id
stringlengths 1
7
| url
stringlengths 31
408
| title
stringlengths 1
239
| text
stringlengths 1
297k
|
|---|---|---|---|
52 | https://pl.wikipedia.org/wiki/AIX | AIX | AIX () – odmiana systemu Unix tworzona przez firmę IBM na podstawie zarówno SysV, jak i BSD. W systemie zostały zaimplementowane także technologie z systemów mainframe, które zwiększają jego niezawodność i dostępność. System operacyjny AIX jest przeznaczony dla serwerów firmy IBM z procesorami z rodziny Power (RS/6000, pSeries, Power System). Wczesne wersje systemu AIX były też instalowane na komputerach Macintosh firmy Apple wyposażonych w procesory POWER. Obecnie dostępna jest bardzo szeroka gama systemów serwerowych wyposażonych w procesory Power, od największych Power System 795 (do 256 układów POWER7) do serwerów typu blade (najmniejszy dostępny serwer JS12 wyposażony w 2 układy POWER6). O ile cały czas dostępna jest możliwość natywnej instalacji (bezpośrednio na serwerze), to jednak jest ona stosowana stosunkowo rzadko, a preferowane są raczej środowiska zwirtualizowane, wykorzystujące hiperwizor PowerVM. W przypadku dużych maszyn (np. p590) jest to rozwiązanie domyślne.
Od lipca 2007 dostępna jest wersja 6.1. Minimalnym wymaganiem sprzętowym dla wersji 6 jest procesor Power4+ lub nowszy. Oznacza to, że system pracuje na procesorach POWER4, PowerPC970, POWER5, POWER6 oraz POWER7.
Od roku 2010 dostępna jest wersja 7.1. Wersja 7 systemu AIX jest przeznaczona do maszyn z procesorami POWER7, ale zgodnie z polityką firmy IBM zachowuje zgodność dwie generacje w tył.
AIX jest przeznaczony przede wszystkim dla klienta wymagającego dużej wydajności i niezawodności. Stanowi doskonałą platformę dla systemów baz danych (głównie DB2, Informix oraz Oracle) lub serwerów aplikacji (np. WebSphere czy SAP ABAP). Dzięki takim komponentom jak PowerHA (dawniej HACMP) oraz PowerVM, AIX może zapewnić bardzo wysoki poziom niezawodności oraz elastyczności opartych na nim środowisk informatycznych.
Linki zewnętrzne
Strona domowa AIX
Unix
Systemy operacyjne |
4963028 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tottenham%20Hotspur%20Stadium | Tottenham Hotspur Stadium | Tottenham Hotspur Stadium – stadion piłkarski w Londynie (dzielnica Tottenham, gmina Haringey), stolicy Wielkiej Brytanii. Został otwarty 3 kwietnia 2019 roku. Może pomieścić 62 303 widzów. Swoje spotkania rozgrywają na nim piłkarze klubu Tottenham Hotspur FC. Obiekt powstał częściowo w miejscu dawnego stadionu tego klubu, White Hart Lane. Stadion cechuje się zastosowaniem dużej ilości zaawansowanych lub wręcz innowacyjnych rozwiązań technologicznych.
Historia
Stary stadion klubu Tottenham Hotspur FC, White Hart Lane, powstał w 1899 roku i od początku służył piłkarzom tego zespołu. Przez lata stadion był wielokrotnie rozbudowywany i modernizowany (w szczytowym okresie jego pojemność wynosiła 80 000 widzów). Po ostatniej przebudowie, w 1998 roku, pojemność areny ustaliła się na poziomie 36 000 widzów. Z czasem stało się to jednak niewystarczające dla potrzeb klubu.
W listopadzie 2007 roku Tottenham Hotspur FC ogłosił zamiar rozbudowy swojego starego stadionu. W październiku 2008 roku zaprezentowano natomiast plany budowy nowego obiektu, który miałby powstać częściowo w miejscu starej areny, a jego pojemność wynosiłaby ponad 56 000 widzów. Obok stadionu miałyby powstać również nowe mieszkania i budynki użyteczności publicznej. Cały plan nazwano „The Northumberland Project”. W celu jego realizacji konieczne było wykupienie nieruchomości położonych na północ od White Hart Lane. Tymczasem pojawiła się również możliwość przejęcia Stadionu Olimpijskiego i zaadaptowania go po igrzyskach olimpijskich w 2012 roku na stadion piłkarski. Ostatecznie jednak Stadion Olimpijski przejął West Ham United FC, a Tottenham definitywnie zatwierdził plan budowy nowego stadionu w miejscu starego White Hart Lane. Budowę spowolniła kwestia wykupu gruntów, a spór z jednym z podmiotów rozwiązany został dopiero po zastosowaniu procedury wywłaszczenia. W międzyczasie powstał nowy projekt autorstwa firmy Populous, który był znacznie bardziej ambitny, zakładał budowę większej areny (na 62 000 widzów), specjalnie przystosowanej również do goszczenia spotkań futbolu amerykańskiego.
Właściwa budowa stadionu ruszyła w 2015 roku. Początkowo budowano tę część nowego stadionu, która nie kolidowała ze starym obiektem. Latem 2016 roku rozebrano jedynie trybuny w północno-wschodnim narożniku, by w szerszym zakresie umożliwić budowę wschodniej części trybun nowego stadionu. Tottenham grał na White Hart Lane jeszcze przez cały sezon 2016/2017, po którym dopiero dokonano rozbiórki starego stadionu, a klub tymczasowo przeniósł się na Wembley. Część materiałów pozyskanych z rozebranego stadionu wykorzystano przy budowie nowej areny.
Nowy stadion zamierzano zainaugurować jesienią 2018 roku, ale budowa przeciągnęła się w czasie i ostatecznie stadion zainaugurowano 3 kwietnia 2019 roku meczem ligowym Tottenhamu przeciwko Crystal Palace FC (2:0). Przed dniem oficjalnego otwarcia zorganizowano na stadionie kilka imprez testowych. Kilka dni po otwarciu, 9 kwietnia, Tottenham rozegrał na tym stadionie swój pierwszy mecz Ligi Mistrzów, pokonując w pierwszym spotkaniu ćwierćfinałowym Manchester City FC 1:0 (ostatecznie Tottenham dotarł do finału tych rozgrywek, w którym przegrał z Liverpoolem; sezon ligowy 2018/2019 klub zakończył natomiast na 4. pozycji w tabeli). Stadion, oprócz meczów piłkarskich, gościł także spotkania futbolu amerykańskiego ligi NFL, w ramach NFL International Series. Szacuje się, że koszt całego projektu mógł sięgnąć nawet 1 mld £. Nazwa nadana stadionowi, Tottenham Hotspur Stadium (z ang. Stadion Tottenhamu Hotspur), w założeniu ma być jedynie tymczasowa. Docelowo, po pojawieniu się odpowiedniej oferty, prawa do nazwy stadionu mają zostać sprzedane.
Stadion
Trybuny stadionu usytuowane wzdłuż boiska są czteropoziomowe, z których dwa środkowe rzędy są w całości tzw. miejscami „premium”. Trybuna za północną bramką jest trzypoziomowa, ale bardzo mocno komponuje się z sąsiednimi trybunami, co daje wrażenie jednolitej i spójnej struktury. Jedynie trybuna południowa wyraźnie różni się od pozostałych. Została ona zaprojektowana jako jednopoziomowa, by ułatwić kibicom na niej zasiadającym tworzenie choreografii meczowych. Znajduje się na niej 17 500 miejsc dla widzów. Pojemność całego obiektu wynosi natomiast 62 303 widzów. Wewnątrz areny umieszczono cztery telebimy. Trybuny po stronie zachodniej, północnej i wschodniej składają się w większości z konstrukcji żelbetowych, ale ich górne partie opierają się na stalowym szkielecie. Trybuna południowa od podstawy wybudowana jest na konstrukcji stalowej.
Trybuny w całości przykryte są zadaszeniem, którego większą część poszycia stanowią panele aluminiowe, a na końcach (od strony wewnętrznej stadionu) dach jest przeszklony. Pod dachem znajdują się reflektory oświetleniowe, a po stronie północnej również rząd lóż dla widzów (tzw. „Sky Bridge”). Na dachu nad trybuną południową umieszczono złoty posąg przedstawiający koguta stojącego na piłce, symbol klubu. Jest to nawiązanie do historii klubu i jego poprzedniego stadionu, gdyż podobny posąg stanął na starym stadionie już w 1909 roku. Posąg otacza specjalna ścieżka, którą można się przejść, obserwując z góry boisko i trybuny (ponieważ ścieżka znajduje się na znacznej wysokości i pozbawiona jest barierek od strony zewnętrznej, a spacerujący są ubezpieczeni liną, przejście dostarcza wyjątkowych wrażeń i jest udostępnione w formie płatnej atrakcji pod nazwą „The Dare Skywalk”).
Obiekt powstał na planie elipsy, o kształcie wydłużonym nieco w kierunku południowym. Z zewnątrz stadion pokrywa elewacja, w większej części utworzona za pomocą podświetlanych nocą, aluminiowych paneli, fragmentami (największy od strony południowej) jest także przeszklona. Cały stadion ma formę jednolitej bryły architektonicznej. Obiekt zebrał przychylne recenzje i był laureatem wielu nagród branżowych.
Pod trybunami stworzono prawie 120 tys. m² powierzchni użytkowych. Znajduje się tam m.in. ponad 60 punktów cateringowych, a pod południową trybuną mieści się tzw. „Goal Line Bar”, najdłuższy bar w Europie (65 m długości, niemal tyle co linia końcowa boiska). Wewnątrz stadionu działa także pierwszy na świecie stadionowy mikrobrowar, a kubki na piwo napełniane są nietypową metodą, od spodu. Miejsce pod południową trybuną, gdzie znajdował się środek boiska dawnego stadionu, oznaczone zostało specjalną plakietką. Na terenie stadionu dostępne jest darmowe Wi-Fi, a dla odwiedzających stworzono dedykowaną aplikację mobilną. Płatności na terenie obiektu można dokonywać wyłącznie metodą bezgotówkową.
Obiekt powstał przede wszystkim jako stadion piłkarski mający służyć Tottenhamowi Hotspur FC, ale przy jego tworzeniu wiele uwagi poświęcono również dostosowaniu go do goszczenia spotkań futbolu amerykańskiego. Między innymi stadion posiada dwie szatnie, większe od piłkarskich, przeznaczone dla zawodników futbolu amerykańskiego. Szczególnym rozwiązaniem jest zastosowanie dwóch płyt boiska, pierwsza, używana przy okazji meczów piłkarskich, z naturalną murawą, stanowi górną warstwę, która może być rozdzielona na trzy części i schowana pod trybuną południową (trwa to 25 minut). Znajdująca się pod spodem druga płyta boiska ma sztuczną nawierzchnię i powstała z myślą o organizacji meczów futbolu amerykańskiego, ale również koncertów i innych imprez. Innowacyjny jest system naświetlania naturalnej murawy, które odbywa się za pomocą lamp zawieszonych na długich stelażach poruszających się na szynach usytuowanych wzdłuż boiska. Pozwala to na pielęgnację murawy bez konieczności wjeżdżania na nią ciężkim sprzętem.
Przypisy
Tottenham Hotspur F.C.
London Borough of Haringey
Stadiony piłkarskie w Londynie |
4963031 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Iskra%20%28rejon%20chomutowski%29 | Iskra (rejon chomutowski) | Iskra () – wieś (ros. село, trb. sieło) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie kalinowskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim.
Historia
Do roku 1966 wieś funkcjonowała pod nazwą „Nieplujewka”. Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 Iskra znajdowała się w sielsowiecie amońskim. W tymże roku doszło do włączenia sielsowietów klewieńskiego i amońskiego do sielsowietu kalinowskiego.
Geografia
Miejscowość położona jest nad rzeką Klewień, 13,5 km od centrum administracyjnego sielsowietu kalinowskiego (Kalinowka), 18 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 123 km od Kurska.
Demografia
W 2010 r. miejscowość zamieszkiwały 63 osoby.
Przypisy
Wsie w obwodzie kurskim
Miejscowości w rejonie chomutowskim |
187059 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mucho%C5%82%C3%B3wka%20ameryka%C5%84ska | Muchołówka amerykańska | Muchołówka amerykańska (Dionaea muscipula) – gatunek z monotypowego rodzaju muchołówka Dionaea z rodziny rosiczkowatych. Jest to roślina występująca w naturze wyłącznie w Karolinie Północnej i Karolinie Południowej (Ameryka Północna).
Morfologia
LiściePrzekształcone w pułapki (tzw. liście pułapkowe), wabiące ofiary słodkim nektarem i czerwonym ubarwieniem. Ubarwienie pułapki zależy od nasłonecznienia. Pułapka składa się z blaszki składającej się w połowie, od wewnętrznej strony każdej z połówek blaszki znajdują się trzy włoski czuciowe.
Kwiaty Drobne o średnicy około 5 mm, nie mają atrakcyjnego wyglądu. Kwitnienie w przypadku osłabionych roślin może prowadzić do obumarcia rośliny.
Biologia i ekologia
Bylina mięsożerna. Siedlisko: tereny bagienne z glebą ubogą w substancje odżywcze. Jeśli potencjalna ofiara potrąci znajdujący się na liściach pułapkowych jeden włosek dwa razy, bądź pojedynczo dwa inne w odstępie mniejszym niż ok. pół minuty, pułapka zamyka się w czasie zwykle krótszym od 1 sekundy. Roślina rozpoczyna wydzielanie enzymów trawiennych. Trawienie trwa kilka dni, w zależności od wielkości ofiary. Po zakończeniu tego procesu pułapka otwiera się i czyha na kolejnego owada (liczba zamknięć pułapki jest ograniczona do około 2-4, czasami do 1). Jeżeli pułapka nie nadaje się już do łapania zdobyczy, usycha, zaś na jej miejsce szybko wyrasta nowa.
Oprócz chwytania owadów podstawowym procesem prowadzonym w liściach jest fotosynteza, będąca źródłem energii dla procesów przemiany materii. Drapieżnictwo pozwala głównie zapewnić wystarczającą ilość azotu, w który ubogie są gleby, na których roślina występuje.
Systematyka
Pozycja systematyczna;
Gatunek z monotypowego rodzaju muchołówka Dionaea Sol. ex Ellis, St.James Chron.Brit.Eve.Post No.1172:4 1768. Takson według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowane systemy APG) należy do rodziny rosiczkowatych, która wraz z kilkoma rodzinami roślin owadożernych tworzy klad bazalny w obrębie rzędu goździkowców (Caryophyllales) należących do dwuliściennych właściwych.
Zmienność
Znanych jest ponad 400 odmian wyhodowanych sztucznie (kultywarów), są to między innymi:
Dionaea 'Akai Ryu' {R. Gagliardo}
Dionaea 'Alien' {G. Bily}
Dionaea 'B52' {B. Rice}
Dionaea 'Big Mouth' {T. Camilleri}
Dionaea 'Bohemian Garnet' {M. Srba}
Dionaea 'Clayton's Red Sunset' {C. Clayton}
Dionaea 'Clumping Cultivar' {D'Amato}
Dionaea 'Coquillage' {G. Bily}
Dionaea 'Cupped Trap' {S. Stewart}
Dionaea 'Dentate Traps' {B. Rice}
Dionaea 'Dentate' {D'Amato}
Dionaea 'Dente' {D'Amato}
Dionaea 'Fondue' {G. Bily}
Dionaea 'Fused Tooth' {D'Amato}
Dionaea 'Green Dragon' {M. Erbacher & M. Stoeckl}
Dionaea 'Holland Red' {M. Erbacher & M. Stoeckl}
Dionaea 'JA1' {J. A. Gonzalez Dominguez}
Dionaea 'Jaws' {L. Song}
Dionaea 'Justina Davis' {B. Rice}
Dionaea 'Kinchyaku' {K. Kondo}
Dionaea 'Korean Melody Shark' {G. W. Jang & W. H. Yoon}
Dionaea 'Korrigans' {G. Bily}
Dionaea 'Louchapates' {R. Anfraix}
Dionaea 'Microdent' {Quenon}
Dionaea 'Mirror' {D. Blancquaert}
Dionaea 'Petite Dragon' {R. Ziemer}
Dionaea 'Red Burgundy' {M. Erbacher & M. Stoeckl}
Dionaea 'Red Piranha' {E. Read}
Dionaea 'Red Rosetted' {D'Amato}
Dionaea 'Royal Red' {AUPBR 464}
Dionaea 'Sawtooth' {B. Rice}
Dionaea 'Scarlet Bristle' {R. Keehn}
Dionaea 'Wacky Traps' {B. Rice}
Galeria
Przypisy
Bibliografia
Rosiczkowate |
187064 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Abstrakcja | Abstrakcja | abstrakcja (sztuka)
abstrakcja (programowanie)
abstrakcja (filozofia)
abstrakcja (matematyka)
abstrakcja (psychologia)
abstrakcja geometryczna
abstrakcja teoretyczna
Zobacz też |
4963034 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Cmentarz%20Tottenham | Cmentarz Tottenham | Cmentarz Tottenham (ang. Tottenham Cemetery) – cmentarz zlokalizowany w Tottenham, w londyńskiej dzielnicy Haringey, w północnym Londynie.
Historia
Obiekt o powierzchni pięciu akrów został zbudowany na osuszonym terenie i otwarty w 1858 przez Radę Pogrzebową w Tottenham, aby zastąpić cmentarz kościoła Wszystkich Świętych w Tottenham, który został zamknięty w 1857. W grudniu 1857 poświęcono teren dla pochówków anglikańskich. Dwa akry (nie poświęcone) przeznaczono na pochówki osób zmarłych spoza Kościoła Anglikańskiego.
Na cmentarzu znajdują się dwie kaplice. Jedna została zbudowana dla nabożeństw anglikańskich, a druga dla innych wyznań. Budynki zostały zaprojektowane przez architekta George'a Pritchetta w stylu neogotyckim. W 1876 zbudowano chatę ogrodnika, a cmentarz rozbudowano na wschód. Cmentarz został ponownie przedłużony na wschód i południowy zachód w latach 1881-1887 oraz na północ po 1913. Znajduje się tu staw z dwiema wyspami obsadzony wiśniowymi drzewami, który tworzy centralny punkt Ogrodu Pokoju. Część południowo-zachodnią otwarto w 1883 i połączono ze wschodnią częścią tunelem o kamiennym wykończeniu pod ulicą. W 1922 zbudowano pomnik wojenny według projektu sir Reginalda Blomfielda.
Obiekty
Cennym zabytkiem jest grób architekta Williama Butterfielda (1814–1900), zaprojektowany przez niego samego. Na cmentarzu znajdują się groby wojenne Wspólnoty Narodów: bezimienne i 293 imienne z I wojny światowej, z których większość stoi po zachodniej stronie cmentarza. Większość z 212 grobów wojennych z II wojny światowej jest rozproszonych po całym terenie, ale trzydzieści z nich położonych jest na małej działce naprzeciwko kwatery z I wojny światowej. Osoby, których groby nie mogły być indywidualnie oznaczone, są wymienione na dodatkowych tablicach umieszczonych na specjalnej ścianie.
Na cmentarzu rośnie wiele starych drzew, w tym cedr z XIX wieku, dąb, drzewa iglaste i cisy. W części południowo-zachodniej rosną m.in. lipy. Przez cmentarz przepływa potok Mozela.
Osoby pochowane
Na cmentarzu pochowani są m.in.:
Robert Brett, chirurg,
John Eliot Howard, chemik, który prowadził pionierskie prace nad rozwojem chininy,
William Butterfield, architekt,
Thomas Bidgood, dyrygent i kompozytor,
Alfred Edward Durrant, żołnierz.
Otoczenie
Z cmentarzem sąsiaduje Bruce Castle Park. Na wschód od nekropolii znajduje się stacja kolejowa White Hart Lane.
Galeria
Przypisy
Tottenham
London Borough of Haringey |
187068 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Abstrakcja%20%28sztuka%29 | Abstrakcja (sztuka) | Abstrakcja ( „oderwanie”) – w sztukach plastycznych: taka realizacja dzieła, w której jest ono pozbawione wszelkich cech ilustracyjności, a artysta nie stara się naśladować natury.
Autorzy stosują różne środki wyrazu, dzięki którym „coś przedstawiają”. Sztuka abstrakcyjna jest nazywana sztuką nieprzedstawiającą, niefiguratywną.
Jest to sztuka bardzo różnorodna, w której występują odrębne nurty, czasem związane z jednym tylko artystą.
Treść dzieła abstrakcyjnego
Problemy, jakimi zajmują się artyści, zawsze dotyczą treści i formy. Forma stosowana w sztuce abstrakcyjnej może być bardzo różnorodna, jak tego dowodzą dotychczasowe dzieje sztuki. Tym, co wyróżnia sztukę abstrakcyjną od nieabstrakcyjnej, jest brak rozpoznawalnych przedmiotów. W swojej istocie sztuka abstrakcyjna jest najbliższa muzyce: w obu tych dyscyplinach sztuki ilustracja jakiegoś tematu jest budowana nie wprost, a poprzez odwołanie do swoistych środków wyrazu, takich jak rytm, barwa, kontrast, walor, różne wielkości i wiele innych.
Dokładnie te same problemy formalne stoją przed artystami zajmującymi się sztuką tzw. przedstawiającą, czy figuratywną, są one jednak w pewnym sensie ukryte przed odbiorcą, któremu warstwa ilustracyjna może wydawać się ważniejsza.
Odpowiedź na to, co przedstawia abstrakcja, jest równie trudna, jak na każde pytanie o sens dzieła: w warstwie wizualnej przedstawia to, co widać jako linie, plamy i punkty, które można opisać, zmierzyć i sfotografować – a w warstwie znaczeniowej może mieścić się wszystko. Zarówno emocje, jak i koncepcje filozoficzne, zabawa formą i rozwiązywanie własnych problemów autora, o których nie chce (nie może lub nie potrafi) mówić wprost.
Zobacz też
abstrakcjonizm
abstrakcja geometryczna
De Stijl
neoplastycyzm
konstruktywizm
suprematyzm
Bauhaus
op-art
minimal art
abstrakcja niegeometryczna
malarstwo gestu
ekspresjonizm abstrakcyjny
taszyzm
action painting
color field painting
antymimetyzm
Bibliografia
Serafin A., Abstrakcja geometryczna, a forma organiczna, Wydawnictwa Politechniki Łódzkiej, Łódź 2014, .
Sztuka współczesna
en:Abstraction#Abstraction in art |
53 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Aparat%20Golgiego | Aparat Golgiego | Aparat Golgiego – organellum występujące powszechnie w komórkach eukariotycznych, służące chemicznym modyfikacjom wytwarzanych przez komórkę substancji, ich sortowaniu oraz dystrybucji w obrębie komórki. Składa się ze stosu spłaszczonych cystern. Organellum zostało odkryte przez Camilla Golgiego w roku 1898. Od nazwiska odkrywcy pochodzi nazwa struktury. Znane są dwie formy aparatu Golgiego, siateczkowa jest charakterystyczna dla komórek zwierząt kręgowych (nie występuje jedynie w oocytach i plemnikach), druga nazywana łuskowatą albo diktiosomową występuje w komórkach roślinnych oraz w komórkach zwierząt bezkręgowych.
Specyficzną cechą aparatu Golgiego jest to, że posiada zdolność redukcji azotanu srebra.
Enzymami markerowymi (markerami) aparatu Golgiego są: transferaza acetyloglukozaminylowa, pirofosfataza tiaminowa.
Funkcje
Wewnątrz cystern zachodzą potranslacyjne modyfikacje białek oraz modyfikacje lipidów przeznaczonych do eksportu. Przekształcenia polegają przede wszystkim na modyfikacji reszt cukrowych glikoprotein i glikolipidów. W organellum zachodzi także siarkowanie proteoglikanów. Aparat Golgiego uczestniczy w wytwarzaniu błony komórkowej oraz umieszczaniu hydrolaz w endosomach. Zapewnia również odzyskiwanie składników błony komórkowej oderwanych od niej w wyniku endocytozy. Odzyskane składniki błony zostają do niej powtórnie włączone w wyniku egzocytozy. Zjawisko określane jest jako recyklizacja błony. W komórkach roślin wytwarzane są w nim także hemicelulozy, pektyny i inne związki zużywane następnie do budowy ścian komórkowych.
Budowa
Aparat Golgiego ma budowę biegunową. Strona wypukła, oznaczana jako cis i nazywana powierzchnią formowania znajduje się na biegunie zwróconym w stronę siateczki śródplazmatycznej szorstkiej. Strona wklęsła, oznaczana trans i nazywana powierzchnią dojrzewania, jest zwrócona w stronę błony komórkowej. Cysterny mają największą szerokość na obwodzie i najmniejsza w centrum. Z szerokiej części brzegowej odrywają się obłonione pęcherzyki. W komórkach wyższych eukariontów substancje modyfikowane i sortowane przechodzą dodatkowo przez dodatkowy kompartment ERGIC (ang. ER-Golgi intermediate compartment) lub IC. Jest to zespół różnokształtnych pęcherzyków między siateczką śródplazmatyczną (ER) a aparatem Golgiego. U roślin wyższych diktiosom liczy od 3 do 10 cystern, u glonów 11-15, a nawet więcej. Pomiędzy cysternami występują elementy międzycysternowe zbudowane z mikrotubuli. Elementy te utrzymują strukturę aparatu Golgiego. Błony na biegunie cis wykazują budowę i skład zbliżony do siateczki śródplazmatycznej szorstkiej. Skład i budowa zmienia się stopniowo i na biegunie trans jest zbliżony do błony komórkowej. W komórce Chlamydomonas obecny jest tylko jeden diktiosom, zaś w komórkach merystematycznych cebuli może występować do 400 organelli. W komórach wydzielniczych u roślin liczba aparatów Golgiego może przekraczać 1000. W komórkach ssaków występuje od 40 do 100 stosów cystern, które pozostają połączone kanalikami błon.
Struktury błoniaste są strukturami dynamicznymi, odbywa się między nimi przepływ substancji zawartych wewnątrz kanałów i pęcherzyków (tutaj okrytych płaszczem koatomerowym z białek COP typu I) oraz błon. Od bieguna cis do bieguna trans wzrasta procentowa zawartość lipidów (cholesterolu). Po stronie cis znajdują się transferazy N-acetyloglukozoaminy oraz galaktozylowa, fukozylowa i sjalowa.
Sieć cis stanowi „przedział ratunkowy” dla białek powstałych w siateczce śródplazmatycznej, które zostały przypadkowo złapane w pęcherzyki płynące do aparatu Golgiego (zostają one wyłapane przez enzymy i skierowane z powrotem).
Sieć trans (ang. trans-Golgi network) stanowi stację rozdzielczą i sortującą, w której produkty z wnętrza diktiosomu zostają rozsortowane zależnie od przeznaczenia i zapakowane do odpowiedniego typu pęcherzyków:
pęcherzyki transportujące (dostarczają białek i lipidów do błony komórkowej)
lizosomy (enzymy lizosomowe) i endosomy recyklujące i inne
egzosomy (gromadzą substancje, które mają być wydzielone na drodze egzocytozy).
W komórkach ssaków przekształcanie cystern cis w trans zachodzi w czasie 10-20 minut. W komórkach zwierzęcych organellum zlokalizowane jest centralnie w pobliżu centrosomu. U roślin diktiosomy obserwowane są na terenie całej komórki i wykazują się znaczną ruchliwością związaną z działaniem układu aktynomiozynowego. Podczas mitozy aparaty Golgiego w komórkach zwierzęcych ulegają demontażowi. Cysterny przekształcają się w pęcherzyki COPI i w kolejnym etapie są włączane w skład RE. Podczas podziału komórki roślinnej struktura aparatów Golgiego nie ulega zaburzeniu i pozostają one w pełni funkcjonalne. Organella ulegają jedynie przemieszczeniu ze strefy podziałowej do cytoplazmy okołojądrowej.
Historia badań
Camillo Golgi odkrył istnienie organellum w kwietniu 1898 roku. Naukowiec prowadził badania na neuronach pochodzących z móżdżka sowy. W kolejnych latach organellum zostało wykryte w innych typach komórek. Wielu cytologów wyrażało wątpliwości co do faktycznego istnienia struktury, uznając obserwowane organellum za artefakt wynikający ze sposobu przygotowania preparatów. Dopiero w połowie lat pięćdziesiątych XX wieku obserwacje z użyciem mikroskopu elektronowego ostatecznie rozwiały wątpliwości. Początkowo w literaturze określano tą strukturę mianem „aparatu”, dopiero w roku 1956 pojawił się synonimiczny termin „kompleks Golgiego”. W roku 1998 odkryto dodatkową strukturę w komórkach eukariotycznych pośredniczącą w przekazywaniu substancji z ER do aparatów Golgiego. Struktura nazywana jest ERGIC.
Biogeneza
W komórkach ssaków aparat Golgiego ulega demontażowi podczas mitozy. Doświadczenia wskazują, że poszczególne elementy organellum ulegają połączeniu podczas telofazy. Mechanizm demontażu i powtórnego składania zapewnia dokładne dziedziczenie aparatu Golgiego. Demontaż wydaje się konieczny zarówno do powstania organelli komórek potomnych, jak i do zajścia samej mitozy. W późnej fazie G2 dochodzi do zaniku rurkowatych połączań pomiędzy stosami cystern. W wyniku dalszego rozpadu powstają pojedyncze struktury pęcherzykowate i rurkowate. Jednym z dobrze poznanych produktów demontażu aparatu są pęcherzyki COPI. Pęcherzyki oraz błony powstałe z demontażu ulegają rozproszeniu w cytoplazmie. Odtwarzanie organellum rozpoczyna się wraz z wytworzeniem wrzeciona podziałowego. Prawdopodobnie wrzeciono odgrywa ważną rolę w biogenezie aparatu Golgiego. Błony rozproszone w cytoplazmie ulegają połączeniu w telofacie i podczas cytokinezy. Do ich połączenia niezbędnych jest szereg białek. Podczas tworzenia aparatu Golgiego w interfazie pęcherzyki COPI przyłączane są do niego po stronie cis.
Przypisy
Organella komórkowe
Komórka roślinna |
187070 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Sandra%20Day%20O%E2%80%99Connor | Sandra Day O’Connor | Sandra Day O’Connor (ur. 26 marca 1930 w El Paso) – amerykańska prawniczka, pierwsza sędzia Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych w latach 1981–2006.
Była pierwszą kobietą w składzie Sądu Najwyższego od początku jego istnienia. Jako członek prestiżowej, 9-osobowej instytucji, była jedną z najbardziej znaczących kobiet na świecie. Pomimo iż była mianowana przez konserwatywnego prezydenta Ronalda Reagana, w praktyce okazała się jednym z bardziej liberalnych sędziów; jej głos był decydujący w kilku kluczowych decyzjach sądu, między innymi w tych, które utrzymały legalność aborcji w Stanach Zjednoczonych.
1 lipca 2005 ogłosiła, że odchodzi w stan spoczynku i obowiązki będzie pełnić tylko do czasu powołania następcy. W jej miejsce prezydent George W. Bush początkowo nominował uważanego za konserwatystę sędziego sądu apelacyjnego Johna Robertsa; we wrześniu został on jednak desygnowany na prezesa SN (po nagłej śmierci Williama H. Rehnquista). 3 października 2005 prezydent mianował z kolei swoją współpracowniczkę Harriet Miers, ale ta wobec protestów konserwatywnej strony amerykańskiej sceny politycznej 27 października poprosiła o wycofanie swojej kandydatury. 31 października został mianowany kolejny kandydat, sędzia apelacyjny Samuel Alito; zyskał on zatwierdzenie Senatu 31 stycznia 2006 i tego dnia O’Connor przeszła na emeryturę.
Z racji bycia emerytowanym sędzią Sądu Najwyższego, znajduje się na liście precedencji. Jest jedną z dwóch żyjących emerytowanych sędziów SN, obok Davida Soutera. Zasiada w Irackiej Grupie Studyjnej.
Podobnie jak wszyscy emerytowani sędziowie federalni, będzie dożywotnio otrzymywała wynagrodzenie równe temu, jakie dostają aktywni członkowie Sądu. W przypadku sędziów SN, obecnie jest to niespełna 214 tysięcy dolarów amerykańskich rocznie.
Linki zewnętrzne
w bazie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych
Sędziowie Sądu Najwyższego Stanów Zjednoczonych
Odznaczeni Prezydenckim Medalem Wolności
Absolwenci Uniwersytetu Stanforda
Urodzeni w 1930
Ludzie urodzeni w El Paso (Teksas) |
4963035 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Guildhall%20School%20of%20Music%20and%20Drama | Guildhall School of Music and Drama | Guildhall School of Music and Drama – szkoła muzyczno-teatralna i uczelnia muzyczna znajdujące się w Londynie.
Opis
Szkoła została założona 27 października 1880 i była jednocześnie pierwszą szkołą muzyczną w Wielkiej Brytanii. Na początku nauczała 62 studentów. Mieściła się w opuszczonym magazynie. Siedem lat po założeniu przeniosła się do nowego budynku przy ulicy Johna Carpentera. W ceremonii otwarcia wziął udział burmistrz Londynu, . W 1977 roku szkoła przeniosła się do swojej obecnej siedziby, czyli Barbican Centre. W budynku znajdowało się 45 pokoi, a także fortepian i pianino. Po rozbudowie w 2013 roku w budynku znajduje się 176 pokoi, w których studenci mogą ćwiczyć w określonych godzinach. Dziś chodzi do niej ponad 12 tysięcy uczniów z około 70 krajów. 2500 z nich należy do tzw. Junior Guildhall, które przyjmuje dzieci w wieku od 4 do 18 lat.
W budynku mieści się również sala koncertowa na 608 miejsc oraz teatralna na 223 miejsca. Przewodniczącym jest Vivienne Littlechild. W roku szkolnym 2018/19 do szkoły po przesłuchaniach przeszło jedynie 10% kandydatów. Odbywają się one m.in. w Nowym Jorku (międzynarodowe), Belfaście, Edynburgu, Leeds czy Newcastle. Absolwentami szkoły są m.in. Daniel Craig, Orlando Bloom oraz Lily James.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona internetowa
Study abroad in UK
Szkoły muzyczne
Szkoły teatralne w Wielkiej Brytanii
Oświata w Londynie |
187072 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Nitromannit | Nitromannit | Nitromannit (właściwie: heksaazotan mannitolu), C6H8(ONO2)6 – organiczny związek chemiczny, ester kwasu azotowego i mannitu.
Materiał wybuchowy o prędkości detonacji 8260 m/s przy gęstości 1,73 g/cm³.
W temperaturze pokojowej jest to biała substancja krystaliczna o właściwościach wybuchowych, stosowana do wyrobu spłonek detonujących oraz w lecznictwie – ma działanie wazodylatacyjne, powoduje zwiotczenie ścian naczyń krwionośnych.
Przypisy
Związki wybuchowe
Estry kwasu azotowego
Wazodylatatory |
54 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Acetylocholina | Acetylocholina | Acetylocholina, ACh – organiczny związek chemiczny, ester kwasu octowego i choliny. Jest neuroprzekaźnikiem syntetyzowanym w neuronach cholinergicznych. Występuje w: połączeniach nerwowo-mięśniowych, synapsach przedzwojowych układu współczulnego, zakończeniach zazwojowych układu przywspółczulnego, a także w różnych strukturach mózgowia.
Istnieją dwa typy receptorów cholinergicznych:
nikotynowe – wbudowane w błonę komórki zwoju autonomicznego;
muskarynowe – występujące w synapsach obwodowych zakończeń przywspółczulnych, wbudowane w błonę komórki efektorowej.
Działanie
Acetylocholina pobudza mięśnie szkieletowe. Powoduje także rozszerzenie naczyń krwionośnych, przez co obniża ciśnienie tętnicze krwi. Jednocześnie zmniejsza częstość akcji serca oraz siłę jego skurczu. Powoduje także skurcze mięśni gładkich: oskrzeli, jelit (przez co pobudza ich perystaltykę) oraz pęcherza moczowego. Oprócz tego powoduje zwężenie źrenic oraz pobudza funkcje wydzielnicze gruczołów.
Pomimo tego, acetylocholina nie ma jednak obecnie zastosowania leczniczego, ze względu na krótkie działanie. Ulega ona bowiem bardzo szybko hydrolizie (katalizowanej przez acetylocholinoesterazę) do choliny i kwasu octowego.
Cholina ulega estryfikacji, to znaczy przyłączeniu grupy acetylowej (reszty kwasu octowego) do grupy hydroksylowej choliny przy udziale acetylotransferazy cholinowej. Powstała acetylocholina jest uwalniana z zakończeń presynaptycznych do przestrzeni synaptycznej przez dopływające impulsy nerwowe, a część jej jest magazynowana w ziarnistościach neuronów. Po wydzieleniu z zakończeń presynaptycznych acetylocholina działa na receptory znajdujące się w zakończeniach postsynaptycznych i jest bardzo szybko rozkładana przez acetylocholinoesterazę. Jest to jedyny mechanizm unieczynniania acetylocholiny. Szybkość syntezy acetylocholiny zależy od stężenia choliny oraz acetylocholiny w neuronie. Związki fosforoorganiczne (sarin, soman) mają zdolność do inhibicji acetylocholinoesterazy, co warunkuje ich toksyczność.
Przypisy
Czwartorzędowe związki amoniowe
Estry kwasu octowego
Neuroprzekaźniki
Parasympatykomimetyki |
187074 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%288405%29%20Asbolus | (8405) Asbolus | (8405) Asbolus – planetoida z rodziny centaurów.
Odkrycie
Została odkryta 5 kwietnia 1995 roku w Obserwatorium Kitt Peak przez Jamesa Scottiego i Roberta Jedicke’a w programie Spacewatch. Nazwa planetoidy pochodzi od Azbolusa, jednego z centaurów w mitologii greckiej.
Orbita
(8405) Asbolus obiega Słońce w średniej odległości niemal 18 au w czasie prawie 76 lat. Średnicę tego ciała szacuje się na około 70 km. Powierzchnia (8405) Asbolusa jest bardzo ciemna i ma czerwony kolor. Obserwacje pokazały, że istnieje na niej najprawdopodobniej świeży krater uderzeniowy, który ma biały kolor. W wyniku zderzenia z jakimś ciałem odsłonięte zostały zamarznięte warstwy spod powierzchni tego obiektu.
Zobacz też
lista ponumerowanych planetoid
Centaury
Bibliografia
Linki zewnętrzne
Nazwane planetoidy
Planetoidy z grupy centaurów
Obiekty astronomiczne odkryte w 1995 |
4963040 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Zimna%20Woda%20%28zalew%29 | Zimna Woda (zalew) | Zimna Woda – sztuczny, retencyjny zbiornik wodny (zalew), położony w północno-zachodniej części Łukowa, na wschodnim krańcu kompleksu Lasów Łukowskich.
