id
int64
1
3.79k
translation
dict
1,844
{ "pbb": "nuyfi'nze-", "spa": "permitir pasar el día (v.t)" }
1,754
{ "pbb": "nchi'c nuuchsa", "spa": "hijo menor" }
1,792
{ "pbb": "niipeetje'j-", "spa": "perjudicar (v.t)" }
1,199
{ "pbb": "fīic-", "spa": "poner sombrero (v.t)" }
846
{ "pbb": "cumby", "spa": "moján, mojano (ser sobrenatural) (m)" }
1,961
{ "pbb": "paatundy-", "spa": "tomar (participar con otro)" }
3,273
{ "pbb": "vitu'tu-", "spa": "corcovear (v.i)" }
1,014
{ "pbb": "deeway-", "spa": "bostezar (v.i)" }
2,852
{ "pbb": "tjẽysa", "spa": "dificultad (f)" }
452
{ "pbb": "catstende-, catsunde-", "spa": "descoser (v.t)" }
2,486
{ "pbb": "quiwe ẽse-", "spa": "temblar (tierra) (v.i)" }
3,418
{ "pbb": "wejya", "spa": "viento (m)" }
2,363
{ "pbb": "putsu", "spa": "alfiler (m)" }
1,287
{ "pbb": "īcy-", "spa": "regañar (v.t)" }
2,038
{ "pbb": "pcaaca", "spa": "tío con sobrino o sobrina" }
3,527
{ "pbb": "yaja- (ñaja-), ucje-", "spa": "chuzar (v.t)" }
1,529
{ "pbb": "jytjaas-, wẽje-", "spa": "desear (v.t)" }
3,028
{ "pbb": "tyity", "spa": "barro (m)" }
2,138
{ "pbb": "pelu-", "spa": "despeñarse (v.r)" }
3,644
{ "pbb": "yul ducj-", "spa": "pagar deuda (v.t)" }
3,226
{ "pbb": "ũ'wẽ", "spa": "harina (f)" }
2,182
{ "pbb": "pẽ'tsjutsj-", "spa": "rociar (v.t)" }
2,582
{ "pbb": "shã'shtu'j", "spa": "tallo de flor de cabuya (m)" }
82
{ "pbb": "alcu", "spa": "perro (m)" }
2,135
{ "pbb": "pe'late-, pe'ltete-", "spa": "despedazarse (v.r)" }
659
{ "pbb": "cjũchji'j-", "spa": "tiznar (v.t)" }
293
{ "pbb": "cãapa'j", "spa": "hacer estallar (v.t)" }
2,411
{ "pbb": "pyũuscue yaacyni", "spa": "rencor, resentimiento (m)" }
464
{ "pbb": "caysã'ja'j-", "spa": "hacer bajar (v.t)" }
781
{ "pbb": "ctejca-", "spa": "pasar (al otro lado) (v.i)" }
1,246
{ "pbb": "fychacha", "spa": "lechero (árbol) (m)" }
1,503
{ "pbb": "jypa'ga-", "spa": "acoger (v.t)" }
741
{ "pbb": "cpeetya'j-", "spa": "dejar pegar (v.t)" }
924
{ "pbb": "cuw", "spa": "tumor (m)" }
3,548
{ "pbb": "ya'nwe'we-", "spa": "librarse (v.r)" }
1,219
{ "pbb": "fi'nzetste, cusutste", "spa": "por la tarde" }
2,451
{ "pbb": "quis-", "spa": "quitar (mover de su lugar) (v.t)" }
2,961
{ "pbb": "tupite-", "spa": "hacerse mataduras (v.i)" }
2,637
{ "pbb": "shũsh-", "spa": "frotar (v.t)" }
1,689
{ "pbb": "mjīisa", "spa": "trabajador (m)" }
832
{ "pbb": "cuj yajcy-", "spa": "vacilar (v.t)" }
1,124
{ "pbb": "en ji'pj-, tundu-", "spa": "tener tiempo (v.i)" }
2,438
{ "pbb": "quīm yujva", "spa": "nadie (pron.indef)" }
3,482
{ "pbb": "yaatse-", "spa": "ser despreciado (v.i)" }
1,665
{ "pbb": "menzu-", "spa": "fingir ser partidario de (v.t) (fig)" }
1,729
{ "pbb": "nasa dyi'j", "spa": "vereda (f)" }
1,761
{ "pbb": "ndyiy, ndyi'sh", "spa": "hermano (respecto a la hermana) (m)" }
3,708
