image
imagewidth (px) 54
1.27k
| text
stringlengths 4
75
| meta
dict | path
null |
|---|---|---|---|
Lời nói đầu “Sức khỏe là trạng thái hoàn toàn khỏe mạnh về thể | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
chất, tinh thần cũng như xã hội chứ không chỉ là tình trạng không có | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
bệnh hay thương tật” (theo Tổ chức Y tế Thế giới). Mục đích chủ yếu | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
của tôi khi viết và chỉnh lý quyển sách này là nhằm đưa ra một bản | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
giới thiệu cập nhật về lịch sử y học. Mặc dù tài liệu lúc đầu vốn là | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
“một trợ giảng” trong khóa học tổng quan kéo dài một học kỳ của tôi, | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
nhưng tôi hy vọng rằng ấn bản mới này cũng sẽ nhận được sự quan | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
tâm từ nhiều đối tượng độc giả, cũng như từ các thầy giáo có ý muốn | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
bổ sung các nội dung lịch sử môn học cho các môn khoa học hoặc bổ | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
sung nội dung khoa học vào các môn lịch sử của mình. Cũng như ấn | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
bản trước, tôi cố gắng hướng sự chú ý của người đọc đến các chủ đề | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
chính trong lịch sử y học, sự tiến hóa của các lý thuyết và các phương | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
pháp nghiên cứu, cũng như các quan điểm và giả định khác nhau nhờ | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
đó các thầy thuốc và bệnh nhân hiểu được sức khỏe, bệnh tật và sự | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
lành bệnh. Có nhiều đổi thay đã xuất hiện trong lịch sử y học kể từ | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
thập niên 1940 khi Henry E. Sigerist (1891-1957) hô hào cần phải có | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
một hướng đi mới trong lĩnh vực này, chuyển từ việc nghiên cứu về | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
các thầy thuốc lớn và các tài liệu của họ sang một quan niệm mới | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
xem lịch sử y học như là lịch sử xã hội và văn hóa. Từ chỗ hầu như | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
chỉ xoáy vào sự tiến hóa của các lý thuyết y học hiện đại, các học giả | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
bắt đầu nhắm vào các vấn đề mới liên quan đến bối cảnh xã hội, văn | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
hóa, kinh tế và chính trị trong đó thầy thuốc và bệnh nhân đều có vai | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
trò. Do chịu ảnh hưởng sâu đậm bởi các quan niệm và kỹ thuật mượn | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
từ ngành xã hội học, tâm lý học, nhân chủng học và dân số học, các | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
sử gia mới chuyên về các khía cạnh xã hội và văn hóa trong y học | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
nhấn mạnh đến các yếu tố như chủng tộc, giai cấp, giới tính, cũng như | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
các gắn kết thuộc về định chế và nghề nghiệp. Vẫn còn một số tranh | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
luận về bản chất của lĩnh vực này, nhưng thảy đều nhất trí rằng lịch | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
sử y học không chỉ đơn giản là một câu chuyện kể lại lộ trình đi từ | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
thời tối tăm đến sự khai sáng của khoa học hiện đại. Căn cứ vào tính | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
sinh động và đa dạng của lĩnh vực này hiện nay, việc tìm ra cách thức | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
thỏa đáng để trình bày một đánh giá ở mức sơ đẳng về lịch sử y học | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
càng ngày càng trở nên khó khăn. Vì thế, cách tiếp cận có chọn lọc, | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
tức là cách dựa trên sự cân nhắc các nhu cầu và sự quan tâm của độc | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
giả là những người lần đầu tiếp cận với lĩnh vực này dường như là | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
phù hợp. Vì thế, tôi đã chọn những ví dụ đặc thù về các lý thuyết, các | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
chứng bệnh, nghề nghiệp, các thầy thuốc, và các nhà khoa học, và cố | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
gắng sử dụng các ví dụ này để làm sáng tỏ những chủ đề liên quan | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
đến các vấn đề cơ bản về sức khỏe, bệnh tật, và lịch sử. Về đại thể, | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
nội dung quyển sách được sắp xếp theo trình tự thời gian, nhưng chủ | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
yếu dựa trên chủ đề. Các lý luận và thực tiễn trong y học có thể đưa | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
ra một công cụ nhạy để thăm dò hệ thống chặt chẽ các tương tác xã | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
hội, cũng như các dấu vết của sự du nhập, phát tán và cải biến của | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
những ý tưởng và kỹ thuật mới hoặc lạ lẫm. Các vấn đề y học đều | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
liên quan đến những khía cạnh cơ bản và hiển hiện nhất của mọi xã | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
hội - sức khỏe và bệnh tật, sung túc và nghèo đói, sự ra đời, quá trình | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
lão hóa, tàn tật, khổ ải và chết chóc. Bất kỳ ai trong mọi thời kỳ của | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
lịch sử cũng đều phải đối phó với vấn đề sinh đẻ, bệnh tật, chấn | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
thương, và sự đau đớn. Vì thế, những biện pháp được phát triển để | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