Charakterystyka
Zalew Zimna Woda jest zasilany wodą przez Krznę Południową. Oprócz głównego zbiornika o powierzchni 15,92 ha, istnieje też mniejszy o pow. 2,09 ha, oddzielony groblą. Maksymalna długość głównego zbiornika to 785 m, maksymalna szerokość – 340 m; obwód wynosi 2,0 km. Lustro wody znajduje się na wysokości 162,2 m n.p.m. Maksymalna głębokość to ok. 3 m. Północna część zbiornika wyposażona jest w 4-słupowy wyciąg linowy do sportów wodnych takich jak wakeboarding czy narciarstwo wodne.
Historia
Zalew został oddany do użytku w 1975. Od 2016 r. kompleks rekreacyjno-wypoczynkowy „Zimna Woda” jest administrowany przez Ośrodek Sportu i Rekreacji w Łukowie. W latach 2017–2018 zbiornik i jego otoczenie przeszły pierwszy etap rewitalizacji. Objął m.in. oczyszczenie i pogłębienie zbiornika, budowę fundamentów pod wyciąg nart wodnych, budowę ścieżki rowerowej wokół zalewu, wykonanie plaży i dwóch pomostów dla wędkarzy oraz dwóch fontann natleniających wodę. Od października 2019 do końca maja 2021 trwał kolejny etap prac budowlanych przy zalewie. 26 czerwca 2021 roku otwarto zmodernizowany kompleks rekreacyjny.
Infrastruktura
Na terenie obiektu są do darmowej dyspozycji: 3 boiska do siatkówki plażowej, 2 stoły do tenisa stołowego, boisko do badmintona, boisko do gry w bule, boisko do gry w piłkę nożną, boisko do koszykówki, stoły do szachów, przebieralnie, pomosty spacerowe z trybuną widokową, kąpielisko strzeżone, przebieralnie, wiaty do grillowania, siłownie zewnętrzne, plac zabaw, toalety publiczne, prysznice zewnętrzne, wiaty przystankowe. W sezonie funkcjonuje również darmowa linia autobusowa pomiędzy Łukowem a zbiornikiem Zimna Woda. Modernizacja obiektu objęła również utworzenie płatnego wyciągu linowego do wakeboardu i nart wodnych, wraz z wypożyczalnią sprzętu.
Dla potrzeb obywateli została utworzona strona internetowa, na której można uzyskać wszelkie informacje co do funkcjonowania obiektu, oraz cennik wyciągu linowego, kajaków oraz rowerów wodnych czy kalendarz wydarzeń.
Galeria
Zobacz też
Zimna Woda – część miasta Łukowa
Przypisy
Przyroda Łukowa
Sztuczne zbiorniki wodne w województwie lubelskim |
187076 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Manganiany | Manganiany | Manganiany – nieorganiczne związki chemiczne, sole kwasów manganowych. W zależności od stopnia utlenienia manganu znane są:
manganiany(IV) − lub (nazwa systematyczna: trioksydomanganiany(2−) lub tetraoksydomanganiany(4−); nazwa zwyczajowa: manganiny)
manganiany(V) − (nazwa systematyczna: tetraoksydomanganiany(3−); nazwa zwyczajowa: podmanganiany)
manganiany(VI) − (nazwa systematyczna: tetraoksydomanganiany(2−); nazwa zwyczajowa: manganiany)
manganiany(VII) − (|nazwa systematyczna: tetraoksydomanganiany(1−); nazwa półsystematyczna: nadmanganiany)
Manganiany(VI)
Manganiany(VI) mają właściwości utleniające. W roztworach wodnych mają barwę zieloną. Trwałe są tylko w roztworach zasadowych. W roztworach obojętnych i kwaśnych ulegają dysproporcjonowaniu do tlenku manganu(IV) i nadmanganianu.
Otrzymywane są przez stapianie tlenku manganu(IV) z wodorotlenkiem potasu i azotanem potasu.
Praktyczne zastosowanie ma manganian(VI) potasu, będący produktem pośrednim przy produkcji nadmanganianu potasu.
Przypisy |
55 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Adobe%20Photoshop | Adobe Photoshop | Adobe Photoshop – program graficzny przeznaczony do tworzenia i obróbki grafiki rastrowej, będący sztandarowym produktem firmy Adobe Systems.
Program jest dostępny na platformy Windows i macOS. Projekty programu zapisywane są w dedykowanym formacie plików PSD.
Historia
W roku 1987 Thomas Knoll na komputerze Apple Macintosh Plus rozpoczął pisanie programu służącego do wyświetlania obrazów na monitorze monochromatycznym (będącym w stanie wyświetlać tylko różne odcienie szarości). Program nazwany Display przykuł uwagę jego brata, Johna Knolla, który zasugerował Thomasowi, aby dodał do programu funkcje edycyjne. W 1988 r. Thomas przerwał naukę na pół roku, by wspólnie z bratem rozwijać program, którego nazwa znowu uległa zmianie na ImagePro. W tym samym roku doszło do zawarcia umowy pomiędzy Thomasem a producentem skanerów BarneyScan, na mocy której aplikacja miała być dołączana do skanerów tej firmy. Przy okazji tej współpracy doszło do ostatniej już zmiany nazwy, program otrzymał wówczas nazwę Photoshop. We współpracy z firmą BarneyScan sprzedano 200 kopii programu.
W tym samym czasie John odbył podróż do siedzib dwóch dużych korporacji: Adobe Systems oraz Apple. Prezentacja programu Russellowi Brownowi (dyrektorowi artystycznemu Adobe) zaowocowała kupieniem przez Adobe praw do dystrybucji aplikacji we wrześniu 1988 roku. Kiedy John pracował w Kalifornii nad wtyczkami, Thomas programował w Ann Arbor.
Pierwsza wersja programu Photoshop, 1.0, została wydana w 1990 r. wyłącznie na platformę Macintosh.
Ewolucja aplikacji
Photoshop od tamtego czasu nieustannie jest poddawany modyfikacjom. W listopadzie 1993 wydano wersję 2.5, po raz pierwszy dostępną dla systemu Microsoft Windows (jednocześnie skompilowano tę wersję także dla UNIX-owych systemów Irix oraz Solaris). We wrześniu 1995 roku została wydana wersja 3.0 (Mac OS, Windows, Irix, Solaris), do której dodano między innymi obsługę warstw oraz zakładki w paletach. W kolejnej, czwartej edycji dodano warstwy korekcyjne (ang. adjustment layers) oraz makra (akcje), które umożliwiały przyspieszenie lub zautomatyzowanie wykonywanych zadań (np. wykonywanie kilku takich samych operacji na wielu plikach). W wersji 5.0 po raz pierwszy wprowadzono możliwość edytowania tekstu (we wcześniejszych edycjach tekst był wpisywany w specjalnym oknie dialogowym, a następnie rasteryzowany), paletę historii, zarządzanie kolorem, style warstw oraz magnetyczne lasso (przyciągające krawędzie zaznaczenia na zasadzie kontrastu). Edycja 5.5 jako pierwsza była sprzedawana razem z programem Image Ready. Dodano okno dialogowe „Save for web” (zawiera ono opcje przydatne przy zapisie obrazu na użytek internetu) i filtr „Extract” ułatwiający wycinanie przedmiotów z tła, dodano też efekty na warstwach takie jak: cienie czy kolor i wypukłości dzięki czemu nie były potrzebne dodatkowe efekty instalowane oddzielnie. Wersja 6.0 jako pierwsza obsługiwała kształty wektorowe. Dodano filtr „Liquify” i odświeżono interfejs użytkownika.
Wydany w 2002 roku Photoshop 7.0 był kompatybilny z Mac OS oraz Windows XP. Dodano w nim narzędzie „Healing Brush” służące do usuwania drobnych niedoskonałości zdjęcia oraz narzędzie „Slice tool” służące do dzielenia obrazka na części. Pojawiła się też funkcja tworzenia animacji (każda kolejna klatka animacji znajdowała się na osobnej warstwie), obsługa edycji oraz tworzenia obrazów w trybie 16-bit na kanał, możliwość zapisu ustawień narzędzi i palet w postaci pliku, tekst w końcu stał się w pełni wektorowy. W wydaniu 7.0.1 dodana została wtyczka Camera RAW.
Creative Suite
Od edycji 8.0, Photoshop stał się częścią pakietu Creative Suite (stąd skrót CS po nazwie programu). Odtąd możliwe jest definiowanie własnych skrótów klawiszowych, dodane zostało narzędzie do wyszukiwania i zamieniania tekstów, możliwość zmiany stosunku wysokości do szerokości piksela, rozbudowano narzędzie do korekcji cień/światło, przeglądarkę plików, galerię filtrów, możliwość osadzenia tekstów na ścieżkach i kształtach, obsługa plików o maksymalnej rozdzielczości 300 000 × 300 000 pikseli, poprawiona obsługa metadanych, polecenie „Match color” dopasowujące paletę barwną dokumentu do innego pliku/warstwy, histogram czasu rzeczywistego, narzędzia służące do rozpoznawania i blokady druku banknotów, filtr „Lens blur”.
W wersji 9.0 (CS2) dodano wtyczkę Camera RAW 3, „Vanishing point” (punkt zanikania; wtyczka umożliwiająca między innymi klonowanie z kompensacją perspektywiczną), obiekty inteligentne (niedestrukcyjne wstawianie obiektów bitmapowych i wektorowych (z Adobe Illustrator) manipulowanie nimi i wymiana), obsługa HDR – plików z 32 bitami na kanał, możliwość łączenia plików z wielokrotnej ekspozycji w jeden z pełną kontrolą nad wartościami świateł i cieni, filtr „Korekcja obiektywu” służący do poprawy takich błędów obiektywów aparatów fotograficznych, jak aberracje sferyczne, aberracje chromatyczne czy winietowanie, inteligentne wyostrzanie oraz zmiękczanie obrazu, narzędzie do zniekształcania obrazu (wypaczanie, ang. warp), rozszerzona funkcja redukcji szumów z usuwaniem artefaktów związanych z kompresją JPEG, pędzel korygujący efekt czerwonych oczu za pomocą jednego kliknięcia, możliwość zaznaczania wielu warstw.
Adobe Photoshop 10.0 (CS3) otrzymał przeorganizowany interfejs użytkownika, Smart Filters – bezstratny odpowiednik dotychczasowych filtrów, pozwalający na dokonywanie w nich zmian nawet po tym, jak już zostały zastosowane (w efekcie czego praca z filtrami przypomina teraz bardziej pracę z efektami), zgodność z komputerami Macintosh wyposażonymi w procesory Intel, oraz systemem Windows Vista, narzędzie „szybkie zaznaczenie”, nowe tryby mieszania warstw, rozbudowa krzywych, miksera kanałów oraz jasności i kontrastu, zmodernizowane okno drukowania, optymalizacja grafiki przeznaczonej na urządzenia przenośne oraz szybsze uruchamianie.
W październiku 2008 r. firma Adoba wprowadziła na rynek nową rodzinę produktów pod nazwą Adobe Creative Suite 4, w skład której wchodził nowy Photoshop CS4. Wersja ta posiada możliwość importowania, obracania, teksturowania modeli 3D zapisanych np. w 3D Studio Max oraz nakładania filtrów na warstwy bez konieczności rastrowania.
Następną wersją programu jest Adobe Photoshop CS6. Posiada ona wiele funkcji znacznie przyspieszających pracę, np. usuwanie obiektów z uwzględnieniem zawartości czy inteligentne zaznaczanie ostrych krawędzi (włosy, sierść, włókna). Usprawniona została również praca przy obrazach HDR. W wersji Extended dodano nowe narzędzia do pracy z grafiką 3D. Wersja CS6 oferuje m.in. udoskonalone narzędzia rozmycia (blur gallery), rozszerzony interfejs do pracy z grafiką 3D, oraz wiele udoskonaleń poprzednich narzędzi (np. crop tool, patch tool), a także zupełnie nowe, np. content-aware tool.
Najnowszą wersją programu jest Adobe Photoshop CC. Dostępny jest on w formie abonamentu Creative Cloud.
Podsumowanie wersji
Photoshop 1.0 – luty 1990 (Mac OS)
Photoshop 2.0 – czerwiec 1991 (Mac OS)
Photoshop 2.5 – listopad 1992 (Mac OS, Windows)
Photoshop 3.0 – listopad 1994
Photoshop 4.0 – listopad 1996
Photoshop 5.0 – maj 1998
Photoshop 6.0 – wrzesień 2000
Photoshop 7.0 – marzec 2002
Photoshop CS (8.0) – październik 2003
Photoshop CS2 (9.0) – kwiecień 2005
Photoshop CS3 (10.0) – kwiecień 2007
Photoshop CS4 (11.0) – październik 2008
Photoshop CS5 (12.0) – kwiecień 2010
Photoshop CS6 (13.0) – wydany w maju 2012 roku. Został wzbogacony o nowe narzędzia oraz nowy interfejs, który skupia się na uatrakcyjnieniu wydajności. Nowe funkcje zostały dodany do funkcji „Kolor pierwszego planu” (Content-Aware) zarówno jak do funkcji „Kopia przejrzystości” (Content-Aware Patch) i funkcji „Przesuwanie z uwzględnieniem zawartości” (Content-Aware Move). Adobe Photoshop CS6 zawiera również pakiet narzędzi służących do edycji wideo. Regulacja koloru i ekspozycji, zarówno jak warstwy są jednymi pośród wielu przedstawionych w nowym edytorze. Uzupełniając edycję, użytkownik zostaje obdarowany użytecznymi opcjami eksportowania w kilku popularnych formatach. CS6 wnosi „poprawki” do narzędzi programu, gdzie użytkownik z łatwością rysuje linie gdziekolwiek na obrazku, a obszar roboczy zmienia orientacje automatycznie, więc narysowane linie stają się horyzontalne i dostosowują odpowiednio nośnik. Zostało to stworzone z myślą, że użytkownik zamierza rysować linie równoległe do płaszczyzny podłoża na obrazku oraz zmienia orientacje obrazka w stosunku do tej płaszczyzny, łatwiej osiągając pewną perspektywę. CS6 pozwala na zapisywanie tła, co znaczy, że kiedy inny dokument jest kompilowany, jest możliwość jednoczesnej edycji obrazu. CS6 również dysponuje dostosowaną funkcją auto-zapisu, co zapobiega możliwej utracie pliku. Adobe również ogłosiło, że wersja CS6 będzie ostatnią sprzedawaną z dożywotnią licencją, zastąpiona nową subskrypcją Creative Cloud, ale będzie kontynuowana dla wersji CS6 dla kompatybilności z systemami operacyjnymi oraz będzie zapewniała naprawę błędów i zabezpieczenie aktualizacji, jeżeli będzie to wymagane.
Photoshop CC (14.0) – wydany 18 czerwca 2013 roku. Jako kolejna główna wersja po CS6, jest dostępna tylko w ramach subskrypcji Creative Cloud. Najistotniejsze narzędzia w tej wersji to całkowicie nowe inteligentne wyostrzanie, „Zachowaj szczegóły” (Intelligent Upsampling) i funkcja redukcji potrząśnięć aparatem służąca do zmniejszenia rozmycia spowodowanego drganiami aparatu. Edycja zaokrąglonych prostokątów i edycja wersji Adobe Camera Raw (8.0) również zostały uwzględnione. Od pierwotnego uruchomienia, firma Adobe dodała dwie dodatkowe funkcje aktualizacji. Na początku wersja 14.1 została uruchomiona 9 września 2013 roku. Głównymi funkcjami tej wersji były Adobe Generator i platforma Node.js, służące do tworzenia wtyczek do programu Photoshop. Program Photoshop 14.1 jest dostarczany z dwiema wtyczkami. Jedna służy do automatycznego generowania zasobów obrazu na podstawie rozszerzenia w nazwie warstwy, a druga do automatycznego generowania zasobów w programie Adobe Edge Reflow. Wersja 14.2 została wydana 15 stycznia 2014 roku. Główne funkcje obejmują obsługę funkcji: „Wypaczenie perspektywy” (Perspective Warp), „Połączonych obiektów inteligentnych” (Linked Smart Objects) oraz „Drukowanie obiektu 3D” (3D Printing support).
Photoshop CC 2014 (15.0) Został wydany w 18 czerwca 2014 roku. Funkcje dla wersji CC 2014 zostały wzbogacone o nowe narzędzia, jak kolor pierwszego planu, dwa nowe narzędzia rozmazywania: „Rozmycie obrotowe” (Spin Blur) i „Ścieżka rozmycia” (Path Blur) oraz nowego filtru „Maska wyostrzająca” (Focus Mask Feature), która umożliwia użytkownikowi wybranie części obrazka bazując na tym czy są ostre, czy nie. Wprowadzone zostały inne drobne ulepszenia, wliczając w to zwiększenie prędkości aktualnych czynności.
Photoshop CC 2015 (16.0 i 17.0) – czerwiec 2015
Photoshop CC 2017 (18.0) – grudzień 2016
Photoshop CC 2018 (19.0) – październik 2017
Photoshop CC 2019 (20.0) – październik 2018
Photoshop CC 2020 (21.0) – listopad 2019
Photoshop CC 2021 (22.0) – luty 2021
Zobacz też
GIMP
Krita
Pixel
Photoline
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona internetowa Adobe Polska
Oficjalna strona internetowa programu
Adobe
Edytory grafiki rastrowej |
4963042 | https://pl.wikipedia.org/wiki/LastPass | LastPass | LastPass – menedżer haseł umożliwiający przechowywanie zaszyfrowanych haseł w ramach konta internetowego. Platforma jest wyposażona w interfejs internetowy, a oprócz tego oferuje rozszerzenia dla różnych przeglądarek internetowych i aplikacje mobilne.
Program współpracuje z najpopularniejszymi przeglądarkami internetowymi i umożliwia automatyczne wprowadzanie danych dostępu, wraz z funkcją generatora haseł. Pozwala na synchronizację danych między różnymi przeglądarkami i urządzeniami. Dostępny jest również sejf na wszelkie dodatkowe informacje i zapiski.
Podstawowa wersja LastPass jest dostępna bezpłatnie. LastPass Premium umożliwia m.in. szyfrowane przechowywanie plików, daje dostęp do dodatkowych opcji uwierzytelniania dwuskładnikowego (2FA) oraz zapewnia możliwość awaryjnego dostępu do kolekcji haseł.
LastPass został uruchomiony w 2008 roku.
Zobacz też
1Password
KeePass Password Safe
Przypisy
Linki zewnętrzne
Rozszerzenia oprogramowania
Oprogramowanie kryptograficzne
Oprogramowanie do zarządzania informacją osobistą
Oprogramowanie wieloplatformowe
Aplikacje na platformę iOS
Aplikacje na platformę Android |
4963044 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Luga%C8%99u%20de%20Jos%20%28gmina%29 | Lugașu de Jos (gmina) | Lugașu de Jos – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Lugașu de Jos, Lugașu de Sus i Urvind. W 2011 roku liczyła 3580 mieszkańców.
Przypisy
Gminy w Rumunii
Okręg Bihor |
56 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Architektura%20komputera | Architektura komputera | Architektura komputera oznacza w informatyce technicznej zbiór zasad i metod opisujących funkcjonalność, organizację i implementację komputerów. Niektóre definicje architektury komputerów definiują ją jako opis możliwości i model programowy komputera, ale nie konkretną implementację. W innych definicjach architektura komputera obejmuje projekt architektury zestawu instrukcji, projekt mikroarchitektury, syntezę logiczną i implementację.
Wprowadzenie
Komputer jest systemem złożonym o strukturze hierarchicznej - układem wzajemnie powiązanych podsystemów, z których każdy również ma strukturę hierarchiczną, aż do osiągnięcia najniższego poziomu - podsystemu elementarnego. Na każdym poziomie projektant zajmuje się strukturą (sposobem wzajemnego powiązania) i funkcjami (działaniem) poszczególnych składników.
Komputer składa się z jednostki centralnej (CPU), magistrali systemowej, pamięci oraz urządzeń wejścia-wyjścia. Jednostka centralna składa się z rejestrów, jednostki arytmetyczno-logicznej (ALU), jednostki sterującej i połączeń wewnętrznych. Jednostka sterująca składa się z układów logicznego szeregowania, rejestrów i dekoderów jednostki sterującej oraz jej pamięci.
Podstawowe zagadnienia
Struktura i działanie procesora
Pamięć podręczna
Pamięć wewnętrzna
Pamięć zewnętrzna
Wejście wyjście
Wspieranie systemu operacyjnego
Arytmetyka komputera
Własności i funkcje listy rozkazów
Tryby adresowania i formaty rozkazów
Paralelizm na poziomie rozkazu i procesory superskalarne
Działanie jednostki sterującej
Sterowanie mikroprogramowe
Historia
Pierwszą udokumentowaną architekturę komputera można znaleźć w korespondencji pomiędzy Charlesem Babbage i Adą Lovelace, opisującą tzw. silnik analityczny. Podczas budowy komputera Z1 w 1936, Konrad Zuse opisał po raz pierwszy komputer którego instrukcje są przechowywane w pamięci, tzw. stored-program computer.
Klasyfikacje
Ze względu na rodzaj połączeń procesor-pamięć i sposób ich wykorzystania dzielimy architektury zgodnie z taksonomią Flynna:
SISD (ang. Single Instruction Single Data) – skalarne,
SIMD (ang. Single Instruction Multiple Data) – wektorowe (macierzowe),
MISD (ang. Multiple Instruction Single Data) – strumieniowe,
MIMD (ang. Multiple Instruction Multiple Data) – równoległe.
Ze względu na sposób podziału pracy i dostęp procesora do pamięci możemy podzielić architektury na:
SMP (ang. Symmetric Multiprocessing) – symetryczne,
ASMP (ang. Asymmetric Multiprocessing) – asymetryczne,
NUMA (ang. Non-Uniform Memory Access) – asymetryczne (rozróżniające pamięć lokalną i zdalną),
AMP (ang. Asynchronous Multiprocessing) – asynchroniczne,
MPP (ang. Massively Parallel Processors) – równoległe.
Ze względu na sposób organizacji pamięci i wykonywania programu:
architektura von Neumanna – zarówno dane, jak i kod programu przechowywany jest w tym samym obszarze pamięci;
architektura harwardzka – rozkazy i dane przechowywane są w odseparowanych obszarach pamięci;
architektura mieszana – połączenie dwóch powyższych typów: obszary pamięci dla rozkazów i danych są odseparowane, jednak wykorzystują wspólne magistrale.
Zobacz też
architektura oprogramowania
Przypisy
! |
4963047 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Luga%C8%99u%20de%20Jos | Lugașu de Jos | Lugașu de Jos – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lugașu de Jos. W 2011 roku liczyła 1624 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4963050 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Luga%C8%99u%20de%20Sus | Lugașu de Sus | Lugașu de Sus – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lugașu de Jos. W 2011 roku liczyła 903 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4963053 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Urvind | Urvind | Urvind () – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lugașu de Jos. W 2011 roku liczyła 1053 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
58 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Amiga | Amiga | Amiga (hiszp. amiga – przyjaciółka) – marka komputerów produkowanych od 1985 r. między innymi przez firmę Commodore, popularna w XX wieku. Po bankructwie Commodore marka została przejęta przez firmę Escom, a następnie przez Gateway. W końcu wyłoniła się samodzielna firma Amiga INC, która po bankructwie sprzedała wszelkie prawa firmie KMOS. Z kolei KMOS zmienił nazwę na Amiga Inc.
System operacyjny
Systemem operacyjnym Amigi jest AmigaOS z interfejsem Workbench. W momencie wydania AmigaOS był jednym z pierwszych systemów wielozadaniowych na komputery osobiste, znacznie przewyższającym pod tym względem systemy operacyjne produkowane w tamtych latach, na przykład Windows produkowany przez Microsoft.
Przez lata system Amigi stale ewoluował. Najbardziej znaczące zmiany nastąpiły przy wydaniu wersji 3.x, która w wersji 3.9 była ostatnią obsługującą procesory linii 68k. Wersja 4.0 systemu została przepisana całkowicie pod procesory PowerPC i jest obecnie nadal rozwijana przez firmę Hyperion Entertainment. Najnowsza wersja AmigaOS oznaczona jest numerem 4.1 i pojawiło się do niej uaktualnienie Update 1.
Istnieją również bazujące na AmigaOS systemy rozwijane niezależnie. Zalicza się do nich AROS Research Operating System (AROS) oraz MorphOS. Dla komputerów Amiga powstały również dystrybucje Linuksa oraz NetBSD.
Komputery zawierające chipset OCS/ECS/AGA
Pierwszym modelem Amigi, wprowadzonym do sprzedaży w lipcu 1985 była Amiga 1000 z procesorem MC68000 7,14 MHz firmy Motorola i chipsetem OCS.
Dwa lata później pojawiły się dwa modele – Amiga 500 i Amiga 2000, obydwa konstrukcyjnie bardzo podobne do A1000. Różniły się jedynie możliwościami rozbudowy.
Amiga 500 była komputerem domowym, z jednostką centralną zintegrowaną w płaskiej obudowie z klawiaturą i napędem dyskietek. Brak było kontrolera dysku twardego, choć istniały zewnętrzne urządzenia tego typu. Możliwości rozbudowy z przyczyn czysto objętościowych były mniejsze niż w poprzednich modelach (choć i tak duże). Pierwsze serie obu tych komputerów były wyposażone w chipset OCS (tzw. Original chipset). Wersja Amiga 500+ charakteryzowała się nowszym oprogramowaniem ROM i większą ilością pamięci RAM oraz chipsetem ECS (Enhanced chipset).
Amiga 2000 była komputerem profesjonalnym, z dużymi możliwościami późniejszej rozbudowy. Oferowana była w kilku wariantach: Amiga 2500 (z procesorem MC68020 i dyskiem twardym), A2000HD (z dyskiem SCSI), A2000UX (działająca pod kontrolą systemu Unix, dokładniej SVR4).
Rozwinięciem modelu Amiga 2000 była Amiga 3000 (1990) – pierwszy 32-bitowy model Amigi. Wyposażona była w procesor MC68030 (16 lub 25 MHz) i chipset ECS. Istniała wersja UX pracująca pod kontrolą SVR4 (patrz: Unix). Chipset ECS oraz firmowo zamontowany flicker-fixer oraz firmowo zamontowany kontroler SCSI, możliwość dokupienia kontrolera DMA. Kickstart 2.0, aktualizowany potem do 2.04, elegancka obudowa desktop. W niektórych starszych modelach A3000 instalowano kości ROM zawierające wewnętrzną wersję „alfa” AmigaOS 2.0 – tzw. Kickstart 1.4, przy czym fakt pozostawał ukryty ze względu na to iż w tym modelu Kickstart można było „remapować” (podmieniać) z obrazu zapisanego na dysku twardym lub specjalnie spreparowanej dyskietce (tzw. SuperKickstartDisk). Kickstart do Amigi 3000 można było sprzętowo rozszerzyć do wersji 3.1.
W (1991) roku rozpoczęto sprzedaż modelu z wbudowanym napędem CD – o nazwie Amiga CDTV. Z różnych powodów, model ten nie został dobrze przyjęty przez klientów – zawierał Kickstart 1.3 i brak mu było wbudowanej stacji dyskietek. Niemniej jednak jest jednym z niewielu takich rozwiązań w dziedzinie komputerów osobistych. Amiga CDTV z wyglądu bardzo przypominała magnetowid lub odtwarzacz CD.
Następnym krokiem (1992) był komputer Amiga 600 – najmniejszy model Amigi, pozbawiony bloku numerycznego klawiatury. Chociaż minęło 7 lat od premiery modelu A1000, nadal posiadał on procesor 68000 (7,14 MHz). Zmiany które wprowadzono względem starszych modeli to nowy chipset ECS, kontroler dysku twardego, miejsce na dysk 2,5" (w A600HD montowany fabrycznie), nowy Kickstart 2.05 (w wersji 37.299 oraz 37.300 zawierający błędy – wyeliminowane dopiero w wersji 37.350), wbudowany modulator TV oraz złącze PCMCIA.
Kolejnym modelem była Amiga 1200 z roku 1992 – następczyni modelu A500. Posiadała 32-bitowy procesor MC68EC020 (tańsza wersja MC68020 z 24-bitową szyną adresową oraz nie posiadająca pięciu sygnałów w porównaniu do pełnej wersji), taktowany zegarem 14,28 MHz, nowoczesne kości grafiki AGA, pamięć CHIP rozszerzoną do 2MB. Tak jak A600 posiada kontroler dysku twardego IDE, modulator TV oraz złącze PCMCIA. Do tej pory model 1200 jest najpopularniejszy ze względu na ogromne możliwości rozbudowy (choć pomyślany był jako model przejściowy, właściwie nie do rozbudowy). Powstało bardzo wiele urządzeń, a wśród najważniejszych znajdują się sloty PCI 2.1, karty z dwoma procesorami (MC68040/MC68060 + PowerPC 603e od 160 do 240 MHz), karty graficzne.
Warto także wspomnieć o modelu zwanym Amiga CD32. Była to pierwsza na świecie 32-bitowa konsola do gier posiadająca wbudowany czytnik CD. Jeżeli chodzi o możliwości i charakterystykę sprzętową, to praktycznie nie różniła się ona pod tym względem od A1200. Można było do niej podłączyć klawiaturę, stację dyskietek czy inne akcesoria, przez co stawała się pełnowartościowym komputerem. Przypuszczano, że gdyby Commodore nadążyło z produkcją CD32, firma uniknęłaby bankructwa.
Pomysł konsoli z napędem CD podłączanej pod domowy telewizor zauważyła natomiast firma Sony, która 3 grudnia 1994 roku zaprezentowała swój produkt pod nazwą PlayStation, i który przyniósł firmie ogromny sukces.
Amiga 4000 była rozszerzeniem A3000 z kośćmi AGA, posiadała procesor MC68030 lub MC68040. Kontroler SCSI zamieniono na IDE. Nadal nie użyto 16-bitowych układów dźwiękowych, a flicker-fixera usunięto. Kolejnym modelem była A4000T (tower) o podobnej konfiguracji. Posiadała zarówno kontroler IDE, jak i SCSI.
Oprogramowanie
Inne komputery posługujące się nazwą Amiga lub zbliżoną
AmigaOne – linia komputerów produkowana przez brytyjską firmę Eyetech. Działa z procesorami PowerPC G3 i G4. Płyta nie jest już produkowana. Na bazie tej linii powstał również model Micro A1.
Micro A1 – produkowany przez brytyjską firmę Eyetech. Płyta główna w formacie miniATX ze zintegrowanym układem graficznym (Radeon firmy ATI) i dźwiękowym. Płyta była sprzedawana z procesorem 750FX/800 MHz lub 750GX/800 MHz i systemem operacyjnym AmigaOS 4.0. Płyta nie jest już produkowana.
AmigaOne X1000 – najnowszy model, zaprojektowany w firmie Varisys, a wprowadzony na rynek 25 stycznia 2012 przez firmę A-EON Technology. Nazwą nawiązuje do pierwszego, historycznego modelu Amigi. Wyposażony w procesor PWRficient PA6T-1682M firmy P.A. Semi (architektura PowerISA v2.04+, dwa rdzenie, 2.0 GHz) i procesor wspomagający Xena architektury Xcore XS1 firmy XMOS.
Commodore Amiga Mini – próba wprowadzenia na rynek komputera PC z licencjonowaną nazwą „Amiga” przez Commodore USA – zakończyła się po śmierci właściciela firmy Barry’ego S. Altmana w 2012 roku
Obecna sytuacja
Obecnie rozwojem komputerów AmigaOne zajmuje się firma Hyperion Entertainment. Hyperion na mocy porozumienia z firmą Amiga Inc. rozwija system operacyjny AmigaOS. Najnowsza wersja AmigaOS 4.1 działa bezpośrednio na procesorach PowerPC, i jest kontynuacją poprzednich wersji systemu AmigaOS (od 1.x do 3.x) – opierając się na jego oryginalnych kodach źródłowych.
30 września 2009 roku, obie firmy podpisały ugodę, na mocy której firma Hyperion Entertainment otrzymała de facto wyłączne i wieczyste prawa do wykorzystywania i modyfikacji systemu operacyjnego AmigaOS 3.1 w ramach rozwoju kolejnych, tworzonych przez siebie wersji AmigaOS 4 i późniejszych, oraz do samej nazwy Amiga OS.
Elbox, polska firma komputerowa z Krakowa, zajmuje się produkcją podzespołów do komputerów Amiga. Firma wykonała pierwszy na świecie mostek PCI do Amigi 1200 o nazwie "Mediator", produkuje także kontrolery urządzeń IDE, karty turbo i kompletne systemy tower.
Emulatory Amigi
Istnieje emulator Amigi UAE oraz jego inne wersje dla systemów Unix, Linux, PalmOS, Mac OS, Windows, BeOS, AROS, rodziny systemów BSD, Windows Mobile, Android, Symbian oraz dla samego AmigaOS.
UAE uruchomiony pod AmigaOS umożliwia uruchamianie starszego oprogramowania odwołującego się bezpośrednio do układów specjalizowanych montowanych w Amigach z czasów firmy Commodore. Programy takie nie działają na komputerach z systemem AmigaOS 4.0, ale dzięki UAE została zapewniona kompatybilność.
Przykładowe inne wersje emulatora UAE – dla Windows, nazywa się WinUAE – oferuje ona znacznie większą funkcjonalność od oryginalnego UAE. Z kolei E-UAE to nieoficjalna wersja UAE ze zintegrowanym mechanizmem JIT oraz innymi usprawnieniami przeportowanymi z WinUAE. E-UAE dostępne jest dla systemów: Linux, Mac OS, BeOS, AmigaOS MorphOS, AROS. Natomiast specjalna wersja emulatora dla Windows Mobile nazywa się PocketUAE.
Warto również wspomnieć o innym (obecnie nie rozwijanym) emulatorze Amigi – Fellow. Wersja dla Windows nazywa się WinFellow.
Ciekawym rozwiązaniem jest komercyjny emulator Amithlon uruchamiany automatycznie przez własną minidystrybucję systemu Linux z rozruchowej płyty CD. Dzięki temu rozwiązaniu użytkownik ma wrażenie, że jedynym działającym systemem jest AmigaOS.
Istnieją projekty, realizujące emulację Amigi w technologii FPGA – Minimig, Natami, C-One.
Ponadto istnieje system operacyjny MorphOS, działający na niektórych platformach PowerPC, który zawiera zintegrowany emulator systemu AmigaOS (obsługuje aplikacje pisane dla systemów 1.x – 3.x). Podobnie jak AmigaOS 4.0, emulator ten nie potrafi uruchamiać starszych aplikacji odwołujących się bezpośrednio do specjalizowanych układów Amigi, dlatego też używa się na tej platformie emulatora UAE.
Zobacz też
Amiga Disk Format – format pliku z obrazem dyskietki Amigi
WinUAE, emulator Amigi dla systemu Windows
E-UAE, emulator Amigi bazujący na WinUAE, przeznaczony dla innych niż Windows systemów operacyjnych
UAE, emulator Amigi, na którym bezpośrednio lub pośrednio bazują WinUAE, E-UAE, PocketUAE, Akiko
Akiko, emulator Amigi CDTV oraz CD32 dla systemu Windows bazujący na WinUAE
PocketUAE, emulator Amigi dla PocketPC z systemem Windows Mobile
DroidPUAE, emulator Amigi dla systemu Google Android
Fred Fish
Minimig
Natami
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Amigi
PPA (Polski Portal Amigowy)
eXec – magazyn użytkowników komputerów Amiga
Amiga wczoraj, dziś – historia Amigi w Onet.pl
Amiga 500 emu, przykłady wykorzystania programu WinUAE
Komputery |
59 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Albania | Albania | Albania, Republika Albanii () – państwo w południowo-wschodniej Europie na Półwyspie Bałkańskim. Albania na zachodzie ma dostęp do Morza Adriatyckiego, a na południowym zachodzie do Morza Jońskiego.
Od Włoch oddziela ją cieśnina Otranto o szerokości ok. 72 km. Łączna długość granic lądowych wynosi 720 km, natomiast wybrzeża morskiego – 362 km. Graniczy z: Grecją (282 km), Czarnogórą (173 km), Macedonią Północną (151 km) oraz Serbią/Kosowem (114 km).
Jest członkiem ONZ, NATO, OBWE, Rady Europy, WTO oraz jednym z założycieli Unii na rzecz Regionu Morza Śródziemnego. Od 2014 roku Albania ma status kandydata do Unii Europejskiej.
Albania ma system parlamentarny. Stolicą kraju jest Tirana, jest to również finansowe centrum kraju. Reformy wolnego rynku otworzyły kraj na inwestycje zagraniczne, zwłaszcza w rozwój energetyki i infrastruktury transportowej.
Etymologia nazwy
Albania jest nazwą kraju zaczerpniętą ze źródeł grecko-rzymskich. Rdzeń alb został zaczerpnięty z języków ilirskich i oznacza kolor biały. Historia Świata Polibiusza, pochodząca z II w. p.n.e., wspomina o plemieniu żyjącym na terenie dzisiejszej Albanii, którego członkowie byli nazywani Albanoí i Arbanitai.
Przez mieszkańców ich kraj jest nazywany Shqipëri (Shqipëria). Albańska nazwa Shqipëria pochodzi od słowa Shqipoj oznaczającego mówić otwarcie, krótko i jasno. Nazwy w innych językach: tur. Arnavutluk, gr. Αλβανία (Alvanía), łac. Illyricum (nazwa większego obszaru).
Geografia
Albania jest w 75% krajem górzystym. Niewielki procent kraju zajmują niziny położone nad Morzem Adriatyckim oraz doliny większych rzek takich jak: Drin (285 km), Wjosa (272 km) i Seman z Devoll (281 km). Pozostała część kraju to wyżyny oraz góry w paśmie Gór Dynarskich dzielące się na: Góry Północnoalbańskie, Góry Skanderbega, Mal Valamarës. Na granicach znajdują się 3 duże jeziora: Szkoderskie (368 km²), Ochrydzkie (347 km²) oraz Prespa (288 km²). Najdalej wysunięty na zachód przylądek to Kepi i Gjuhëzës.
Historia
Od starożytności do I wojny światowej
W starożytności Albania wchodziła w skład Ilirii zamieszkiwanej przez lud indoeuropejski Ilirów, którzy wymieszali się później z Trakami i Słowianami. W 168 roku p.n.e. kraj został uzależniony od Rzymian, a od końca IV wieku wszedł w skład Cesarstwa Bizantyńskiego. Na przełomie VI i VII wieku napłynęły tu plemiona słowiańskie. W okresie IX–XI wieku tereny Albanii wchodziły w skład carstwa Bułgarii. Pierwsze państwo albańskie powstało w XII wieku, w XIV wieku zostało podbite przez Serbów. Około 1435 Turcy zajęli Albanię. Wyzwoliła się ona czasowo po powstaniu zainicjowanym przez Skanderbega. Pod koniec XV wieku Turcy znów zajęli kraj, wówczas to podupadł on pod względem cywilizacyjnym. Feudałowie powoli i systematycznie przechodzili na islam, zachowując swe majątki i uprawnienia. Często piastowali wysokie funkcje w państwie tureckim (np. Ali Pasza z Tepeleny, Muhammad Ali).
