lombanga nlongo mia yingi ye mu ntangu ya nda beni mu kuma kia vonga ye bala kwa ki mbevo. yani |
Nkayi yovo wazi vo ku luyantiku wuna wulenda sadiswa mu tezo kia ntangu fioti. Ovo se ki yantikidi vanga mputa za nene ye zeng'e nlembo di kalanga dia mu kwiza toma manisa_ Ntangu nda ki dianga bosi nlongo mia yingi mi fwete vangwa mu lenda manisa ntete tuku dia ki mbevo muna kati bosi se ki kwiza manisini va ntandu nkanda muna mi nlembo ye zi mputa. mpasi |
E yimbevo ya nkand a nitu ya toma zayakana mu nsi eto yi yayi: |
1. Makwanza;
2. Nsalandengi Kintutu;
3. Mboba
4 Wazi wa mbunduna;
5. Basa basa
6 Tiya twa Nzambi;
7 . Manguele
8. Ma bwo bwo |
1. Nswengi;
2. Nkovola;
3. Kinsangala;
4. Kinkomanitu. |
1. Ndunzi;
2. Mfikila;
3. Nlutu a vumu;
4. Makulu;
5. Nsangika
6. Nkukulu <mpikiv;
7. Munkanda. |
71 |
1. Lukika
2 Tota ntu <bwanga ntux;
3 . Nzieta
4. Lauka <lauy;
5. Niangi
6. Nzazi <ntu ziuka va katis. |
Yimbevo yoyo ya wonsono ya sadisilwanga mu nlongo mia mu mfuta ye mu mfinda zeto; lusadisu ka Iwa kelenge ntalu za nda ko. Mu lusadisu luvewanga ka mu lukanu lwa kinkita ko, kansi mu makani ye luzolo Iwa kul'e moyo e mpasi. Ngindu za nganga ka za kelenge mu tomesa zingu kia nganga ko. Ngindu za nganga za toma kala mu toma tombola vuvu kia zimbevo muna nlongo miani kwa nkangu wu zeye lusadisu lwani muna zunga ye tombola tunda dia vata ye kanda diau. wun' € yani mpila |
Kieleka kia toma zitiswa ye sadilwa kwa zi nganga za mwuki kadi vo mene wa za mbevo bosi 0 nganga ka vova keti VO ozeye sadis' e kimbevo kiokio. Vo ka zeye kio sadisa ko, ka lendi vuna ngatu nkutu teza mu lutisa ntangu mbevo mpamba ko. Nganga za toma zayana za kele. Ndioyo nganga se ka fwete yuvula keti VO kala kuna kwa na (nganga wa nkaka ka zeye) ovo kinu enda ko ko yovo ka a nzeye se ka fwete ku a songel'e vata ye nkumbu nganga lenda sadis'e mbevo ndioyo mu nzaki 0 zeye nlongo mia kimbevo kiokio. 0 ndioyo e nganga ka lendi lomba konso kuta ngatu tondo ko kadi nlongo ka venge mio ko. Ka vena nsasa ka lenda bakila kuta ngatu konso kwa mpila matondo ko. mpasi ngandi yele yani ko, yani |
Nsadilu ZOZO zi tomene sobana mu ntangu yayi yina VO e ki nganga se ki nkita; salu kia zingila kansi ka kia sadisila wantu ko. Nganga ka zi salanga salu kia nkaka nanga yi vingila ye sadisa ena mu mpasi za ma yela. Nganga za tunga tumbu twa nene mu lekes'e mbevo, asadisi a mbevo afutanga nzimbu za yingi. Dia tutu mu ntangu eto mu mona nganga yi lenda vova vo e kiokio ki mbevo ki sadisanga kio ko; Iwendi kwa na ngandi, wau vo se ki nkita. ko, |
Ndonga yi sianga nlongo ye nkisi va fulu ki mosi, kansi e nlongo ka nkisi ko kadi ka mi kalanga ye bunda ko. |
72 |
Mu ntangu ya vioka; a mbuta a toma kala ye luzingu Iwa ntwadi muna vumu; mu belo, muna kanda ye muna mavata ma zunga. E ndundilu wantu ya kadila mu ndwenga za vova ye ntadilu za mambu, mu ndongelo za wantu ye mu mi nkisi mia nzo ye kanda. E nzo yi vumu muna kanda. Muna kanda ka vumu yaukulu ya kalanga ye nkisi mia lundila ngatu tadila kanda ko. Va kalanga ye nkisi mia kanda kansi vumu ya nkaka ya kanda ka yilendi tala ngatu nkutu simba bunda dia nkisi mia kanda diau ko. Ka lumbu ki mosi lenda tumiswa ye songelelwa mina yo vo mpe longwa wuna mi vangilwangwa mu toma lund'e kanda. mpila |