{ "pbb": "yuwe ũssa", "spa": "quejoso (adj)" }
2,975
{ "pbb": "tut-", "spa": "picar (cortar a pedacitos) (v.t)" }
1,405
{ "pbb": "jembte, jembu", "spa": "a la izquierda" }
2,028
{ "pbb": "patste, patsu", "spa": "derecha, a la derecha (f)" }
3,754
{ "pbb": "nasa kuh úushu npicthé' ki'pn'i, h'ukaysa we'wen'ihu yuwe teec' hwedsac'a kuki'n'i", "spa": "nombramiento del mandatario por escogencia general, toma de una idea con la opinión de todos" }
1,314
{ "pbb": "iisawa'jni", "spa": "marca (f)" }
1,524
{ "pbb": "jytandy-", "spa": "dar vuelta alrededor de (v.i)" }
3,232
{ "pbb": "uy-", "spa": "hallar (v.t)" }
1,460
{ "pbb": "juraī-", "spa": "jurar (v.t)" }
1,001
{ "pbb": "cyũusu'j-", "spa": "causar tristeza (v.t)" }
790
{ "pbb": "cuch", "spa": "molestamente (adv)" }
1,833
{ "pbb": "nus pa'j-, nus quīj-", "spa": "llover (v.i)" }
981
{ "pbb": "cytã'ja'j-", "spa": "hacer basura (v.t)" }
24
{ "pbb": "aca ũs-, caaca'j-", "spa": "causar dolor (v.t)" }
2,639
{ "pbb": "shũ'sh", "spa": "crespo (adj)" }
385
{ "pbb": "cacue yu' vyaa-", "spa": "menstruar (v.i)" }
1,607
{ "pbb": "luñis", "spa": "lunes (m)" }
2,694
{ "pbb": "spjamb-", "spa": "despajar (v.t)" }
147
{ "pbb": "a'te weete", "spa": "en tiempo de luna" }
7
{ "pbb": "F'i'n'i pe'la 40. Maa nasapa h'uka thé'na kabasa' c'hab wala ithaasn'isu kwekwe's ipa'kana, ew thegna, ma'we v'iitn'isupa u'kawa' hi'pa'. K'su' na'wesu tuduya' ewuwa'ha': 1. Kwekwe ki'pya', meec'a' ki'pn'iyuuya!. 2. Npicthé'sa' kihy yuuwa' iiste' c'hab wala's h'tukay pkhakhc'a papeyina, ha'dac'ac'a yahk'mete'; k'te kt'hit'hi'hi hi'pa'. Kihy yuuwa' iiste' npicthé'we's' c'hab wala's ya'papehyte' K'a t'hit'hite' ih ya'iisuna: Kihy yuuya'pc'a npicthé'a' c'hab wala's ewuma'k ewumema'k hin'ima'kyuu. Ikahsa ec ma'we fi'n'i iistepa c'hab-wala hu'ghumesate' k'te 1vituwa'ma'kyuu sa' iv'ituya' ya'ewuna. 3. C'hab wala ithiasn'ite yahk'c'a yu'pkhakhewa' v'itya', kwekwe ipa'kana, peek' ijuste u'kana, mhi's hwe pta's'na u'huya' ewuna, kimyuhpa yupn'ime. 4. Ec Ne'hwe's'te, Ec Ne'hwe's'hu yuhsate pu'kithc'a c'hab wala' npicthé' ki'pn'isat' k'a kwekwe's kha'khudeya' ewuna. 5. Ikahwa' v'itn'i kwekwesu ius ki'pna. 6. Maa nasapa h'ukay ikahsa Ec Ne'hwe's'a's Ec Ne'hwe's'hu yuhsa yuwe's nwe'wewa' hi'pta'. 7. Maa nasapa c'hab wala ikahn'i kwekwe's ipa'kac'a kwe's't'i nuyi'ya' ewuna. Napa naa Kulubya c'hab walahume yuhsa ayka fi'zena k'ah' kiweka fi'zena yuusa' kwe's't'i nuyi'ya' ewumena. I'nee Ec Ne'we's'hu yuhsa yuwe ku'le'teyu' mhiya' ewuna. Naa mhisu' u'ypa ikahwa' v'itn'i kwekwesu mtepa u'kakan npicthé'sawe's'a' pu'ze'het'na.", "spa": "Artículo 40. Todo ciudadano tiene derecho a participar en la conformación, ejercicio y control del poder político. Para hacer efectivo este derecho puede: 1. Elegir y ser elegido. 