W XIX wieku wzmógł się ruch niepodległościowy na rzecz wyzwolenia Albanii, zwany Rilindja. W 1912 roku Kongres Narodowy we Wlorze ogłosił deklarację niepodległości. W 1913 po konferencji londyńskiej nie powiodły się plany rozdzielenia jej między Serbię i Grecję. Do czasu wybuchu II wojny światowej Albania była kolejno księstwem, republiką i królestwem.
Po uzyskaniu niepodległości przez Albanię, przy aprobacie państw Europy Zachodniej, rozpoczęto poszukiwania arystokraty zdolnego objąć albański tron. Okazało się jednak, że brakuje osób chętnych na przyjęcie tego tytułu. Królowa rumuńska Elżbieta zaproponowała, aby poszukiwania rozpocząć od znalezienia księżnej Albanii, której potem znaleziono by męża. Rumuńską protegowaną do tego celu stała się Zofia Schönburg-Waldenburg, którą królowa Elżbieta poznała z niemieckim arystokratą Wilhelmem zu Wied. Ich ślub odbył się 30 listopada 1906 roku. Wilhelm i Zofia zostali pierwszą parą monarszą Albanii. Niemiec przybył do Albanii w 1914 roku, lecz już po kilku miesiącach opuścił kraj wobec niekończących się buntów na prowincji, podsycanych przez Grecję i Włochy.
Okres wojen światowych
Podczas I wojny światowej Albania była okupowana przez Serbów, a potem podążających za nimi Austriaków. Okupacja przyniosła także pozytywne skutki – m.in. wybudowano pierwsze trwałe drogi (głównie przez Austriaków). Pod koniec wojny wkroczyli Włosi, chcący włączyć kraj w swoją strefę wpływów, ale ponieśli porażkę w walkach z albańskimi powstańcami.
Konferencja z 1920 zatwierdziła niepodległość Albanii (ujął się za nią Woodrow Wilson). Zdetronizowano Wilhelma zu Wieda (nie ogłosił abdykacji) i proklamowano republikę. W 1928 konserwatywny premier Ahmed Zogu koronował się na króla, wiążąc kraj politycznie i militarnie, a nade wszystko gospodarczo z Włochami Benita Mussoliniego. Włochy zajęły Albanię w kwietniu 1939 roku, łamiąc swe zobowiązania międzynarodowe i obalając króla. 16 kwietnia 1939 roku król Włoch, Wiktor Emanuel III, został ogłoszony królem Albanii. Po 1941 roku do protektoratu albańskiego przyłączone zostało Kosowo. Premierem rządu kolaboracyjnego Albanii został Mustafa Merlika.
Po kapitulacji Włoch przed aliantami we wrześniu 1943 Albania została okupowana przez wojska niemieckie. Działała wtedy silna partyzantka zdominowana przez komunistów. 16 października 1942 roku jeszcze pod okupacją włoską powołano Front Wyzwolenia Narodowego, skupiającego siły antyfaszystowskie niezależnie od ideologii lub klasy. Skrzydłem militarnym Frontu Wyzwolenia Narodowego stała się Armia Narodowo-Wyzwoleńcza, będąca najsilniejszą siłą polityczną i wojskową kraju. Partyzanci w połowie 1944 roku kontrolowali 75% terytorium kraju. Dowódcą armii został przedwojenny oficer Spiro Moisiu, a niekwestionowanym przywódcą ruchu oporu – Enver Hoxha. Armia Wyzwolenia Narodowego dysponowała własnymi batalionami i brygadami oraz otrzymywała wsparcie od brytyjskiego wywiadu Secret Intelligence Service.
W sierpniu 1943 roku partia komunistyczna zawiązała porozumienie z nacjonalistyczną organizacją Balli Kombëtar (Front Narodowy), w jego wyniku partia zgodziła się m.in. na zjednoczenie się z każdą grupą, która kiedyś współpracowała z faszystami, jednak zakończyła te kontakty i wyraziła gotowość do walki z okupantem. Jedynym warunkiem było to, by grupy te nie były odpowiedzialne za żadne zbrodnie. Po tym, gdy na skutek nacisków ze strony Jugosłowian komuniści zgodzili się odrzucić projekt Wielkiej Albanii, Balli Kombëtar obróciła się przeciwko dotychczasowym sprzymierzeńcom. Balli Kombëtar znalazła się w trudnej sytuacji ze względu na brak poparcia społecznego. Po tym, gdy Balli Kombëtar uznała komunistów za główne zagrożenie, rozpoczęła kolaborację z okupantem niemieckim, tym samym organizacja straciła autorytet wśród tych, którzy walczyli z okupantem. Dzięki podjęciu kolaboracji przez konkurencyjną organizację komuniści znaleźli się w centrum uwagi i ostatecznie stali się centralnym punktem walki o wyzwolenie.
28 listopada 1944 roku Albania ogłoszona została republiką ludową, władzę przejęła komunistyczna Albańska Partia Pracy kierowana przez Hoxhę. Rola ZSRR w wyzwoleniu kraju była znikoma, dzięki temu Albania stała się jedynym krajem, którego niezależność po II wojnie światowej nie była zagrożona przez żadne z mocarstw. Dzięki sprzeciwowi rządu albańskiego nie powiodły się plany Tito stworzenia Wielkiej Jugosławii (z Albanią i Bułgarią jako kolejnymi członami federacji).
Okres powojenny
Uprzednio koalicyjny rząd zdominowany przez partię komunistyczną przeorganizował się w sierpniu 1945 roku we Front Wyzwolenia Narodowego. Wybory w Albanii odbyły się 2 grudnia i, jak poinformował rząd, 93% obywateli głosowało na przedstawicieli FWN. W 1946 roku powstała Ludowa Republika Albanii. W tym samym roku doszło do incydentu w cieśninie Korfu wywołanego uszkodzeniem brytyjskich okrętów na postawionych przez Albanię minach. Po wojnie kraj był członkiem ONZ, Układu Warszawskiego i RWPG. Gdy w 1948 doszło do rozłamu w bloku wschodnim, opowiedział się za Związkiem Radzieckim. Rząd Hoxhy podjął się szeregu reform w socjalistycznym stylu, w sierpniu 1945 roku przeprowadzono konfiskatę gospodarstw rolnych i połączenie ich w spółdzielnie produkcyjne (kooperatywy), co miało pozwolić na osiągnięcie samowystarczalności żywnościowej. Ziemie właścicieli ziemskich i panów feudalnych (bejowie), do których należało 52% wszystkich gruntów dystrybuowano między chłopów, po wejściu ustawy procent ziemi należących do ziemian wynosił 16%. Rząd Hodży wielką wagę przykładał do elektryfikacji i industrializacji. Analfabetyzm, który w 1939 roku na obszarach wiejskich wynosił 90–95%, spadł w 1950 roku do 30%, a w 1985 roku był już równy krajom Zachodu.
Od śmierci Józefa Stalina narastał konflikt między Albańską Partią Pracy a Komunistyczną Partią Związku Radzieckiego. Spór przybrał na sile po referacie Nikity Chruszczowa w 1956 roku. Albania na skutek pogorszenia relacji z blokiem wschodnim skłaniała się ku współpracy z Chinami, które znacznie zwiększyły pomoc gospodarczą. Członków rządzącej partii, którzy opowiedzieli się za dalszym członkostwem w bloku wschodnim, wydalono z partii lub osadzono w więzieniach. Wycofanie się Albanii z prac bloku wschodniego poskutkowało tym, że ZSRR przestał udzielać Albanii wsparcia gospodarczego. W grudniu 1961 Albania zerwała stosunki dyplomatyczne z ZSRR, a w 1962 roku zaprzestała prac w składzie Układu Warszawskiego, z którego wystąpiła we wrześniu 1968 roku. W 1967 władze zakazały wszelkich praktyk religijnych.
W 1968 Albania skrytykowała interwencję Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. W latach 70. XX wieku Albania dążyła do autarkii, nie przyniosło to jednak powodzenia. W 1976 nazwę kraju zmieniono na Ludową Socjalistyczną Republikę Albanii. Pod koniec lat 70., po śmierci Mao Zedonga, nastąpił rozłam chińsko-albański, co sprawiło, że Albania pogrążyła się w izolacji międzynarodowej.
W 1985 roku zmarł Enver Hoxha, a władzę w Albanii przejął Ramiz Alia, uznawany za członka liberalnej frakcji wewnątrz Partii Pracy. Dwa lata później w kraju rozpoczął się kryzys gospodarczy, pogarszał się albański bilans handlowy, pojawiły się trudności z zaopatrzeniem w podstawowe produkty. Albania była – według oceny Amnesty International – jednym z najbardziej represyjnych względem społeczeństwa państw świata. W tym samym okresie władze albańskie rozpoczęły liberalizację ustrojową. W 1987 poprawiły się stosunki Albanii z Niemcami Zachodnimi oraz z Grecją, w 1988 – z Włochami. W 1989 albańska prasa relacjonowała przemiany w Europie Środkowo-Wschodniej. W 1991 u władzy w wyniku pierwszych w historii demokratycznych wyborów pozostali tam początkowo komuniści, którzy zdobyli 67% głosów. Jednocześnie nowy rząd komunistów rozpoczął szereg zmian wolnorynkowych i liberalizujących system – majątek należący do państwowych gospodarstw rolnych został rozdzielony między chłopów. 29 kwietnia 1991 parlament albański zmienił nazwę kraju na Republika Albańska, pierwszym prezydentem ogłosił Alię, jak również zmienił konstytucję Albanii, wprowadzając podział władzy i poszerzając zakres swobód obywatelskich. 30 września 1991 przegłosowano ustawę, na mocy której z więzień zwolnieni zostali więźniowie polityczni, z wyjątkiem tych, którzy dopuścili się aktów terroru z ofiarami śmiertelnymi.
Współczesna Albania
W 1992 roku komuniści utracili władzę na skutek wyborczego sukcesu Demokratycznej Partii Albanii. W 1994 roku doszło do ataku na Peshkopii dokonanego przez greckich separatystów skupionych we Froncie Wyzwolenia Północnego Epiru. Wybory parlamentarne z maja 1996 zmarginalizowały postkomunistyczną Socjalistyczną Partii Albanii, gdyż zwycięstwo odniosła Partia Demokratyczna, która w parlamencie uzyskała 122 mandaty na 140 miejsc. Opozycja, jak i międzynarodowi obserwatorzy ogłosili jednak liczne nieprawidłowości podczas wyborów. W wyniku krachu ekonomicznego z 1997 roku oraz będącej jego skutkiem antyrządowej rebelii, która pochłonęła ponad tysiąc ofiar śmiertelnych, do władzy w wyniku przedterminowych wyborów doszła postkomunistyczna opozycja. Znaczenie Albanii na arenie międzynarodowej wzrosło, gdy kraj ten służył jako jedna z najważniejszych baz operacyjnych NATO podczas operacji w Kosowie w 1999. Po ośmiu latach sprawowania władzy Socjalistyczna Partia Albanii utraciła władzę, a w 2005 roku po wyborach parlamentarnych władzę przejęła koalicja partii opozycyjnych, na czele z Partią Demokratyczną. W wyborach parlamentarnych w 2013 roku zwyciężył Sojusz na rzecz Europejskiej Albanii, z Socjalistyczną Partią Albanii na czele. 1 kwietnia 2009 Albania dołączyła do państw członkowskich NATO. Jest kandydatem do Unii Europejskiej, do której akcesję popiera 96% obywateli.
Demografia
Liczba mieszkańców Albanii zmalała po 1998 roku o ponad ćwierć miliona wskutek emigracji do Włoch i Grecji. Przyrost naturalny, niegdyś najwyższy w Europie (w latach 1960–1985 w granicach 2,5–3%), stopniał do 0,8% w 2003 roku. Mieszkańcy Albanii mają wysoki oczekiwany wiek życia – 77,43 lat, przy tym są stosunkowo młodym społeczeństwem ze średnią wieku 28,9 lat.
Poza granicami kraju żyje blisko 2 mln Albańczyków, z czego 1,3 mln w Kosowie, ponad 200 tys. w Grecji i przeszło 170 tys. we Włoszech.
W rzeczywistości od 1989 roku nie przeprowadzono w Albanii spisu powszechnego, w którym obywatele mogliby swobodnie deklarować swą narodowość. Wśród mniejszości zamieszkujących Albanię należy wymienić Greków, zrzeszonych od 1991 roku w organizacji Omonia, zamieszkujących głównie południową części kraju, Macedończyków zrzeszonych w 4 towarzystwach: MIR, Gora, Med i Prespa, reprezentowanych przez partię polityczną (Macedońska Partia na rzecz Integracji Europejskiej Albanii). Macedończycy zamieszkują południową i wschodnią Albanię, regiony Mala Prespa i Golo Brdo oraz duże miasta Elbasan i Tirana. Ponadto Albanię zamieszkuje pewna liczba Włochów, Romów i Czarnogórców.
W 2016 roku Albania liczyła 2 904 000 mieszkańców, w skład wchodzili:
Albańczycy – 89,4%
Macedończycy – 4,8%
Gorani – 1,2%
Grecy – 0,96%
Włosi – 0,27%
Arumuni – 0,25%
Romowie – 0,25%
pozostali – 2,87%
Średnia gęstość zaludnienia to 131 osób/km², ale w okolicach Tirany przeszło 3 razy większa, podobnie na wybrzeżu koło Durrës. Obszary górskie na wschodzie są bardzo słabo zaludnione. Współczynnik urbanizacji jest dość niski – 45%. Do największych miast Albanii (według liczby ludności w 2007) zalicza się: stolica Tirana – 386,03 tys.; Durrës – 126,25 tys.; Elbasan – 103,60 tys.; Wlora – 91,71 tys. i Szkodra – 89,44 tys.
Albania dzieli się etnicznie na dwie części: północ zamieszkują Gegowie, a południe Toskowie, posługujący się odmiennymi dialektami. Granica między obiema grupami etnicznymi przebiega w pobliżu Tirany, a literacki język albański oparty jest na dialekcie południowym.
Języki: albański (oficjalny), grecki, arumuński, romski, języki słowiańskie.
Liczba osób przypadających na 1 lekarza: 552.
Liczba osób przypadających na łóżko szpitalne: 333.
Na 1000 osób: 308 telefonów; 48 użytkowników Internetu.
Religia
islam – 60,31%
chrześcijaństwo – 30,5%
prawosławie – 17%
katolicyzm – 13,1%
protestantyzm i niezależne kościoły – 0,7%
brak religii – 7%
bektaszijja – 2,09%
Świadkowie Jehowy – 0,16%
bahaizm – 0,14%
judaizm – 0,01%
Źródło: „Operation World”, 2010.
Podział administracyjny
Albania jest podzielona na 12 obwodów (alb. l.poj. qark lub qarku, l.mn. qarqe) oraz 61 gmin (alb. l.poj. bashkia, l.mn. bashki).
Gospodarka
Do końca lat 80. XX wieku gospodarka była centralnie planowana. Obecnie Albania to kraj rozwijający się o gospodarce rynkowej.
W latach 2000–2004 gospodarka Albanii rozwijała się w tempie 6–7%, przy czym znamienny był duży udział inwestycji zagranicznych. Obecnie tempo wzrostu PKB wynosi 2,56% (dane szacunkowe za 2015). Niemal połowa produktu krajowego brutto wytwarzana jest w szarej strefie. 14,3% mieszkańców kraju żyje poniżej granicy ubóstwa (dane szacunkowe za 2012).
Znaczne bogactwa mineralne Albanii pozwalają na rozwój górnictwa, wydobywa się między innymi: rudy chromu – 91 tys. ton, miedzi, żelaza i niklu oraz ropy naftowej – 300 tys. ton, gazu ziemnego, węgla i boksytów. Nad jeziorem Prespa są jedne z największych w świecie złóż naturalnego asfaltu. Produkcja energii elektrycznej (głównie w elektrowniach wodnych) wynosiła w 2004 roku 4,3 TWh. Koło Durrësu pracuje duża cementownia, liczne są zakłady metalowe, elektrotechniczne, włókiennicze i przetwórstwa płodów rolnych. Albania jest znaczącym producentem wyrobów tytoniowych.
Rozwinięta jest również uprawa zbóż, w tym kukurydzy – 197 tys. ton, pszenicy 295 tys. ton, słoneczników, tytoniu – 5 tys. ton, buraków cukrowych, drzew owocowych, oliwek – 27 tys. ton i winorośli – 83 tys. ton. oraz hodowla bydła, kóz i owiec – 1,85 mln (produkcja wełny 3,8 tys. ton).
Bilans handlowy, bez względu na wpłaty Albańczyków pracujących za granicą i pomoc z zewnątrz, jest bardzo niekorzystny.
Głównymi partnerami handlowymi pod względem eksportu są (stan na 2015): Włochy, Kosowo, USA, Chiny, Grecja i Hiszpania, a pod względem importu (stan na 2015): Włochy, Chiny, Grecja, Turcja i Niemcy.
Transport
Mimo znacznych inwestycji transport drogowy i kolejowy jest słabo rozwinięty. Z 16,8 tys. km dróg tylko 40% spełnia europejskie standardy. Motoryzacja jest w fazie początkowej. W 2002 roku w Albanii było 190 tys. samochodów osobowych, co dało 59 pojazdów na 1000 mieszkańców.
Głównym portem morskim jest Durrës, a lotniczym port lotniczy Rinas w Tiranie.
Sieć kolejowa jest uboga, jej całkowita długość wynosi 447 km i składa się z linii biegnących na wschód do Pogradec, na południe do Wlory i północ do Szkodry z odgałęzieniem do Tirany.
Emisja gazów cieplarnianych
Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Albanii wyniosła w 1990 roku 10,869 Mt, z czego 6,583 Mt stanowił dwutlenek węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 2,006 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 449 kg. Głównym źródłem emisji było wówczas spalanie przemysłowe inne niż energetyka i emisja z budynków. Następnie emisje gwałtownie spadły i w latach 90. wahały się, a następnie rosły, nie osiągając jednak poziomu z roku 1990. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 4,802 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 1,637 t i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 136 kg. W tym czasie wzrósł udział emisji z transportu, w XXI w. stając się głównym komponentem, a emisje z energetyki nadal spadały. Po spadku emisji dwutlenku węgla na początku lat 90., emisje metanu stały się dominującą frakcją aż do ponownego wzrostu emisji dwutlenku węgla na przełomie XX i XXI w. Na dalszych miejscach są emisje podtlenku azotu i gazów fluorowanych.
Turystyka
Po długotrwałej izolacji Albania koncentruje się na rozwoju turystyki międzynarodowej, głównie na wybrzeżu Riwiery Albańskiej. W 2016 roku kraj ten odwiedziło 4,070 mln turystów (7,5% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 1,691 mld dolarów.
Kuchnia albańska
Kuchnia Albanii swymi walorami przypomina kuchnie innych krajów bałkańskich, wzbogacone przez wpływy tureckie.
Jedną z najpopularniejszych potraw jest qofte, przyrządzane z mięsa siekanego lub mielonego, przypominające ćevapčići. Innymi potrawami chętnie jadanymi przez Albańczyków są:
mięso pieczone (mish i përzier),
ziemniaki (patate) z jarzynami (najczęściej są to pomidory i cebula) z dodatkiem oliwy.
różne gatunki sera (djathë) – do najbardziej popularnych należą djathë i bardhe podobny do greckiego sera feta i kaçkaval – twardy ser żółty.
oriz më tamel – czyli pudding ryżowy na owczym mleku,
jogurt (kos).
Narodowym albańskim trunkiem jest rakija, którą wyrabia się najczęściej z winogron oraz z innych owoców. Popularne w Albanii jest także picie młodego wina (jest ono podawane do prawie każdego posiłku).
Zobacz też
ustrój polityczny Albanii
władcy Albanii
Albania Wenecka
Albania Kaukaska
Lista albańskich filmów
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Tadeusz Czekalski: Albania w latach 1920–1924. Katowice. Wydawnictwo Śląska Agencja Prasowa, 1998.
Tadeusz Czekalski: Albania. Warszawa. Wydawnictwo Trio, 2003.
Waldemar Dziak: Albania między Belgradem, Moskwą i Pekinem. Warszawa. Wydawnictwo ISP PAN, 1991.
Robert Elsie: Zarys historii literatury albańskiej. Toruń. Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2004.
Jan Grzegorzewski: Albania i Albańczycy. Lwów. Druk. Wł. Łozińskiego, 1914.
Adam Koseski: Albania. Warszawa. Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1988.
Beata Kozerska, Radosława Olewicz, Robert Sendek: Bałkany. Kraków. Wydawnictwo Bezdroża, 2007.
Fatos Lubonja: Albania – wolność zagrożona: przekład z jęz. alb., opracowanie i wybór z udziałem autora Dorota Horodyska. Sejny. Wydawnictwo Pogranicze, 2005.
Linki zewnętrzne
albania.al – Oficjalna strona dla turystów w Albanii
kierunekalbania.pl – Polska strona o Albanii
Oficjalni kandydaci do Unii Europejskiej
Państwa należące do NATO
Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych
Państwa w Europie Południowej |
187081 | https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw%20Pytlasi%C5%84ski | Władysław Pytlasiński | Władysław Pytlasiński (ur. 26 lipca 1863 w Warszawie, zm. 10 listopada 1933 w Warszawie) – polski zapaśnik, mistrz świata i trener, oficer Policji Państwowej. Ze względu na swój wkład w rozwój polskiego zapaśnictwa jest nazywany „ojcem polskich zapasów”.
Wczesne życie
Urodził się 26 lipca 1863 w Warszawie w Królestwie Polskim (kongresowym). Jego ojciec był rzeźnikiem. On sam z zawodu był mechanikiem. Jako syn powstańca styczniowego był represjonowany przez władze carskie i uciekł do Szwajcarii. Tam rozpoczął karierę zapaśniczą.
Kariera zapaśnicza
Specjalizował się w walce francuskiej, opartej na klasycznym stylu grecko-rzymskim, ale z elementami stylu wolnego. Nie wyróżniał się warunkami fizycznymi w porównaniu z innymi zawodnikami. Przy wzroście 185 centymetrów ważył 105 kilogramów. Miał pseudonim Pytlas. Za granicą występował też jako Ladislaus Pytlasinski.
Na ponad 800 walk wygrał 794. Miał w kolekcji około czterystu rozmaitych nagród, w tym sporo ze złota. Po tym jak Polska odzyskała niepodległość w 1918, przekazał je Skarbowi Państwa, za co dostał Krzyż Zasługi.
W 1898 po raz pierwszy wygrał turniej zapasów w stylu klasycznym w Paryżu, a tym samym złoty pas i 10 tysięcy franków francuskich. Oprócz niego w turnieju startowali Francuz Paul Pons, ukraiński olbrzym Iwan Poddubny, Estończycy Georg Lurich i Georg Hackenschmidt oraz Straszliwy Turek Kara Achmed, którego Pytlasiński pokonał w finale w ósmej minucie. Wygrał też turniej w Paryżu 13 lutego 1899 i 13 listopada 1900.
Poza występowaniem i braniem udziału w turniejach, zajmował się także odkrywaniem talentów. W 1901 poznał przymierzającego się do egzaminu maturalnego Stanisława Cyganiewicza, który był jego fanem. Pytlasiński zatrudnił go jako swojego partnera sparingowego i zajął się jego treningiem. W tym samym roku razem wyruszyli w trasę po cyrkach w Ciechocinku, Włocławku i Płocku.
Działalność na rzecz zapaśnictwa polskiego
Gdy w 1906 wycofał się z aktywnej kariery zapaśniczej, zasiadał w jury turniejów walki francuskiej w warszawskim cyrku braci Staniewskich przy ulicy Ordynackiej. Wielokrotnie był sędzią na polskich turniejach zapaśniczych.
Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości objął w Łodzi funkcję komendanta straży obywatelskiej, a potem naczelnika policji kryminalnej. W 1919 po przeprowadzce na stałe do Warszawy prowadził w policji szkolenie w sztukach walki i poświęcił się organizowaniu amatorskiego zapaśnictwa. W marcu 1922 w maneżu policji konnej przy ul. Ciepłej 13 założył Polskie Towarzystwo Atletyczne, które stało się członkiem Międzynarodowej Federacji Zapaśniczej (IAWF). Założył szkołę atletyczną w Odessie, którą później przeniósł do Łodzi. Podobną szkołę założył w Warszawie. Również z jego inicjatywy w 1925 roku odbyły się w Warszawie pierwsze amatorskie mistrzostwa Polski w zapasach.
W 1929 napisał broszurę Tajniki walki zapaśniczej, przeznaczoną dla adeptów tego sportu, w której wyjaśniał, jak należy przysposobić do jego uprawiania mięśnie, stawy, nerwy, serce i płuca. W 1930 wydał kolejną broszurę, o nazwie Podnoszenie ciężarów, poświęconą treningowi ciężarami.
27 listopada 1930 opatentował przyrząd do wzmacniania mięśni.
Jego działalność na rzecz rozwoju zapasów w Polsce sprawiła, że zyskał reputację pioniera zapaśnictwa polskiego i wielokrotnie w polskiej prasie był nazywany „ojcem polskich zapasów”.
Służba w Policji Państwowej
W dniu 10 czerwca 1920 r. wstąpił w szeregi Policji Państwowej. 1 lutego 1920 r. mianowany komisarzem. Służbę pełnił w Wydziale III Komendy Głównej Policji Państwowej oraz Głównej Szkole Policji Państwowej w Warszawie. Z dniem 31 marca 1926 r. zwolniony z Policji z zachowaniem praw emerytalnych.
Kariera aktorska
Występował w sztukach i filmach. W Kijowie zagrał Ursusa w operowej inscenizacji Quo vadis, w Petersburgu miał epizod w operetce jako Atlas, w Polsce natomiast zagrał w dwóch filmach. W 1923 wcielił się w Bartka Słowika w filmie Bartek zwycięzca Edwarda Puchalskiego, a w Panu Tadeuszu Ryszarda Ordyńskiego z 1928 wcielił się w Macieja z zaścianka Dobrzyńskich.
Śmierć i upamiętnienie
Zmarł 10 listopada 1933 w Warszawie. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 270-1-12).
W styczniu 1938 imię Władysława Pytlasińskiego nadano ulicy na warszawskim Mokotowie.
Od 1957 roku rozgrywane są w różnych miastach Polski międzynarodowe zawody zapaśnicze imienia Władysława Pytlasińskiego.
Tablica pamiątkowa z granitu umieszczona w pierwszej połowie lat 70. na szczytowej ścianie bloku Osiedla Za Żelazną Bramą przy ulicy Grzybowskiej 30.
W 2017 Krajowa Liga Zapaśnicza rozdała symboliczne nagrody nazwane Pytlasami w dziesięciu kategoriach, będące podsumowaniem roku w polskich zapasach.
Osiągnięcia w turniejach
Ordery i odznaczenia
Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1931)
Przypisy
Linki zewnętrzne
Władysław Pytlasiński – publikacje w bibliotece Polona
Ludzie urodzeni w Warszawie
Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
Polscy trenerzy zapaśniczy
Polscy zapaśnicy
Urodzeni w 1863
Zmarli w 1933 |
187085 | https://pl.wikipedia.org/wiki/SourceForge | SourceForge | SourceForge – darmowy system zarządzania i kontroli projektów open source, skomercjalizowany również do closed-source license. Projekty udostępniane są w wersjach dla różnych systemów operacyjnych, najczęściej jednak dla Linuksa i Windowsa.
Główna strona projektu SourceForge.net służy programistom do wymiany informacji. Dostępne są również na niej kody źródłowe oraz pliki wykonywalne projektów. W chwili obecnej SourceForge.net jest najpopularniejszym światowym portalem rozwoju oprogramowania Open Source. Posiada ponad 1,8 mln zarejestrowanych użytkowników i ponad 180 tys. projektów. Witryna udostępnia największe repozytorium kodów źródłowych w Internecie. Posiada także bardzo szybkie serwery, co zwiększa popularność serwisu.
Najpopularniejszymi (najwięcej pobrań) programami powstałymi w ramach SourceForge są w kategoriach:
grafiki komputerowej: pakiet dla systemu Windows programu GIMP
aplikacji użytkowych: 7-Zip, Audacity, pakiet PortableApps.com
wymiany plików: eMule, Azureus, Ares, BitTorrent, DC++, Shareaza.
SourceForge hostuje także takie popularne projekty, jak MediaWiki, Miranda, Pidgin, phpBB czy phpMyAdmin.
Właścicielem portalu SourceForge.net jest firma GeekNet (dawniej VA Software).
Możliwości
Niezarejestrowany użytkownik ma możliwość wyszukiwania projektów, oraz pobierania plików lub kodu źródłowego. Po rejestracji otrzymuje możliwość dołączenia do istniejącego projektu lub stworzenia nowego, co niesie ze sobą takie korzyści jak:
Serwer SVN, Git i Mercurial
Forum dyskusyjne
System newsów
Możliwość dodawania zrzutów ekranowych
Hosting plików
Łatwa instalacja skryptów takich jak MediaWiki, phpBB
Miejsce na serwerze WWW
Baza MySQL
Zobacz też
GitHub
Linki zewnętrzne
http://www.sourceforge.net/
http://www.sf.net/
Podstrona projektu MediaWiki
Otwarte oprogramowanie
Strony internetowe
Narzędzia wspomagające tworzenie oprogramowania |
187087 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kwatera | Kwatera | Kwatera – zgodnie z przepisami ustawy z dnia 22 czerwca 1995 r. o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej kwaterą jest lokal mieszkalny przeznaczony wyłącznie na zakwaterowanie żołnierzy służby stałej.
Normatywne pojęcie kwatery zmieniało się na skutek dokonywanych przez ustawodawcę zmian w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Obecna ustawowa definicja kwatery obowiązuje od 1 lipca 2004.
Przepisy ustawy o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej rozróżniają następujące rodzaje kwater:
kwatery funkcyjne – lokal mieszkalny przydzielany żołnierzowi służby stałej zajmującemu kierownicze stanowisko służbowe w Ministerstwie Obrony Narodowej lub stanowisko dowódcze w Siłach Zbrojnych albo osobie zajmującej kierownicze stanowisko w Ministerstwie Obrony Narodowej;
kwatery zastępcze – lokal mieszkalny o powierzchni użytkowej mniejszej od minimalnej normy tej powierzchni przysługującej żołnierzowi służby stałej;
kwatery internatowe – lokal mieszkalny pełniący funkcję internatu, przeznaczony do zamieszkiwania przez jednego żołnierza lub przez większą liczbę żołnierzy;
kwatery, które stały się zbędne na zakwaterowanie żołnierzy służby stałej.
Osobna kwatera stała - samodzielny lokal mieszkalny przeznaczony na stałe zakwaterowanie żołnierza zawodowego (osoba uprawniona) i jego rodziny.
Na chwilę obecną (wiosna 2006) do osobnej kwatery stałej uprawnionych jest 147 tys. żołnierzy zawodowych wraz z rodzinami (czyli około 500 tys. mieszkańców Polski). Do tego należy dodać emerytów i rencistów wojskowych (według danych Wojskowej Agencji Mieszkaniowej na rok 2004 – 445 tys. żołnierzy i byłych żołnierzy oraz pracowników wojska wraz z rodzinami – czyli około 1 335 tys. mieszkańców Polski.
Przypisy
Prawo administracyjne
Architektura wojskowa
Budynki mieszkalne |
187088 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kalmar%20%28ujednoznacznienie%29 | Kalmar (ujednoznacznienie) |
Szwecja
Kalmar – miasto (tätort) w południowo-wschodniej Szwecji
Kalmar (region) – jeden z 21 szwedzkich regionów administracyjnych (szw. län)
gmina Kalmar (szw. Kalmar kommun) – gmina w Szwecji
Kalmar (stacja kolejowa)
Kalmar FF – klub piłkarski
Zobacz też:
Unia kalmarska
Kalmar regemente
Stany Zjednoczone
Kalmar (ang. Kalmar Township) – township w USA, w stanie Minnesota, w hrabstwie Olmsted
Inne
Kalmary – inna nazwa kałamarnic
Kalmarowate – rodzina kałamarnic |
4963055 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mistrzostwa%20%C5%9Awiata%20w%20Pi%C5%82ce%20No%C5%BCnej%202022%20%28eliminacje%20strefy%20UEFA%29/Grupa%20D | Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022 (eliminacje strefy UEFA)/Grupa D | Grupa D kwalifikacji do Mistrzostw Świata FIFA 2022 w strefie UEFA była jedną z dziesięciu grup UEFA w turnieju kwalifikacyjnym do Mistrzostw Świata, które zdecydowały, które drużyny zakwalifikowały się do turnieju finałowego Mistrzostw Świata FIFA 2022 w Katarze.
Grupa D składała się z pięciu drużyn: Francji, Ukrainy, Finlandii, Bośni i Hercegowiny i Kazachstanu. Zespoły grały przeciwko sobie u siebie i na wyjeździe w formacie każdy z każdym.
Zwycięzca grupy (Francja) zakwalifikował się bezpośrednio na Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022, a wicemistrz (Ukraina) awansował do drugiej rundy (baraży).
Tabela
|}
Wyniki
Strzelcy
6 goli
Teemu Pukki
Antoine Griezmann
5 goli
Kylian Mbappé
3 gole
Karim Benzema
Roman Jaremczuk
2 gole
Luka Menalo
Miralem Pjanić
Smail Prevljak
Ruslan Valiullin
Andrij Jarmołenko
1 gol
Gole samobójcze
Siergiej Mały (dla Francji)
Przypisy
Mistrzostwa Świata w Piłce Nożnej 2022 (eliminacje strefy UEFA) |
4963057 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan%20Poskrobko | Jan Poskrobko | Jan Poskrobko (ur. 21 grudnia 1882 w Gorądowszczyźnie, zm. 22 kwietnia 1941 w Warszawie) – polski ksiądz rzymskokatolicki związany z warszawską Pragą, zasłużony dla lokalnej społeczności.
Życiorys
Syn Jana i Pauliny ze Snarskich. W 1903 wyjechał do Włoch, gdzie w Ivrei uczył się w powadzonym przez salezjanów gimnazjum dla spóźnionych powołań. Po pięciu latach ukończył naukę i osiadł w Warszawie, gdzie rozpoczął pracę w powstałym z fundacji księcia Michała Radziwiłła zakładzie wychowawczym Nazaret. W 1910 rozpoczął studia w warszawskim Seminarium Duchownym i po trzech latach przyjął święcenia kapłańskie. Następnie był wikarym w parafii Wszystkich Świętych i św. Stanisława w Wiskitkach, parafii Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Żbikowie, parafii św. Stanisława Biskupa i Męczennika w Szczawinie i na Mokotowie w Warszawie. W 1916 otrzymał probostwo w parafii św. Jana Chrzciciela w Brochowie, 4 lipca 1919 abp. Aleksander Kakowski oddelegował Jana Poskrobko do parafii Najświętszego Serca Jezusowego, aby sprawował nadzór nad budowaną świątynią. Po erygowaniu parafii został administratorem, a od 1924 proboszczem. W uznaniu zasług za posługę podczas budowy bazyliki Najświętszego Serca Jezusowego został uhonorowany tytułem papieskiego prałata. W 1931 przekazał parafię salezjanom, a sam został proboszczem parafii św. Floriana. Nauczał w Niższym Seminarium Duchownym.
Pochowany na cmentarzu Bródnowskim (kw. 7B, rząd I, grób 15).
Przypisy
Bibliografia
Monografia Cmentarz Bródnowski, praca zbiorowa, Urząd Dzielnicy Warszawa-Targówek, Warszawa 2007 s. 92, na książce ;
Duchowni archidiecezji warszawskiej
Pochowani na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie
Urodzeni w 1882
Zmarli w 1941 |
4963058 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Lunca%20%28gmina%29 | Lunca (gmina) | Lunca – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Briheni, Hotărel, Lunca, Sârbești, Seghiște i Șuștiu. W 2011 roku liczyła 2887 mieszkańców.
Przypisy
Gminy w Rumunii
Okręg Bihor |
187090 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jakub%20Grzegorzewski | Jakub Grzegorzewski | Jakub Grzegorzewski (ur. 16 kwietnia 1982 w Piotrkowie Trybunalskim) – polski piłkarz grający na pozycji napastnika.
Kariera piłkarska
Jakub Grzegorzewski piłkarską karierę rozpoczynał w Concordii Piotrków Trybunalski, w której występował w latach 1999-2001. Od rundy wiosennej sezonu 2001/2002 reprezentował barwy HEKO Czermno, z którym w 2003 roku wywalczył awans do III ligi. W sezonie 2003/2004 na tym poziomie rozgrywek strzelił osiem goli. Latem 2004 roku przeszedł do drugoligowej Korony Kielce. W nowym zespole zadebiutował 31 lipca w meczu z Jagiellonią Białystok, w którym zdobył jedyną bramkę i zapewnił swojej drużynie zwycięstwo. Szybko wywalczył miejsce w podstawowym składzie, a duet napastników tworzył z Grzegorzem Piechną. Wraz z Koroną wywalczył awans do I ligi. W najwyższej polskiej klasie rozgrywkowej po raz pierwszy wystąpił 26 lipca 2005 roku, grając w pojedynku przeciwko Cracovii. Debiutanckiego gola strzelił natomiast 15 października w meczu z Górnikiem Zabrze, przyczyniając się do zwycięstwa 3:0.
W rundzie jesiennej sezonu 2005/2006 Grzegorzewski rozegrał w Koronie 13 meczów i strzelił dwie bramki. W styczniu 2006 roku przeszedł do Górnika Łęczna, podpisując z nim trzyipółletni kontrakt. W nowym zespole szybko wywalczył miejsce w podstawowym składzie, strzelił także trzy gole w lidze. Jesienią 2006/2007 nie występował już tak regularnie, nie zdobył także żadnej bramki. Na początku lutego 2007 roku został wypożyczony do Odry Wodzisław Śl.. W śląskim zespole zaprezentował wysoką skuteczność – w 14 ligowych meczach strzelił osiem goli, w tym dwa w spotkaniu przeciwko Pogoni Szczecin.
Jesienią sezonu 2007/2008 zdobył siedem goli, lecz tylko trzy w I lidze. W przerwie zimowej powrócił do Górnika Łęczna, natomiast w styczniu 2008 roku na dworcu w Piotrkowie Trybunalskim został raniony nożem, przez co kilka dni spędził w szpitalu. Do gry powrócił dopiero w połowie maja, w rundzie wiosennej zaliczył sześć meczów w III lidze, w tym wygrane 10:0 spotkanie z Przebojem Wolbrom, w którym strzelił jedną z bramek. Barwy Górnika reprezentował również w sezonie 2008/2009.