chữa lành tâm thần và thể xác sẽ là tâm điểm đáng giá để khảo sát | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
các nền văn hóa và hoàn cảnh khác nhau. Có thể sự thâm nhập vào | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
lịch sử y học sẽ mang lại cho ta một sự gần gũi với người bệnh và | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
người chữa bệnh trong quá khứ và hiện tại, một ý thức khiêm tốn khi | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
đứng trước bệnh tật và thiên nhiên và một cách tiếp cận có cân nhắc | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
đối với các vấn đề y học hiện nay của chúng ta. Lịch sử y học có thể | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
rọi sáng các quy luật biến đổi của y tế và bệnh tật, cũng như những | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
vấn đề về hành nghề y, sự chuyên nghiệp hóa, các định chế, việc đào | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
tạo, chi phí y tế, chẩn đoán và điều trị. Kể từ cuối thế kỷ 19, các | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
ngành y sinh học đã phát triển mạnh mẽ khi đi theo cái gọi là “tín | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
điều về từng bệnh nguyên học cụ thể” - tức là, cái quan niệm cho | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
rằng nếu chúng ta hiểu được tác nhân gây bệnh của một chứng bệnh, | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
hoặc là các biến cố phân tử chuyên biệt của một tiến trình bệnh lý, | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
thì chúng ta hoàn toàn có thể hiểu được và khống chế được bệnh đó. | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
Quan điểm này bỏ qua không nhắc đến những khía cạnh xã hội, đạo | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
đức, kinh tế và địa lý-chính trị phức tạp của bệnh tật trong một thế | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
giới càng ngày càng trở nên gần gũi nhiều hơn nhờ các phương tiện | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
giao thông và liên lạc hiện đại, nhưng đồng thời cũng bị chia tách | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
ngày càng rộng hơn vì những khác biệt giữa sự giàu có và nghèo đói. | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
Các cuộc tranh luận công khai về y học ngày nay dường như hiếm khi | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
đề cập đến những chủ đề cơ bản về nghệ thuật và khoa học của y | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
học; thay vào đó, là những vấn đề được đem ra mổ xẻ dằng dai nhất | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
lại liên quan đến chi phí chăm sóc y tế, có hay không có các dịch vụ, | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
khả năng tiếp cận các dịch vụ đó, tính công bằng và trách nhiệm. | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
Những so sánh giữa các hệ thống y tế của nhiều quốc gia khác nhau | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
cho thấy rằng mặc dù có sự khác biệt về hình thức, triết lý, cách tổ | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
chức, và các mục tiêu, nhưng tất cả đều bị sức ép do chi phí ngày | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
càng tăng và những kỳ vọng và áp lực trên các nguồn lực ít ỏi hoặc | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
hạn hẹp. Các viên chức chính phủ, các nhà phân tích chính sách và | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
những người làm công tác chuyên môn trong ngành y ngày càng tập | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
trung công sức và mối quan tâm của mình nhiều hơn vào các biện | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
pháp kìm hãm chi phí. Hiếm khi có ai thử đặt lại vấn đề là ngành y | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
nói chung như thế nào xét về các chủ đề được các nhà dân số học, | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
dịch tễ học và sử gia nêu ra cũng như về giá trị tương đối của nền y | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
học hiện đại và những cải cách có cơ sở rộng lớn hơn về mặt môi | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
trường và hành vi có thể ảnh hưởng mạnh mẽ lên các mô thức mắc | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
bệnh và tử vong. Những người hoài nghi nói rằng, dường như chúng ta | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
đã đánh đổi các bệnh dịch của một thế hệ này để lấy dịch bệnh của | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
một thế hệ khác. Ít nhất, tại những nơi giàu có, công nghiệp hóa | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
nhiều hơn trên thế giới, mô hình bệnh tật phổ biến đã chuyển từ một | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
dạng trong đó nguyên nhân tử vong là các bệnh truyền nhiễm sang | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
một dạng khác với các bệnh thoái hóa và mạn tính chiếm đa số, kết | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
hợp với một sự chuyển đổi nhân khẩu học của một thời đại có tỷ lệ tử | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
vong ở trẻ còn bú cao sang một thời đại mà tuổi thọ tăng và một dân | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
số ngày càng già cỗi. Kể từ cuối thế kỷ 19, chúng ta thấy có một sự | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
chuyển đổi rõ rệt từ một thời kỳ trong đó việc dự phòng khá tốn kém | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
(chẳng hạn như việc lắp đặt hệ thống xử lý nước thải) và việc điều trị | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
về cơ bản là không tốn kém (ví dụ như trích huyết và xổ ruột) sang | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
một thời kỳ trong đó chi phí điều trị rất cao (ví dụ các thủ thuật bắt | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
cầu mạch vành) và dự phòng ít tốn kém (như tập thể dục và chế độ | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |
|
ăn ít cholesterol). Sau nhiều năm tán dương các thành quả thấy được | {
"path": "",
"subset": "font_AlexBrush"
} | null |