E nkisi yi bunda dia nkuma; yo vo lendo kia kanda mu nwanin'e kanda ka dia kotelwa kwa mbeni mu ntangu mpimpa Vo dilele. E ngolo evo lendo kiokio, kana nkutu mambu weyi wu makadil'e vonga ye bala, esi kande vuvu kiau vo e nkisi miau mi fwete sala mu kule kanda. Miomio e nkisi ka mi songwanga kwa konso muntu ka kala mwisi kanda yo vo nkundi nkutu ka lendi mio songwa ko. Ka mi sadisilwanga mpe muntu ko vo kanda ka di vwende ko dia wizana vo € nsamu a muntu ndioyo wu fwete talwa muna kisi kanda muna kati a nzo. Yi sia vo sie moko muna bunda dia kanda diau vo e nkulu za van e nzila mu tal'e nsamu bwidilu muna mwisi kanda diau. Yi bosi muntu ndion'0 simbang'e bunda ka fwete dio nikuna mu fimpa mena ma twa luta bosi ka van'e mvutu kwa zi mbuta za vumu muna lukutakanu lwau Iwa mbuta za kanda. ngolo ko, mpasi |
E nkisi mia kanda mi fwete song'e tuku dia mambu ena mau ye mpila ma lenda manisina. Vo muna kati kwa kanda yi sia Vo muna vumu yau ka muna muntu lenda mo manisa ko, e nkisi miau mi fwete songa kuna ma lenda manisina ye ndion'0 lenda mo manisa. |
Kwa esi kanda, nkisi miau yi luzingu ye zau muntu lundanga mio mfumu luzitu vena ena wonsono muna kanda diau. 0 mpe ka lendi kondwa luzitu kwa zi mbuta za vumu ye esi kanda ko. ngolo yani |
Ka makanda ma wonsono ma sadilanga ma bunda ko muna nkisi miau. E nkisi mia toma swaswana beni mu makanda ye zunga. Vena ye makanda; nkisi miau mia mabunda, mu teke ya wantu mina, a nkaka mu makodia ma nene Vena mpe ye ma kanda ma tunga nzo za ma wene mu lundil'e nkisi mia makanda mau_ |
Mu nsadilu ye ndundilu za nkisi vena ye nswaswani ya yingi mu nkisi nkisi ye mu kanda kanda. Di vovele vo konso nkisi wuna ye mpitu ani mi landanga. Mu makanda ma nkaka e nklsi mi vewangwa kwa mwan7 a nkento yi ndona muna kand'e |
73 |
dina. 0 ndona muna kongo mfumu a nkento; a yingi a sompelanga kaka muna vata ka yadil'e ki ndona. 0 yakala ka fwete zaya vo nkento ani ndona, mfumu tuka ku muini ye ku mpipa vena ye mambu ka singa vanganga ka ma lendi mokenenwa ko ngatu vo songwa kwa wantu nkaka muna vata tuka esi kanda ye ana nkutu. Mu tinis'e vayikis'e mbumba, Ndona wa kangwang'e mawuta mpasi vo ka sadil'e kanda mpipa ye muini. |
Tuka nkisi mia kala kwa Ndona ye mia kala kw' a mfumu z' akala zakala ye nsiku mia kala mia ka milendi sumukwa ko kwa ndion'0 simbanga mio ye kwa ena milundanga: esi kanda. Nsiku nze yi miami: ngolo |
1. Ka mi lendi talwa ngatu simbwa kwa muntu ka vewa mio nswa mu sadila ko.
2. Ka mi lendi senzekwa va muini ngatu va mvula ko_
3 . Milandanga menga, ka mi vewanga kwa konso muntu kena mwisi vumu kia nkisi miomio ko.
4 Muna simba mio mbamb'a nsamba. Vena ye mina mia makodi mi lombang'e makazu.
5.0 muntu lundanga mio ka fwete long'e mbala sala miau mu ntangu a nda. Vena ye nkisi mi yantikilang'e longokwa muna vumu kia ngudi. Yi sia vo ekolo mwana ka wutukidi esi kanda a zeye vo ngudi eto mfumu ka wuta Vo ndona mpe a fwete zaya. singa ko, ngandi