Jeszcze w styczniu 2009 roku Grzegorzewski podpisał trzyletni kontrakt z Cracovią, lecz zaczął on obowiązywać dopiero od 1 lipca. W krakowskim zespole nie potrafił wywalczyć miejsca w podstawowym składzie, dlatego w grudniu został wypożyczony do Odry Wodzisław Śl.. W klubie tym wystąpił w dziewięciu meczach, następnie powrócił do Cracovii, z którą 8 września 2010 roku za porozumieniem stron rozwiązał umowę. W styczniu 2011 roku testowany był w Miedzi Legnica, podpisując z nią wkrótce trzyletni kontrakt.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Polscy piłkarze
Piłkarze Concordii Piotrków Trybunalski
Piłkarze HEKO Czermno
Piłkarze Korony Kielce
Piłkarze Górnika Łęczna
Piłkarze Odry Wodzisław Śląski
Piłkarze Cracovii
Piłkarze Miedzi Legnica
Piłkarze Okocimskiego Brzesko
Piłkarze MKS Kluczbork
Urodzeni w 1982
Ludzie urodzeni w Piotrkowie Trybunalskim |
187091 | https://pl.wikipedia.org/wiki/J%C3%B6nk%C3%B6ping%20%28ujednoznacznienie%29 | Jönköping (ujednoznacznienie) | Jönköping – miasto (tätort) w Szwecji
Jönköping (region) – jeden z 21 szwedzkich regionów administracyjnych (szw. län)
gmina Jönköping (szw. Jönköpings kommun) – gmina w Szwecji
Jönköpings centralstation – stacja kolejowa
Kluby sportowe:
HV71 Jönköping – klub hokejowy
Jönköpings Södra IF – klub piłkarski |
4963060 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Gnie%C5%BAdzi%C5%82owo%20Po%C5%82udniowe | Gnieździłowo Południowe | Gnieździłowo Południowe (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Krypule.
Dawniej Gnieździłowo Dolne lub Hnieździłowo Dolne.
Znajduje się tu parafialna cerkiew prawosławna pw. Świętych Apostołów Piotra i Pawła.
Historia
W czasach zaborów w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym wieś i folwark Gnieździłowo Dolne, oraz majątek i leśniczówka Gnieździłowo leżały w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało:
wieś – 348 osób, 15 były wyznania rzymskokatolickiego, 330 prawosławnego a 3 mojżeszowego. Jednocześnie 14 mieszkańców zadeklarowało polską a 334 białoruską przynależność narodową. Było tu 73 budynków mieszkalnych. W 1931 w 80 domach zamieszkiwało 394 osoby.
majątek – 127 osób, 62 były wyznania rzymskokatolickiego, 65 prawosławnego. Jednocześnie 81 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 44 białoruską a 2 inną. Było tu 13 budynków mieszkalnych. W 1931 w 9 domach zamieszkiwało 87 osób.
folwark – w 1931 w 3 domach zamieszkiwało 45 osób.
leśniczówkę – w 1931 w 1 domu zamieszkiwało 4 osoby.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej i prawosławnej w Hnieździłowie. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Wsie w rejonie dokszyckim |
4963061 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Briheni | Briheni | Briheni – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lunca. W 2011 roku liczyła 318 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
187094 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mieszkanie | Mieszkanie | Mieszkanie – zespół pomieszczeń mieszkalnych i pomocniczych mający odrębne wejście, wydzielony stałymi przegrodami budowlanymi, umożliwiający stały pobyt ludzi i prowadzenie samodzielnego gospodarstwa domowego. Mieszkanie w świetle ustawy o własności lokali, to lokal mieszkalny.
Wśród form budownictwa mieszkaniowego wyróżnia się mieszkania:
spółdzielcze (oddawane do użytku przez spółdzielnię mieszkaniową dla członków tej spółdzielni)
komunalne (budowane za pieniądze z budżetu gminy, głównie lokale socjalne i interwencyjne)
przeznaczone na sprzedaż i wynajem
społeczno-czynszowe (realizowane przez towarzystwo budownictwa społecznego przy wsparciu Krajowego Funduszu Mieszkaniowego i przez społeczne inicjatywy mieszkaniowe ze środków Rządowego Funduszu Rozwoju Mieszkalnictwa)
indywidualne
zakładowe.
W Polsce rynek najmu mieszkań należy do jednego z najsłabiej rozwiniętych w Europie. Dostępność nowego mieszkania jako dobra w relacji do przeciętnego wynagrodzenia w poszczególnych miastach w Polsce jest zróżnicowana w zależności od regionu.
Mieszkania komunalne
Mieszkanie komunalne (dawniej w ustroju komunistycznym: kwaterunkowe) jest własnością gminy i przydzielane osobom, które o nie wnioskują zgodnie z określonymi przez gminę kryteriami jako specyficzna forma pomocy społecznej.
W Polsce mieszkania komunalne były wielokrotnie przedmiotem przestępstw korupcyjnych, w których urzędnicy pobierali łapówki za przyspieszenie przydziału poza kolejką. Szacunkowo około 10% mieszkań jest również wykorzystywanych niezgodnie z przeznaczeniem – na przykład wynajmowanych osobom trzecim, podczas gdy uprawniony najemca mieszka gdzie indziej.
Zgodnie z raportem Najwyższej Izby Kontroli z 2013 roku gospodarka mieszkaniami komunalnymi w większości samorządów w Polsce jest nieracjonalna i chaotyczna:
w 60% gmin brakuje przejrzystych zasad przyznawania mieszkań, co sprzyja korupcji
brak jest rzetelnej ewidencji lokali komunalnych
brak racjonalnej polityki wobec stawek czynszowych skutkuje ustawianiem ich na poziomie, który nie pozwala na utrzymanie lokali w dobrym stanie technicznym
brak jest długoterminowych planów gospodarki zasobem komunalnym
gminy w żaden sposób nie monitorują czy w trakcie najmu sytuacja finansowa najemców nie poprawiła się, ani czy z lokali w ogóle korzystają osoby uprawnione
egzekucja zaległości czynszowych jest nieskuteczna i spóźniona, co prowadzi do narastania zadłużenia lokali komunalnych (w latach 2009–2011 kwota zadłużenia na samym czynszu wzrosła o 33%, z 587 mln do 881 mln zł)
rośnie lista oczekujących na mieszkania komunalne – w 34 skontrolowanych gminach było ich 48 tysięcy, przy czym gminy rocznie przyznawały mieszkania zaledwie 16% oczekujących.
Mieszkania przeznaczone na sprzedaż i wynajem
Zgodnie z podziałem przyjętym przez GUS mieszkania przeznaczone na sprzedaż i wynajem realizowane są w celu osiągnięcia zysku przez inwestorów instytucjonalnych, którymi mogą być m.in. firmy deweloperskie, gminy, spółdzielnie lub towarzystwa budownictwa społecznego.
Obecnie do tej grupy zalicza się około 35% budowanych w Polsce lokali mieszkalnych i zdecydowana większość mieszkań powstających w budynkach wielorodzinnych. Segment zdominowany jest przez deweloperów, których działalność koncentruje się na budowie mieszkań na sprzedaż.
W odróżnieniu od rynków Europy Zachodniej i Stanów Zjednoczonych, gdzie sektor najmu podzielony jest proporcjonalnie pomiędzy osoby prywatne i inwestorów instytucjonalnych, w Polsce do 2015 roku praktycznie nie działały podmioty profesjonalnie zajmujące się komercyjnym najmem mieszkań. Sytuacja zmieniła się wraz z utworzeniem przez państwowy Bank Gospodarstwa Krajowego podmiotu dedykowanego działalności w tym segmencie.
W 2016 roku natomiast odnotowane zostały w Polsce pierwsze inwestycje zagranicznych inwestorów instytucjonalnych, którzy dokonali zakupu całych pakietów mieszkań (budynków) z przeznaczeniem na wynajem.
Zobacz też
apartament
blok mieszkalny
condo
loft
lokal, nieruchomość lokalowa
lokal mieszkalny
mieszkanie senioralne
second home
Przypisy
Prawo budowlane |
4963062 | https://pl.wikipedia.org/wiki/The%20Connaught | The Connaught | The Connaught – zabytkowy luksusowy hotel położony na rogu Carlos Place i Mount Street w dzielnicy Mayfair w Londynie. Jest on własnością Maybourne Hotel Group, która również zarządza londyńskimi hotelami: Claridge’s i The Berkeley.
Historia
Hotel został otwarty w 1815 roku przez Alexandra Grillona przy Albemarle Street w Mayfair pod nazwą Prince of Saxe Coburg Hotel. Książę Westminster, ówczesny właściciel ziemski Mayfair, zlecił przebudowanie ulicy i tak powstał Carlos Place, przy którym mieści się obecnie hotel. W roku 1892 ówczesny właściciel hotelu Scorrier podjął decyzję o przebudowie hotelu. W roku 1897 Coburg Hotel został otwarty ponownie. W czasie I wojny światowej postanowiono zmienić nazwę hotelu aby nie brzmiała niemiecko. Hotel nazwano The Connaught na część, jednego z synów królowej Wiktorii, Artura księcia Connaught.
W czasie II wojny światowej w hotelu mieszkali francuski generał Charles de Gaulle i amerykański admirał Alan G. Kirk, który planował tu inwazję na Normandię. W 1956 roku Connaught został przejęty przez Savoy Group, właścicieli Claridge's, The Berkeley i Savoy Hotel w Londynie. W 2005 roku Grupa Savoy została sprzedana nowym inwestorom i przemianowana na Maybourne Hotel Group. W roku 2007 została przeprowadzona gruntowna renowacja hotelu – ponowne otwarcie nastąpiło w grudniu 2007. Obecnie hotel jest zaliczany do najbardziej renomowanych hoteli w Londynie.
The Connaught gościł wiele znanych osobistości, w tym m.in. króla Edwarda VII, księżnę Grace, Cecila Beatona, Cary’ego Granta, Davida Nivena, Lauren Bacall, Erica Claptona, Jacka Nicholsona, Ralpha Laurena oraz Ingrid Bergman.
Galeria
Przypisy
Zabytki Londynu
Hotele i budynki zakwaterowania turystycznego w Londynie
City of Westminster |
187097 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Artur%20Lamch | Artur Lamch | Artur Lamch (ur. 19 września 1969 w Piotrkowie Trybunalskim) – polski piłkarz. W swojej karierze grał w zespołach Pilica Nowe Miasto, GKS Bełchatów, RKS Radomsko, Świt Nowy Dwór Mazowiecki, Concordia Piotrków Trybunalski, Błysk Aleksandrów oraz LKS Mierzyn. W latach (2011-2013) był grającym trenerem drużyny Świt Kamieńsk występującego w klasie okręgowej, w grupie piotrkowskiej. Od października 2014 był trenerem Startu Niechcice, a od lipca 2016 Włókniarza Moszczenica.
Przypisy
Bibliografia
Piłkarze GKS Bełchatów
Piłkarze Concordii Piotrków Trybunalski
Piłkarze RKS Radomsko
Piłkarze Świtu Nowy Dwór Mazowiecki
Polscy piłkarze
Urodzeni w 1969
Ludzie urodzeni w Piotrkowie Trybunalskim |
187100 | https://pl.wikipedia.org/wiki/David%20Byron | David Byron | David Byron, właściwie David Garrick (29 stycznia 1947 - 28 lutego 1985) – brytyjski wokalista rockowy obdarzony charakterystycznym, silnym głosem o rzadko spotykanej skali oraz sceniczną charyzmą.
Pierwszy wokalista grupy Uriah Heep (w latach 1969-1976), zmuszony do opuszczenia zespołu z powodu problemów z alkoholem. Próby powrotu na rockową scenę z zespołem Rough Diamond, a następnie The Byron Band, nie zakończyły się sukcesem. Byron zmarł z powodu komplikacji zdrowotnych spowodowanych alkoholizmem.
Dyskografia
Przypisy
Brytyjscy wokaliści rockowi
Urodzeni w 1947
Zmarli w 1985
Członkowie Uriah Heep |
4963063 | https://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3ra%20lodowa%20A-68 | Góra lodowa A-68 | Góra lodowa A-68 – jedna z największych znanych gór lodowych, która powstała w Antarktyce w lipcu 2017 roku. W chwili powstania miała powierzchnię około 5800 km².
Historia
Góra oderwała się od Lodowca Szelfowego Larsena przy Półwyspie Antarktycznym na Antarktydzie, w efekcie zmniejszając powierzchnię lodowca o około 10%. Niedługo potem oderwał się od niej północny fragment A-68B, ale w ciągu następnego roku główna część, oznaczona A-68A, pozostawała w odległości kilkudziesięciu kilometrów od lodowca, gdyż pływający lód uniemożliwiał jej odpłynięcie. Góra lodowa A-68A minęła Półwysep Antarktyczny na przełomie 2019 i 2020 roku, wpłynęła na cieplejsze wody w pobliżu Orkadów Południowych i spodziewano się jej rozpadu. Tymczasem opuściła ona Morze Weddella, wpłynęła na Morze Scotia i podążała w stronę Georgii Południowej.
Na początku grudnia 2020 pozostała część góry lodowej A-68A miała powierzchnię ok. 4200 km², zbliżoną do powierzchni Georgii Południowej. Przypuszczano, że podobnie jak mniejszy fragment A-68C ominie ona tę wyspę, niesiona prądami morskimi i rozpadnie się, płynąc ku północy. Jednak A-68A miała zanurzenie oceniane na około 200 metrów, co budziło obawy, że może osiąść na szelfie kontynentalnym blisko wyspy. W takim przypadku mogłaby wywrzeć duży negatywny wpływ na zwierzęta polujące w morzu (pingwiny i płetwonogie), a także na rybołówstwo. 13 grudnia góra lodowa najbardziej zbliżyła się do wyspy i oderwał się od niej fragment A-68D o powierzchni ok. 144 km². Około tydzień później powiększające się szczeliny oddzieliły od niej dwie części o powierzchniach 655 km² (A-68E) i 225 km² (A-68F); największy pozostały fragment A-68A miał powierzchnię ok. 2600 km².
Na przełomie stycznia i lutego 2021 A-68A rozpadła się na szereg fragmentów o porównywalnych rozmiarach. Prąd morski odsunął ją w tym czasie na południe od Georgii Południowej. A-68A uległa ostatecznej dezintegracji w kwietniu 2021 roku.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Geografia Antarktyki
Geomorfologia
Góry lodowe |
60 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Austria | Austria | Austria (niem. Österreich, ), Republika Austrii (niem. Republik Österreich, ) – państwo śródlądowe położone w Europie Środkowej, federacja dziewięciu krajów związkowych ze stolicą w Wiedniu. Od 1995 Austria należy do Unii Europejskiej.
Pochodzenie nazwy
W języku niemieckim Österreich ze starowysokoniemieckiego ôstarrîhhi, znaczącego „państwo na wschodzie”. W IX wieku terytorium było wschodnią częścią imperium Franków, a także wschodnimi rubieżami osadnictwa niemieckiego na terenach Słowian. Za czasów Karola Wielkiego i w czasie wczesnego średniowiecza tereny te nazywano marchia orientalis (Marchia Wschodnia), co w lokalnym języku przyjęto jako właśnie ôstarrîhhi. To słowo po raz pierwszy pojawia się na dokumencie z 996 roku. Nazwy Ostmark (Marchia Wschodnia) używały hitlerowskie Niemcy po aneksji Austrii.
Po arabsku Nimsa: przypuszczalnie od słowiańskiego określenia Niemiec, poprzez język turecki.
Po czesku Rakousko: pochodzi od granicznego zamku Raabs an der Thaya, leżącego w Dolnej Austrii, a w języku czeskim noszącego właśnie nazwę Hrad Rakous. Stąd określenie przeszło do języków słowackiego (Rakúsko) i dawnego polskiego (Rakusy).
Geografia
Powierzchnia Austrii wynosi 83 854 km². Ponad połowa kraju znajduje się w Alpach. Najwyższym szczytem jest Großglockner, sięgający 3797 m n.p.m. Na wschodzie Austrii znajduje się Kotlina Wiedeńska, a także Mała Nizina Węgierska z Jeziorem Nezyderskim. Przez Austrię przepływa Dunaj (na odcinku o długości 350 km). Regiony górskie gęsto porasta las. 24% powierzchni Austrii znajduje się pod ochroną. Zagrożonymi gatunkami są: kozice, świstaki i koziorożce.
Długość całkowita granic lądowych: 2832 km
Niemcy: 784 km
Czechy: 632 km
Włochy: 430 km
Węgry: 366 km
Słowenia: 330 km
Szwajcaria: 164 km
Słowacja: 91 km
Liechtenstein: 35 km
Parki narodowe
Park Narodowy Jezioro Nezyderskie-Seewinkel (Burgenland) – jedyny w Europie Środkowej park założony na terenach stepowych. Na jego terenie znajduje się Jezioro Nezyderskie – typowe jezioro stepowe, wokół tereny porośnięte trzciną i sitowiem, liczne małe solanki i pasy podmokłych łąk. Przede wszystkim w okresie ptasich wędrówek, tj. wiosną i jesienią teren parku stanowi azyl dla przelatujących ptaków.
Park Narodowy Wysokich Taurów (Karyntia, Salzburg) – najcenniejszy skarb Wysokich Taurów stanowią typowe alpejskie krajobrazy z turniami, lodowcami, wodospadami, dolinami, a także bogaty świat roślin i zwierząt. Tajemnice parku można zgłębiać na wiele różnych sposobów – podczas pieszych wędrówek, w ramach prelekcji ze slajdami i imprez specjalnych, np. dni dla dzieci lub dni wędrówek wysokogórskich.
Park Narodowy Łęgów Naddunajskich (Dolna Austria, Wiedeń) – naddunajskie łęgi to największe tego typu tereny w Europie Środkowej. Dają schronienie blisko 300 gatunków ptactwa, w tym wielu gatunkom ginącym. Są to także tereny rekreacyjne dla mieszkańców Wiednia. Po okolicach można wędrować pieszo lub przedzierać się łodzią przez rozlewiska. Sceneria tych wypraw jest niepowtarzalna.
Park Narodowy Doliny Dyi (Dolna Austria) – dolina Dyi na północy Dolnej Austrii uważana jest za jedną z najpiękniejszych austriackich dolin, zbudowanych ze skał magmowych. Spotkać tu można wiele gatunków roślinności panońskiej. Dolina Thaya to najdalej na zachód wysunięty naturalny teren występowania wielu z nich. Wcinające się w masywy skalne kręte koryta rzek, łąki pokryte kobiercami kwiatów i strome ściany skalne to charakterystyczny krajobraz doliny. Oprócz niepowtarzalnego piękna przyrody park ten, leżący częściowo na terenie Czech, fascynuje ponadto bogactwem zamków (zob. zamki w Austrii) i ruin oraz legend, krążących wokół nich.
Park Narodowy Alp Wapiennych (Górna Austria) – leży w regionie Eisenwurzen i obejmuje swym zasięgiem także wyższe partie Północnych Alp Wapiennych. Na terenie parku żyją jelenie szlachetne, sarny europejskie i kozice północne, można także spotkać rzadkie już dziś gatunki płazów.
Park Narodowy Gesäuse (Styria) – kraina między Admont a Hieflau przecina wijąca się rzeka Aniza, otoczona przez potężną ścianę lasu i porośnięte drzewami zbocza gór. Szlaki pieszych wędrówek przecinają imponujący krajobraz, który zachęca do wspinaczki, wycieczek raftingowych i pieszych wędrówek.
Klimat
Austria znajduje się pod wpływem klimatu umiarkowanego, jednak ze względu na położenie i rzeźbę występują lokalne różnice klimatyczne. Dokładnie Austria znajduje się pod wpływem trzech typów mas powietrza. Atlantyckie na północnym zachodzie, przez co klimat charakteryzuje się niskim ciśnieniem, łagodnym powietrzem z Prądu Zatokowego oraz dużymi opadami. Ma duży wpływ na północne stoki Alp, Prealpy oraz dolinę Dunaju. Kontynentalne masy powietrza powodują natomiast, że klimat charakteryzuje się niskim ciśnieniem i opadami w lecie oraz wysokim ciśnieniem i chłodnymi oraz suchymi zimami. Występuje on we wschodniej części kraju. Trzecim typem mas powietrza, są śródziemnomorskie masy, przez co klimat cechuje się wysokim ciśnieniem, małym zachmurzeniem oraz ciepłym powietrzem. Klimat ten panuje na południu kraju.
W Austrii występuje piętrowość klimatyczna. Średnie temperatury stycznia wynoszą od −1 °C na nizinnych terenach, m.in. w dolinie Dunaju, do −10 °C na obszarach górskich. Wysoko w górach średnie temperatury zimą mogą być jeszcze niższe i osiągać −20 °C.
Latem, gdy nad obszary kraju dostają się zwrotnikowe masy powietrza, w dolinach jest ciepło i średnie wartości osiągają +20 °C lub więcej. Rekordową temperaturę odnotowano 3 sierpnia 2013 w miejscowości Dellach im Drautal w Karyntii +39,9 °C.
Ze względu na obecność gór, które zajmują znaczną część kraju, ilość opadów w Austrii jest wysoka. Najniższe wartości opadowe, czyli 500 mm rocznie, reprezentują obszary Morawskiego Pola. Na pozostałych terenach nisko położonych opady roczne wynoszą od 600 do 900 mm. Im wyżej, tym opady są wyższe, w najwyższych partiach gór opady roczne sięgają 2000 mm, głównie pod postacią śniegu. W niższych partiach gór opady przekraczają wartość 1000 mm i przez większą część roku są to opady deszczu.
Skutki globalnego ocieplenia
Kryzys klimatyczny wpływa na Austrię na różne sposoby. Austriacki raport oceniający zmiany klimatu 2014 (Österreichischer Sachstandsbericht Klimawandel 2014) zawiera następujące wyniki: W Austrii temperatura wzrosła o prawie 2 °C w okresie od 1880 do 2014 r. W tym samym okresie temperatura wzrosła globalnie tylko o 0,85 °C. Dotychczasowe środki podjęte przez Austrię nie pokrywają oczekiwanego wkładu kraju w osiągnięcie globalnego celu 2 °C. W XXI wieku spodziewany jest wzrost opadów w półroczu zimowym i spadek w półroczu letnim. Czas trwania pokrywy śnieżnej skrócił się w ostatnich dziesięcioleciach, szczególnie na średnich wysokościach (ok. 1000 m). Wszystkie mierzone lodowce w Austrii wyraźnie straciły powierzchnię i objętość w okresie od 1980 roku. Na przykład w południowych Alpach Ötztalskich, największym przylegającym obszarze lodowca w Austrii, powierzchnia lodowca zmniejszyła się z 144,2 km² w 1969 r. do 126,6 km² w 1997 r. i 116,1 km² w 2006 r. Osunięcia ziemi, lawiny błotne, skały i inne zjawiska grawitacyjne znacznie zwiększają się w regionach górskich. Ryzyko pożarów lasów wzrośnie w Austrii. Zaburzenia ekosystemów leśnych zwiększają intensywność i częstotliwość we wszystkich omawianych scenariuszach klimatycznych. Ekosystemy z długim okresem rozwoju i siedliska Alp powyżej linii drzew są szczególnie dotknięte zmianami klimatu. Turystyka zimowa będzie nadal pod presją ze względu na stały wzrost temperatury.
Historia
Na początku VIII w. p.n.e. na tereny należące obecnie do Austrii, przybyli przybysze prawdopodobnie pochodzenia iliryjskiego, którzy rozwinęli tutaj kulturę epoki żelaza (okres halsztacki). Iliryjscy przybysze ustąpili miejsca Scytom w VII w. p.n.e., zaś Scytowie ustąpili Celtom w IV w. p.n.e. Celtowie założyli na tych ziemiach pierwsze organizacje państwowe (największe z nich: Recja i Noricum). Pod koniec I w. p.n.e. Noricum i Recja znalazły się pod panowaniem rzymskim. W połowie I w. n.e. powstały prowincje o tych nazwach. Od VI do VIII wieku tereny obecnej Austrii zajęli osadnicy słowiańscy i bawarscy. Na początku IX w. Karol Wielki założył tu Marchię Naddunajską, zwaną później jako Ostmark (Marchia Wschodnia). Od 976 do 1246 roku marchia znalazła się we władaniu Babenbergów. W 1156 roku uzyskali oni od Fryderyka I Barbarossy tytuł książęcy. W 1192 roku do Austrii dołączono Styrię. Po wygaśnięciu dynastii Babenbergów, Czesi na krótko zajęli Austrię (1251–1276).
W 1282 roku władzę w Austrii objęli Habsburgowie, którzy w 1453 roku przyjęli tytuł arcyksiążąt. W 1335 roku Austria przyłączyła do siebie Karyntię i Krainę, w 1363 roku Tyrol, w 1368 roku Bryzgowię, a w 1382 roku Triest. W wyniku układu małżeńskiego (Ferdynand I Habsburg i Anna Jagiellonka), w 1526 roku Habsburgowie objęli swoim panowaniem także Czechy, Śląsk i Węgry. W XV wieku rozpoczęły się najazdy tureckie na Austrię, które znalazły swoje apogeum podczas oblężenia Wiednia w 1683 roku. W latach 1686–1688 Habsburgowie władali całymi Węgrami. W 1713 roku ustanowiono sankcję pragmatyczną (przewidującą dziedziczenie całości monarchii przez córkę Karola VI, Marię Teresę). Podczas rządów Marii Teresy i jej syna Józefa II przeprowadzono reformy w duchu oświeconego absolutyzmu (m.in. ograniczenie uprawnień Kościoła i stanów, zniesienie poddaństwa chłopów). Część reform cofnięto w wyniku oporu mieszkańców państwa (głównie na Węgrzech). W latach 1714–1797 Habsburgowie rządzili w Belgii. Austria wzięła udział w pierwszym i trzecim rozbiorze Polski. W 1775 roku, po wojnie z Turcją, Austria zdobyła Bukowinę.
Podczas wojen przeciwko rewolucyjnej Francji i Napoleonowi Austria utraciła Belgię, a w 1809 roku ziemie zagarnięte w III rozbiorze Polski. W 1804 roku Franciszek II przyjął tytuł cesarza austriackiego (jako Franciszek I). Pod presją Napoleona, zrzekł się godności cesarza rzymskiego w 1806 roku. W latach 1809–1813 monarchia pozostawała w nierównoprawnym sojuszu z Francją. Po kongresie wiedeńskim Austria odzyskała mocarstwową pozycję, uzyskując hegemonię we Włoszech, odzyskując utracone w 1809 roku tereny oraz otrzymując przewodnictwo w Związku Niemieckim. Wybuch Wiosny Ludów w 1848 roku i przeprowadzenie powstania węgierskiego zagroziło podstawom państwa. W wyniku powstania nastąpiła krótkotrwała liberalizacja. W latach 1867–1868 Austria przekształciła się w dualistyczną monarchię Austro-Węgry. Po 1867 roku sytuację wewnętrzną komplikowała trudność uzgodnienia dążeń i interesów kilkunastu narodów wchodzących w skład monarchii. Problemy wewnętrzne pogłębiał nierównomierny rozwój gospodarczy i kulturalny. Pod koniec XIX wieku duże poparcie zdobyli socjaldemokraci i ludowcy (dążący do połączenia Austrii z Niemcami Hohenzollernów). W 1907 roku przyjęto demokratyczną ordynację wyborczą.
Zabicie Franciszka Ferdynanda Habsburga przez Serba Gavrilo Principa 28 czerwca 1914 roku przyczyniło się do wybuchu I wojny światowej. Austro-Węgry zostały głównym sojusznikiem Niemiec. W 1918 roku proklamowano republikę. Przegrana Austro-Węgier doprowadziła do rozpadu wielonarodowej monarchii. Na mocy traktatu pokojowego w Saint-Germain-en-Laye Austria objęła tylko rdzenne ziemie dawnego księstwa, oraz ograniczono liczebność jej armii i zabroniono połączenia z Niemcami (Anschluss). W 1920 roku uchwalono demokratyczną konstytucję. Do 1932 roku Austria borykała się z kryzysem gospodarczym. Kryzys gospodarczy, wraz z narastającymi konfliktami społecznymi i nastrojami rewolucyjnymi doprowadziły do objęcia władzy przez zwolenników tzw. austrofaszyzmu. W latach 1933–1934 rozwiązano partie lewicowe, zaś kilka lat później narzucono nową konstytucję, opartą na wzorach faszystowskich. Przywódcą austriackich faszystów byli: Engelbert Dollfuß (który zginął w zamachu w 1934) oraz Kurt Schuschnigg. Pod presją Hitlera Schuschnigg dopuścił do rządu narodowych socjalistów oraz zgodził się na przyłączenie Austrii do III Rzeszy. Anschluss został zrealizowany wraz z wkroczeniem Wehrmachtu do Austrii 12 marca 1938.
Zgodnie z deklaracją moskiewską z 1943 roku, przywrócono w 1945 roku republikę demokratyczną (tzw. II republika) z 4 strefami okupacyjnymi (amerykańską, brytyjską, francuską, radziecką). W 1946 i w 1947 roku uchwalono ustawy o narodowych socjalistach, które zapoczątkowało denazyfikację. Amnestia z 1948 roku zahamowała proces denazyfikacji Austrii. W tym samym roku Austria przystąpiła do planu Marshalla. Od 1952 roku kraj gospodarczo rozwija się w szybkim tempie. Szczególną rolę w szybkim wzroście gospodarczym Austrii zapewnia tzw. partnerstwo społeczne (Sozialpartnerschaft; mechanizm współdecydowania związków pracowników i pracodawców). W październiku 1955 roku parlament uchwalił ustawę o wieczystej neutralności Austrii.
W latach 1945–1966 władzę sprawowały rządy koalicyjne chadeków i socjaldemokratów (tzw. „wielka koalicja”). W latach 1966–1970 rządzili tylko chadecy, zaś w latach 1970–1983 samodzielną władze sprawowali socjaldemokraci. „Wielka koalicja” rządziła ponownie w latach 1987–1999. W 2000 chadecki polityk W. Schüssel utworzył rząd ze skrajnie prawicową Partią Wolnościową. W 1955 roku Austria została członkiem ONZ, w latach 1960–1995 należała do EFTA, zaś w 1995 roku znalazła się w UE. W 2002 roku wprowadzono do obiegu euro.
Demografia
W 2016 Austria liczyła 8 773 000 mieszkańców, w tym: Austriacy – 84,73%, Szwajcarzy – 3,44%, Serbowie – 2,33%, Turcy – 1,95%, Chorwaci – 1,26%. Pozostali stanowili 6,29% populacji, w tym: Albańczycy, Bośniacy, Polacy, Chińczycy, Pasztunowie, Słoweńcy, Czeczeni, Kurdowie, Hindusi, Arabowie i inni.
Wykres liczby ludności Austrii w okresie ostatnich 140 lat (w tys. osób)
Miasta
Największe miasta w Austrii:
Źródło: Gazetteer
Ustrój polityczny
Austria posiada 10 głosów w Radzie Unii Europejskiej i 19 miejsc w Parlamencie Europejskim. W Komisji Europejskiej reprezentował ją od 1995 do 2004 r. Franz Fischler (wcześniej minister rolnictwa Austrii), od 2004 Benita Ferrero-Waldner (wcześniej minister spraw zagranicznych Austrii).
Od grudnia 2021 kanclerzem Austrii jest Karl Nehammer. Funkcję prezydenta sprawuje od 2017 Alexander Van der Bellen. Ustrój Austrii reguluje konstytucja z 1 października 1920 r.
Austria nie jest członkiem żadnego paktu wojskowego; narzucony jej 15 maja 1955 przez Wielką Brytanię, USA, ZSRR i Francję Traktat państwowy w sprawie odbudowy niezawisłej demokratycznej Austrii (będący traktatem mającym rangę konstytucyjną) zobowiązuje ją do zachowania „wieczystej neutralności”. W obliczu konfliktów w krajach sąsiadującej byłej Jugosławii w latach 90. XX w. odzywały się w Austrii głosy, że konstytucję kraju trzeba zmienić i przystąpić do NATO. Rząd jednak nie zdecydował się na tę zmianę i państwo nadal zachowuje militarną neutralność.
Partie polityczne
Po wyborach parlamentarnych 1 października 2006 r. mandaty zdobyli kandydaci socjaldemokratycznej SPÖ (68), chadeckiej ÖVP (66), Zieloni (21), prawicowe FPÖ (21) oraz BZÖ (7).
28 września 2008 r. w Austrii odbyły się przedterminowe wybory. Największe poparcie zdobyli socjaldemokraci SPÖ (29,7%) oraz chadecy ÖVP (25,6%). Sukces odniosła skrajna prawica – FPÖ (18,01%) oraz BZÖ (10,88%). Na piąte miejsce przesunęli się Zieloni Die Grünen (9,79%).
W wyborach parlamentarnych 23 września 2013 r. mandaty zdobyli kandydaci socjaldemokratyczni SPÖ (52), chadeccy ÖVP (47), skrajnej prawicy FPÖ (40), zielonych (24), do parlamentu weszły także dwa nowe ugrupowania: Team Stronach (11), NEOS – Nowa Austria (9). Kanclerzem pozostał ówcześnie Werner Faymann (koalicja SPÖ i ÖVP).
Podział administracyjny
W skład Austrii wchodzi dziewięć krajów związkowych (Bundesland). Kraje związkowe dzielą się na 85 powiatów (Bezirk), te zaś na 2100 gmin (Gemeinde), w tym 15 miast statutarnych (Statutarstadt). Stolica Austrii – Wiedeń – stanowi od 1986 oddzielny kraj związkowy.
Gospodarka
W Austrii funkcjonuje społeczna gospodarka rynkowa. Podatki stanowią 43% PKB, co jest poziomem nieco niższym niż w krajach skandynawskich. PKB per capita w 2006 roku wynosiło nominalnie 38961 dolarów, a po zmierzeniu parytetem siły nabywczej 36031 dolarów, stawiając Austrię w światowej czołówce pod tym względem. Bezrobocie w zależności od metody liczenia wynosi 4,4% albo 6,8%. Wskaźnik Giniego, czyli poziom rozpiętości w dochodach, wynosi 29 i jest jednym z najniższych na świecie.
Rolnictwo rozwinęło się na 42% powierzchni kraju. W 2004 roku rolnictwo zaspokoiło 90% potrzeb państwa i przyniosło 1,5% produktu krajowego brutto. Uprawia się głównie zboża, winorośl i ziemniaki. Eksportuje się głównie nadwyżki pochodzące z przetwórstwa mleczarskiego. Głównym surowcem są rudy żelaza. Przemysł dostarczył w 2004 roku 31% PKB. 30% zatrudnionych pracuje w przemyśle.
Turystyka
W 2015 roku kraj ten odwiedziło 26,719 mln turystów (5,6% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 18,303 mld dolarów.
Transport
Austria ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć dróg komunikacyjnych. Długość dróg wynosi ok. 130 tys. km. Ważną rolę pełni autostradowa trasa tranzytowa Brenner Autobahn, prowadząca przez liczne przełęcze alpejskie do Włoch. Za korzystanie z autostrad i dróg ekspresowych trzeba płacić. Długość linii kolejowych wynosi 5600 km. Najważniejsze porty rzeczne na Dunaju znajdują się w Wiedniu i w Linzu. Głównym portem lotniczym jest Wiedeń-Schwechat.
Siły zbrojne
Austria zachowuje militarną neutralność i nie należy do żadnego paktu wojskowego. Austriackie siły zbrojne szkolone są wyłącznie na potrzeby obrony granic państwowych. Wojskowa doktryna kraju nawiązuje do taktyki jeża z nastroszonymi kolcami (wykorzystywany jest tu często propagandowo kształt granic państwa, nieco podobny do skulonego zwierzęcia z ryjkiem skierowanym na zachód). Nawet nazwa produkowanych w Austrii wojskowych transporterów opancerzonych – Pandur – kojarzy się historycznie z ochroną granic.
Austria, z racji braku dostępu do morza, dysponuje jedynie dwoma rodzajami sił zbrojnych: siłami lądowymi oraz siłami powietrznymi. Uzbrojenie sił lądowych Austrii (2014) składało się z: 162 czołgów oraz 630 opancerzonych pojazdów bojowych.
Wojska austriackie w 2014 roku liczyły 29,5 tys. żołnierzy służby czynnej oraz 27 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) austriackie siły zbrojne stanowią 36. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 3,2 mld dolarów (USD).
Oświata
W najbliższych latach Austria zamierza reformować swój system edukacji na wzór istniejącego w Skandynawii. W 2008 roku w wybranych szkołach na próbę zostały wprowadzone tamtejsze rozwiązania. Trwa również debata nad zniesieniem stosunkowo niskich opłat za studia wprowadzonych podczas ostatniej kadencji przez centroprawicową Austriacką Partię Ludową. W Austrii działa 19 uniwersytetów, z czego najważniejszą z nich jest Uniwersytet Wiedeński, założony w 1365 roku.
Kultura
Muzyka
Dziś Austria i jej kultura w dużej mierze kojarzy się z muzyką, i to muzyką poważną. To tu urodził się i tworzył Wolfgang Amadeus Mozart, syn innego znanego kompozytora, również związanego z Austrią – Leopolda Mozarta. Tu urodzili się bracia Józef i Michael Haydn oraz Johann Strauss ojciec, syn i wnuk, Josef Strauss i Eduard Strauss. Poza nimi także Franz Schubert, Anton Bruckner, Gustav Mahler oraz Arnold Schönberg, Anton Webern, Alban Berg i inni. W samym Wiedniu żyło i tworzyło również wielu kompozytorów nie tylko związanych z cesarskim dworem. Należy tu wymienić choćby takie nazwiska jak Ludwig van Beethoven, Antonio Salieri, Christoph Willibald Gluck czy twórców operetki Ferenca Lehára i Imre Kálmána. Także wielu znanych dyrygentów również pochodzi z tego kraju. Są to przede wszystkim Herbert von Karajan, Karl Böhm, czy Erich i Carlos Kleiber.
Filharmonicy Wiedeńscy to dziś jedna z najbardziej renomowanych orkiestr świata, podobnie jak Wiener Staatsoper czy Festiwal w Salzburgu, jeśli chodzi o operę. Z austriacką operą związane są zresztą jeszcze nazwiska librecistów i tu trzeba choćby wspomnieć Lorenzo Da Pontego i Pietra Metastasia. W Austrii wyróżnia się dwa typy tańców ludowych. W 2014 roku Conchita Wurst reprezentująca Austrię wygrała 59. Konkurs Piosenki Eurowizji.
Architektura i malarstwo
Wśród austriackich architektów i malarzy należy wymienić takie nazwiska jak: Johann Bernhard Fischer von Erlach, Otto Wagner, Adolf Loos, Hans Hollein, Ferdinand Georg Waldmüller, Rudolf von Alt, Hans Makart, Gustav Klimt, Oskar Kokoschka, Egon Schiele, Carl Moll, czy Friedensreich Hundertwasser.