2. Tomar parte en elecciones, plebiscitos, referendos, consultas populares y otras formas de participación democrática. 3. Constituir partidos, movimientos y agrupaciones políticas sin limitación alguna: formar parte de ellos libremente y difundir sus ideas y programas. 4. Revocar el mandato de los elegidos en los casos y en la forma que establecen la Constitución y la ley. 5. Tener iniciativa en las corporaciones públicas. 6. Interponer acciones públicas en defensa de la Constitución y de la ley. 7. Acceder al desempeño de funciones y cargos públicos, salvo los colombianos, por nacimiento o por adopción, que tengan doble nacionalidad. La ley reglamentará esta excepción y determinará los casos a los cuales ha de aplicarse. Las autoridades garantizarán adecuada y efectiva participación de la mujer en los niveles decisorios de la Administración Pública." }
72
{ "pbb": "a'jsa", "spa": "jinete (m)" }
3,132
{ "pbb": "upj", "spa": "cerca (cercado) (f)" }
2,420
{ "pbb": "quiis-", "spa": "alzar (v.t)" }
1,384
{ "pbb": "īts yachni", "spa": "hemorragia nasal (f)" }
2,760
{ "pbb": "tajcy", "spa": "animal domesticado" }
1,457
{ "pbb": "ju'ngu we'we-", "spa": "hablar a favor" }
737
{ "pbb": "cpãyũuni, cpãvitni", "spa": "herido (adj)" }
448
{ "pbb": "cats-", "spa": "coser (v.t)" }
2,448
{ "pbb": "qui'p-", "spa": "nombrar (a un puesto) (v.t)" }
2,868
{ "pbb": "tjũwẽ much, much", "spa": "sordo (adj)" }
2,447
{ "pbb": "quindqui'cj-", "spa": "fruncir las cejas (v.t)" }
1,248
{ "pbb": "fyne'sh", "spa": "saliva (f)" }
568
{ "pbb": "chũjwa, chũjwe", "spa": "filudo (adj)" }
1,416
{ "pbb": "jii-, jiyu-", "spa": "saber (v.t)" }
3,495
{ "pbb": "yacjtjẽ'j", "spa": "hermana mayor" }
1,240
{ "pbb": "fiycãj-", "spa": "sentir extraño (v.i)" }
3,759
{ "pbb": "C'hab wala kiwete ikahsa", "spa": "(cuerpo)poder del gran pueblo de un territorio grande" }
3,476
{ "pbb": "yaaja-, (rep) yãaja'ja-", "spa": "apuñalar (v.t)" }
1,796
{ "pbb": "niisa ntjẽ'jsa", "spa": "hija mayor" }
269
{ "pbb": "caagastaī'j-", "spa": "hacer gastar (v.t)" }
2,818
{ "pbb": "tejca-", "spa": "ascender (v.i)" }
2,679
{ "pbb": "soldau", "spa": "sol dado (m)" }
541
{ "pbb": "chindaj, chindarrãa", "spa": "a pie" }
2,248
{ "pbb": "pjiw-", "spa": "encontrar (algo que otro ha perdido) (v.t)" }
768
{ "pbb": "csẽ'sẽ-", "spa": "guiñar (v.t)" }
3,148
{ "pbb": "ũs-", "spa": "conceder (v.t)" }
437
{ "pbb": "case'j- (cãsej-)", "spa": "salir (v.i)" }
1,319
{ "pbb": "iitee, iitey", "spa": "prematuro (adv)" }
2,515
{ "pbb": "sa't", "spa": "cacique indígena (m)" }
1,604
{ "pbb": "luasil, nuasel", "spa": "alguacil (m)" }
1,594
{ "pbb": "lepja", "spa": "colgante (adj)" }
3,234
{ "pbb": "u'y", "spa": "mujer (f)" }
3,323
{ "pbb": "wã'jy", "spa": "grano (tumorcillo) (m)" }