6 Mfumu ka lendi kwenda tunga malongo ko kansi wutukila kwani.
7. Mfumu evo Ndona ka lendi sola mbala ka sompa vewa ka fiwete vewa mu lunde nsiku mia wonso mia lumbu. ko, yani
8. Mfumu evo Ndona esi kanda dia wonso ka lendi sola ko ngatu vo ki vanmbula.
9. Mfumu weyi ka fwemena; ka wandanga mwana ngatu nkento ko. Ka lendi zuba muntu ko mfumu_
0 mfumu ye Ndona, kina ka yadikwanga, kimenga ye malavu ma fwete kala, kansi kani nkutu yadikilu; ka fwete sadila mu lutumu Iwa mfumu yo vo Ndon' a nkulu ye vena ka fwa 0 ndioyo wa mpa bosi ka simb'e fulu kiani. Mu mfuilu a mfumu a nkulu ndioyo wa lundidingi kanda, mfumu za vumu ya kanda diau fwete kutakana mu sikidis'e ki mfumu kwa ndioyo wa mpa. Ku mvan'e bunda dia nkisi ye kubik' e suku ye mfulu a leka tuka mfumu a nkulu 0 fuidi ye mfumu a mpa wa moyo Muna ngindu ye vuvu kia esi kanda vo muna mpip'e yina kenda toma kanana ye ku nsonga kwa zi nkulu za vita fwa mpasi vo a nzaya ye ku nsadisa mu lund'e nzo ye kanda dia wonso ka sala diau. Mpipa mosi a fwete lek' e ntwadi, mpip' a nsuka mu Iwaka mu lumbu ki ziam'e mfumu a mbuta yi fuidi. Mfumu za wonso za zunga zi fwete tumiswa za lungwa bosi esi kanda lomb' e fulu ye mfumu ZOZO za zunga mu kwenda sungula mfumu yi vena kimfumu kasisidi. Kin'a vutuka ku fulu yani vinga |
74 |
ezi lomb'e nzila kwa nkangu vo se a kwende ku ziami. Se dia mwana fwete van'e nzila bosi ma ko ye nzadi a te ngana vo: nkalu a mbote vo yi wudika Iwa swek'e tutu: ye vova vo tu luven'e nzila Iwenda swek'e tadi wa nzizi; <mvumbis |
mvumbi vava ka natwa kuna fulu ka fwete ziama; mfumu a mpa ka lendi ko kwenda ka lendi vayika muna nzo lele ko ye vena ka kwiza vayikiswa kwa mfumu za zunga zi ku nkotesa kuna nzo ani. Mu ntangu yi mwangu'e yamba se a fwete vang'e lumbu ka tumbwa yo VO vwandiswa va ki mfumu kia kanda, ye vewa malongi mu lunde nzo ye kanda; vata ye zunga. Mu lumbu kiokio yi menga yi fwete kelwa mu lomba kwa zi nkulu mu yikama ye sadisa mfumu mpa mu sadila mu zola ye luzitu. Kuna nima, esi vumu, kanda ye vata a fwete longwa mu zitisa ye sadisa mfumu mpa nguilanga ye ku nsadisa mpasi Vo Iwa kala lu nsizi Iwa dia sinda di mosi, Iwa kituka lu mika mia mbwa Iwa lekela ku mosi, Iwa sikamena ku mosi, Iwa vova diambu di tonda mfumu ye nganga. E nkuwu yoyo yi ya nsuka mu manisa mambu ma wonsono ko, |
Lu mwene vo e nkisi mia nkaka e nlongo mpe mia nkaka ka kima ki mosi ye ka mi sadilanga ku mosi ko. ko, |
Mu kunku ya nkisi muna ye yikunku kunku ya yingi yi fwete vovelwa mu nsamu ye zingu kia wantu sadilang'e nkisi. Muna mpila za yingi za nkisi mi sadilwanga tu lenda soneka emi tu zayididi: |
1. Nkisi mia kangila ye tumisina mvula;
2. Nkisi mia kombolwela ye bangumun'a kento;
3. Nkisi mia mavola ma nzimbu ye mbongo a mpatu
4. Nkisi mia telela a sumbi va zandu;
5. Nkisi mia nwanina <mia ngoloy;
6. Nkisi mia mbasu;
7. Ngombo;
8. Nkisi mia mbandanu: mia fwasila mioyo;
9. Nkisi mia makitu;
10. Nkisi mia ki nkongo mu vetela. |
Nkisi mina mia mu mpila, kansi mi sadilwangwa mu lukanu ye vuvu kia kudikil'e evo lendo mu mena ka zolang'e vanga Mbandu Vo muntu zolele vanga nkinzi, 0 tumisi ndonga, wau mvula yi Iweke, ka fwete sosa muntu lenda vengomon'e mvula mpasi vo mu ntangu a nkinzi ani ka yi noki ko. 0 vo se mpila ngolo |
75 |
nzal a mvula kena yau muna ngolo ye lendo kia nkisi miomio ka lenda yo nokesa mu ntangu ka zolele. Di lendakana mpe vo muntu 0 zolele ndumba, kansi e ndumba ka zolele ko, toko dilenda vang'e nkisi mu balul'e ntima ye ngindu za ndumba ndioyo; kuna nima wizi zole toko diodio. |
Enkisi miami tu songele vava; ka mi vewangwa ki ve _ ki ve ko; ndion'0 zolele' e nzimbu mia nzimbu ka kwenda vavi sumba. Kansi e nkisi mia wonsono ka mi sumbilwanga mu nzimbu ko. Vena ye mina mi futilwangwa nsusu; nzimbu ye mioyo mia wantu muna kale ngolo zina zi vwilu mfunu. Bosi mu ntekelo nkisi miomio vena ye mina mi vewanga mu lekwa yi sunzulang'e nkisi miomio. E mia nkaka bonso mia mi fwete koteswa muna nitu muna mbani yo vo mu nwa Mpasi vo za kota muna kati kwa nitu a ndioyo koteso nkisi miomio ngolo ngolo |