Literatura
Z Austrią są związane nazwiska takich pisarzy, dramatopisarzy i poetów jak zdobywcy Nagrody Nobla: Elfriede Jelinek, Peter Handke i Daniel Kehlmann, a także Arthur Schnitzler, Stefan Zweig, Thomas Bernhard, Franz Kafka, Robert Musil, Georg Trakl, Franz Werfel, Franz Grillparzer, Rainer Maria Rilke, Adalbert Stifter, Karl Kraus oraz Eva Ibbotson.
Inne dziedziny
Wielu znanych naukowców, ekonomistów, psychologów czy filozofów także pochodziło z Austrii. Wśród przedstawicieli nauk ścisłych, przyrodniczych i technicznych światowe uznanie zdobyli: fizycy – Ludwig Boltzmann, Ernst Mach, Victor Franz Hess, Christian Andreas Doppler, Lise Meitner, Erwin Schrödinger, Wolfgang Pauli i Anton Zeilinger, matematyk – Kurt Gödel, filozofowie Ludwig Wittgenstein i Karl Popper, inżynierów mogą reprezentować Ferdinand Porsche, czy Siegfried Marcus, a biologię Gregor Mendel oraz Konrad Lorenz. Do najbardziej znanych Austriaków należy również aktor i były gubernator stanu Kalifornia – Arnold Schwarzenegger.
Także psychologia jest nauką, która wiele zawdzięcza Austrii. Stąd pochodzi twórca psychoanalizy Zygmunt Freud, ale także Alfred Adler, Paul Watzlawick czy Hans Asperger, a z psychiatrów Viktor Frankl. Austriacką szkołę ekonomii reprezentują: Carl Menger, Joseph Schumpeter, Eugen von Böhm-Bawerk, Ludwig von Mises czy noblista, Friedrich August von Hayek.
Religia
Chociaż Austria była i jest krajem niemieckojęzycznym, nie rozwinęła się tam nigdy poza okolicami Salzburga i krajami jej podległymi, jak Czechy, silna formacja protestancka. Cesarstwo Austrii było jednym z fundamentów europejskiego katolicyzmu. Jednak w XVIII wieku cesarz Józef II Habsburg skonfiskował część majątków kościelnych, przekazując je na szkolnictwo, wojsko i administrację, zakazał także pielgrzymek.
W 2010 roku katolicyzm wyznawało około 64,5% mieszkańców. 5,5% wyznawało islam, 4,3% Austriaków należało do kościołów protestanckich, 2,4% wyznawało prawosławie. 11,5% Austriaków nie deklarowało żadnej przynależności religijnej.
Zobacz też
kuchnia austriacka
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Parlament Austriacki
Prezydent Austrii
Rząd Austrii
Przedstawicielstwo Komisji Europejskiej
Austriacka Agencja Prasowa
Państwa w Europie
Państwa członkowskie Unii Europejskiej
Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych |
4963064 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hot%C4%83rel | Hotărel | Hotărel – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lunca. W 2011 roku liczyła 270 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4963065 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Lunca%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Lunca (okręg Bihor) | Lunca – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lunca. W 2011 roku liczyła 963 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
187115 | https://pl.wikipedia.org/wiki/D%C3%BAn%20Laoghaire-Rathdown | Dún Laoghaire-Rathdown | Dún Laoghaire-Rathdown (irl. Contae Dún Laoghaire-Ráth an Dúin) – hrabstwo w Irlandii. Do roku 1993 południowa część hrabstwa Dublin. Dodatkowo w roku 1994 do hrabstwa Dún Laoghaire-Rathdown zostały włączone tereny: Corporation of Dun Laoghaire, Deansgrange Joint Burial Board oraz część południowo-wschodnia hrabstwa Dublin.
Geografia
Dun Laoghaire-Rathdown od północy graniczy z hrabstwem Dublin, od południa z hrabstwem Wicklow, a od zachodu z hrabstwem Południowy Dublin.
Symbole
Herb
Tarcza herbowa jest srebrna i posiada zieloną krokiew. Na tarczy położona jest dębowa gałąź (po prawej), koniczyna (po lewej), oraz ożaglowana łódź na biało-błękitnych falach (krokiew). Krokiew przykryta jest złotą koroną, nawiązującą do króla Laoghaire, arcykróla Irlandii z XV wieku.
Dewiza Hrabstwa Dun Laoghaire-Rathdown brzmi: irl. Ó Chuan go Sliabh – w wolnym tłumaczeniu „od portu po góry”.
Flaga
Używanymi obecnie barwami są barwy tradycyjnego hrabstwa Dublin: błękit i granat oraz flaga prowincji Leinster: złota harfa w zielonym polu.
Administracja
Centrum administracyjne znajduje się w mieście Dún Laoghaire. Hrabstwo podzielone jest na sześć lokalnych okręgów wyborczych (ang.Local Electoral Areas – LEAs). W okręgach wyborczych wybierana jest 28-osobowa rada hrabstwa (ang. County Council) w następujących proporcjach: Ballybrack (6), Blackrock (4), Dundrum (6), Dun Laoghaire (6), Glencullen (3), Stillorgan (3).
Transport
Poprzez hrabstwo biegnie linia dublińskiej podmiejskiej kolei DART oraz linia kolejowa Iarnród Éireann z połączeniami Intercity. Komunikacja autobusowa na obszarze hrabstwa jest obsługiwana przez Dublin Bus (połączenia lokalne), Bus Éireann (połączenia międzymiastowe), oraz mniejsze przedsiębiorstwa transportowe (połączenia lokalne i międzymiastowe). Zielona linia tramwajowa Luas kończy bieg w dzielnicy Sandyford. Na rok 2015 planowane jest przedłużenie tej linii do Bray w hrabstwie Wicklow. Port promowy w Dún Laoghaire łączy Irlandię z portem w Holyhead (Walia).
Przypisy
Dun Laoghaire-Rathdown |
4963066 | https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A2rbe%C8%99ti%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Sârbești (okręg Bihor) | Sârbești – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lunca. W 2011 roku liczyła 329 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4963067 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Seghi%C8%99te | Seghiște | Seghiște – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lunca. W 2011 roku liczyła 557 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
4963068 | https://pl.wikipedia.org/wiki/%C8%98u%C8%99tiu | Șuștiu | Șuștiu – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Lunca. W 2011 roku liczyła 450 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
187116 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Leia%20Organa | Leia Organa | Leia Organa (urodzona jako Leia Amidala Skywalker) – fikcyjna postać ze świata Gwiezdnych wojen, senator, córka Anakina Skywalkera (Dartha Vadera) i Padmé Amidali, siostra Luke’a Skywalkera. W filmach w jej rolę wcieliła się Carrie Fisher. Była wrażliwa na Moc, podobnie jak jej ojciec, brat oraz syn.
Życiorys
Młodość
Urodziła się 19 lat przed bitwą o Yavin w ośrodku medycznym w pasie asteroid Polis Massa. Ponieważ matka Lei i Luke’a zmarła przy porodzie, a ojciec przeszedł na Ciemną Stronę Mocy, dzieci rozdzielono i ukryto. Leią zaopiekowała się para z Alderaanu, która nie posiadała własnych dzieci – królowa Breha Organa i wicekról Bail Organa. Córka Anakina Skywalkera dorastała więc w rodzinie królewskiej i zyskała tytuł księżniczki, przygotowując się do kariery w dyplomacji.
Leia poszła w ślady przybranego ojca i zajęła się polityką, była najmłodszym senatorem w historii. Popierała Rebelię, używała politycznego immunitetu i swej jednostki dyspozycyjnej (koreliańskiej korwety Tantive IV) aby dotrzeć do ośrodków buntu.
Plany Gwiazdy Śmierci i spotkanie Luke’a oraz Hana
W filmie Nowa nadzieja Leia zdobyła plany Gwiazdy Śmierci i strzegła ich lecąc na ojczysty Alderaan. Jednak jej statek został zaatakowany przez Gwiezdny Niszczyciel Imperium z Darthem Vaderem na pokładzie w okolicach planety Tatooine. Załoga korwety szybko została pokonana przez szturmowców, a Leia schwytana. Przedtem zdołała ukryć w droidzie R2-D2 plany śmiercionośnej stacji bojowej i wysłać go na powierzchnię piaszczystej planety, by odszukał Bena Kenobiego (dawnego przyjaciela jej ojca, który przesłałby plany dalej).
Leię przetransportowano na Gwiazdę Śmierci, gdzie uwięziono ją w celi i torturowano. Vader używał na niej nawet sztuczek myślowych (Mocy), ale nic nie zdołało złamać księżniczki, by wyjawiła lokalizację bazy rebeliantów. Kobieta była świadkiem zniszczenia swojej rodzinnej planety – Alderaanu – przez superlaser stacji. Nawet wtedy nie poddała się, wyjawiając fałszywą lokalizację.
Niewiele później na pokład stacji dotarli Sokołem Millenium Luke Skywalker, Han Solo, Chewbacca i Obi-Wan Kenobi. Luke i Han wraz z Chewbaką i dwoma droidami (R2-D2 i C-3PO) zdołali uwolnić księżniczkę z celi, podczas gdy Kenobi poświęcił swe życie, by reszta wydostała się cało z Gwiazdy. Jakiś czas później rozpoczęła się bitwa o Yavin, w której stawką był los całego Sojuszu Rebeliantów. Leia obserwowała przebieg bitwy, podczas której w ostatniej chwili Luke Skywalker z pomocą Hana zniszczył Gwiazdę Śmierci. Księżniczka nagrodziła bohaterów na oficjalnej ceremonii w bazie na powierzchni Yavina 4.
Walka w imię Rebelii
Trzy lata później (Imperium kontratakuje) Leia stacjonowała wraz z Lukiem i Hanem na odległej i lodowatej planecie Hoth, gdzie znajdowała się nowa baza rebeliantów. Wkrótce Imperium odkryło ją i rozpoczęła się naziemna bitwa. Leia uciekła wraz z Hanem na pokładzie Sokoła. W pościg za nimi rzuciły się myśliwce typu TIE i Gwiezdne Niszczyciele, jednak Han zdołał je zgubić w pasie asteroid. Podczas przymusowego ukrywania się na największej z nich między Leią a przemytnikiem doszło do namiętnego pocałunku.
Bohaterowie zdecydowali się polecieć na planetę Bespin, by odwiedzić Miasto w Chmurach, którym zarządzał dawny przyjaciel Hana – Lando Calrissian. Szybko okazało się, że łowca nagród Boba Fett i Vader przybyli wcześniej i wszyscy zostali pochwyceni. Han został zamrożony w bryle karbonitu przez Mrocznego Lorda Sithów i oddany Bobie jako zapłata. Podczas ostatnich chwil przed zamrożeniem Leia krzyknęła do Hana, że go kocha, na co korelianin odpowiedział po prostu: „Wiem”.
Rok później (Powrót Jedi) Leia uczestniczyła w planie odbicia Hana Solo z rąk Hutta Jabby, który miał swój pałac na Tatooine. Misja – z pewnymi przeszkodami – przebiegła pomyślnie i bohaterowie mogli udać się do punktu zbioru rebelianckiej floty gwiezdnej, przygotowującej się na ostateczne starcie z Imperium. Leia wraz z Hanem i oddziałem uderzeniowym wyruszyli na lesisty księżyc Endor, gdzie mieli za zadanie dezaktywować generator chroniący unoszącą się nad księżycem drugą Gwiazdę Śmierci. Kobieta została postrzelona z blastera w ramię, ale udało im się wypełnić misję. Rebelianci zniszczyli stację kosmiczną, Luke rozprawił się z Imperatorem (w ostatniej chwili pomógł mu Vader, który przeszedł na Jasną Stronę Mocy), a księżniczka Leia ucałowawszy Hana uspokoiła go, że Luke Skywalker jest jej bratem (o czym dowiedziała się niewiele wcześniej, przed bitwą).
Koniec Imperium i narodziny syna
Po powstaniu Nowej Republiki Leia pomagała założyć nowy, demokratyczny rząd. Wyszła też za Hana Solo i urodził im się syn Ben, który, podobnie jak matka, był wrażliwy na Moc. Jednak Leia z własnego wyboru postanowiła nie zostawać Jedi. Ben podjął się szkolenia na Rycerza Jedi pod okiem brata Leii, Luke’a, lecz fascynacja Darthem Vaderem – jego dziadkiem – była na tyle duża, że w pewnym momencie przeszedł na ciemną stronę za sprawą Snoke’a i zabił wszystkich padawanów Skywalkera. Z tego powodu Luke zrezygnował ze szkolenia młodych Jedi i udał się na wygnanie. Jednak Leia i Han wierzyli, że nie stracili syna na zawsze.
Walka z Najwyższym Porządkiem
Niedobitki Imperium wycofały się i zorganizowały się w Najwyższy Porządek. Leia nie wierzyła, że byli imperialni będą przestrzegać traktatu pokojowego i podejrzewała, że się zbroją. By pilnować Najwyższego Porządku, założyła Ruch Oporu. Próbowała przekonać Nową Republikę do podjęcia działań i uważała, że robi za mało, by zapewnić bezpieczeństwo galaktyce.
Leia chciała również odnaleźć swojego brata, który po utracie uczniów udał się na wygnanie. W tym celu wysłała swojego najlepszego pilota, Poe Damerona na Jakku, by odebrał od Lora San Tekki fragment mapy wskazującej miejsce odosobnienia Luke’a. Gdy Leia otrzymała wieść, że mający mapę BB-8 jest na Takodanie, wysłała tam natychmiast grupę X-wingów pod dowództwem Damerona. Na spotkaniu z Hanem, Leia poprosiła go, by sprowadził ich syna do domu. Podczas walki mającej na celu zniszczenie superbroni Najwyższego Porządku – bazy Starkiller, Leia wyczuła śmierć Hana z ręki Bena. Bitwa ostatecznie skończyła się sukcesem Ruchu Oporu.
Expanded Universe (Legendy)
Kilka lat po zwycięstwie nad Imperatorem Leia wychodzi za mąż za Hana Solo. Mają trójkę dzieci – bliźnięta Jacena i Jainę oraz o rok młodszego Anakina. 37,5 roku po śmierci Vadera przy życiu została już tylko ich córka.
Przypisy
Zobacz też
Han Solo
Linki zewnętrzne
Postacie z cyklu Gwiezdne wojny
Fikcyjne księżniczki |
4963069 | https://pl.wikipedia.org/wiki/BeritaSatu.com | BeritaSatu.com | BeritaSatu.com – indonezyjski portal internetowy o charakterze informacyjnym. Tematyka serwisu koncentruje się na aktualnościach finansowych, ekonomicznych i politycznych.
Witryna należy do przedsiębiorstwa mediowego BeritaSatu Media Holdings, które jest także właścicielem stacji telewizyjnej BeritaSatu.
Serwis został założony w 2010 roku. W ciągu miesiąca portal odnotowuje ponad 2 mln wizyt (stan na 2020 rok). W lutym 2022 r. był 136. stroną WWW w kraju pod względem popularności (według danych Alexa Internet).
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona portalu
Indonezyjskie portale informacyjne |
4963070 | https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%83d%C4%83ras%20%28gmina%29 | Mădăras (gmina) | Mădăras – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Homorog, Ianoșda, Mădăras i Mărțihaz. W 2011 roku liczyła 2828 mieszkańców.
Przypisy
Gminy w Rumunii
Okręg Bihor |
4963074 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Leonard%20Samborski | Leonard Samborski | Leonard Samborski (ur. 6 listopada 1885 w Warszawie, zm. ?) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego.
Życiorys
Urodził się 6 listopada 1885 w Warszawie, w rodzinie Wincentego.
Służył w w Woroneżu, który wchodził w skład 7 Dywizji Piechoty. W lipcu 1914, w czasie mobilizacji, został przeniesiony do 234 Boguczarskiego Pułku Piechoty (ros. Богучарский 234-й пехотный полк) należącego do 59 Dywizji Piechoty. W szeregach tego pułku walczył podczas I wojny światowej, awansując na kapitana.
8 grudnia 1918 został przyjęty do Wojska Polskiego z byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej, z zatwierdzeniem posiadanego stopnia majora ze starszeństwem z 7 listopada 1918 i przydzielony do Szkoły Oficerskiej w Dęblinie. 15 lipca 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu majora, w piechocie, w grupie oficerów byłych Korpusów Wschodnich i byłej armii rosyjskiej. Pełnił wówczas służbę w 1 Pułku Strzelców Granicznych.
We wrześniu 1920 został przeniesiony do 11 Pułku Piechoty w Tarnowskich Górach na stanowisko dowódcy III batalionu. Po zakończeniu działań wojennych i przejściu pułku na organizację pokojową został wyznaczony na stanowisko dowódcy batalionu sztabowego 11 pp. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 167. lokatą w korpusie oficerów piechoty, a 31 marca 1924 mianowany podpułkownikiem ze starszeństwem z 1 lipca 1923 i 69. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W 1924 został przesunięty na stanowisko dowódcy III batalionu, detaszowanego w Dziedzicach. W maju 1925 został wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 11 pp. Od 28 września do 26 listopada 1927 był słuchaczem II unitarno-informacyjnego kursu dla podpułkowników i pułkowników, kandydatów na dowódców pułków, względnie dowódców pułków. W lipcu 1928 został mianowany dowódcą 11 pp. 24 grudnia 1929 został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z 1 stycznia 1930 i 4. lokatą w korpusie oficerów piechoty. W lipcu 1935 roku został zwolniony ze stanowiska z zachowaniem dotychczasowego dodatku służbowego. 2 sierpnia uroczyście przekazał obowiązki dowódcy pułku swemu następcy, ppłk. Henrykowi Gorgoniowi. Z dniem 30 listopada tego roku został przeniesiony w stan spoczynku.
Ordery i odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 11 listopada 1935 „za zasługi w służbie wojskowej”
Krzyż Walecznych dwukrotnie
Złoty Krzyż Zasługi – 10 listopada 1928
Order Świętego Stanisława 2 stopnia z mieczami dwukrotnie – 16 lutego 1916 16 stycznia 1917
Order Świętej Anny 3 stopnia z mieczami i kokardą
Order Świętej Anny 4 stopnia z napisem „Za odwagę”
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Dowódcy 11 Pułku Piechoty (II RP)
Kwatermistrzowie 11 Pułku Piechoty (II RP)
Ludzie urodzeni w Warszawie
Odznaczeni Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita)
Odznaczeni Krzyżem Walecznych (II Rzeczpospolita)
Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)
Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
Polacy odznaczeni Orderem Świętej Anny
Polacy odznaczeni Orderem Świętego Stanisława (Imperium Rosyjskie)
Polacy – oficerowie Imperium Rosyjskiego
Polacy – żołnierze Armii Imperium Rosyjskiego w I wojnie światowej
Pułkownicy piechoty II Rzeczypospolitej
Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
Urodzeni w 1885
Zastępcy dowódcy 11 Pułku Piechoty (II RP)
Zmarli w XX wieku
Nieznana data śmierci |
61 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Andora | Andora | Andora, Księstwo Andory (kat. Principat d’Andorra []), nazwa historyczna (tradycyjna): Doliny Andory (kat. Les Valls d’Andorra) – małe państwo w południowo-zachodniej Europie, bez dostępu do morza. Leży w Pirenejach, granicząc od północy z Francją, a od południa z Hiszpanią.
Geografia
Andora to kraj leżący w Pirenejach i całkowicie pokryty górami. Ma powierzchnię 468 km². Średnia wysokość terenu to 1996 m n.p.m. Na licznych zboczach często występują wysokogórskie łąki i lasy. Najwyższy punkt w państwie to szczyt góry Pic Alt de la Coma Pedrosa (2946 m n.p.m.), najniższym jest Riu Runer, który leży w pobliżu granicy z Hiszpanią na wysokości 840 m n.p.m. Najdłuższą rzeką jest Valira, będąca dopływem hiszpańskiej rzeki Segre.
Andora dzieli się na 7 parafii (kat. parròquia).
Najważniejsze miejscowości tego kraju to:
Andora – 19,6 tys. mieszk.
Escaldes-Engordany – 14,0 tys. mieszk.
Sant Julià de Lòria – 7,7 tys. mieszk.
Encamp – 7,5 tys. mieszk.
La Massana – 5,0 tys. mieszk.
Santa Coloma – 3,0 tys. mieszk.
Ordino – 3,0 tys. mieszk.
Pas de la Casa – 2,4 tys. mieszk.
W Andorze panuje klimat podzwrotnikowy śródziemnomorski.
Do zasobów naturalnych kraju zalicza się żelazo, miedź, ołów, marmur i drewno.
Granice
Andora graniczy z dwoma państwami:
Hiszpanią – 63 km (na południu, południowym wschodzie i zachodzie) Francją – 55 km (na północy, północnym wschodzie i północnym zachodzie)
Historia
W nagrodę za waleczność mieszkańców podczas walk z Maurami Karol Młot nadał Andorze prawa miejskie. Następnie stała się ona lennem hrabiów Urgell, aby ostatecznie w 1133 r. przejść pod władanie biskupa z La Seu d’Urgell. W XII wieku była przedmiotem sporu pomiędzy biskupami a ich francuskimi sąsiadami z północy, hrabiami z Foix. W 1278 r. udało się rozwiązać konflikt – na mocy zawartego porozumienia biskup i hrabia zostali współrządcami. Andora natomiast zobowiązała się płacić obu stronom daniny: biskupom Urgell w wysokości 460 peset rocznie, hrabiom Foix w wysokości 960 franków rocznie. W 1419 r. na wniosek ludności Andory został powołany lokalny parlament nazywany Radą Terytorialną (Consell de la Terra), nazywany również Radą Dwudziestu Czterech, który później został przekształcony w Radę Generalną (Consell General). W 1607 król Henryk IV, hrabia Foix wydał edykt, na mocy którego przekazał swe prawa do współrządzenia Andorą francuskiemu władcy. Rewolucja francuska spowodowała utratę zwierzchnictwa Francji nad Andorą – jej jedynym władcą pozostawał biskup Urgell. Determinacja lokalnej ludności doprowadziła jednak do wydania przez Napoleona I dekretu, na mocy którego zwierzchnik państwa francuskiego ponownie zarządzał Andorą wraz z biskupem.
W okresie 1812–1813 Cesarstwo Francuskie zajęło Katalonię i podzieliło ją na cztery departamenty. Wówczas Andora weszła w skład jednego z nich (départament de Sègre). W 1933 r. Francja zajęła Andorę wobec społecznych zamieszek przed wyborami.
11 lipca 1934 r. rosyjski awanturnik Boris M. Skosyriew ogłosił się Borisem I, niepodległym królem Andory, równocześnie ogłaszając wojnę przeciwko biskupowi z Urgell. 20 lipca został aresztowany przez policję hiszpańską i wydalony z Hiszpanii. W latach 1936–1940 w Andorze stacjonował francuski garnizon, aby przeciwdziałać wpływom hiszpańskiej wojny domowej.
W czasie II wojny światowej Andora pozostawała neutralna. Pozostawiona w stanie pewnej izolacji Andora była niejako poza głównym nurtem europejskiej historii. W ostatnich czasach, dzięki kwitnącej turystyce oraz rozwojowi handlu, udało się jej wyjść z tej izolacji oraz gruntownie zmienić swój system polityczny w 1993 roku, gdy została członkiem ONZ. W tym samym roku w wyniku referendum powstała pierwsza konstytucja tego kraju.
Etymologia nazwy
Nazwa Andora wywodzi się prawdopodobnie z nawarryjskiego słowa anduriall, oznaczającego kraj pokryty zaroślami; według innych teorii jest pochodzenia baskijskiego.
Legendarne pochodzenie nazwy kraju wiązane jest z wymienianym w Starym Testamencie miastem Endor, a jej upowszechnienie przypisuje się bądź Saracenom, którzy schronili się w tutejszych górach, uciekając ku północy, bądź Ludwikowi Pobożnemu, synowi Karola Wielkiego. Miał on ujrzeć w krajobrazie dolin Andory podobieństwo do doliny leżącej między górą Hermon a górą Tabor w Palestynie i nazwał nowo ujrzane terytorium Endor.
Inna wersja wyprowadza nazwę państwa od hiszpańskiego „ando” (wysoki) i „oro” (złoto, żelazo). Nazwa może pochodzić od celtyckich wyrazów „an” (wiatr) i „dor” (brama), co oznacza „brama wiatrów”. Trzecia etymologia nawiązuje do wyrazu „andar”, po hiszpańsku chodzić, wędrować, przemieszczać się.
Demografia
Jeszcze w połowie lat siedemdziesiątych ubiegłego wieku Andora liczyła zaledwie 22 tysiące mieszkańców, niemal w całości andorskich Katalończyków. Gwałtowne przemiany gospodarcze i rozwój turystyki spowodował znaczny napływ imigrantów, którzy w 2002 roku stanowili aż 62% mieszkańców, z czego 26 tys. Hiszpanów, ponad 7 tys. Portugalczyków, 4,3 tys. Francuzów. Współcześnie (stan na 2016 rok) andorscy Katalończycy stanowią liczebną mniejszość w zestawieniu z pozostałymi grupami narodowymi razem wziętymi. Średnia gęstość zaludnienia wynosi około 150 osób na km², ale zasadnicza część ludności skupia się w dolinie rzeki Envaliry, gdzie leży stolica. Większość ludności jest wyznania rzymskokatolickiego. Główne zajęcia mieszkańców to obsługa ruchu turystycznego, handel i praca w szybko rozwijającej się bankowości. Tradycyjne zajęcia, jak rękodzielnictwo czy rolnictwo, mają obecnie bardzo małe znaczenie.
Językiem urzędowym jest kataloński, jednak według danych z 2018 roku, jest on językiem ojczystym dla 35,7% Andorczyków, podczas gdy hiszpański jako język ojczysty zadeklarowało 43,2% mieszkańców. Ponadto dla 17,1% populacji językiem ojczystym był portugalski, a dla 8,9% – francuski.
Liczba mieszkańców
Liczba ludności w latach 1947–2016:
Religia
chrześcijaństwo – 90%:
katolicyzm – 85%
inni chrześcijanie – 4,7%
protestantyzm i niezależne kościoły – 0,3%
niereligijni – 7,8%
islam – 0,8%
inne religie – 0,5%
hinduizm – 0,4%
Świadkowie Jehowy – 0,21%
tradycyjne religie – 0,2%
Źródło: Joshua Project, 2010.
Ustrój polityczny
Zgodnie z konstytucją z 1993 r. Andora jest określona jako niezależne, demokratyczne, parlamentarne współksięstwo. Głową państwa są dwaj współksiążęta: każdy kolejny biskup katalońskiej diecezji Urgel oraz każdy kolejny prezydent Francji. Pełnią funkcje reprezentacyjne i mają prawo weta wobec międzynarodowych traktatów. Władza ustawodawcza należy do 28-osobowego parlamentu – Rady Generalnej, w którym jedna połowa posłów wybierana jest z listy krajowej, a druga z siedmiu dwumandatowych okręgów wyborczych. Władzę wykonawczą sprawuje powoływany przez parlament i stojący na czele rządu premier. Do 1992 r. obowiązywał zakaz działalności partii politycznych.
Gospodarka
Do lat siedemdziesiątych XX w. Andora była ubogim krajem pasterskim z dość dobrze rozwiniętym rękodzielnictwem. Działania podjęte od początku lat 90. w ciągu ćwierćwiecza zmieniły zasadniczo strukturę gospodarczo-społeczną tego minipaństwa. Do kraju napłynęło ponad 30 tys. imigrantów, zatrudnionych głównie w obsłudze żywiołowo rozwijającego się ruchu turystycznego i finansach. Aż 80% PKB stanowią wpływy z turystyki, w tym z handlu towarami, na które państwo wcale lub prawie wcale nie nakłada podatków, głównie paliwem, alkoholami i wyrobami tytoniowymi – każdego roku Andora jest odwiedzana przez 9 milionów turystów. Dzięki korzystnym prawom fiskalnym i celnym Andora ma opinię raju podatkowego, co wspomaga rozwój banków i skłania zagranicznych przedsiębiorców do zakładania tam swoich siedzib. Przemysł jest rozwinięty słabo, głównie wydobycie surowców naturalnych (ruda żelaza, ołów, marmur, granit). Rolnictwo, ze względu na brak ziemi ornej, to prawie wyłącznie hodowla owiec i bydła domowego, z czym związana jest wytwórczość odzieży, produkcja galanterii skórzanej i biżuterii oraz pamiątkarstwo. Sieć drogowa obejmuje 380 km znakomitych dróg powiązanych z siecią państw ościennych. Bilans handlowy jest wybitnie ujemny. W 2002 wyeksportowano towarów za 111 mln euro, zaś sprowadzono za 1,2 mld euro. PKB w tym samym roku wyniósł 1,3 mld euro, czyli około 20 tys. na mieszkańca.
Transport
Andora nie posiada transportu kolejowego ani lotniska, ale ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć dróg i prywatnych linii autobusowych. Podróż samochodem z Barcelony do Andory zajmuje około 3 godzin.
Istnieje natomiast transport powietrzny oparty głównie na śmigłowcach. Komercyjne lądowiska znajdują się m.in. w La Massana, Arinsal i Escaldes-Engordany.
Kultura
Muzyka
W Escaldes-Engordany odbywa się co roku międzynarodowy festiwal jazzowy, na którym występowali m.in. Miles Davis, Fats Domino czy B.B. King.
W 2004 roku Andora zadebiutowała w Konkursie Piosenki Eurowizji. Reprezentantką kraju została Marta Roure z piosenką "Jugarem a estimar-nos", jednak odpadła w półfinale, zajmując 18. miejsce z 12 punktami (od Hiszpanii).
Sport
Sportem narodowym Andory jest narciarstwo, które 29 listopada 1965 zostało uznane "sportem o znaczeniu narodowym", jednak w ostatnich latach coraz większą popularnością cieszy się też piłka nożna. W 1971 roku założono Komitet Olimpijski Andory, który w 1975 roku został członkiem Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, a rok później państwo zadebiutowało na igrzyskach olimpijskich, zarówno letnich, jak i zimowych.
Turystyka
W 2018 roku Andorę odwiedziło 8,33 miliona turystów, głównie z Hiszpanii i Francji. W pirenejskim państwie znajduje się jeden obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO – dolina Madriu-Perafita-Claror. Andora jest także celem turystyki narciarskiej – znajdują się tam trzy ośrodki narciarskie: Grandvalira, Vallnord i Naturlandia. Łączna długość tras wynosi 318 km. W 2019 roku ma terytorium państwa znajdowało się niespełna 3 000 obiektów noclegowych, w tym 173 hotele.
W Księstwie ma swoją siedzibę kilkanaście muzeów. W 2018 roku odwiedziło je łącznie 194 456 osób. Najczęściej odwiedzane były Casa de la Vall, Museu del Tabac i Museu Carmen Thyssen.
Armia i nakaz posiadania broni
W czasach obecnych (od reformy w 1934 roku) armia Andory to kilkunastu ochotników w kompanii reprezentacyjnej. Poza tym wszyscy mieszkańcy (przede wszystkim mężczyźni) w wieku produkcyjnym traktowani są jako rezerwiści. Obrona Księstwa Andory jest obowiązkiem Francji i Hiszpanii.
Zgodnie z prawem Andory na wypadek wojny w każdym domu musi być co najmniej jeden karabin. Jeśli właściciel domu nie posiada własnej broni, policja dostarcza ją z zapasów państwowych.
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona Andory
Państwa w Europie
Księstwa
Kraje iberyjskie
Członkowie Organizacji Narodów Zjednoczonych |
4963075 | https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C4%83d%C4%83ras%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29 | Mădăras (okręg Bihor) | Mădăras () – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Mădăras. W 2011 roku liczyła 891 mieszkańców.
Przypisy
Wsie w okręgu Bihor |
62 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Aromorfoza | Aromorfoza | Aromorfoza – termin wprowadzony przez Aleksieja Siewiercowa na określenie kluczowej innowacji w rozwoju istot żywych – istotnych zmian w budowie i funkcjonowaniu organizmów, podnoszące je na wyższy poziom rozwoju ewolucyjnego, umożliwiające opanowanie nowych środowisk (w odróżnieniu od drobnych zmian przystosowawczych, dla których zaproponował termin idioadaptacja).
Przykłady aromorfoz u zwierząt:
struna grzbietowa u bezczaszkowców
błony płodowe u owodniowców
przystosowanie do lotu u ptaków
łożysko u ssaków
Przykłady aromorfoz u roślin:
wytworzenie tkanek przewodzących
powstanie nasienia
powstanie łagiewki pyłkowej
Przypisy
Ewolucja |
187120 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Iwan%20Kotlarewski | Iwan Kotlarewski | Iwan Petrowycz Kotlarewski (ukr. Іван Петрович Котляре́вський, ur. w Połtawie, – zm. tamże) – ukraiński poeta i dramaturg, jako pierwszy wprowadził żywy język ludowy do literatury ukraińskiej.
Autor poematu Eneida – żartobliwej trawestacji Eneidy Wergiliusza, pierwszego dużego utworu literackiego napisanego w żywym języku ukraińskim (cz. 1 wydana w 1798, całość w 1842) – oraz mających przełomowe znaczenie dla ukraińskiej dramaturgii sztuk teatralnych: Natałka Połtawka (wyd. 1839) i Moskal-czariwnyk (wyd. 1841), krążących początkowo tylko w odpisach.
Życiorys
Urodził się w rodzinie urzędnika magistratu miejskiego Petra Kotlarewskiego herbu Ogończyk i jego żona Paraskewy z Żukowskich. Rodzina w 1793 r. została wpisana na listę rosyjskiej szlachty.
Dom Kotlarewskich stał w malowniczej części Połtawy, która w tym czasie bardziej przypominała wielką wieś, niż miasto. Dziadek pisarza był diakonem w miejscowej cerkwi Zaśnięcia Bogurodzicy i w 1705 roku na wysokim wzgórzu obok świątyni wybudował chatę, w której Iwan Kotlarewski spędził całe swoje życie.
Pierwsze nauki pobierał prawdopodobnie, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, u miejscowego diaka. W 1780 wstąpił do Katerynosławskiego Seminarium w Połtawie i uczył się w tej instytucji w ciągu następnych dziewięciu lat. Przewidziany na 10–13 lat program nauczania obejmował język rosyjski i łaciński, literaturę, poetykę, retorykę, filozofię i teologię. Seminarzyści nabywali praktycznych umiejętności przekładania i naśladowania twórczości Wergiliusza, Owidiusza i Horacego.
Równocześnie na czasy edukacji Kotlarewskiego przypadła rozpoczęta przez Katarzynę II państwowa reforma oświaty, zwłaszcza duchownej. To właśnie na jej mocy w Połtawie – centrum nowo powstałej (1775) eparchii chersońskiej – powołano seminarium, do którego mógł uczęszczać młody Kotlarewski. Dzięki reformie seminaria odeszły od scholastycznej metody nauczania, miejsce panującej łaciny zaczął przejmować język rosyjski, większą uwagę poświęcano przedmiotom ogólnokształcącym, uczniowie zaczęli w dużo większym stopniu poznawać kulturę rosyjską i światową, co pozytywnie wpłynęło na formowanie się Kotlarewskiego jako pisarza. Z drugiej strony w pierwszych latach po reformie wciąż wielką uwagę poświęcano konieczności wyrobienia wśród uczniów nawyku swobodnego porozumiewania się w łacinie (makaroniczny uczniowski język z czasów swej nauki Kotlarewski odzwierciedli w jednej ze scen swojej Eneidy), uparcie zajmowano się utworami rzymskich klasyków. Nie ma żadnych wątpliwości, iż to właśnie już w seminarium Kotlarewski czytał Eneidę Wergiliusza w oryginale i być może już wtedy powstała myśl o dokonaniu jej przekładu na język ukraiński.
Pierwszy biograf Kotlarewskiego, Steblin–Kamiński, zaznacza, że przyszły pisarz w młodości miał łatwość dobierania rymów do każdego niemal słowa. Z tego powodu koledzy przezwali go „rymaczem” („rymokletą”).
Śmierć ojca spowodowała, iż rodzina Kotlarewskiego znalazła się w ciężkiej sytuacji materialnej. Z tego względu w 1789 r. Kotlarewski zmuszony był do porzucenia nauki w seminarium i wstąpienia na służbę, w charakterze drobnego urzędnika, do mającej siedzibę w Połtawie Kancelarii Noworosyjskiej. W 1793 Kotlarewski porzucił pracę urzędnika i zaczął wędrować po dworach na Połtawszczyźnie w charakterze guwernera.
W 1794 roku Kotlarewski rozpoczął prace nad Eneidą – swoją trawestacją dzieła Wergiliusza. W 1798 r. w Petersburgu, staraniem asesora Parpury, ale bez zgody autora, zostały opublikowane pierwsze trzy części dzieła Kotlarewskiego.
W latach 1796–1808 Kotlarewski był na służbie wojskowej w Siewierskim Pułku Karabinierów, sformowanym w oparciu o ukraińskie pułki kozackie; w randze sztabskapitana brał udział w wojnie rosyjsko-tureckiej. W związku z zakwaterowaniem pułku na Połtawszczyźnie mógł brać udział w miejscowym życiu kulturalnym. W 1808 r. odszedł z wojska w randze kapitana. W tym czasie ukazało się drugie wydanie Eneidy.
Spodziewając się znaleźć cywilną posadę, Kotlarewski udał się do Petersburga. Jeden z jego biografów – Tereszczenko – ocenia, że popularność Eneidy w niczym mu nie pomogła, gdyż nie mógł liczyć na niczyją protekcję.
Po powrocie do Połtawy Kotlarewski otrzymał posadę dyrektora domu opieki dla dzieci biednej szlachty. Zakład miał świecki charakter, nauczał matematyki, geografii, geometrii, literatury i umiejętności wojskowych. Obraz Iwana Kotlarewskiego – pedagoga o wysokiej moralności i wielkiego humanisty – odmalował Szewczenko w swej powieści Bliźniacy. W utworze tym Iwan Kotlarewski jest połtawskim nauczycielem tytułowych bohaterów – Zosymy i Wati.
Sumienność i energiczność Kotlarewskiego została doceniona przez generał gubernatora Jakuba Łobanowa-Rostowskiego, który w 1812 r. powierzył mu misję sformowania w Horoszynie (obecnie w rejonie semeniwskim) pułku kozackiego mającego wziąć udział w wojnie z Napoleonem. Sformowawszy pułk w ciągu 17 dni, Kotlarewski powrócił do wykonywania obowiązków dyrektora.
Z okresu między 1814 a 1816 pochodzi powstały na zamówienie tekst kantaty w języku rosyjskim autorstwa Kotlarewskiego pod tytułem „Małorossijskich gubiernij obszczij chor”. W późniejszym czasie autor rozpoczął prace nad piątą częścią Eneidy. W trakcie tych prac, w kwietniu 1817, sporządził rosyjski przekład poetycki najsłynniejszej ody Safony, który został opublikowany w 1844, a więc już po śmierci Kotlarewskiego, w charkowskim albumie „Mołodyk” (jako „Oda Safo”).
W 1818 został członkiem połtawskiej loży masońskiej Umiłowanie dla Prawdy (ukr. Любов до істини), założonej przez Nikołaja Nowikowa. Członkowie loży dosyć mocno różnili się pod względem pochodzenia oraz wyznawanych poglądów. Z pewnością jednak struktura, w której zasiadał Kotlarewski, nie była ruchem rewolucyjnym, ani nawet jaskrawo opozycyjnym.
W latach 1818–1821 Kotlarewski był jednym z dwóch dyrektorów i duszą Teatru Połtawskiego, powstałego w wyniku starań Nikołaja Repnina-Wołkońskiego. Twórcza atmosfera ówczesnego połtawskiego życia teatralnego oraz krytyczny stosunek do wystawianego wówczas, często parodiującego ukraińskie życie społeczne, repertuaru (np. do sztuki A. A. Szachowskiego pod tytułem „Kazak-stichotworec”) sprawiły, iż pisarz zwrócił się ku dramaturgii. Kotlarewski dokładał wszelkich starań, by zapewnić Teatrowi Połtawskiemu prawdziwie ukraiński repertuar. Pokłosiem tych starań były napisane przez niego w latach 1818–1819 sztuki Natałka Połtawka i Moskal-czariwnyk”, które na długo przed publikacją żyły własnym scenicznym życiem. Oba utwory spotkały się z entuzjastycznym przyjęciem, a nazwisko autora stało się szeroko znane nie tylko na Ukrainie, ale także w Rosji, szczególnie w kołach kulturalnych Petersburga.
W ostatnich latach życia Kotlarewski podtrzymywał kontakty z wybitnymi działaczami kultury i uczonymi. Poza tym w latach 1829–1838 w Połtawie gościli u niego N. Gogol, M. Pogodin i in. W 1835 r. Kotlarewski odszedł ze służby, otrzymując 500 rubli corocznej pensji.
Umarł 10 listopada 1838 r. Przed śmiercią uwolnił sześciu swoich chłopów pańszczyźnianych. Został pochowany w Połtawie.
Znaczenie twórczości
Twórczość Iwana Kotlarewskiego uważana jest za ogniwo łączące starą i nową literaturę ukraińską. Kotlarewski stał się pierwszym z grona klasyków nowej literatury ukraińskiej, który w swoich utworach inspirował się jednocześnie kulturą ludową oraz tradycjami artystycznymi poprzednich epok. Jako twórca nowoczesnej ukraińskiej dramaturgii Kotlarewski wnosi do ukraińskiej kultury szereg idei estetycznych oświecenia. Propaguje zbliżenie się sztuki i literatury do prawdziwego życia, a bohaterami jego utworów stają się przedstawiciele prostego ludu, którzy mogą stanowić dla widza przykłady godne szacunku i naśladowania. Wysoka moralność przedstawicieli prostego narodu zderza się u Kotlarewskiego ze skompromitowaną etyką arystokratyczno-urzędniczą. M. T. Jacenko stwierdzał, iż twórczość Kotlarewskiego odsłoniła czytelnikowi nowy narodowy świat z jego niepowtarzalnym kompleksem świadomości historycznej, społecznej oraz moralnej i zbliżyła literaturę ukraińską do możliwości poznania narodu jako wielkiej siły historii.
W 2002 roku w Olsztynie powstał zespół muzyczny Enej. Jego nazwa jest wzorowana na tytułowym bohaterze epopei Eneida Kotlarewskiego, a nawiązanie wynika z ukraińskich korzeni części członków zespołu.
Polskie przekłady
(przedruk) Ivan Kotlarewski: Eneida. [tlumaczenie: Jerzy Jędrzejewicz (1), Florian Nieuważny (2,3)]. Ivan Kotlarewski: Utwory (Eneida, Natalka Poltawka) / Florian Neuwazny, Jerzy Jędrzejewicz, Jerzy Zagorski. — Lviv: Vydavnyztvo «Kameniar», 2005.
Przypisy
Bibliografia
Енциклопедія українознавства. T. 3. Lwów, 1993, s. 1150–1151.
Jewhen Kyryluk: Iwan Kotlarewśkyj ta ukrajinśka literatura. Kyjiw, 1969.
Linki zewnętrzne
Bazyli Bukolik. Do Kotlarewskiego
Utwory Iwana Kotlarewskiego do czytania on-line w języku ukraińskim
Iwan Kotlarewski – dzieła w bibliotece Polona
Guwernanci i guwernantki
Ludzie urodzeni w Połtawie
Ukraińscy poeci
Ukraińscy wolnomularze
Urodzeni w 1769
Zmarli w 1838 |
4963080 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wo%C5%82okitino%20%28obw%C3%B3d%20kurski%29 | Wołokitino (obwód kurski) | Wołokitino () – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie olchowskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim.
Geografia
Miejscowość położona jest nad rzeką Suchaja Amońka, 16 km od centrum administracyjnego sielsowietu olchowskiego (Olchowka), 25,5 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 98 km od Kurska.
W granicach miejscowości znajduje się 27 posesji.
Historia
Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 wieś Wołokitino wchodziła w skład sielsowietu niżnieczupachińskiego, który w tymże roku został (wraz z sielsowietami nadiejskim i bolszealeszniańskim) włączony w sielsowiet olchowski.
Demografia
W 2010 r. miejscowość zamieszkiwało 17 osób.
Przypisy
Wsie w obwodzie kurskim
Miejscowości w rejonie chomutowskim |
4963087 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Bakrie%20Group | Bakrie Group | Bakrie Group – indonezyjski konglomerat z siedzibą w Dżakarcie. Został założony w 1942 roku. Zajmuje się zasobami naturalnymi, rozwojem nieruchomości, telekomunikacją, energią, infrastrukturą i edukacją.
Grupę założył przedsiębiorca Achmad Bakrie. Zatrudnia ponad 100 tys. osób (doniesienia z 2011 roku).
Do Bakrie Group należy m.in. Visi Media Asia, operator stacji telewizyjnych TvOne i ANTV oraz właściciel portalu informacyjnego Viva.co.id.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Oficjalna strona przedsiębiorstwa
Przedsiębiorstwa w Dżakarcie
Indonezyjskie przedsiębiorstwa telekomunikacyjne
Przedsiębiorstwa energetyczne |
4963089 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Hryniewszczyzna | Hryniewszczyzna | Hryniewszczyzna (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Parafianowo.
Historia
W czasach zaborów w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym wieś leżała w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 351 osób, 302 były wyznania rzymskokatolickiego a 49 prawosławnego. Jednocześnie wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 67 budynków mieszkalnych. W 1931 wymieniono oprócz wsi również koszarkę kolejową. Wieś w 71 domach zamieszkiwało 390 osób, a koszarka liczyła 1 dom i 3 mieszkańców.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Parafianowie i prawosławnej w m. Sitce Wielkie. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Wsie w rejonie dokszyckim |
4963090 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Chodaki%20%28obw%C3%B3d%20brzeski%29 | Chodaki (obwód brzeski) | Chodaki (; ) – agromiasteczko na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, w sielsowiecie Żytlin, którego władz jest siedzibą.
Znajduje się tu parafialna cerkiew prawosławna pw. Ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość”.
W dwudziestoleciu międzywojennym miejscowość leżała w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie kosowskim/iwacewickim, w gminie Borki-Hiczyce/Iwacewicze. Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Chodaki na mapie WIG
Wsie w rejonie iwacewickim |
187122 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ken%20Hensley | Ken Hensley | Ken Hensley, właściwie Kenneth William David Hensley (ur. 24 sierpnia 1945 w Plumstead, zm. 4 listopada 2020 w Agost) – angielski muzyk rockowy, wokalista, kompozytor, autor tekstów, multiinstrumentalista i producent muzyczny, najbardziej znany ze swojej współpracy z Uriah Heep (1970-1980). Był także keyboardzistą zespołów: The Gods (1965-1969), Toe Fat (1969), Head Machine (1969), Blackfoot (1982-1985) i W.A.S.P. (1989).
Napisał lub jest współautorem większości piosenek Uriah Heep z tego okresu, w tym przebojów „Lady in Black” (na których śpiewał główne wokale), „Easy Livin'” i „Stealin'”, a także „Look at Yourself”, na którym śpiewał również wokale główne, oraz „Free Me”. Jego podstawowym instrumentem były organy Hammonda B3, ale równie dobrze radził sobie jako gitarzysta, często wykorzystujący technikę „slide”. Hensley pojawił się na 13 albumach z Uriah Heep, a także na wielu albumach koncertowych i składankach, a także wydał 12 płyt solowych, jeden album koncertowy i pięć składanek.
Życiorys
Wczesne lata
Urodził się w Plumstead, w południowo-wschodnim Londynie, jako syn Evelyn, która prowadziła agencję pracy, i Williama Hensleya, dyrektora generalnego firmy inżynierskiej. W 1955 wraz z rodzicami, trzema braćmi i siostrą przeprowadził się do Stevenage w Hertfordshire. W wieku 12 lat nauczył się grać na gitarze z książki Berta Weedona, a później uczył się gry na organach Hammonda.
Kariera
Jego pierwszy koncert odbył się w The Mentmore Pen Factory w Stevenage we wrześniu 1960. Potem grał z The Blue Notes, Ken and the Cousins and Kit and the Saracens (1962). W 1963 zespół przekształcił się w The Jimmy Brown Sound i nagrali kilka piosenek, uważanych obecnie za zaginione. W tym czasie pierwsza „zawodowa” okazja Hensleya prawie się nadarzyła: mieli wesprzeć Bena E. Kinga podczas wizyty w Wielkiej Brytanii. Wizyta jednak nie doszła do skutku.
Jego pierwszym profesjonalnym zespołem była formacja The Gods, której działalność rozpoczęła się w 1965. Zespół, przez który przewinęli się tak znani muzycy jak: Mick Taylor (później: John Mayall’s Bluesbreakers i The Rolling Stones), Greg Lake (później: King Crimson i Emerson, Lake and Palmer), Lee Kerslake (później: Uriah Heep i Ozzy Osbourne) oraz John Glascock (później: Carmen i Jethro Tull), pozostawił po sobie dwa albumy.
Kolejną płytę długogrającą nagrał pod szyldem Head Machine, która wydała jedyny album pod prowokującym wówczas tytułem Orgasm (album ukazał się dopiero na początku 1970 r.). Jeszcze w tym samym 1969 zespół Head Machine w zmienionym nieco składzie przekształcił się w grupę Toe Fat. W nagraniu debiutanckiego albumu formacji wziął udział Ken Hensley.
Na początku 1970 Hensley wyciągnął pomocną dłoń do grupy Spice, znudzonej dotychczasowym stylem bluesrockowego muzykowania. Po dołączeniu do tej formacji (grali w niej m.in. Mick Box i David Byron), wkrótce przekształciła się ona w Uriah Heep.
W latach 70. Uriah Heep stał się jednym z najbardziej popularnych zespołów hardrockowych, i to nie tylko na Wyspach Brytyjskich. Grupa uchodzi za prekursora heavy metalu. Jej początki wiąże się z ruchem hippisowskim. Wraz z Deep Purple, Led Zeppelin i Black Sabbath jest zaliczana do tak zwanej wielkiej czwórki hard rocka.
Wiodącą postacią w zespole był Ken Hensley, który stał się jej głównym kompozytorem. Spod jego pióra wyszły takie przeboje jak: „Lady In Black”, „Easy Livin’”, „Look at Yourself”, „Sunrise” czy „Stealin’”. Utwór „Easy Livin'” został wykorzystany w dramacie kryminalnym Sidneya Lumeta Pieskie popołudnie (1975).
W 1980 Hensley odszedł z Uriah Heep, niezadowolony z muzycznego stylu, w którym zespół zaczął grać. Dołączył do hard southern-rockowej grupy z USA, Blackfoot. Nagrał z nią dwa albumy, z których pierwszy, Siogo z 1983, zasługuje na wyróżnienie. Przebywając na stałe za Atlantykiem, Hensley brał udział w nagraniach znanych wykonawców, takich jak W.A.S.P. czy Cinderella.
W tamtym okresie (lata 90. i początek XXI w.), muzyczna aktywność Kena Hensleya jako muzyka solowego nie malała. Chociaż wiele jego projektów nie zyskiwało komercyjnego sukcesu, były to produkcje ze wszech miar godne uwagi (przykładem „A Glimpse of Glory” i „Running Blind”). Warto podkreślić, że artysta spełniał się solowo jeszcze w okresie, gdy był członkiem Uriah Heep. Na wyróżnienie zasługuje zwłaszcza jego debiut pt. „Proud Words on a Dusty Shelf” z 1973, w realizacji którego wzięli udział członkowie macierzystej grupy.
XXI wiek to „hiszpański” okres w działalności Hensleya. Osiadł tam na stałe w miejscowości Agost, tworząc nowe płyty oraz koncertując w wielu krajach Europy. Wystąpił m.in. w stolicy Bułgarii, Sofii, w ramach trasy „Rock on the Rocks Tour 2011”. Nieco wcześniej, w 2007, napisał rock operę Blood on the Highway, z Glennem Hughesem, Johnem Lawtonem i Jørnem Lande w rolach wokalistów.
Życie prywatne
Był żonaty z Monicą. Określał siebie jako chrześcijanina.
Zmarł 4 listopada 2020 w Agost w Hiszpanii w wieku 75 lat po krótkiej chorobie. Przed śmiercią miał pracować nad swoją kolejną płytą.
Zespoły
Wykaz zespołów oraz grup, w których Hensley występował gościnnie:
The Gods (1965–1969)
Head Machine (1969)
Toe Fat (1969)
Uriah Heep (1970–1980)
Weed (1971)
Shotgun (1981)
Ken Hensley Band (1981)
Blackfoot (1982–1985)
Ken Hensley & Visible Faith (1999)
Hensley/Lawton Band (2000–2001)
Ken Hensley/John Wetton (2001)
Ken Hensley & Free Spirit (2002)
Ayreon (2004)
Ken Hensley & The Viking All-Stars Band (2005)
Ken Hensley & Live Fire (2006–2020)
Therion (2007)
B.T.R. (2008)
Sunrize (2011).
Współpraca
Zestawienie albumów, w których realizacji aktywnie uczestniczył Hensley:
W.A.S.P. (The Headless Children, 1989)
Cinderella (Heartbreak Station, 1990)
Bruce Cameron (Midnight Daydream, 1999)
Toni Rowland (Unfolding, 2010).
Dyskografia
Albumy solowe
Zestawienie płyt wg portalu muzycznego allmusic.com:
1973: Proud Words on a Dusty Shelf (czas: 39'4")
1975: Eager to Please (42'20")
1981: Free Spirit (35'2")
2002.09.26: Running Blind (53'51")
2003.01.01: Glimpse of Glory (60'40")
2003.07.29: More Than Conquerors (55'7")
2004.04.19: The Last Dance
2005.08.29
The Wizard's Diary, Vol. 1 (66'41")
The Wizard's Diary, Vol. 2
2006.09.18: Inside the Mystery(113'2") 2x CD
2007.06.04: Blood On The Highway (52'41")
2011: Faster (60'17")
2012: Love & Other Mysteries
2013.04.23: Live Tales (61'21")
2020.04.03: Tales of Live Fire & Other Mysteries.
Inne nagrania
albumy studyjne z Uriah Heep:
1970.09: ...Very 'Eavy ...Very 'Umble (czas: 39'1")
1971.01: Salisbury (38'12")
1971.11: Look at Yourself (41'32")
1972.05.19: Demons and Wizards (39'52")
1973.02: The Magician's Birthday (37'55")
1973.09: Sweet Freedom (75'39")
1974: Wonderworld (54'3")
1975: Return to Fantasy (57'41")
1976: High and Mighty (47'34")
1977: Firefly (55'15")
1977: Innocent Victim (50'21")
1978: Fallen Angel (54'26")
1980: Conquest (61'1")
1996: A Time of Revelation
albumy z The Gods:
1968: Genesis (43'6")
1970: To Samuel A Son (47'28")
1970: The Gods Featuring Ken Hensley
płyta z Head Machine:
1969: Orgasm (36'5")
album z Toe Fat:
1970: Toe Fat (38'52")
płyta z Weed:
1971: Weed...! (31'15")
albumy studyjne z Blackfoot:
1983.05: Siogo (41'2")
1984.10: Vertical Smiles (35'22")
album studyjny z Ken Hensley & Live Fire:
2013: Trouble.
Przypisy
Linki zewnętrzne
oficjalna strona Kena Hensleya
Brytyjscy gitarzyści akustyczni
Brytyjscy keyboardziści
Brytyjscy gitarzyści
Członkowie Uriah Heep
Ludzie urodzeni w Londynie
Urodzeni w 1945
Zmarli w 2020 |
4963091 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Uljanowka%20%28obw%C3%B3d%20kurski%29 | Uljanowka (obwód kurski) | Uljanowka () – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie olchowskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim.
Historia
Do roku 1966 wieś funkcjonowała pod nazwą Czertowka.
Geografia
Miejscowość położona jest 3 km od centrum administracyjnego sielsowietu olchowskiego (Olchowka), 10 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 113 km od Kurska.
Demografia
W 2010 r. miejscowość zamieszkiwało 7 osób.
Przypisy
Wsie w obwodzie kurskim
Miejscowości w rejonie chomutowskim |
4963100 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ignapol%20%28rejon%20dokszycki%29 | Ignapol (rejon dokszycki) | Ignapol – dawny folwark. Tereny, na których leżał, znajdują się obecnie na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Dokszyce.
Historia
W czasach zaborów w guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym folwark leżał w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwały tu 33 osoby, 18 było wyznania rzymskokatolickiego a 15 prawosławnego. Jednocześnie 32 mieszkańców zadeklarowało polską a 1 białoruską przynależność narodową. Było tu 5 budynków mieszkalnych. W 1931 w 3 domach zamieszkiwało 9 osób.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Parafianowie i prawosławnej w Dokszycach. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Rejon dokszycki
Opuszczone miejscowości na Białorusi |
4963102 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wola%20%28rejon%20iwacewicki%29 | Wola (rejon iwacewicki) | Wola (; ) – agromiasteczko na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, w sielsowiecie Żytlin, przy drodze magistralnej M1.
W dwudziestoleciu międzywojennym leżała w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie kosowskim/iwacewickim, do 1 stycznia 1926 w gminie Kosów, następnie w gminie Borki-Hiczyce/Iwacewicze. Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wola na mapie WIG
Wola (Jaglewska) na mapie WIG
Wsie w rejonie iwacewickim |
187125 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Madagaskar%20%28film%29 | Madagaskar (film) | Madagaskar (ang. Madagascar) – pełnometrażowy film animowany produkcji amerykańskiej z 2005 roku, wyprodukowany przez wytwórnię DreamWorks. Opowiada o czwórce zwierząt z zoo w nowojorskim Central Parku, które nagle znajdują się na wolności w tropikalnej dżungli i muszą stawić czoła życiu, jakie dotąd tylko sobie wyobrażały, ale nigdy go nie zasmakowały. Film zawiera dowcipne odniesienia do wielu znanych filmów i programów telewizyjnych, w tym także do dwóch sztandarowych produkcji studia DreamWorks: American Beauty oraz Shreka. Jego kontynuacja Madagaskar 2 pojawiła się 3 lata później, trzecia część Madagaskar 3 – 7 lat później, a spin-off Pingwiny z Madagaskaru 9 lat później. Planowana jest czwarta część serii.
Fabuła
Film opowiada historię super czterech zwierząt z zoo w Central Parku – lwa Aleksa, zebry Marty’ego, żyrafy Melmana i hipopotamicy Glorii. Czwórka przyjaciół wiodła w zoo spokojne i dostatnie życie, jednak Marty zawsze marzył o ujrzeniu naturalnego środowiska i świata poza cywilizacją. Okazja nadarza się, gdy cztery pingwiny (Skipper, Rico, Szeregowy i Kowalski) opracowują plan ucieczki z zoo. Marty idzie ich śladem, a jego przyjaciele, przekonani, że poza zoo sobie nie poradzi, ruszają mu na pomoc. Ucieczka zwierząt wzbudza panikę w Nowym Jorku i ostatecznie zapada decyzja o przetransportowaniu ich wraz z dużą częścią innych mieszkańców zoo do Afryki. Statek, na którym przewożone są zwierzęta, zostaje jednak porwany przez wspomniane pingwiny, a Marty, Alex, Melman i Gloria przez splot wydarzeń trafiają na wyspę Madagaskar. Tam ujawnia się dzika natura Alexa.
Bohaterowie
Alex – lew, nazywany królem Nowego Jorku. Ma rozczochraną, jasną grzywę. Zakochany w swoim zoo, gdzie wszyscy go kochają. To typ lidera. Wbrew stereotypowi lwa, Alex nie jest drapieżnym mordercą. Przyjaźni się z Glorią i Melmanem, a Marty jest jego najlepszym przyjacielem. Kiedy zebra wyrusza w dzicz, Alex bez wahania ruszy go ratować. W międzyczasie zostają przyłapani przez policję. Następnie płyną na statku w pudłach. Kłócą się, aż w końcu wypadają za burtę. Wszyscy lądują na wyspie Madagaskar. Trafiając w dzicz, Alex poznaje jednak swoją tożsamość i poczuwa pragnienie na jedzenie mięsa. Nie chcąc nic zrobić przyjaciołom, ucieka. Gdy zagraża im niebezpieczeństwo, przybywa na ratunek. Pod koniec pingwiny podają mu sushi zamiast mięsa i od tamtej pory, Alex wcale nie atakuje zwierząt.
Marty – zebra, najbardziej wyluzowany i zwariowany w całej paczce. Twierdzi, że jest inny niż wszystkie zebry, bo jest czarny w białe paski, a inne zebry są białe w czarne paski. Jemu jedynemu nie podoba się życie w zoo. Gdy ucieka, przyjaciele ruszają go powstrzymać, ale zostają przyłapani przez policję. Następnie płyną na statku w pudłach. Kłócą się, aż w końcu wypadają za burtę. Wszyscy lądują na wyspie Madagaskar. Ostatecznie, Alex zostaje najlepszym przyjacielem Marty’ego, a grupa zostaje na Madagaskarze.
Melman – żyrafa, hipochondryk. Wszystkiego się boi, twierdzi, że jest chory, a na Madagaskarze, twierdząc że umiera, tworzy sobie grób. Kiedy Marty wyrusza w dzicz, Melman rusza go ratować. W międzyczasie zostają przyłapani przez policję. Następnie płyną na statku w pudłach. Kłócą się, aż w końcu wypadają za burtę. Wszyscy lądują na wyspie Madagaskar. Początkowo Melman jest zdenerwowany, potem jednak przyzwyczaja się do życia w dziczy.
Gloria – hipopotamica. Jest gruba, ale słodka, szalona i zadziorna. Zachowuje się jak matka Marty’ego, Melmana i Alexa; bardzo się nimi opiekuje. Kiedy Marty wyrusza w dzicz, Gloria rusza go ratować. W międzyczasie zostają przyłapani przez policję. Następnie płyną na statku w pudłach. Kłócą się, aż w końcu wypadają za burtę. Wszyscy lądują na wyspie Madagaskar. Gloria zachowuje zimną krew i szybko przyzwyczaja się do życia w dziczy.
Król Julian XIII
Maurice
Mort
Skipper
Kowalski
Rico
Szeregowy
Mason
Edek
Nana – starsza pani, pojawia się na dworcu centralnym, gdzie bije Alexa i radzi mu, by zmienił fryzurę. Następnie uderza Melmana torebką w tułów. Gdy już przyjechała policja, kobieta po raz ostatni kopnęła Alexa w jądra.
Twórcy
Reżyseria: Eric Darnell, Tom McGrath
Scenariusz: Eric Darnell, Tom McGrath, Billy Frolick, Mark Burton
Muzyka: Hans Zimmer
Kierownik artystyczny: Kendal Cronkhite
Wersja oryginalna
David Schwimmer – żyrafa Melman
Ben Stiller – lew Alex
Chris Rock – zebra Marty
Jada Pinkett Smith – hipopotamica Gloria
Cedric the Entertainer – Maurice
lemury:
Sacha Baron Cohen – Król Julian (King Julien)
Andy Richter – Mort
pingwiny:
Tom McGrath – Skipper
Christopher Knights – Szeregowy (Private)
Chris Miller – Kowalski
John DiMaggio – Rico
Wersja polska
Opracowanie wersji polskiej: Start International Polska
Reżyseria: Joanna Wizmur
Dialogi polskie: Bartosz Wierzbięta
Teksty piosenek: Marek Robaczewski
Dźwięk i montaż: Michał Skarżyński
Kierownictwo muzyczne: Marek Klimczuk
W wersji polskiej udział wzięli:
Artur Żmijewski – Alex
Piotr Adamczyk – Melman
Małgorzata Kożuchowska – Gloria
Klaudiusz Kaufmann – Marty
Jarosław Boberek – Julian
Wojciech Paszkowski – Maurice
Tomasz Bednarek – Mort
Grzegorz Pawlak – Skipper
Jacek Lenartowicz – Kowalski
Tomasz Steciuk – Szeregowy
Janusz Zadura – Rico
Arkadiusz Jakubik – Mason
Mirosława Krajewska – starsza pani
Janusz Wituch – policjant na koniu
Zbigniew Suszyński – spiker w zoo
Jan Kulczycki
Monika Błachnio
Cezary Kwieciński
Kajetan Lewandowski
Izabela Dąbrowska
Andrzej Matul
Krzysztof Szczerbiński
Piosenka „Wyginam śmiało ciało”
„Wyginam śmiało ciało” to piosenka z filmu animowanego Madagaskar, śpiewana przez fikcyjną postać króla lemurów, Juliana. W rzeczywistości wykonuje ją Jarosław Boberek, a słowa do niej napisał Marek Robaczewski. Piosenkę można usłyszeć w czasie prezentacji lemurów w filmie, a także w czasie napisów końcowych.
Krótko po premierze filmu piosenka ta była grana w kilku stacjach radiowych o profilu młodzieżowym, a w trzy miesiące po premierze filmu piosenka została już ściągnięta ponad 100 tysięcy razy w serwisie internetowym Strefa MP3 wp.pl.
Wielu krytyków uznało piosenkę za najbardziej wpadający w pamięć fragment filmu. Oryginalna wersja piosenki, I Like To Move It, została wydana w 1994 roku przez duet wykonujący muzykę house, Reel 2 Real. W filmie wykonuje ją Sacha Baron Cohen.
Przypisy
Zobacz też
Madagaskar 2
Linki zewnętrzne
Plakat
Amerykańskie filmy z 2005 roku
Amerykańskie filmy familijne
Amerykańskie filmy dla dzieci i młodzieży
Filmy w reżyserii Erica Darnella
Filmy w reżyserii Toma McGratha
Amerykańskie filmy z antropomorficznymi postaciami
Filmy o lwach
Filmy o pingwinach
Filmy z serii Madagaskar
Filmy wytwórni DreamWorks Animation |
4963103 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jan%20Malkiewicz | Jan Malkiewicz | Jan Maciej Malkiewicz (ur. 18 grudnia 1971) – polski urzędnik, od 2020 Konsul Generalny RP w Monachium.
Życiorys
Jan Malkiewicz uzyskał tytuł magistra nauk politycznych w specjalności stosunki polsko-niemieckie na Uniwersytecie Jagiellońskim. W latach 1994–1995 stypendysta programu „Tempus” na Uniwersytecie Ruhry w Bochum. W 1999 został zastępcą dyrektora sekretariatu Prezesa Rady Ministrów, a następnie dyrektorem sekretariatu Prezesa Urzędu Regulacji Telekomunikacji i Poczty. W latach 2002–2003 stypendysta Fundacji Roberta Boscha. Odbywał staże zawodowe w Urzędzie Regulacji Telekomunikacji i Poczty w Bonn. Później pracował w sektorze prywatnym w obszarze ICT i technologii medycznych. W październiku 2020 objął stanowisko konsula generalnego w Monachium.
Był pomysłodawcą i inicjatorem ustanowienia Międzynarodowej Nagrody im. Stefana Banacha. Dwukrotnie nagrodzony Red Dot Design Award oraz iF Design Award.
Przypisy
Absolwenci Uniwersytetu Jagiellońskiego
Konsulowie III Rzeczypospolitej
Ludzie związani z Monachium
Urodzeni w 1971
Urzędnicy Kancelarii Prezesa Rady Ministrów i Urzędu Rady Ministrów (III Rzeczpospolita) |
187129 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Quezon%20City | Quezon City | Quezón City (fil. Lungsod Quezon, hiszp. Ciudad Quezon) – historyczna stolica Filipin w latach 1948–1976, wchodząca obecnie w skład Narodowego Terytorium Stołecznego Metro Manila. Miasto położone jest na wyspie Luzon, na północny wschód od obecnej stolicy Manili. W 2010 roku jego populacja liczyła 2 761 720 mieszkańców.
Historia
Miasto zostało nazwane na cześć Manuela L. Quezona, prezydenta Wspólnoty Filipin w latach 1935–1944, który był jego założycielem. Już na początku XX wieku Quezón marzył o mieście, które mogłoby być nową stolicą kraju. W 1938 zakupił obszar o powierzchni 15,29 km² od rodziny posiadaczy ziemskich. W 1939 parlament uchwalił ustawę o budowie miasta, którą prezydent Quezón podpisał 12 października tego samego roku. Po wojnie, prezydent Elpidio Quirino podpisał 17 lipca 1948 ustawę o przeniesieniu stolicy z Manili do Quezón City. Dwa lata później granice miasta poszerzono do obecnej wielkości 153,59 km².
W 1968 r. został założony uniwersytet.
Quezón City było stolicą Filipin przez niespełna trzy dekady. W 1975 prezydent Ferdinand Marcos ustanowił obszar metropolitalny Manili, którego jednym z 17 miast i gmin składowych było Quezón City. Rok później, 24 czerwca 1976, podjęto decyzję o przeniesieniu stolicy z powrotem do Manili. W Quezón City znajduje się jeszcze jednak wiele budynków rządowych, m.in. Batasang Pambansa, siedziba niższej izby parlamentu filipińskiego. Tutaj też znajduje się główny kampus Uniwersytetu Filipińskiego.
W 1998 podjęto decyzję o wyłączeniu północnej części miasta i utworzeniu nowego miasta Novaliches, jednak projekt ten nie został zaakceptowany przez mieszkańców Quezón City.
Gospodarka
W mieście rozwinął się przemysł włókienniczy, odzieżowy, maszynowy, metalowy, chemiczny, drzewny oraz spożywczy.
Miasta partnerskie
New Westminster, Kanada
Chiba, Japonia
Tajpej, Republika Chińska
Daly City, Stany Zjednoczone
Salt Lake City, Stany Zjednoczone
Kenosha, Stany Zjednoczone
Shenyang, Chińska Republika Ludowa
General Santos, Filipiny
Caracas, Wenezuela
Iloilo, Filipiny
Zobacz też
Quezon (prowincja)
Przypisy
Miasta na Filipinach |
187132 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Herb%20Piekar%20%C5%9Al%C4%85skich | Herb Piekar Śląskich | Herb Piekar Śląskich – jeden z symboli miasta Piekary Śląskie.
Wygląd i symbolika
Herb przedstawia w polu błękitnym dwóch czarno ubranych mężczyzn w złotych (żółtych) butach, przepasanych złotymi (żółtymi) szarfami, między którymi umieszczone jest złote (żółte) sanktuarium maryjne.
Historia
Najstarsze pieczęcie z wizerunkiem herbu pochodzą z przełomu XVIII i XIX wieku. Pierwotne, pochodzące z XVIII w., godło gminy Piekary stanowił wizerunek Matki Boskiej Piekarskiej z Dzieciątkiem.
W późniejszym herbie wprowadzono dwóch mężczyzn trzymających się za ręce, brak było wizerunku Bazyliki w Piekarach Śląskich. W 2005 r. została dokonana zmiana wizerunku herbowego uchwałą nr XL/380/05 Rady Miasta z 30 czerwca 2005.
Herby poszczególnych dzielnic
Obszar Piekar Śląskich powiększył się po połączeniu kilku okolicznych wsi, miejscowości i miast, a każda z nich miała swój własny herb. Po włączeniu do Piekar herby te nabrały tylko znaczenia honorowo-obyczajowego. Widnieją na sztandarach niektórych grup organizacyjnych lub w starych dokumentach dotyczących poszczególnych dzielnic.
Brzeziny Śląskie: dwóch górników w czarnych górniczych mundurach ze szpadami w prawych dłoniach, między nimi brzoza, tło białe a pod spodem, na zieleni, czarne godło górnicze tzw. perlik i żelazko.
Brzozowice: biały baranek ze złotym krzyżem, który jest drzewcem białej chorągwi, tło błękitne.
Dąbrówka Wielka: dwa rozłożyste dęby na zielonej murawie, tło białe.
Kamień: górnik w czarnym stroju pracujący kilofem, tło białe.
Kozłowa Góra: dwa czerwone kozły stojące na dwóch wzgórzach, tło białe.
Szarlej: górnik w stroju galowym trzymający w prawej ręce lampkę górniczą, w lewej kilof, tło białe.
Przypisy
Piekary Śląskie
Piekary Slaskie |
187133 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rewolwer%20Enfield%20No.2 | Rewolwer Enfield No.2 | Rewolwer No.2 Mk I – brytyjski rewolwer wojskowy produkowany przez Royal Small Arms Factory (RSAF) w Enfield z okresu przedwojennego i II wojny światowej, kalibru .38 (9,65 mm). Oficjalnie oznaczony: Pistol, Revolver, No. 2 Mk 1.
Historia konstrukcji
Doświadczenia pierwszej wojny światowej sprawiły, że brytyjskie War Office postanowiło zastąpić rewolwery Webley kilku modeli kalibru .455 (11,5 mm) nową konstrukcją. Odmiennie niż w innych europejskich krajach, gdzie rewolwery były zastępowane przez pistolety uznano, że optymalne będzie skonstruowanie nowego rewolweru.
Za największe wady Webleya .455 uznawano duży odrzut i masę - pochodne dużego kalibru. Dlatego wraz z nowym rewolwerem postanowiono wprowadzić nową amunicję mniejszego kalibru. W celu zmniejszenia kosztów i zaoszczędzenia czasu postanowiono dostosować do potrzeb armii brytyjskiej nabój .38 S&W (9 x 20 mm R, nominalny kaliber 9,65 mm).
Propozycję skonstruowania nowej broni złożono firmie Webley & Scott, która na bazie wcześniejszych modeli opracowała w 1923 roku rewolwer rewolwer Webley Mk IV .38. Firma nie chciała się zgodzić na odstąpienie patentu na nową broń podejrzewając, że głównym producentem staną się państwowe zakłady RSAF w Enfield. W efekcie na bazie rewolweru Webleya, konstruktorzy zakładów w Enfield, wykorzystując wygaśnięcie patentów Webleya, skonstruowali broń wyraźnie na nim wzorowaną. Pomimo takiego ułatwienia skonstruowanie nowego rewolweru zajęło kilka lat i prototyp był gotowy dopiero w 1927 roku.
Po testach rozpoczęto przygotowania do rozpoczęcia produkcji seryjnej, ale wprowadzenie nowej broni do uzbrojenia opóźnił Wielki Kryzys. Nowy rewolwer został przyjęty do uzbrojenia 2 czerwca 1932 roku i stał się w ten sposób ostatnim nowym typem rewolweru wprowadzonym do uzbrojenia armii europejskiej. Oficjalnie oznaczony był jako: Pistol, Revolver, No. 2 Mk 1 (dosłownie „pistolet – rewolwer nr 2 model 1”).
Wcześniej, 6 listopada 1930 do uzbrojenia wprowadzono do uzbrojenia amunicję nowego rewolweru, nabój rewolwerowy "Cartrigde, SA, ball, revolver, .380 inch Mark I". Nabój ten naruszał międzynarodowe konwencje (miał pocisk pozbawiony płaszcza) i dlatego 22 października 1937 roku wprowadzono do uzbrojenia nabój z pociskiem pełnopłaszczowym Mark II (w odmianach Mk II elaborowanej kordytem i Mk IIZ elaborowanej prochem nitrocelulozowym. Produkcję amunicji Mark II rozpoczęto w październiku 1938 roku.
W następnych latach rewolwer No.2 był produkowany w małych ilościach (do 1939 roku 16 500 szt.). Najwięcej wyprodukowanych rewolwerów No.2 trafiło w ręce załóg pojazdów pancernych. Wkrótce zaczęły się one skarżyć, że w ciasnych wnętrzach pojazdów ogon kurka zahacza o kable i inne elementy wyposażenia, co często kończy się urwaniem kabury (kabury czołgistów nie miały klapy). Reagując na skargi czołgistów postanowiono pozbawić kurek ogona. Ponieważ uniemożliwiało to ręczne napinanie kurka mechanizm spustowy nowej wersji przebudowano z SA/DA na DAO. Wersję z mechanizmem spustowym DAO i obciętym ogonem kurka przyjęto do uzbrojenia 22 czerwca 1938 roku jako No.2 Mk I*. Jednocześnie zalecono stopniową przebudowę starszych rewolwerów do nowego standardu.
Po wybuchu drugiej wojny światowej rozpoczęto masową produkcję rewolweru No.2. Ponieważ zakłady w Enfield były obciążone produkcją karabinów maszynowych Bren i karabinów SMLE i nie były w stanie wyprodukować odpowiedniej ilości rewolwerów, produkcję podjęły inne zakłady.
Pierwsze były Albion Motor Ltd. w Glasgow, które między czerwcem 1941 a marcem 1943 roku wyprodukowały 21 422 szt. rewolwerów No.2.
Od marca 1943 roku końcowy montaż rewolwerów odbywał się ponownie w zakładach w Enfield, ale większość części była wytwarzana przez Singer Sewing Machines Ltd. w Clydebank. W międzyczasie 29 lipca 1942 roku do uzbrojenia wprowadzono uproszczoną wersję No.2 MK I**. Do końca wojny w zakładach w Enfield wykonano ok. 250 000 rewolwerów No.2. Podczas wojny zamówiono także dla wojska oryginalne rewolwery Webley Mk IV tego samego kalibru; podobne, lecz z niezamiennymi częściami.
Rewolwery No.2 zostały wycofane z uzbrojenia w 1957 roku (zastąpiła je wersja Browninga HP oznaczona jako L9A1). Wraz z jego wycofaniem rewolwery zniknęły z uzbrojenia europejskich armii.
Wersje
No.2 Mk I - pierwsza wersja seryjna. Mechanizm spustowy SA/DA, kurek z ogonem. Większość egzemplarzy tej wersji po 1938 roku przebudowano na wersję Mk I*.