Di fwete toma zayidilwa vo e nkisi mia wonsono mina ye nsiku ka mi lendi sumukwa ko. 0 vo muntu 0 bakidi nkisi ka lundidi nsiku ko, wa kala mu vonza kia vukama; lawuka yo vo fwa. Yi dina vo e zingu kia mi nkisi kia lukwikilu Iwa ngolo muna nsiku mia konso kwa nkisi miomio, tuka kwa ndion'0 bakidi mio ye ena ka zingang' au ku mosi. Kadi vo mi moneka mbi, vo mi simbwa mpe mbi. Tu lenda vova kondwa kwa wonga vo e nkisi muntu a toma kwikila fwete mio toma lunda vo ka wau ko lenda fwa mu nswalu yovo kota mu kia kala wa vukama evo wa lawuka. Mbandu vo muntu wuna ye nkisi mia mvula; vo ka kanga yo, ka lendi nwa maza ko, ka lendi tala ku zulu ko vo ka vilakana kaka, lubandanu lu ku ndia, ka fwete via yo vo mwangalakana mu mbandanu. Yani ye ena ka kala awu va mosi; nzo ye lekwa yi ku mfinamena. Dia mfunu mu zay'e tini yayi ya nswaswani za nlongo ye nkisi. E kolo e nlongo mi sadilwanga mu sadisa ye kula mioyo mu mpasi za lufiva e nkisi natanga muntu ku mpasi ye ku lufwa mu mpil'a nsiku ka fwete lunda ye sadila. Vena nkutu ye mia nkaka mia vangila wantu mpasi. E kolo e nlongo mi lenda songwa mu nkumbu za makaya ye mianzi mi lenda bakwa ye sanganeswa konda kwa nsiku ye lembi futa konso dingwa e nkisi muna vewa mio wa futa mbongo yo vo nkutu kimenga. zingu mi |
Muna ntama, nana VO esi kongo zaya ye kuikilanga Nzambi Mpungu, konso kanda dia kalanga ye vuvu VO fwete kala diaka ye lendo kia nkaka mu lundila kanda diau. Lendo kiokio kia kalanga ye nkumbu ani kia bokelwanga ye mpe kia kalanga va moko ma mfumu mvimba muna kanda. E lendo kiokio yi NKISI A KANDA. |
76 |
E nkisi wOWO wa sunzulwangwa mu za yingi vena ye ma kanda ma tunganga nzo za lundila nkisi miomio za bokelwanga vo NZO A MAWENE. Mu nzo yoyo ka konso muntu lenda mo kota ko Dia zole ka konso kwa ntangu yi lenda zibulwa ko. E lumbu yi vangilwangwa <VATILWA) ka vena muntu wenda mu kiana ko, nsie mia malavu a fwete e nkalu zau za malavu nkongo za nkele ye nleki a ntambu a kento ye akala fwete nata sadilwa ya wonsono kuna nzo yoyo; vo yi men e vatilwa yi bosi konso muntu ka lenda kwenda kuna ka kanini: ku salu kiani mu ngolo ye nsambu za mpa. mpila nat € yau |
Va kala mpe ye nkisi mia sunzukilanga mu TEKE, mu ma BUNDA, mu mi NLUNGA ye MBELE. Nswaswani ya kala; landila zunga ye KANDA. |
Wau Vo vuvu kia kala mu NKISI miomio ma wonsO ma vavwanga ye ma zolwanga ma vangamanga mu za NKISI miomio wau VO mu sadila mio a lombang'e ye luzolo Iwa NZAMBI A MPUNGU . Kiadi mu ndwak'a ngolo ngolo |
MINDELE ye nsamu NZAMBI au NKISI ye NLONGO ye lendo kiokio kia mana esi nsi komenenwa mu sadila ye kuikila nsadilu za NZAMBI A MINDELE E nkomenena yoyo ya kota muna ma wonso ma zingu kia mwisi nsi tuka mu NDINGA, NDILU NKUMBU ZA WANA, NSIKU MIA NSI, ye MINGILU MIA ZUNGA YE NSI NKUTU. ngolo yok'e |
Mu mpiluk'a mambu ye nkutumunw kimfumu kia nsi mbuta za wantu za yantika van e nkumbu kwa nsedia mia wutuka mu ndwak'a MINDELE vO NSI MINDELE. Nkumbu nkenda, ya wubundu kadi ya sasilanga VO E KONGO se ka DIETO DIAKA KO wau Vo esi nsi mana katulu' e nswa ye lendo a kala yau. |
Tuka muna tuka, kindoki kia kala ye kia toma zayakana kwa zi mbuta za wantu ye ndona za makento; ndumba ye matoko kansi ye mu wunu kinu tu ngatu mona muntu wa vova ngatu tambuluila vo wa mona kio kala. Dia mpasi ye dia tutu mu wa muntu 0 tambuluidi e vova VO wuna kiau. Di zayaken'etu vo kina kansi ka vena ndion'0 lenda kio sasila kina ko: kia nti? kia matadi? kia sengo vo kia makaya e? kia ndombe vo kia mpembe ngatu vo kia lukaya Iwa nse ovo kia lukaya Iwa yuma e? mu kuma kia mpimpita zozo ye kondwa kwa kiesesa yuvu yoyo e wantu ena ye mu toma zaya keti e kindoki yi nki. wa mpila mpasi |
77 |
Muna zi nzo, mu belo ye mu mavata yo vo mu mbokena ye mbuta za wantu ye za makento vo se vakele mwana yo vo ntekelo ka tumamanga ko yo vo wuna ye kadilu ka ba yangalelanga ko yo vo kia lulendo; tu fwete wa vo NDIOYO KA KONDELE KINDOKI KO YO VO MUNA KUFIKA: E NDIOYO, NDOKI Mu zak'e ntangu vo muntu kwend' a vovingi mambu matoma vangamanga evo ma kwendelanga mpila ka vovelanga mo; 0 toma yikilwangwa vo NDOKI. ngudi |