No.2 Mk I* - wersja z mechanizmem spustowym DAO, kurek bez ogona. Rewolwery tej wersji miały zmienione okładki rękojeści dające lepsze oparcie chwytu w dłoni przy samonapinaniu.
No.2 Mk I** - uproszczony wariant wersji No.2 Mk I* pozbawiony bezpiecznika kurkowego (zabezpiecza on broń przed wystrzałem w przypadku uderzenia w zwolniony kurek). Jeszcze przed zakończeniem wojny rewolwery tej wersji wycofano z uzbrojenia i przebudowano do standardu No.2 Mk I*.
No.2 Mk I** z lufą 2" - pochodząca z lat 60. XX wieku modyfikacja sprzedawana na amerykańskim rynku cywilnym.
Opis konstrukcji
Enfield No.2 Mk I* był rewolwerem o szkielecie dzielonym. Mechanizm spustowy DAO (z wyłącznym samonapinaniem). Iglica znajduje się na główce kurka. Bęben sześcionabojowy.
Przypisy
Bibliografia
Leszek Erenfeicht, Rewolwer Enfield No2, Strzał 1/2003.
Brytyjska broń strzelecka II wojny światowej
Enfield No.2 |
4963104 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Jerzy%20Przybylski%20%28burmistrz%29 | Jerzy Przybylski (burmistrz) | Jerzy Przybylski (ur. 27 listopada 1941 w Kole, zm. 8 listopada 2020 tamże) – polski działacz społeczny i samorządowy, burmistrz Koła w latach 1998–2002.
Życiorys
Urodził się 27 listopada 1941 roku w Kole. Ukończył Szkołę Podstawową nr 1 i Zasadniczą Szkołę Zawodową. Po ukończeniu szkoły wyjechał do Katowic, gdzie zatrudniony został w Przedsiębiorstwie Montażu Urządzeń Górniczych, później pracował w budującym się kompleksie energetycznym Turoszów. W latach 1962–1965 odbył zasadniczą służbę wojskową w Marynarce Wojennej. W 1965 rozpoczął pracę w Fabryce Materiałów i Wyrobów Ściernych KORUND. W 1970 ukończył Technikum Mechaniczno–Elektryczne, a dwa lata później rozpoczął naukę na Akademii Górniczo-Hutniczej, studiów jednak nie ukończył.
W 1976 wybrany został przewodniczącym Rady Związków Zawodowych w Kole. Pracował w Zarządzie Wojewódzkim Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej. W latach 1976–1990 był prezesem Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej w Kole. W latach 1984–1990 był radnym Miejskiej Rady Narodowej w Kole. W wyborach samorządowych w 1994 uzyskał mandat radnego Rady Miejskiej, w latach 1994–1995 był zastępcą burmistrza miasta. W 1995 został dyrektorem Miejskiego Zakładu Energetyki Cieplnej. W wyborach samorządowych w 1998 po raz kolejny uzyskał mandat radnego, a następnie wybrany został przez radę na burmistrza miasta. Funkcję burmistrza sprawował do 19 listopada 2002 roku, po czym przeszedł na emeryturę.
Pracował również w OSP, gdzie pełnił funkcję wiceprezesa jednostki i członka Prezydium Zarządu Oddziału Powiatowego OSP w Kole. Aktywnie działał w organizacjach społecznych i młodzieżowych, m.in. w Lidze Obrony Kraju, Towarzystwie Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, Polskim Towarzystwie Turystyczno-Krajoznawczym, Towarzystwie Krzewienia Kultury Fizycznej i związkach zawodowych. Przez 32 lata był prezesem Ogniska Statutowego TKKF „Sokół”.
W 1998 roku zaangażował się w organizację struktur Sojuszu Lewicy Demokratycznej w Kole, do końca życia był członkiem partii oraz przewodniczącym Koła SLD nr 1 w Kole. Był pierwszym kolskim burmistrzem który podjął temat kolskiej geotermii.
Zmarł 8 listopada 2020 roku. 13 listopada pochowany został na cmentarzu rzymskokatolickim przy ul. Poniatowskiego.
Odznaczenia
Odznaczony został Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi oraz wieloma odznakami i medalami honorowymi.
Przypisy
Burmistrzowie Koła
Działacze Polskiego Towarzystwa Turystyczno-Krajoznawczego
Członkowie Ligi Obrony Kraju
Działacze Towarzystwa Przyjaźni Polsko-Radzieckiej
Żołnierze Marynarki Wojennej PRL
Politycy SdRP i SLD
Polscy działacze społeczni
Urodzeni w 1941
Ludzie urodzeni w Kole
Zmarli w 2020
Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski
Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi
Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi
Polscy związkowcy
Radni Miejskich Rad Narodowych
Polscy radni rad gmin
Członkowie Ochotniczej Straży Pożarnej |
4963112 | https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C3%B3lka%20Obrowska | Wólka Obrowska | Wólka Obrowska (; ) – agromiasteczko na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, w sielsowiecie Żytlin.
Znajduje się tu parafialna cerkiew prawosławna pw. św. Jana Kronsztadzkiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym miejscowość leżała w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie kosowskim/iwacewickim, do 1 stycznia 1926 w gminie Borki-Hiczyce, następnie w gminie Święta Wola. Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Wólka Obrowska na mapie WIG
Wsie w rejonie iwacewickim |
187134 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Mi%C5%82osierdzie | Miłosierdzie | Miłosierdzie – aktywna forma współczucia, wyrażająca się w konkretnym działaniu, polegającym na bezinteresownej pomocy. Samo współczucie, nie przekładające się na działanie, miłosierdziem jeszcze nie jest.
Miłosierdzie jest najważniejszym przymiotem Boga, tak jak jest on opisywany w Biblii. Jego aktem jest już sama kreacja świata, opieka Boża nad ludem Izrael i co najważniejsze dla chrześcijan śmierć Jezusa. Krew i woda jakie miały wypłynąć wówczas z boku Chrystusowego uważa się w chrześcijaństwie za zdroje Bożego miłosierdzia, które zmazały ludzkie winy. Chrystus bardzo często mówi w Nowym Testamencie o miłosierdziu: „Bądźcie miłosierni, jak Ojciec wasz jest miłosierny” (Łk 6, 36). W przypowieści o miłosiernym samarytaninie, dał przykład praktycznej realizacji miłosierdzia (Łk 10, 30-35).
W katolicyzmie wyróżnia się uczynki miłosierne co do duszy (np. grzesznych upominać, nieumiejętnych pouczać, wątpiącym dobrze radzić, strapionych pocieszać, krzywdy cierpliwie znosić, urazy chętnie darować, modlić się za żywych i umarłych) i co do ciała (głodnych nakarmić, spragnionych napoić, nagich przyodziać, podróżnych w dom przyjąć, więźniów pocieszać, chorych nawiedzać, umarłych pogrzebać), przypisując większe znaczenie tym pierwszym.
Świadkowie Jehowy uważają, że do głoszenia dobrej nowiny o Królestwie Bożym pobudza ich przede wszystkim miłość do Boga oraz miłosierdzie, czyli współczucie w działaniu dla bliźnich (Mt 22:37-39). Uważają, że „miłosierdzie to współczucie lub litość okazywane komuś czynnie; zmiłowanie się nad kimś; czasami także złagodzenie wyroku lub odstąpienie od wymierzenia kary”. Wzorem miłosierdzia Bożego należy udzielanie praktycznej pomocy potrzebującym, wyświadczając „dobro wszystkim, a zwłaszcza tym, którzy są z nami spokrewnieni w wierze” (Gal 6:10). Natomiast z przykładu miłosierdzia Jehowy Boga oraz Jezusa Chrystusa wynika, że w zakres miłosierdzia wchodzą dwa elementy: uczucia empatii i litości dla osoby będącej w trudnym położeniu oraz konkretne działanie niosące jej praktyczną pomoc fizyczną, emocjonalną i duchową.
W islamie miłosierdzie jest jednym z głównych atrybutów Boga. Każda sura Koranu zaczyna się od słów „w imię Boga miłosiernego, litościwego”. Dzięki miłosierdziu Boga każdy muzułmanin niezależnie od grzechów może wejść do raju, o ile posiadał wiarę w jedyność Boga.
Przypisy
Bibliografia
Ralf van Bühren: Die Werke der Barmherzigkeit in der Kunst des 12.–18. Jahrhunderts. Zum Wandel eines Bildmotivs vor dem Hintergrund neuzeitlicher Rhetorikrezeption (Studien zur Kunstgeschichte, vol. 115), Hildesheim / Zürich / New York: Verlag Georg Olms 1998.
Zobacz też
Koronka do Miłosierdzia Bożego
Obraz Jezusa Miłosiernego
Godzina Miłosierdzia
Święto Miłosierdzia
Tydzień Miłosierdzia
Faustyna Kowalska
Maria Franciszka Kozłowska
Dzieło Wielkiego Miłosierdzia
Linki zewnętrzne
Ks. Michał Kaszowski, Miłosierdzie Boże
Miłosierdzie Boże: Jezu, ufam Tobie
Miłosierdzie u Siostry Faustyny Kowalskiej
Etyka cnót
Teologia katolicka
fr:Miséricorde (bonté) |
4963113 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Iwanowo%20%28rejon%20dokszycki%29 | Iwanowo (rejon dokszycki) | Iwanowo (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie witebskim, w rejonie dokszyckim, w sielsowiecie Parafianowo.
Historia
W czasach zaborów guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego.
W dwudziestoleciu międzywojennym folwark a następnie zaścianek leżał w Polsce, w województwie wileńskim, w powiecie duniłowickim, od 1926 w powiecie dziśnieńskim, w gminie Parafianów.
Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 49 osób, 39 było wyznania rzymskokatolickiego a 10 prawosławnego. Jednocześnie wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 6 budynków mieszkalnych. W 1931 w 6 domach zamieszkiwało 50 osób.
Wierni należeli do parafii rzymskokatolickiej w Parafianowie. Miejscowość podlegała pod Sąd Grodzki w Dokszycach i Okręgowy w Wilnie; właściwy urząd pocztowy mieścił się w Parafianowie.
Uwagi
Przypisy
Wsie w rejonie dokszyckim |
187137 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ba%C5%9B%C5%84%20o%20ludziach%20st%C4%85d | Baśń o ludziach stąd | Baśń o ludziach stąd – polska niskobudżetowa komedia wyprodukowana przez wytwórnię A’Yoy w 2003 roku. Reżyserem filmu jest Władysław Sikora, znany z występów w kabarecie Potem. Budżet filmu wyniósł 20 tys. zł. Film trwa 74 minuty.
W filmie występują: Stanisław Tym (widoczny w kadrach zawsze od tyłu), Maciej Stuhr, Władysław Sikora, Sylwester Chęciński, Joanna Kołaczkowska oraz wiele osób związanych z polskim kabaretem, w szczególności kabaretem zielonogórskim, tzw. Zielonogórskim Zagłębiem Kabaretowym. Film był głównie kręcony na zielonogórskim deptaku, w nieczynnej fabryce Polskiej Wełny oraz na wysypisku śmieci w pobliskiej Raculi. Muzykę do filmu skomponował, nagrał i wyprodukował Bartłomiej Lewczuk.
Pierwotna wersja filmu powstała w roku 2000. Jedyna kopia po kilku pokazach zaginęła.
Baśń o ludziach stąd zdobyła główną nagrodę na 2. Festiwalu Kina Niezależnego organizowanym przez TVP2 oraz na 2. Konkursie Kina Niezależnego w Kazimierzu Dolnym. Film wszedł do kin 27 lutego 2003 roku i został wydany na DVD.
Obsada
Maciej Stuhr − Mirosław „Newton”
Małgorzata Szapował − Natalia
Stanisław T. − Prezes
Joanna Kołaczkowska − Żulietta
Robert Górski − Kolumb
Artur Walaszek − Otello
Agnieszka Litwin − Romuald
Wojciech Kowalski − Hektor
Janusz Rewers − Richelieu
Wojciech Kamiński − Szkarłatny Leon
Sławomir Kaczmarek − Sylwester
Katarzyna Sobieszek − żona Sylwestra
Katarzyna Piasecka − nachalna statystka
Tomasz Marciniak − nachalna statystka
Kamil Piróg − nachalny statysta
Adam Pernal − filozof
Władysław Sikora − filozof
Radosław Pająk − Parys
Tato Magier − Jurand
Anna Osińska − Carmensita
Dariusz Kamys − celnik
Aneta Bryś − anioł w wizji Romualda
Kaja Dryńska − anioł w wizji Romualda
Anna Kaczmarska − anioł w wizji Romualda
Bogdan Zarański − kolega Parysa
Celina Czarnecka − narzeczona
Jarosław Marek Sobański − narzeczony
Małgorzata Czyżycka − żulka
Maciej Iwaszków − łysy troll
Jarosław Jaros − pijak
Janusz Klimenko − żul
Tomasz Kowalski − żul walący klapą
Marcin Król − kulawy troll
Bartłomiej Lewczuk − żul
Tomasz Łupak − policjant
Adam Magier − policjant
Przemysław Żejmo − żul z dyplomem
Marzena Morawiec − żulka
Ewa Stasiewicz − żulka
Michał Zenkner − troll
Piotr Orlak − troll
Damian Munko − troll
Maciej Obuchowicz − troll
Tomasz Bojanowski − troll
Jacek Katarzyński − troll
Mirosław Olszewski − troll
Zygi Stardast − troll
Dawid Żółkiewski − grajek na dachu
Stanisław Wojciechowski − żul
Leszek Jenek − mężczyzna w Tam
Sylwester Chęciński − właściciel firmy transportowej
Pierwsza wersja filmu
Krzysztof Kulpiński − Kolumb
Grzegorz Halama − Hektor
Krzysztof Kołaczkowski − Prezes; filozof
Wacław Sikora − ojciec
Przypisy
Linki zewnętrzne
„Baśń o ludziach stąd” w Internetowej Bazie Filmu Polskiego
Baśń o ludziach stąd w bazie filmweb.pl
Filmy w reżyserii Władysława Sikory
Polskie filmy z 2003 roku
Polskie filmy komediowe
Filmy kręcone w Zielonej Górze |
4963115 | https://pl.wikipedia.org/wiki/K-Lite%20Codec%20Pack | K-Lite Codec Pack | K-Lite Codec Pack – darmowy zestaw kodeków przeznaczonych dla systemów operacyjnych Windows, wprowadzających obsługę szeregu formatów wideo i audio.
Paczka obejmuje m.in. filtry DirectShow, filtry LAV, kodeki VFW/ACM, narzędzia typu Codec Tweak Tool czy MediaInfo Lite. Do zestawu K-Lite Codec Pack dołączono także odtwarzacz Media Player Classic Home Cinema.
Zestaw kodeków jest dostępny w kilku wariantach, różniących się zawartością pakietu instalacyjnego. Paczka Basic zawiera najbardziej podstawowe kodeki do obsługi odtwarzania filmów, jest natomiast pozbawiona odtwarzacza multimedialnego. Wersja o nazwie Standard jest wyposażona w narzędzia Media Player Classic Home Cinema, MadVR i MediaInfo Lite, a warianty Full i Mega oferują dodatkowe składniki wspomagające m.in. tworzenie i edycję treści. Ponadto do dyspozycji użytkownika pozostawiono możliwość wybrania komponentów, które mają zostać zainstalowane na komputerze.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Kodeki dźwięku
Kodeki obrazu |
4963118 | https://pl.wikipedia.org/wiki/John%20Davidson | John Davidson | John Davidson – kanadyjski łyżwiarz, wicemistrz świata 1897
John Andrew Davidson (1852–1903) – kanadyjski polityk
John Davidson (1886–1968) – amerykański aktor
J.C.C. Davidson, John C.C. Davidson (1889–1970) – brytyjski arystokrata i polityk, 1. wicehrabia Davidson
John Davidson (ur. 1953) – kanadyjski hokeista
John Davidson (ur. 1971) – brytyjski arystokrata, 4. wicehrabia Davidson |
4963125 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Edward%20Younger | Edward Younger | Edward F. Younger (1898–1942) – amerykański żołnierz
Edward Younger (1906–1997) – brytyjski arystokrata, 3. wicehrabia Younger of Leckie |
4963129 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Zybaj%C5%82y | Zybajły | Zybajły (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, w sielsowiecie Żytlin.
W dwudziestoleciu międzywojennym leżały w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie kosowskim/iwacewickim, w gminie Borki-Hiczyce/Iwacewicze. Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Zybajły na mapie WIG
Wsie w rejonie iwacewickim |
4963133 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Instytut%20Antropologii%20Ewolucyjnej%20im.%20Maxa%20Plancka | Instytut Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka | Instytut Antropologii Ewolucyjnej im. Maxa Plancka (, ) (MPI EVA) – placówka naukowo-badawcza prowadząca badania w zakresie dziejów ludzkości z perspektywy interdyscyplinarnej, przy użyciu analiz porównawczych genów, kultur, zdolności poznawczych, języków i systemów społecznych. Instytut mieści się w Lipsku w Niemczech i należy do Towarzystwa Maxa Plancka – największej niemieckiej instytucji naukowej.
Przypisy
Linki zewnętrzne
Strona domowa Instytutu
Niemieckie instytucje naukowe
Lipsk |
64 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Azot | Azot | Azot (N, ) – pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 7, niemetal z grupy 15 (azotowców) układu okresowego. W warunkach normalnych jest bezbarwnym, bezzapachowym gazem. Został odkryty w 1772 roku przez Daniela Rutherforda.
Azot jest podstawowym składnikiem powietrza (78,09% objętości), a jego zawartość w litosferze Ziemi wynosi 50 ppm. Wchodzi w skład wielu związków, takich jak: amoniak, kwas azotowy, azotyny oraz wielu ważnych związków organicznych (kwasy nukleinowe, białka, alkaloidy i wiele innych).
Stabilnymi izotopami azotu są 14N i 15N. W stanie wolnym występuje w postaci dwuatomowej cząsteczki N2. W cząsteczce te dwa atomy tego pierwiastka są połączone ze sobą wiązaniem potrójnym.
Historia
Czysty azot otrzymał z powietrza Daniel Rutherford, usuwając z niego tlen przez spalanie substancji w zamkniętej przestrzeni. Powstały dwutlenek węgla usunął przez absorpcję w roztworze wodorotlenku potasu.
Łacińska nazwa powstała z połączenia łacińskiego nitrum (saletra) i greckiego genes (tworzący). Jako pierwszy polską nazwę – azot – zaproponował Filip Walter (1844). Używano też nazwy dusień i saletroród.
Otrzymywanie
Azot o wysokiej czystości można uzyskać poprzez termiczny rozkład azotynu amonu, jednak taki azot zawiera małe ilości tlenków azotu:
NH4NO2 → N2↑ + 2H2O
Najczystszy azot otrzymuje się przez rozkład termiczny w próżni azydku sodowego.
W laboratorium można otrzymać azot w wyniku łagodnego ogrzewania mieszaniny chlorku amonu (salmiaku) i azotynu sodu:
NH4Cl + NaNO2 → N2↑ + NaCl + 2H2O
W przemysłowej metodzie otrzymywania azotu skrapla się powietrze, stosując odpowiednie ciśnienie i temperaturę. W tych warunkach azot i wszystkie gazy znajdujące się nad nim na skali temperatur wrzenia skraplają się i są w otrzymanej cieczy. Trzy pierwiastki znajdujące się pod azotem: neon, wodór i hel pozostają w stanie gazowym i są przekazywane do oddzielnego procesu. Następny etap to frakcjonowanie poprzez podwyższenie temperatury (lub obniżenie ciśnienia), powodujące odparowanie ciekłego azotu. Odprowadzony azot jest powtórnie skraplany, przechowywany i transportowany w tzw. naczyniach Dewara lub w formie gazowej w temperaturze otoczenia w stalowych butlach.
Wybrane związki azotu
Nieorganiczne:
Tlenki azotu: tlenek diazotu (N2O), tlenek azotu (NO), tritlenek diazotu (N2O3), dwutlenek azotu (NO2), tetratlenek diazotu (N2O4), pentatlenek diazotu (N2O5)
Związki z wodorem: amoniak, hydrazyna i azotowodór
Kwasy: kwas azotowy i kwas azotawy
Sole: azotany i azotyny, sole amonowe
azotki
Organiczne:
aminy
amidy
Właściwości
W warunkach normalnych jest bezbarwnym i bezwonnym gazem. W temperaturze skrapla się pod normalnym ciśnieniem dając również bezbarwny ciekły azot, a po dalszym schłodzeniu ,do , zestala się.
Jest bierny chemicznie, co spowodowane jest bardzo wysoką energią wiązania potrójnego w cząsteczce N2, wynosi ona 945,33 ± 0,59 kJ·mol−1. Stopień dysocjacji w temperaturze 4000 K wynosi niecałe 3%. W podwyższonej temperaturze reaguje z metalami dając azotki, a także z innymi pierwiastkami, np. z wodorem tworzy amoniak, a z tlenem tlenki azotu, np.:
N2 + 3H2 ⇌ 2NH3 ΔG −22,0 kcal (0 °C)
N2 + O2 ⇌ 2NO ΔG 43,2 kcal
Procesy te (współcześnie zwłaszcza synteza amoniaku) wykorzystywane są przemysłowo do wiązania azotu atmosferycznego w celu produkcji licznych związków azotu. Innym wysokotemperaturowym procesem przemysłowym wiązania azotu jest reakcja azotu z karbidem prowadząca do cyjanamidu wapnia:
CaC2 + N2 → CaCN2 + C
Naturalnie azot wiązany jest głównie przez bakterie azotowe w brodawkach roślin motylkowych oraz w trakcie wyładowań atmosferycznych.
Odmiany alotropowe
W fazie stałej występuje w trzech odmianach alotropowych. Dwie pierwsze to α o regularnej strukturze krystalicznej, która w przechodzi w heksagonalną formę β. Ponadto w 2020 r. uzyskano nową, wysokociśnieniową i wysokotemperaturową odmianę alotropową, której nadano nazwę azot czarny. Powstaje on pod ciśnieniem 1,4 mln atm. i w temp. ok. (dla uzyskania takiego ciśnienia stosuje się prasę wyposażoną w diamentowe kowadła, natomiast odpowiednio wysoką temperaturę zapewnia wiązka lasera). W warunkach tych otrzymano monokryształy tej formy pierwiastka i zbadano je za pomocą synchrotronowej rentgenografii strukturalnej oraz spektroskopii Ramana. Azot czarny ma strukturę polimeryczną, analogiczną do struktury fosforu czarnego. Atomy azotu tworzą pofałdowane warstwy, w których odległości międzyatomowe wynoszą 1,34 i 1,43 Å (dla porównania, odległość między atomami diazotu wynosi 1,10 Å, natomiast wiązanie w hydrazynie ma 1,45 Å), natomiast minimalna odległość między atomami sąsiednich warstw to 2,33 Å, co wyklucza powstawanie wiązań kowalencyjnych między warstwami.
Znaczenie biologiczne azotu
Należy do pierwiastków o bardzo dużym znaczeniu biologicznym. Wchodzi w skład wielu biocząsteczek, takich jak aminokwasy i białka, nukleotydy i kwasy nukleinowe. Większość organizmów nie jest zdolna do przyswajania azotu pierwiastkowego, z wyjątkiem bakterii azotowych wiążących wolny azot z powietrza, żyjących swobodnie w glebie lub symbiotycznych z roślinami bobowatymi (daw. motylkowatymi) bakterii brodawkowych. Dopiero w związkach, takich jak azotany, azotyny lub sole amonowe, jest przyswajalny przez rośliny.
Wpływ azotu na organizm
Azot atmosferyczny
:
przy ciśnieniu 4 atm
euforia, skłonność do śmiechu, gadulstwo
spowolnienie reakcji na bodźce
przy ciśnieniu 10 atm
ostre zaburzenia pracy mięśni, koordynacji ruchów
zawroty głowy
zaburzenia świadomości
przy ciśnieniu powyżej 10 atm
po kilku minutach następuje utrata świadomości i śpiączka
Związki azotu w pożywieniu i wodzie pitnej
Ich obecność w glebie i wodzie pitnej jest jednak znikoma. Dość niebezpieczne dla środowiska jest składowanie związku azotu np. nawozów w zbiornikach z blachy ocynkowanej ze strony wewnętrznej, gdyż związki azotu wchodzą w reakcje ze związkami cynku i żelaza, a po zastosowaniu takiego nawozu powstałe związki przedostają się do wód gruntowych.
Azot w glebie
Azot wolny z atmosfery nie jest przyjmowany przez rośliny, ponieważ wymagają one związków, dodatkowo 99% azotu glebowego pozostaje w związkach organicznych o zbyt złożonej budowie, by mogła je przyjąć większość gatunków roślin. Azotu, który może zostać przyjęty przez roślinny wyższe, jest przeciętnie mniej niż 34 kg/ha, a azotu w związkach – około 3385 kg/ha. Ilość azotu przyjmowanego może wynieść nawet do 112,5 kg/ha.
Wpływ azotu na wzrost roślin
Azot jest potrzebny roślinom głównie w fazie wzrostu, ze względu na możliwość akumulacji azotu przez roślinę, przy wysokim stężeniu azotu w glebie, absorpcja tego pierwiastka jest znacznie szybsza niż wzrost rośliny.
Przy niedoborze azotu rośliny rosną wolno, są słabe, bledsze oraz następuje zahamowanie kwitnienia. Kolor ten jest związany z deficytem chlorofilu, który bierze udział w procesie fotosyntezy. Skrajny niedobór azotu może powodować żółtawobrązowe zabarwienie fragmentów liści. Niedobór azotu w glebie może zostać uzupełniony przez nawożenie nawozami azotowymi lub poprzez zmianę uprawy na potrzebującą mniej azotu.
Nadmiar azotu nie jest w zasadzie szkodliwy dla rośliny, gdyż rośliny mogą sobie go akumulować, jednakże nadmiar związków azotu może powodować nadmierny wzrost rośliny i brak możliwości przyjmowania innych pierwiastków niezbędnych roślinie. Groźny jest za to nadmiar azotu połączony z niedoborem fosforu, potasu lub wody. Nadmiar azotu może szkodzić jakości i wielkości plonów. Nadmiar azotu jest szkodliwy dla drzew w przypadku mrozów. Rośliny mające za dużo azotu są ciemnozielone, wyglądają aż nazbyt dorodnie. Gleba posiadająca za dużo azotu powinna być nawożona nawozami zawierającymi potas i fosfor.
Objawy niedoboru azotu u zwierząt i człowieka
Zaburzenie bilansu azotowego może powodować utratę masy ciała oraz obrzęki. W przypadku długotrwałego niedoboru może występować martwica lub marskość wątroby.
Zastosowanie azotu
Ciekły azot jest stosowany jako środek chłodzący do uzyskiwania temperatur poniżej −100 °C. W postaci gazowej azot wykorzystywany jest jako najtańsza z dostępnych atmosfer ochronnych w wielu procesach przemysłowych, a także jako gaz roboczy w niektórych układach pneumatycznych.
Z azotu otrzymuje się amoniak oraz tlenki azotu wykorzystywane w produkcji kwasu azotowego, związki o dużym znaczeniu przemysłowym. Ponadto szeroko wykorzystuje się azotany, azotyny, hydrazynę, hydroksyloaminę i in. związki zawierające azot.
Zobacz też
ciekły azot
azot ogólny
Pierwiastki biofilne
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Pierwiastki chemiczne
Alotropia |
65 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Amedeo%20Avogadro | Amedeo Avogadro | Amedeo Avogadro, in. Amadeo Avogadro (ur. 9 sierpnia 1776 w Turynie, zm. 9 lipca 1856 tamże) – włoski fizyk, jeden z najważniejszych na przestrzeni wieków naukowców rozwijających atomistyczną teorię budowy materii.
Życiorys
Pełne jego nazwisko brzmiało: Lorenzo Romano Amedeo Carlo Avogadro hrabia di Quaregna e Cerreto, zawsze jednak podpisywał się jako Amedeo Avogadro. Pochodził z rodu o tradycjach prawniczych, członkowie jego rodziny zajmowali wysokie stanowiska w aparacie państwowym i w jurysdykcji, ojciec był prawnikiem i senatorem. Sam też, zgodnie z rodzinną tradycją ukończył studia prawnicze i rozpoczął pracę jako prawnik. Znał język francuski, angielski i niemiecki oraz literaturę grecką i łacińską. Zainteresowały go jednak nauki przyrodnicze, sam dokształcał się i rozpoczął samodzielne doświadczenia fizyczne i chemiczne. W 1806 opublikował w czasopiśmie Journal de Physique wyniki swoich doświadczeń z elektrycznością. W 1809 został profesorem filozofii naturalnej w liceum w Vercelli, w 1820 profesorem fizyki matematycznej na uniwersytecie w Turynie, jednakże w latach 1822-1834, gdy uniwersytet został zamknięty, Avogadro znów wrócił do zawodu prawnika.
Był żonaty z Felicitą Mazzé, która urodziła mu 6 synów. Oprócz pracy prawniczej i naukowej brał aktywny udział również w pracach komisji do spraw edukacji, miar i wag, meteorologii. Nigdy jednak nie zabiegał o żadne zaszczyty, za życia był mało znany, po jego śmierci jedynie lakonicznie wspominano, że był domatorem, człowiekiem religijnym i spokojnym. W 1850, w wieku 74 lat przeszedł na emeryturę jako profesor Uniwersytetu w Turynie.
Osiągnięcia naukowe
Wynikiem jego doświadczeń było opracowanie epokowej pracy o liczbie cząsteczek, dzisiaj znanej jako prawo Avogadra. Wprowadził też pojęcia gramoatomu i gramocząsteczki, wynalazł metodę wyznaczania masy atomowej i masy cząsteczkowej. Wyniki swoich prac opublikował w tym samym czasopiśmie Journal de Physique. Wszystkie jego publikacje pozostały jednak niezauważone, dopiero 4 lata po jego śmierci inny włoski chemik Stanislao Cannizzaro na kongresie chemików niemieckich w Karlsruhe przedstawił przełomowe znaczenie prac Avogadra, które rozwiązywało poważne problemy chemików owych czasów. Jak pisał potem Lothar Meyer, po zapoznaniu się z pracami Avogadra "zniknęły wszystkie wątpliwości, a ich miejsce zajęła spokojna pewność". Opracowana przez Avogadra liczba cząsteczek w jednym molu gazu (zwana od roku 1909 liczbą Avogadra) to jedna z podstawowych stałych fizycznych.
Przypisy
Bibliografia
Andrzej Kajetan Wróblewski, Bardzo skromny prawnik, miesięcznik „Wiedza i Życie”, nr 12/2009.
Włoscy chemicy
Włoscy fizycy XIX wieku
Termodynamicy
Ludzie upamiętnieni nazwami stałych fizycznych
Ludzie urodzeni w Turynie
Urodzeni w 1776
Zmarli w 1856 |
4963138 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Baszta%20Prochowa%20w%20Braniewie | Baszta Prochowa w Braniewie | Baszta Prochowa (niem. Pulverturm) – XV-wieczna baszta w północnej linii dawnego Starego Miasta w Braniewie, stanowiąca element zewnętrznego muru obronnego miasta.
Historia
W pierwszej połowie XIV wieku dotychczasowe drewniano-ziemne obwarowania Starego Miasta Braniewa zostały zastąpione fortyfikacjami murowanymi, choć ich istnienie uchwytne jest w źródłach dopiero od roku 1393. Ponieważ w XIII stuleciu wykonano przekop zakola Pasłęki, by woda otaczała miasto ze wszystkich stron, rzeka zmieniła swój główny nurt i jej pierwotne koryto zaczęło się wypłycać. Dlatego w 1434 roku od tejże, mniej obronnej, zachodniej i północnej strony wzniesiono drugi, zewnętrzny ciąg murów, rozpoczynający od Wieży Młyna Kieratowego, położonej w pobliżu bazyliki św. Katarzyny, w kierunku zachodnim i dalej równolegle do pierwszego muru obronnego aż do Bramy Gwoździarzy. Zewnętrzny mur został wzmocniony sześcioma lub siedmioma basztami i umocnieniami bram. Jedną z tych, które przetrwały do czasów współczesnych, jest Baszta Prochowa, położona 73 metry na wschód od narożnikowej baszty bezimiennej (również zachowanej), z kolei kilkadziesiąt metrów na wschód od Baszty Prochowej znajdowała się Brama Mnisza (niezachowana).
Baszta Prochowa zbudowana została w ciągu muru zewnętrznego na początku XV wieku. Pierwotnie była obiektem dwupiętrowym z piwnicą, przykrytym spiczastym dachem stożkowym o półcylindrycznym kształcie. Wykonana została z cegły gotyckiej (o wymiarach 30 × 15 × 8,5 cm). Fundamenty oraz częściowo ściany piwnic wykonane zostały z kamienia polnego. Baszta posiadała pięć otworów strzelniczych oraz drzwi po lewej stronie i drugie wejście po stronie południowej.
Początkowo baszta pełniła funkcję obronną, ale wraz z pojawieniem się artylerii i broni palnej prawdopodobnie przyjęła rolę magazynu prochu dla miasta, stąd wzięła się jej nazwa. Istnieją tylko poświadczenia historyczne, że miasto posiadało określoną liczbę armat i broni palnej, do której należało przechowywać odpowiednią ilość prochu. Miało to miejsce pod koniec XV wieku albo na początku XVI stulecia. Pod koniec XVIII wieku Baszta Prochowa spełniała już inną funkcję – lodowni. Po kasacie zakonu jezuitów w XVIII w. przeszła w ręce prywatne, a później została włączona w skład braniewskiego gimnazjum. Podczas II wojny światowej, w wyniku sowieckich bombardowań miasta w okresie luty-marzec 1945, poważnie ucierpiała. Po wojnie przez 30 lat niszczała, lecz szczęśliwie nie została rozebrana, jak wiele innych historycznych budowli. W 1975 roku została odbudowana i zaadaptowana przez braniewskich myśliwych. Podwyższono ją o dodatkowe piętro, dach zmieniono na półcylindryczny, przez co baszta zyskała całkowicie nowy wygląd. Od 1978 roku była siedzibą koła łowieckiego „Mewa”. Czternaście lat później została w niej otwarta restauracja „Baszta”. Od 1999 roku jest użytkowana przez Braniewskie Towarzystwo Historyczne „Baszta”, mieści się w niej niewielkie muzeum. Podczas renowacji murów przeprowadzonej w latach 2010–2011 Baszta Prochowa została wyremontowana.
Czasem w opisach mylone są nazwy dwóch budowli obronnych w Braniewie – Baszta Prochowa i Wieża Młyna Kieratowego.
Galeria zdjęć
Zobacz też
mury obronne Braniewa
Wieża Klesza
Wieża Młyna Kieratowego
Uwagi
Przypisy
Linki zewnętrzne
Wieże obronne w Braniewie
Muzea w Braniewie |
67 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Uwierzytelnienie | Uwierzytelnienie | Uwierzytelnienie – czynność polegająca na sprawdzeniu, stwierdzeniu i poświadczeniu, że przyrząd pomiarowy spełnia wymagania metrologiczne ustalone w przepisach, normach, zaleceniach międzynarodowych lub innych właściwych dokumentach, a jego wskazania zostały odniesione do państwowych wzorców jednostek miar i są z nimi zgodne w granicach określonych błędów pomiaru.
Użycie w polskim prawodawstwie
To określenie jest nieobowiązujące wraz z wejściem w życie w dniu 1 stycznia 2003 r. ustawy "Prawo o miarach" z dnia 11 maja 2001 r. W związku z ujednolicaniem przepisów przed wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej jego funkcję przejęła w zakresie metrologii prawnej – legalizacja oraz w zakresie przewidzianym w trybie art. 15 ustawy "Prawo o miarach" z dnia 3 kwietnia 1993 – wzorcowanie. Jednak wciąż można spotkać się z tym określeniem w niektórych środowiskach.
Zastosowanie
Obowiązkowi uwierzytelnienia podlegały przyrządy pomiarowe określone przez Prezesa Urzędu, na wniosek lub w porozumieniu z zainteresowanym ministrem albo kierownikiem urzędu centralnego, mające znaczenie dla bezpieczeństwa życia, ochrony zdrowia i ochrony środowiska.
Dowodem uwierzytelnienia było świadectwo albo cecha uwierzytelnienia. Wzory cech uwierzytelnienia określał Prezes Urzędu.
Art. 15 Ustawy
"Przyrządy pomiarowe nie podlegające legalizacji ani obowiązkowemu uwierzytelnieniu mogą być uwierzytelnione na wniosek zainteresowanych."
Zobacz też
Wzorcowanie
Legalizacja
Metrologia prawna
Linki zewnętrzne
Główny Urząd Miar
Przypisy
Metrologia |
68 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Autoryzacja%20%28prawo%20prasowe%29 | Autoryzacja (prawo prasowe) | Autoryzacja – wyrażenie zgody przez udzielającego informacji prasie na publiczne rozpowszechnienie swej wypowiedzi w danej formie.
Potocznie: W przypadku wywiadów prasowych, autoryzacja polega na wspólnym uzgodnieniu ostatecznego tekstu wywiadu przez osobę jej udzielającą i dziennikarza, przed jego publikacją.
Według polskiego prawa
Art. 14a Prawa prasowego (ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r.) reguluje kwestię autoryzacji od 12 grudnia 2017 r. Wcześniej w tym zakresie obowiązywał art. 14 ust. 2 (obecnie uchylony), który stanowił, że dziennikarz nie może odmówić osobie udzielającej informacji autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana.
Dziennikarz nie może odmówić osobie udzielającej informacji autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi, o ile nie była ona uprzednio publikowana lub była wygłoszona publicznie. Dziennikarz informuje osobę udzielającą informacji przed jej udzieleniem o prawie do autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi. Osoba udzielająca informacji niezwłocznie po uzyskaniu od dziennikarza informacji o powyższym prawie zgłasza mu żądanie autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi. Dokonuje ona, w braku odmiennego porozumienia stron, autoryzacji dosłownie cytowanej wypowiedzi niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu:
6 godzin - w odniesieniu do dzienników
24 godzin - w odniesieniu do czasopism.
Bieg powyższych terminów rozpoczyna się od momentu przekazania w sposób wzajemnie uzgodniony tekstu dosłownie cytowanej wypowiedzi przewidzianego do publikacji w prasie osobie udzielającej informacji lub osobie przez nią upoważnionej, tak aby osoba ta mogła się zapoznać z treścią tego tekstu. Nie stanowi autoryzacji zaproponowanie przez osobę udzielającą informacji nowych pytań, przekazanie nowych informacji lub odpowiedzi ani zmiana kolejności wypowiedzi w autoryzowanym tekście materiału przewidzianego do publikacji w prasie. W przypadku niedokonania lub odmowy dokonania autoryzacji w terminach określonych powyżej uznaje się, że dosłownie cytowana wypowiedź została autoryzowana bez zastrzeżeń.