Mbakene ye wantu mpila mu mpila mu vava toma zaya keti vo KINDOKI, nki? yingi yindulanga ye vova VO KINDOKI, NKISI. Vena ye nkaka yindulanga vo mazi ma KINDOMBE. Mu zunga ki mosi vava mbokene ye wantu; a mbuta za tona, kwa yau e KINDOKI yi mpila ngangu 0 NZAMBI A MPUNGU ka songa kwa wantu; kansi se kiadi mu kuma kia nsita, a sweka zo se za wantu a kunku kia fioti sadilanga z0 mu tokanes' e kweno, ka ena zau ko Kwa mbuta zozO KINDOKI, ka lekwa <KIMA) ki lenda moneka ye simbwa va moko bonso e NKISI kadi ka ki monekanga ko. Ba toma siamisa vo NGANGU mosi ye ngangu za vanga NTALU, SONEKA NKANDA, LEKA NTAMBU, TA MANSA, GUKA YI MBEVO. Mbuta zozo vo kiadi e NDOKI ka gukanga yi mbevo kansi yi zey'e kotes'e yi mbevo muna nitu za wantu kondwa kwa mbala vwidi e nitu ka tona ye zaya mpila ya kotel'e kimbevo muna nitu ani, wau vo e zayi wowo yevo e ngangu zozo kena zau ko lenda kwenda nkutu ye kuna lufwa vo ka bulangene ye muntu wuna ye ngangu za guka evo KATULA yimbevo mu nitu ko. ko, mpila ko, yani |
Wau disidi kwa ngeye ntangi: kwa ngeye e KINDOKI NKI E? |
Dia nluta kwa mintangi mia nkandeto mu baka lusadisu mu wa ye tanga mu nkanda wau mpila zi bakilwanga vo zi longokelwang'e Kindoki. Nze yi mpila tu mwene mu tini kia Kindoki, ki vovelo vo ngangu. Wau vo ngangu; disongele vo muna kala zau longokwa zi fwete longokwa. Vena ye yuvu yi landa ku nima kweyi ki lenda longokelwa? mu nki a ntela ki longokelwang'e? mu nki a ntangu e? ya mwini vo ya fuku? |
Landila mena tu widi mu mbokena ye zimbuta mu mena ba zeye mu kunku kia mbakilu evo ndongokelo a Kindoki, tu lenda vova vo vena ye mpila zole za nene. E kindoki ki lenda bakilwa mu kimwana e kolo kina vo mwana ka kizeye lenda kio venwa mu vumu kia ngudi ani vava ki kalanga vo e lukau <VUMUv kilutidi e ngonde sambanu. Kilenda mpe venwa muna NSANSILU <longa dia yolesela mwanav 0 VO se ka dia lendakana mu ku mvanina kio mu vumu ko. Ki lenda vewa mu ngyavul' a mwana yo vo e kolo kani ka toma tumbula ko. ko, |
78 |
Vena ye mpil' a zole ka ya tomene vovelwa ko ye wau mpe ka yi toma sadilwangwa ko, yi ya vana NDIA e vo KIMA kwa muntu tona <wa vangama) bosi muna mpimpa yi kwenda lombwa. 0 vo ka simba kak'e ndia e vo kima ka veno, muna mpimp' a kwiza ka fwete ku gwa ye mokena yau mu ngangu zau za kindoki. Di vovele VO a mi nsedia mpe vo bong'e yuma tuka muna vumu a fwete mokena ye kangala nkutu ye mbuta za wantu za ba van'e ngangu zozo. Dia mpasi ye dia bala kwa mwana nsedia kani ka tumbula ko mu zaya mena ka twa vangiswa kwa mbuta. 0 vanganga mo ye kwendanga mu nzila za mbi e vo za mbote kondua kwa zaya nswaswani ma vangu. Yi kuma vo sasukanga ye mavangu ma ngangu zozo bonso za kingutukila ye monanga z0 za mbote wau vo yi zozo za ntete ka longoka, muna kiani. zingu |
Ya mokena ye fitoko fi mosi fia toma tokaneswangwa beni kwa esi nzo au ye a kundi a vwandanga belo ki mosi mu kuma kia mambu ma kindoki, kadi wa fundwanga vo an'a ngani ka venenge kindoki. Wa zubwanga ye vava nkutu vo nga ka fwete vondwa, mpasi VO ye se leka <vuvama) Mu mokena wa vova kieleka kiani vo ludi e kindoki wuna kiau; mpila zole kena zau, baka zo mu ki mwana kwa nkak'ani a yakala ye ngudi ani a nleke. Ba kwenda kangadingi tuka ku Uige ye kuna Luanda e zak'e ntangu ku kongo Kinshasa nkutu a kwendanga muna mpimpa: kwenda ye vutuka wau VO ena ye NDEKI AU kangalelanga. Ya ngyuvula keti vo wa loka kala muntu e? fí toko fiofio fia tambuluila. Wa nsasila VO, ka dia ko mu loka muntu, vo lumbakidi kuma yovo diambu ka venge dia mbi lenda bakilw'enzengo: ya lufwa yovo ya mayela mpe. ngudi yani wa mpasi |
Wau VO kani diame diakala mu zaya weyi wu venwang € kindoki, kia zola tatamena mu mambu ma nkaka ko ya luta mu lukanu Iwame. Ya ngyuvula mpila ka vaninang'e kindoki kwa an'a ka kw'a mbuta za wantu ko? vo muna nsakana, vo yi nkayila kaka konso kima nsimbidi muna moko mame, vo nzola ku nata mu nzil a me a kindoki bosi tu kwenda; ka lendi fila mpaka ko. Ya vilula kiuvu Vo kansi vena ye ana a ku fundanga, we di vovele? vo: wong'a monanga di kazilanga muna mpimpa vo twele ku bokela.. Ya landa diaka kiuvu kia zaya keti nki nluta ena wau mu kala ndoki e? ka zola vova diaka wa dingalala kaka mono mpe ya yoya mu komenena. Mu lumbu kia nkaka ya ngyuvula keti vo ka monanga nkenda VO muntu lokele mu dilwa kena? VO mona ka monanga zo,kansi ka lendi katula nzengo a zi mbuta ko Ndombele keti ka lenda zayidila ntela ka yantika zaya vo se NDOKI. 0 vutuidi vo mu kileke ki beni, di kia wutukila mu ngonde vwe ko. Bosi e mama, kolo kina ka kibakila lukau Iwame ka zaya WO VO mwan' a yakala ka wuta, kina ka mana nwa nlongo ka vewa mia ma wuta ngani? yani yani ko, ko, yani ko, singa |
79 |
Moko kiaki ki songele nsumuka za muisi kongo mu lusansu Iwani. E ngangu ZOZO za nkulu, a mbuta zeto a sisa ZO, a sadila a vananga zo kwa mbandu za mpa, kansi dia nsiku dia kelenge mu vana zo kwa mwan'a muna vata VO muna kanda. Muna tandu kia zi mbuta, makanda mayingi ma fuka <mana) mu kwenda bundisi an'e yindoki. Yi kuma VO nikis'e kindoki kwa mwana yo VO kwa mwisi kanda dia ngani diambu dia mbi, dia nkanu a mfwanga. ZO, ngani |
E konso KANDA dia kala ye Kindoki kiau, yibosi a zayang'e ndeko a zingidingi kiau ye mu nkia vumu kia kelenge. |
Luzingu muntu mu ntete Iwa za yingi Iwa kele, kadi muna ka didingi ma dia ma lambwa ka kelenge ye mpatu nze yi wau ko, ka kelenge ye nzo ko, kangala nkutu nkonga, mbele ngatu tanzi nkatu, nzungu ye malonga nkangi. Muntu muna dia ka fwete kwenda zieti mu vava bundu, makaya yo VO bulu mu dia. dia, mpasi Iwa ko, |
Mu mpasi zozo muntu wa yantika soka sadilwa nze yi mbele mu zengel'e mbizi wau vO mu nzala za moko e nlembo Iwala ye lunza. E mbele ya sadisa mu Iwaka mu vang'e tanzi mu zengela ntambu mia bakil'e mbizi muna mfuta ye kesela tungwa mu ntangu yiza tona VO mwini, kiozi ye mvula zi vananga muna nitu, mu tina yo ma swaminu a fwete vanga NZO. Ma lembe ma lembe ngangu za yiz' a tombokingi muna muntu ye yiza solola tiya mu nkola. Yi sia vo mu totakesa matadi mole muna ngolo, nsemo ye nkala-nkala za tiya zi vayikanga mo_ A visa vo mu nkala-nkale zozo vo va siwa mumfundi a ba vena tadi, e nkala-nkala ka yi timbuka ko, lama zi lama muna mumfundi y bosi mumfundi baka wu singa bak'e tiya. Dia ludi muna tezela; tiya twa vangama; mu ntete twa sadilwanga kaka mu gyotela mu katula kiozi. Ku nima muntu wa yenda wana fulu kia teta nzazi e futa kividi, a wana Vo nkayi wa mana vie ndambu. A mbonga ye yantika ku ndia, a mona nswaswani mu ndambu ya via ye yina ka ya via ko. E ndambu ya via ya kala nzenzo ye nsunga za nkaka za mbote. Tuka mu yin'e ntangu muntu wa mona mfunu a mpa wa tiya muna zingu kiau kia lumbu ka lumbu. Mvula ka mvula muntu wa yend'a solodingi mambu ma mpa ma lenda sasula salu mu tomesa zingu kiani. Katula mbele ye tanzi, muntu ka lekilang'e ntambumuntu wa vanga nsengo mu timina ma wulu ye yantika vata mpatu mu lembi kwend'a vavingi bundu mu nzanza mia mwa nda, kondwa kwa vuvu kia kwenda yo wana mu nzaki. E mbizi mpe yi diambu di mosi; a yantika twele bulu muna fulu yin'a zingilanga mu kala ye vuvu kia dia yo muna ntangu ye lumbu a kala ye nzala. mpasi |
80 |
Ka mu kwenda zieti mu nzanza ye mfinda za nda kondwa kwa sikididi kia mona zo muna ntangu a vwa zo e mfunu. Mu kuma kia ndilu kondwa sikididi, muntu wa kangalanga tini ye nzanza mia nda mu kwend'a sosi kia dia. Zak'e ntangu ka lendanga mona kia dia wa yoyanga nitu mu kuma kia diata tini ya nzala ye vwina dia maza E ntangu e yina maza ma nwa ka ma solelongo ko, konso kwa maza ma monekene ma nwa Yi kuma mu tandu kiokio a mbuta a tele ngana vo: E MAZA KA VIANGA KU NGOMBO KO. Di vovele vo: e maza ka ma vananga ki mbevo kwa muntu ko. Mu ntangu yina yi mbevo tumwenang'e mpasi wau ka ya zayakananga ko. Muntu wa zingilanga mpila mosi ye bulu kia mfuta. Kwa wantu a mbakisa za fioti lenda yindula vo tu twa soneka mu eto kibeni: kieleka tu twa soneka mu susumuna za ena ka ena ye lusansu Iwalu ko. ko; nda, fingu kinga ngindu |
Malembe malembe ntemo wu tombokanga, muntu wa yantika baka za e ntoto mu tin' e mpasi za kwend'a vavingi ma dia mu fulu ya nda, mu mi nzanza ye mfinda za nene. E ntombok' a ntemo muna muntu wu natanga lusadisu ye mpasi. Luvevoko Iwa kota mu kia muntu mu kala ye ngangu mu tunga nzo ani mu lenda twela bulu vena ndambu ka zingilanga ye vata nkutu mpatu mu tin'e nzala. Muntu wa longoka vanga nlele mia vwata mu ntangu za kiozi ye mu ntangu tiya. Ngangu zozo za yantika vana zingu kia mpa kwa muntu ye ku nsonga nzila za mpa mu tomes e luzingu lwa ku ntwala. Mu ntete wau VO kia ngyantika; wantu zingilanga mu kimvuka, muna makanda mau, konso kanda ye nkoko miau; nzanza ye mfinda zau a tunganga muna fulu yau. ngindu vat € zingu zingu |
Muna keba, muna sola yovo nkutu takula mbizi za maza, muntu wa kalanga ye luzitu Iwa lembi kwenda kuna ntoto yo vo ku nkoko ngani. Vava kia yantika fu ya mpile yayi ya kayan'e ntoto a ntwadi mu tini-tini ye vata diau muna kanda diau yi bosi muna zunga ye nsi zau, e nkindu za yantika; mpambani ye vita za kota. Mu nwanina; nzanza, nkoko ye mfinda. Nkindu ye vita ka za kala ko muna lubantiku kolo muntu ka kala ye sadilu ko, kolo ka dididingi mu luzolo Iwa Nzambi. Yi sia vava ka vedingi bundu muna mfinda ye muna nzanza, bundu ye nti mina ka kuna ngatu zaya mbala wa kuna mio ko. Ka kelenge ye nsita ye ngolo za kaya ntoto ngatu nkoko ko.E kuma, dia ntete k a kelenge ndong' a yingi bundu ya kala yingi e wantu a ke. Mpila mosi mpe ye bulu muna luyantiku mbizi za yingi za kele vo yi wantu a ke. Vava se kia yiza wutan'e ndong' a wantu; e ntoto wa yantik'e keva; bulu ye bundu mpe ya e kondwa muna tini ya nsi, e nzala mpe za yantik'e kota mu nsi, konso kwa kanda dia ki kotela va nzanza wa kala ndia ye bulu yo vo ku mfinda yin'e bulu ye nkoko; yo vo ma yanga ma kala yawukulu ya kitukanga se yau. 0 vo se va monekene diaka antu a nkaka a finamena mu zola kwiza dila vena ena kwau; nkindu za yantikanga kina kaka Iweke mu kota mu fulu kiokio. ngani yele VO, ko, yantik' € ngola |
81 |
Mu kuma kia mpasi za zingu; muntu wa vanganga ngolo mu vengomona z0 mu nzila za kwend'a longoki ngangu za mu mpila ye mu tandu a yantika mu so neka mi nkanda, tomesa sadilwa; nzila, nzo za leka; ye kabula nkutu mingilu mia nsi. mpila |
Lumbu ka lumbu ngangu za muntu zi tombokanga; zi nlwakisi mu kangalele mu lukongolo; mu kimpapa, ye sengo ya mpila mu mpila ya mbote ye ya vonza mu zingu kia muntu nkutu. yani |
Wunu muntu muna ngangu zani, lenda kwenda kuna ngonde; lenda mona mambu mena konso nsi kena kenda ko, kondwa ko kwenda. 0 muntu lenda mokena ye nkundi yo vo kanda diani di zingilanga ku nsi a nkaka muna nsinga yo vo mpe mu vovelo ya kondwa nsinga. 0 lendanga landa nsangu za nza ya mvimba muna gwa ye mona wau ka vwende muna nzo ani. E luvevoko lolo muna lwa nata mpasi za nkaka; vena ye wantu ena ka ena ye wuna ba lendela wete ye luvevoko Iwa zingu kiokio ko, wau vo nzala ena zau za kala ye yuma ya mpile yoyo, se a kubamanga ye ki longa ngangu zin'a lendela yo kondwa sala. A kwenda kotedingi antu muna nzo mu ntangu za mpimpa. A nkaka nkutu k'a vingilanga mpimpa momo mwini a fwete gyiya kimona meso. 0 muntu 0 vwidi e yuma ka file mpaka ka fwete vondwa. zingu ko, Vo |
Mu tinisa mpasi za 'e yoyo a kwa ndenda, a mvwama,a tunganga nzo za ya sengo ya makumba ma vuvu, tulanga makesa mu langidil'e mvwilu zau. Vena nkutu ye mvwama zi kwend'a langidilwanga kwa makesa mpasi vo k'a vangwa mbi kwa wantu kondwa a mbote a lenda zingila ko. mpile yelo mpil : |
E ntombok' a ngangu muna muntu ye ntombok'a zani zi kutu longanga vo dia ludi vo ka vena mbote yi kondele mbi ko; ngatu mbi yi kondele mbote. Yi sia vo konso mbote yina ye mbi ani, konso mbi mpe yina ye mbote ani. Mbandu;, kele vo nlulwa ka mikadi nkadi nga ka mi vayikisanga nioka za vumu ko. Muna kuma kia evi, e ntung'a nzo se ya ngangu za tinisin'e yuma kwa yau evi. Mu diodio ngangu za muntu se tomboka ye tomboka mu lunganes'e mvovo mbuta zeto vo: ntel'a muntu wumananga, vo yi longi muna muntu ka dia mananga ko. Di vovele VO longoka ye longoka kaka ye kuna lufwa. Di songele vo e longoka ka mu nzo nkanda kaka ko, muna salu muntu 0 tombolanga ngangu, muna mbokena; ntangilu a nkanda mia mpila mu mpila; mu nzietelo lenda mona ye longoka mambu ma yingi kinu mona longoka kwa mvimba. mpasi ko, ko, |
Nza ya mvimba mu nwanin'e zingu kia muntu kiende ku ntwala yi vava toma fimpa mambu ma mpa mu kulula mpasi mu zingu kia muntu; kansi nkenda kulamena se zi kulamenanga ntangu zaukulu. |
82 |
Mpila mosi ye mena tu vitidi tanga mu luzingu Iwa muntu luna Iwa mpasi, wu zingilanga mu vava kia dia, kia nwa ye vwata. E ndilu a muntu yi tomanga VO zey'e ki vavila muna mfuta ye mu maza. Mu tandu kia mpa,e fulu ya salu ya ena ba vwidi mvwilu za yingi. Ndong' a yingi yi zingilanga mu mbongo yina ntoto ka lenda ku mvana. |
Va kala muntu mosi wa zingilanga mu kwenda timi ma wumbu mu nzila zi viokelang'e bulu. Wa timanga ma wumbu ma yingi, mu vuvu kia sia vo bulu se kizi viokela vena din'e wumbu ki lenda sotoka ye lembi vioka kuna ki zolele kwenda ye mu ntangu nkongo ka Iwaka vena, se fumbula kaka. Va kalanga nkutu ye ntangu VO nkong'0 viokese lumbu ya yingi, lenda wan'e bulu kia fwa mu kuma kia nzala, kiufuta ye vwina |
E wumbu yi wulu dia ki nziongololo di lenda kala mu vonga kwa 1,5Om mu tezo kia leva mu kuluka yo vo diumbu, ye 2,0Om mu tezo kia vonga_ E wumbu diodio difwete siwa muna kati-kati kwa nkuka: nzila yi kangalelang' e bulu. Muna ntangu atima dio, e ntoto ka wulendi siwa vena ndambu, ngatu nkutu monekeswa kwa bulu ko. Wu fwete natwa ye lozwa kwa nkaka. Vo dimen' e tima, nkongo ka fwete yi ntitikidi vena ntandu wumbu ye sia ndianga mpasi VO wumbu ka di moneki kwa bulu ko. E bulu vava yi lutanga mu kwenda vavi ndia ye maza; vo se a Iweke vena, vo amon'e ntoto timwa, wong'a kalanga wau mu luta, ngatu Vo se vonza kia lufwa ki lenda bwa kwa yau; yi kuma ntoto wu katuluilwanga. yala wa |
Nkongo mosi wa yenda wana ntoto muna wumbu za mana bukama, wa toma tala, ntoto za mana vivalala zau ka zi nikuki. Nkongo wa banza VO za fwa, wa katule nti mia sala vena ntandu a wumbu; bosi ka kulumuka. |
Muna ngindu ye vuvu kia nkongo ndioyo wa zaya kaka Vo za mana fwa za kala. Kinga luvunu; za vivalala za kala mu tala keti vo nki a diambu se di ku a lwakila muna wumbu. Muntu wa kulumuka muna wumbu; wa yantik'e bong'e ntoto muna wumbu ye lozanga ZO kuna seke, ku londe. Konso ntoto na ka Iwaka kaka vena ntoto, kuna londe; wuki tadidi,kena kwani ye diambu telamene, londokele wele kwani. ko, |
nkongo kina ka tomboka, wa yantik'e vienges' e meso, ndambu ye ndanbu ka wana kana ntoto mosi ko. Nkongo wa kendalala; wa toma yoya, e vuvu kia wonsono kia lau ka wanin' e ntoto kia mana. Kuna nkenda za wonsono nkongo wa e diak'e yi ntitikidi vena ntandu wumbu, ndianga ye makaya ma yuma mu teza diak'e lau mu lumbu yi landa. yantik' € yala |
83 |
E sinsu yo vo masakuba ma mpil'e yayi ma 'a lukisingi a mbuta mu long'e leke vo: e nsa kuna kilu ka bakamanga ko Di vovele VO, na wana bulu mu ntambu wa dingalala; toma tala ku viti kutulul'e sokolo ko muna nsingu vo ku mwene ko vo ka twa tevola ko ye toma fimpa ngatu vo e nitu ani ya vola yina. <ka yina tiya kon. Vo se ka wau ko; lenda ku nsimba ye ku nlengoziola, kansi lenda tina ye sala ku sisa wa yambalala. yend |
Nkongo za yingi za tilumukin'e nuni va moko muntu sidi fwa momi volelek'e nwa kondwa wuna ka vanga. Mu zingu kia muntu ngan'a sia vo ye nsa kuna kilu nga wa mbaka kale? yi sasilanga mambu mengi ka tu lendi soneka mu nlonga kumi ko. Konso muntu ka toma yindulanga ye toma tala mena ka vova yo vo vanga ko; kuna nima ka fwete yambalala ye ki banza vo se 0 sasilu mbi ye mfuilu mina mu mpovo ye ma vangu m'ani. Yi kuma Vo se vova yo vO se vanga konso kwa diambu teka toma tala ye banza. yani |
84 |