Zgodnie z art. 49b i 54c Prawa prasowego publikacja dosłownie cytowanej wypowiedzi bez umożliwienia osobie udzielającej informacji dokonania autoryzacji stanowi wykroczenie i zagrożona jest grzywną, chyba że dziennikarz publikuje wypowiedź identyczną z udzieloną przez osobę udzielającą informacji.
W praktyce
Dziennikarz ma obowiązek przekazania wypowiedzi rozmówcy do autoryzacji, jeżeli ten wyraźnie sobie tego zażyczy. Praktyka dziennikarska jest taka, że jeśli rozmówca tego zastrzeżenia nie poczyni, domniemywa się, iż autoryzacji nie żąda. Poza tym, nie jest generalnie przyjęte autoryzowanie tekstów, a jedynie wywiadów i wypowiedzi cytowanych w tekstach.
W innych krajach
Autoryzacja jest oryginalnym tworem prawodawstwa polskiego. Oprócz Polski konstrukcja ta szczątkowo występuje także w Niemczech, gdzie przybiera postać obowiązku "pokazywania tekstu informatorowi", który to obowiązek zawarty jest jednak nie w treści ustawy, lecz w przepisach korporacji dziennikarskiej (związku zawodowego).
Zagadnienia szczegółowe
Autoryzacji można się zrzec – zarówno wprost przez stosowne oświadczenie woli, jak i w sposób dorozumiany. Szczególną formą zrzeczenia się autoryzacji jest zwołanie konferencji przez rzecznika prasowego.
Autoryzacji podlegają tylko wypowiedzi cytowane wprost – czyli w praktyce wywiady. Do 11 grudnia 2017 r. włącznie odmowa autoryzacji teoretycznie stanowiła przestępstwo, zagrożone grzywną albo karą ograniczenia wolności. Przepis karny (art. 49 Prawa prasowego) nie był stosowany w praktyce, a sprawy dotyczące autoryzacji rozstrzygane były sporadycznie przez sądy cywilne.
Sposobem obejścia przepisów nakładających na dziennikarza obowiązek autoryzacji jest przekształcenie wypowiedzi z dosłownego cytatu w mowę zależną.
Krytyka
Prawny obowiązek autoryzacji poddawany jest krytyce jako reliktowe i nieskuteczne rozwiązanie minionej epoki, w rzeczywistości nakierowane na umożliwienie politykom i osobom znanym blokowania publikacji wypowiedzianych przez siebie pochopnie słów.
Przypisy
Prawo prasowe
Uwierzytelnienie |
4963142 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Koziki%20%28obw%C3%B3d%20brzeski%29 | Koziki (obwód brzeski) | Koziki (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, w sielsowiecie Żytlin, przy drodze republikańskiej .
W dwudziestoleciu międzywojennym leżały w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie kosowskim/iwacewickim, w gminie Borki-Hiczyce/Iwacewicze. Znajdowała się tu wówczas stacja kolejowa linii wąskotorowej Iwacewicze - Janów Poleski/Telechany (obecnie nieistniejącej).
Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Koziki na mapie WIG
Wsie w rejonie iwacewickim |
187142 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Tomasz%20Aposto%C5%82 | Tomasz Apostoł | Tomasz Apostoł (, tôma ‘bliźniak’, ) – postać biblijna, jeden z 12 apostołów Chrystusa, męczennik chrześcijański, święty Kościoła katolickiego, anglikańskiego, luterańskiego, ormiańskiego, koptyjskiego, syryjskiego i prawosławnego. Święty ten wymieniany jest w Modlitwie Eucharystycznej (Communicantes) Kanonu rzymskiego.
Życiorys
Według Biblii nie było go podczas ukazania się zmartwychwstałego Chrystusa apostołom. Gdy potem opowiadali mu o tym, nie chciał im uwierzyć, ale postawił warunek, że uwierzy, kiedy sam zobaczy Jezusa i dotknie Jego ran. Gdy Jezus pojawił się ponownie, poprosił nieufnego Tomasza, aby włożył palce w miejsca po zadanych ranach. Tomasz zdumiony wypowiedział słowa: Pan mój i Bóg mój. W języku potocznym niewierny Tomasz stał się synonimem sceptyka. Papież Grzegorz Wielki skomentował to wydarzenie: „Więcej pomaga naszej wierze niewiara Tomasza niż wiara apostołów”. Tradycja przypisuje Tomaszowi przeprowadzenie ewangelizacji Partów i Indii. Legendy przypisują św. Tomaszowi założenie Kościoła malabarskiego.
W Nowym Testamencie
W Ewangelii św. Jana jest wymieniany 4 razy:
Gdy Jezus zamierza udać się do Jerozolimy, Tomasz mówi do apostołów: Chodźmy także i my, aby razem z Nim umrzeć (J 11,16).
Podczas Ostatniej Wieczerzy na słowa Jezusa: Znacie drogę, dokąd Ja idę». 5 Odezwał się do Niego Tomasz: «Panie, nie wiemy, dokąd idziesz. Jak więc możemy znać drogę?» 6 Odpowiedział mu Jezus: «Ja jestem drogą i prawdą, i życiem» (J 14,4-6).
Trzeci raz przyniósł Tomaszowi przydomek „niewierny”: Ale Tomasz, jeden z Dwunastu, zwany Didymos, nie był razem z nimi, kiedy przyszedł Jezus. 25 Inni więc uczniowie mówili do niego: «Widzieliśmy Pana!» Ale on rzekł do nich: «Jeżeli na rękach Jego nie zobaczę śladu gwoździ i nie włożę palca mego w miejsce gwoździ, i nie włożę ręki mojej do boku Jego, nie uwierzę». 26 A po ośmiu dniach, kiedy uczniowie Jego byli znowu wewnątrz [domu] i Tomasz z nimi, Jezus przyszedł mimo drzwi zamkniętych, stanął pośrodku i rzekł: «Pokój wam!» 27 Następnie rzekł do Tomasza: «Podnieś tutaj swój palec i zobacz moje ręce. Podnieś rękę i włóż [ją] do mego boku, i nie bądź niedowiarkiem, lecz wierzącym!» 28 Tomasz Mu odpowiedział: «Pan mój i Bóg mój!» 29 Powiedział mu Jezus: «Uwierzyłeś dlatego, ponieważ Mnie ujrzałeś? Błogosławieni, którzy nie widzieli, a uwierzyli.» (J 20,24-29).
W spotkaniu ze zmartwychwstałym Chrystusem nad jeziorem Genezaret znajduje się wśród innych apostołów-rybaków: 2 Byli razem Szymon Piotr, Tomasz, zwany Didymos, Natanael z Kany Galilejskiej, synowie Zebedeusza oraz dwaj inni z Jego uczniów. (J 21, 2).
W Dziejach Apostolskich jest wymieniony wśród apostołów w Wieczerniku: 13 Przybywszy tam weszli do sali na górze i przebywali w niej: Piotr i Jan, Jakub i Andrzej, Filip i Tomasz, Bartłomiej i Mateusz, Jakub, syn Alfeusza, i Szymon Gorliwy, i Juda, [brat] Jakuba.
Śmierć
Zgodnie z tradycją syryjsko-chrześcijańską, Tomasz rzekomo poniósł śmierć męczeńską na Górze Św. Tomasza w Ćennaj 3 lipca 72 roku, a jego ciało zostało pochowane w Mylapore. Efrem Syryjczyk twierdzi, że Apostoł został zabity w Indiach, a jego relikwie zostały następnie przewiezione do Edessy. Jest to najwcześniejszy znany zapis jego śmierci.
Zapisy Duarte Barbosy z początku XVI wieku świadczą o tym, że grobowiec był wtedy utrzymywany przez muzułmanina, który trzymał tam zapaloną lampę. Bazylika św. Tomasza w Santhome w Ćennaj (w stanie Tamilnadu w Indiach), znajdująca się obecnie przy grobie, została po raz pierwszy zbudowana w XVI wieku przez Portugalczyków i przebudowana w XIX wieku. Góra św. Tomasza była miejscem czczonym przez muzułmanów i chrześcijan od co najmniej XVI wieku.
Możliwa podróż do Chin
O rzekomej podróży Tomasza do Chin wspominają księgi i tradycje kościelne Chrześcijan św. Tomasza (Kościół Mar Thoma i obrzędy Syromalabarskiego Kościoła katolickiego), którzy po części twierdzą, że pochodzą od wczesnych chrześcijan ewangelizowanych przez Tomasza w 52 r.n.e. Przykładowo, wzmianka o tym apostole jest w malajalamskiej balladzie Thomas Ramban Pattu (Pieśń Władcy Tomasza), a najwcześniejszy rękopis pochodzi z XVII wieku. Źródła wyraźnie wskazują, że Tomasz przyjeżdża do Indii, potem do Chin, następnie wraca do Indii, gdzie zmarł.
W innych potwierdzonych źródłach tradycję uczynienia Tomasza apostołem Chin można znaleźć w „Prawie chrześcijaństwa” (Fiqh al-naṣrāniyya), zbiorze literatury prawniczej autorstwa Ibn al-Ṭayyiba (nestoriańskiego teologa i lekarza, który zmarł w 1043 w Bagdadzie). Później w Nomokanonie autorstwa Abdisho bar Berika (metropolity Nisibis i Armenii, zm. 1318) i brewiarzu Kościoła chaldejskiego napisano:
W swojej rodzącej się formie tradycja ta została odnaleziona najwcześniej w Kronice z Zuqnin (775) i mogła powstać w późnym okresie Sasanidów. Być może powstał jako Pseudoepigraf z III wieku, w którym Tomasz nawrócił Mędrców (w Ewangelii Mateusza) na chrześcijaństwo, gdy mieszkali w ziemi Szir (rejon Kotliny Kaszgarskiej, w pobliżu morza, które dla wielu żyjących w starożytności ludzi było najbardziej wysuniętym na wschód morzem świata). Dodatkowo, zapiski Arnobiusza Starszego, aktywne niedługo po roku 300, utrzymują, że chrześcijańskie przesłanie dotarło do Indii oraz do Persów, Medów i Partów.
Możliwa podróż do Indonezji
Według Kurta E. Kocha, Tomasz Apostoł prawdopodobnie podróżował do Indonezji przez Indie z indyjskimi kupcami.
Paragwajska legenda
Starożytna tradycja ustna zachowana przez plemiona Guarani w Paragwaju twierdzi, że Apostoł Tomasz przebywał w Paragwaju i głosił im kazania.
Prawie 150 lat przed przybyciem Dobrizhoffera do Paragwaju inny misjonarz jezuicki, FJ Antonio Ruiz de Montoya, przypomniał te same przekazy ustne plemion Paragwaju. Napisał on:
Jedyne odnotowane badania, które przeprowadzono w tym celu, miały miejsce za panowania José Gaspara Rodrígueza de Francia po uzyskaniu niepodległości Paragwaju. Wspomina o tym Franz Wisner von Morgenstern, inżynier austro-węgierski, który służył w armiach paragwajskich przed i podczas wojny paragwajskiej. Według Von Morgensterna, niektórzy paragwajscy górnicy podczas pracy w pobliżu niektórych wzgórz w Departamencie Caaguazú znaleźli kamienie z wyrzeźbionymi w nich starożytnymi literami. Dyktator Francia wysłał swoich najlepszych ekspertów, aby zbadali te kamienie i doszli do wniosku, że litery wyryte w tych kamieniach są symbolami podobnymi do hebrajskiego, ale nie mogli ich przetłumaczyć ani ustalić dokładnej daty, kiedy te litery zostały wyryte. Nie istnieją żadne inne zarejestrowane dochodzenia, a według Wisnera ludzie wierzyli, że listy zostały sporządzone przez Tomasza Apostoła, zgodnie z tradycją.
Imię i pochodzenie
Imię Tomasz, podobnie jak imiona Filip i Andrzej, odbiegają od imion większości apostołów, które są teoforyczne, czyli zawierające w sobie imię Boga. Forma hebrajska t’om i aramejska t’oma oznacza bliźniaka i została przetłumaczona na grecki jako didymos, co też oznacza bliźniaka. Nie wiemy jednak, czyim bliźniakiem był Tomasz Apostoł. Według legendy miał brata Eleazara lub siostrę Lizję (Lidia). Według gnostyków miał być on bratem bliźniakiem Jezusa, któremu ten objawił najwyższą prawdę o Bogu. Nie wiadomo też nic o jego pochodzeniu, rodzinie i zawodzie. Możemy tylko przypuszczać, że był rybakiem, jak większość apostołów, gdyż w opisie ze zmartwychwstałym Chrystusem nad jeziorem Genezaret znajduje się wśród rybaków i jest wyliczony jako drugi po Piotrze, obok synów Zebedeusza i Natanaela. (J 21, 2).
Apokryfy
Apokryfy opisujące życie Tomasza jako jedne z pięciu wielkich apokryfów stanowią dzieło wyjątkowe. Zostały napisane po grecku albo syryjsku i zachowały się obydwie wersje. Najprawdopodobniej oryginałem jest wersja syryjska. Według nich Tomasz poniósł męczeńską śmierć w Kalaminie w Indiach, zabity mieczem lub lancą. Jego grób znajduje się pod ołtarzem w katedrze w Madrasie w pobliżu Zatoki Bengalskiej. Jego ciało w nieznanych okolicznościach przewieziono w III wieku do Edessy (obecnie turecka Şanlıurfa) w Azji Mniejszej. Powstał tam prężny ośrodek jego kultu oraz powstała bogata literatura o nim. Tomaszowi przypisuje się autorstwo gnostyckiej Ewangelii Tomasza.
Kult
Dzień obchodów
Kościół rzymskokatolicki:
Nadzwyczajna Forma Rytu Rzymskiego: 21 grudnia, święto 2 klasy,
Zwyczajna Forma Rytu Rzymskiego: 3 lipca, święto.
Przeniesienie relikwii wspominane jest 9 maja.
W Kościołach mariawickich wspomnienie św. Tomasza Apostoła obchodzone jest 21 grudnia.
W Kościele anglikańskim obchody przypadają 3 lipca lub 21 grudnia razem z luterańskim Kościołem.
Cerkiew prawosławna wspomina apostoła Tomasza przede wszystkim w 1. niedzielę po święcie Zmartwychwstania Pańskiego, oraz:
6/19 października, tj. 19 października według kalendarza gregoriańskiego,
20 czerwca/3 lipca, tj. 3 lipca (przeniesienie relikwii),
30 czerwca/13 lipca, tj. 13 lipca (Sobór dwunastu apostołów).
Kościoły Wschodu, z uwagi na liturgię według kalendarza juliańskiego, wspominają św. Tomasza:
Kościół ormiański:
3/16 lipca, tj. 16 lipca, również Kościół syryjski,
22 sierpnia/4 września, tj. 4 września,
6/19 października, tj. 19 października (odkrycie szczątków),
Kościół koptyjski – 21 maja według obowiązującego kalendarza gregoriańskiego.
Patronat
Święty Tomasz uważany jest za patrona Indii i Portugalii, architektów, budowniczych, cieśli, geodetów, kamieniarzy, murarzy, stolarzy, małżeństw i teologów.
Jest adresatem modlitw wiernych w chwilach zwątpień.
Ikonografia
W ikonografii do wczesnego średniowiecza na Zachodzie i do XVIII wieku na Wschodzie apostoł przedstawiany był wyłącznie jako młodzieniec bez zarostu, odziany w tunikę i płaszcz, z sandałami na nogach. Później zaczął pojawiać się jako starszy mężczyzna z brodą. Wyobrażany jest zawsze z księgą lub zwojem. Często pojawiającym się motywem jest wątek „niewiernego” Tomasza, gdy dotyka palcami ran na ciele Zmartwychwstałego.
W sztuce zachodniej atrybutami są: kątownica lub pion architekta (nawiązanie do jego legendarnej działalności jako budowniczego, który miał wznieść pałac niebieski dla indyjskiego króla), kielich, miecz, serce, włócznia (którą go przeszyto).
Tomasz w malarstwie
Tomasz Apostoł jest postacią bardzo popularną w malarstwie. Jest przedstawiany z węgielnicą w ręku jako budowniczy, lub ekierką albo kątownicą budowniczego pałacu Gundafora. Niekiedy bywa malowany z mieczem i lancą jako narzędziami jego męczeńskiej śmierci. Jego zarost jest krótki, suknia biało-zielona, płaszcz jasnoniebieski.
Do XIII wieku jego ikonografia była w zasadzie niezróżnicowana. Z powodu jego żywiołowości jest przedstawiany jako człowiek młody, co zresztą zaleca podręcznik malarstwa ikonowego z Athosu. Dość często jest przedstawiany wraz z innymi apostołami w scenach zbiorowych. Najczęściej wykorzystywano scenę przedstawiającą jego nieufność, którą można zobaczyć na mozaikach z VI wieku w Sant’Apollinare Nuovo w Rawennie.
W kulturze
Grecki pisarz Angelos Terzakis poświęcił mu sztukę Tomasz mający dwie dusze (1962).
Zobacz też
kult świętych
modlitwa za wstawiennictwem świętego
święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
święci prawosławni
święty Tomasz – inne postaci święte o tym imieniu
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
ap. Tomasz na cerkiew.pl (opr. Jarosław Charkiewicz)
Linki zewnętrzne
Apostołowie
Męczennicy wczesnochrześcijańscy
Święci prawosławni
Starożytni Żydzi
Postacie Nowego Testamentu
Święci koptyjscy
Zmarli w I wieku
Ludzie upamiętnieni nazwami państw |
187144 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%99stwo%20Brabancji | Księstwo Brabancji | Księstwo Brabancji (hol. Hertogdom Brabant, fr. Duché de Brabant) – państwo wchodzące w skład Świętego Cesarstwa Rzymskiego utworzone przez cesarza Fryderyka I w 1183 z landgrafostwa Brabancji (istniejącego w latach 1085–1183).
W 1430 księstwo stało się częścią Niderlandów Burgundzkich, następnie władzę nad nim przejęli Habsburgowie (od 1477 austriaccy, a od 1556 hiszpańscy). W czasie wojny o niepodległość Niderlandów księstwo było jednym z głównych ośrodków oporu antyhiszpańskiego. W wyniku walk i rozłamu religijnego, część północna księstwa (głównie protestancka) weszła w 1579 (formalnie w 1648 – pokój westfalski) w skład Republiki Zjednoczonych Prowincji, a część południowa (katolicka) pozostała przy Niderlandach Hiszpańskich wchodząc w skład Niderlandów Południowych. Po wojnie o sukcesję hiszpańską część południowa znalazła się pod panowaniem austriackim, a księstwo Brabancji istniało do 1794 roku, gdy jego tereny zajęła armia Francji.
Zobacz też
Brabancja (kraina historyczna)
Władcy Brabancji
Przypisy |
4963143 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Ukryte%20pi%C4%99kno | Ukryte piękno | Ukryte piękno (ang. Collateral Beauty) – amerykański dramat z 2016 roku w reżyserii Davida Frankela, wyprodukowany przez wytwórnię Warner Bros. Pictures.
Fabuła
Odnoszący sukcesy w branży reklamowej Howard Inlet (Will Smith) załamuje się po tragicznej śmierci córki. Od tej pory zatraca się w bólu. Samotne wieczory spędza głównie w biurze, gdzie buduje skomplikowane konstrukcje z kostek domino.
Przyjaciele, a zarazem biznesowi partnerzy mężczyzny – Claire (Kate Winslet), Whit (Edward Norton) i Simon (Michael Peña) – zaczynają się martwić, gdy dowiadują się, że w ramach terapii pisze on listy. Wiadomości kieruje jednak nie do ludzi, lecz miłości, czasu i śmierci. W końcu, by chronić nie tylko jego, lecz także narażoną na straty finansowe firmę, wpadają na pomysł, jak zaradzić kryzysowi.
W tajemnicy zatrudniają aktorów. Brigitte (Helen Mirren), Raffi oraz Amy (Keira Knightley) wcielają się w personifikacje adresatów listów. Howard nie kryje zdziwienia, gdyż wizytę składają mu kolejni niezwykli goście, z którymi rozmawia na temat doznanej straty i szuka odpowiedzi na dręczące go pytania. Po tych niecodziennych spotkaniach dołącza do grupy wsparcia. Na zajęciach poznaje Madeleine (Naomie Harris), której dziecko zmarło na raka. Dzięki niej może nie tylko pogodzić z losem, lecz również odzyskać radość życia i nadzieję.
Obsada
Will Smith jako Howard Inlet
Edward Norton jako Whit Yardsham
Keira Knightley jako Amy Moore / "Love"
Michael Peña jako Simon Scott
Naomie Harris jako Madeleine
Jacob Latimore jako Raffi / "Time"
Kate Winslet jako Claire Wilson
Helen Mirren jako Brigitte / "Death"
Ann Dowd jako Sally Price
Mary Beth Peil jako pani Yardsham
Raymond Greene-Joyner jako pan Yardsham
Shirley Rumierk jako pani Scott
Odbiór
Zysk
Film Ukryte piękno zarobił 31 milionów dolarów w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie oraz 57,2 miliona dolarów w pozostałych państwach; łącznie 88,2 miliona dolarów w stosunku do budżetu produkcyjnego 36 milionów dolarów.
Krytyka
Film Ukryte piękno spotkał się z negatywną reakcją krytyków. W serwisie Rotten Tomatoes 14% ze stu osiemdziesięciu czterech recenzji filmu jest pozytywne (średnia ocen wyniosła 3,80 na 10). Na portalu Metacritic średnia ocen z 40 recenzji wyniosła 23 punkty na 100.
Nagrody i nominacje
Przypisy
Linki zewnętrzne
Amerykańskie dramaty filmowe
Amerykańskie filmy z 2016 roku
Filmy w reżyserii Davida Frankela
Filmy wytwórni New Line Cinema
Filmy wytwórni Warner Bros.
Filmy wytwórni Village Roadshow Pictures
Filmy wytwórni Overbrook Entertainment |
187149 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Dejokes | Dejokes | Dejokes (gr. Δειοκες, staroirańskie *Dahyauka~, asyryjskie Daiakku) – pierwszy król Medów, panujący w latach ok. 700 – ok. 678 p.n.e.
Według Herodota Dejokes, syn Fraortesa, został wybrany przez Medów na króla w celu zapobieżenia szerzącemu się bezprawiu. Miał on zbudować stolicę Medów, Ekbatanę, pałac, i jako pierwszy sprawować wyszukany ceremoniał dworski. Zgodnie z Herodotem Dejokes miał panować w latach ok. 700 – ok. 647 p.n.e. Jednak niektórzy uczeni korygują twierdzenia Herodota, sprzeczne z innymi podawanymi przez niego wiadomościami, przyjmując że pomieszał on lata panowania Dejokesa i jego syna Fraortesa. Dlatego według nich Dejokes miał panować tylko dwadzieścia dwa lata, pomiędzy ok. 700 – ok. 678 p.n.e.
Istnieje także grupa uczonych przenoszących jego panowanie na lata 727 – 675 p.n.e., za czym przemawiają źródła asyryjskie z czasów panowania Sargona II, które wspominają o niejakim Daiakku, w roku 715 p.n.e. mającym być gubernatorem lub wasalem Manny, rządzącym na terytorium graniczącym z Asyrią, prawdopodobnie w prowincji Uiszdisz. Daiakku, którego syn został wzięty jako zakładnik przez Urartu, popierał jego króla Rusę I przeciwko władcy Manny Ullusunu, jednak bez sukcesu, ponieważ interweniował Sargon i ostatecznie pojmał Daiakku oraz skazał go wraz z rodziną na wygnanie w syryjskim Hamat, skąd później miał on powrócić. Utożsamienie Dejokesa z Daiakku opiera się jedynie na onomastyce. Tymczasem według Stuarta Browna: "jest rzeczą niezwykle wprost nieprawdopodobną by Med, który był gubernatorem prowincji Manny przez mniej niż rok [..] mógł być kojarzony [...] z utworzeniem państwa Medów". Według Igora Djakonowa Herodot uprościł przebieg wydarzeń, przypisując Dejokosowi czyny kilku generacji wodzów Medów, którzy doprowadzili do utworzenia państwa.
Przypisy
Bibliografia
Władcy Medów |
187150 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20G%C3%B3rna%20Krasna | Rezerwat przyrody Górna Krasna | Rezerwat przyrody Górna Krasna – wodny rezerwat przyrody w województwie świętokrzyskim, na terenie gmin: Mniów i Zagnańsk (powiat kielecki) oraz gminy Stąporków (powiat konecki). Leży w granicach Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny.
Powierzchnia: 416,18 ha (akt powołujący podawał 413,02 ha)
Rok utworzenia: 8 stycznia 2004 (Rozporządzenie Wojewody Świętokrzyskiego Nr 1/2004)
Numer ewidencyjny WKP: 068
Przedmiot ochrony: zachowanie, ze względów naukowych i dydaktycznych, naturalnego odcinka rzeki Krasna i fragmentu jej doliny z występującymi tam cennymi zbiorowiskami roślin oraz chronionymi i rzadkimi gatunkami zwierząt, głównie ptaków
Rezerwat Górna Krasna jest jednym z największych rezerwatów na terenie województwa, drugi po rezerwacie „Wisła pod Zawichostem”. Dzięki sieci ścieżek dydaktycznych jest on doskonale przystosowany do zwiedzania i prowadzenia zajęć dydaktycznych.
Przypisy
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Ochrona przyrody w powiecie kieleckim
Ochrona przyrody w powiecie koneckim
Bień
Luta (województwo świętokrzyskie)
Długojów
Rogowice
Komorów (powiat konecki)
Krasna (województwo świętokrzyskie) |
4963153 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Reslizumab | Reslizumab | Reslizumab () – humanizowane przeciwciało monoklonalne klasy IgG4/к, wytwarzane metodą inżynierii genetycznej w komórkach szpiczaka mysiego (NS0), stosowane w leczeniu astmy oskrzelowej.
Mechanizm działania
Reslizumab jest humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym produkowanym przy użyciu technik inżynierii genetycznej w komórkach szpiczaka mysiego (NS0). Dokładny mechanizm biologicznego działania reslizumabu nie jest znany, wiadomo jednak, że przyłącza się do interleukiny 5 w regionie odpowiadającym za wiązanie z receptorem obecnym na eozynofilach. Zmniejsza wytwarzanie eozynofili, skraca czas ich życia oraz zmniejsza ich aktywność. Nie ma działania immunosupresyjnego.
Zastosowanie
Jest dopuszczony do obrotu w krajach Unii Europejskiej (w tym i w Polsce) oraz Stanach Zjednoczonych (2020) i może być stosowany w następujących stanach chorobowych:
Unia Europejska: leczenie uzupełniające u dorosłych pacjentów z ciężką astmą eozynofilową niewystarczająco kontrolowaną kortykosteroidami wziewnymi w dużych dawkach z innym produktem leczniczym do leczenia podtrzymującego
Stany Zjednoczone: leczenie uzupełniające u pacjentów w wieku od 18 lat z ciężką astmą eozynofilową
Działania uboczne
Reslizumab powoduje zwiększenie aktywności kinazy kreatynowej w osoczu krwi u ponad 2% pacjentów, natomiast anafilaksja i mialgia występują u poniżej 1% pacjentów.
Przypisy
Leki biologiczne
Leki działające na układ oddechowy
Leki immunosupresyjne
Przeciwciała monoklonalne |
69 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Alfabet | Alfabet | Alfabet, abecadło (od stgr. nazw pierwszych liter alfabetu: alfa i beta lub z ) – najpopularniejszy system zapisywania mowy. Termin ten bywa używany w kilku znaczeniach, co jest źródłem licznych nieporozumień w dziedzinie historii i teorii pisma. Nieściśle „alfabetami” nazywa się też systemy pisma, które nimi nie są (pseudoalfabety).
Nazwa „alfabet” i nazwy pokrewne
Greckie pismo zostało nazywane alfabetem (skąd nazwa ta rozprzestrzeniła się też na pismo łacińskie), cyrylickie – azbuką, polskie abecadłem, ze względu na zestaw znaków (sens 2.) i porządek alfabetyczny (sens 3.) danego pisma, z wykorzystaniem nazw pierwszych liter (polskie: „a, be, ce, de”; greckie: „alpha, beta”; starocyrylickie: „az, buki”). Systemy pisma pokrewne alfabetom (sens 1.) zostały w XX wieku nazwane z wykorzystaniem tego samego mechanizmu. Pismo spółgłoskowe nazywa się abdżadem, ze względu na nazwy pierwszych czterech liter w piśmie arabskim („ 'a , b, dż, d”), będącym przedstawicielem tego typu pisma; pismo alfabetyczno-sylabiczne nazywa się abugidą ze względu na nazwy czterech pierwszych liter w piśmie etiopskim („a , bu, gi, da”), będącym przedstawicielem tego typu pisma.
Pięć znaczeń alfabetu
Pismo alfabetyczne
Fonetyczny system pisma, w którym każdy znak (zwany literą) odpowiada zasadniczo jednemu dźwiękowi – głosce, np. alfabet łaciński.
W tym rozumieniu alfabety są różne, gdy ich zasadnicze zestawy liter różnią się pomiędzy sobą, np. alfabet grecki, alfabet łaciński i alfabet cyrylicki są różne, a alfabet polski i alfabet niemiecki są tylko wariantami alfabetu łacińskiego. W tym rozumieniu określenie „alfabet” jest równoznaczne z terminem „pismo” (np. pismo łacińskie = alfabet łaciński).
Pisma fonetyczne, pokrewne pismom alfabetycznym
W takim rozumieniu alfabet odróżnia się zarówno od pism niefonetycznych (ideograficznych lub mieszanych), jak i od innych typów pism fonetycznych (jak abdżad, abugida i sylabariusz). Te rodzaje pism fonetycznych również bywają nazywane alfabetami, co nie jest w pełni ścisłe.
W alfabetach samogłoskom i spółgłoskom odpowiadają odrębne, równorzędne i samodzielne litery (lub ich złożenia, ewentualnie złożenia liter z niesamodzielnymi i pozbawionymi odrębnej wartości znakami diakrytycznymi). W abdżadach podstawowymi znakami są tylko spółgłoski (samogłoski najczęściej są w ogóle pomijane w zapisie, a jeśli są zapisywane, to najczęściej przy pomocy lub znaków diakrytycznych). W abugidach podstawowymi znakami są sylaby zaczynające się od spółgłoski i kończące taką samą samogłoską (np. -a), zaś sylaby z inną samogłoską zapisywane są poprzez modyfikację znaku podstawowego z użyciem niesamodzielnych znaków diakrytycznych. W sylabariuszach zasadniczo każda sylaba (z taką samą spółgłoską nagłosową i z inną samogłoską wygłosową) posiada swój odrębny znak, nieanalizowany na części składowe.
Pisma niealfabetyczne i niefonetyczne
Alfabetem w ścisłym znaczeniu tego słowa nie jest pismo ideograficzne lub pismo złożone (np. pismo chińskie czy hieroglify) ani pismo sylabiczne (np. pismo japońskie).
Dwie klasyfikacje alfabetów
Według jednej klasyfikacji alfabety dzielą się na:
linearne (każda następna litera w słowie zapisywana jest w jednej linii z literą poprzedzającą; jak w alfabecie łacińskim),
nielinearne (samodzielne litery, składające się na jedną sylabę, układane są w grupy tworzące kwadraty, a dopiero sylaby zapisywane są w jednej linii, jedna po drugiej; jedynym żywym przykładem jest alfabet koreański, czyli hangul).
Alfabety dzielą się też na dwuszeregowe i jednoszeregowe, ze względu na to, czy posiadają systemy małych i wielkich liter (alfabet łaciński, grecki, cyrylicki i ormiański) czy też tylko jeden system liter (alfabet gruziński, koreański, syryjski, koptyjski, gocki, runiczny oraz inne alfabety historyczne, dziś martwe).
Alfabet narodowy
Zestaw liter i uzupełniających znaków pisma, używany dla danego języka lub narodu, ułożony w tradycyjnym, ustalonym porządku.
W tym rozumieniu alfabety są różne, choć stanowią warianty narodowe tego samego pisma alfabetycznego, gdy posiadają własne, odrębne znaki, np. alfabet polski różni się od alfabetu niemieckiego, gdyż (zasadniczo) nie używa liter v i q, oraz nie zawiera w ogóle liter ä, ö i ß, a za to używa liter ą, ł i ź, których pozbawiony jest alfabet niemiecki. Natomiast alfabet angielski nie różni się od poklasycznego alfabetu łacińskiego, gdyż (zasadniczo) używa tylko tych samych 26 liter.
W tym znaczeniu mówi się, że alfabety to zamknięte systemy pisma – liczba występujących w nich znaków zmienia się bardzo rzadko, a zmiany (dodanie znaków, usunięcie znaków) prowadzą do powstania nowego alfabetu.
Z licznymi alfabetami narodowymi mamy do czynienia przede wszystkim w przypadku pisma łacińskiego i pisma cyrylickiego (cyrylicy).
Porządek alfabetyczny
Tradycyjny, ustalony porządek znaków właściwy dla danego alfabetu narodowego. W tym znaczeniu np. alfabet niderlandzki, alfabet hiszpański, alfabet czeski i alfabet duński różnią się między sobą i od innych narodowych wariantów pisma łacińskiego, że w każdym z nich pewne (różne) grupy liter są traktowane jak odrębna litera i zapisywane w innym miejscu, niżby to wynikało z ogólnego porządku liter właściwego dla alfabetu łacińskiego. I tak: w hiszpańskim ll jest zapisywane po l, w czeskim ch jest zapisywane po h, w niderlandzkim (holenderskim) IJ jest traktowane jako samodzielna litera i zapisywane na równi z y, zaś w duńskim aa jest traktowane jako inny wariant zapisu å i jest ostatnią literą alfabetu.
System transkrypcji mowy
Mianem alfabetu określa się też różne systemy transkrypcji fonetycznej języka mówionego, niezależne od stosowanego przez dany język systemu pisma (a także od faktu, czy dany język w ogóle jest językiem pisanym, czy tylko mówionym). Najbardziej znanym systemem tego typu jest międzynarodowy alfabet fonetyczny (zw. w skrócie lub z ).
Systemy kodów niebędące systemami pisma
Niekiedy pojęciem alfabetu określa się też tzw. alfabet fonetyczny ICAO, choć właściwie nie jest to system pisma tylko metoda mnemotechniczna literowania i jednoznacznego przekazywania zapisu słów, skądinąd normalnie zapisywanych alfabetem łacińskim, z użyciem mnemonimów (czyli słów zaczynających się od danej litery). Słowa te są dobrane tak, aby maksymalnie się od siebie różniły, dzięki czemu łatwiej je poprawnie odebrać (zrozumieć) w sytuacji szumów lub innych zakłóceń transmisji. Takiego warunku nie spełniają tradycyjne, łacińskie nazwy liter (typu be, pe; em, en, qu itp.). Taki warunek spełniały natomiast prehistoryczne, semickie (czy – częściowo – pochodzące od nich greckie i cyrylickie) nazwy liter. Nazywały one przedmiot, którego nazwa zaczynała się od dźwięku symbolizowanego przez daną literę, a jego uproszczony rysunek stanowił literę. Było to połączenie mnemonimów z mnemogramami (rysunkami ułatwiającymi zapamiętanie) – a cały system nazywa się akronimografią – bo skraca się słowo do pierwszej głoski. Np. aleph = „wół”, więc rysunek głowy wołu oznacza literę A; beth = „dom”, więc rysunek domu oznacza literę B itp.
Tzw. „alfabet fonetyczny ICAO” (zwany również jako „alfabet fonetyczny NATO”) nie jest w ogóle systemem pisma, tylko kodem informowania o sposobie zapisu (ortografii). Takie systemy kodów istnieją nie tylko w pismach alfabetycznych, ale także w pismach pokrewnych i całkiem innych (np. w alfabetyczno-sylabicznym piśmie tybetańskim; w ideograficzno-fonetycznym piśmie chińskim).
Podobnie terminem „alfabet” określa się inne sposoby przekazywania słów na odległość, niebędące systemami pisma:
flagowy,
semaforowy,
Morse’a,
palcowy.
Alfabety
Alfabety w znaczeniu 1
Alfabety fikcyjne, stworzone dla celów literackich i pokrewnych
cirth
pIQaD
tengwar
Aurebesh
simogrecki
Pisma fonetyczne, niebędące właściwie alfabetami
arabski – abdżad
aramejski – w zależności od okresu historycznego – abdżad lub pismo mieszane (złożone), używające obok znaków fonetycznych także sumerogramów, czyli ideogramów sumeryjskich
bopomofo – system transkrypcji fonetycznej języka chińskiego, nie dający się zaklasyfikować ani jako alfabet, ani jako abugida
devanagari – abugida
egipskie pismo hieroglificzne – raczej abdżad
etiopski – abugida
hebrajski – właściwie abdżad, ale stosowany do języka jidysz i ladino funkcjonuje jako alfabet
starohebrajski – abdżad
Alfabety w znaczeniu 2 i 3
na bazie alfabetu łacińskiego
na bazie alfabetu cyrylickiego
na bazie alfabetu (abdżadu) arabskiego
arabski
malajski (arabski)
perski
turecki (arabski)
urdu
żydowski (arabski)
na bazie alfabetu (abdżadu) hebrajskiego
hebrajski
jidysz
palestyński (hebrajski)
Inne
ręczny
Shawa
afrykański
Przypisy |
70 | https://pl.wikipedia.org/wiki/AMP | AMP | Akronim AMP oznaczać może:
Asynchronous multiprocessing – wieloprocesorowość asynchroniczna w architekturze komputera
adenozyno-5′-monofosforan – organiczny związek chemiczny, jeden z nukleotydów
Akademickie Mistrzostwa Polski – ogólnopolskie rozgrywki sportowe
AMP – zestaw oprogramowania Apache, MySQL, PHP/Perl/Python
AMP Warsaw – od Advanced Management Program Warsaw – nazwa programu dla menedżerów najwyższego szczebla prowadzonego w Polsce przez hiszpańską Wyższą Szkołę Zarządzania IESE.
Australian MultiCam Pattern – nowy kamuflaż australijski oparty na MultiCam
ArcelorMittal Poland – polski koncern hutniczy
Accelerated Mobile Pages – zarzucony przez Google format tworzenia stron internetowych dla urządzeń przenośnych |
71 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Wieloprocesorowo%C5%9B%C4%87%20asynchroniczna | Wieloprocesorowość asynchroniczna | Wieloprocesorowość asynchroniczna (, AMP) – architektura komputerowa mająca na celu zwiększenie mocy obliczeniowej komputera poprzez wykorzystanie kilku procesorów pracujących niezależnie od siebie.
W architekturze asynchronicznej, która jest odmianą wieloprocesorowości asymetrycznej, poszczególne procesory nie są traktowane jednakowo. W szczególności procesory mogą pracować niezależnie od siebie, być taktowane innymi zegarami, a nawet mogą być na nich uruchamiane różne systemy operacyjne. Układy AMP wykorzystywane są w systemach czasu rzeczywistego (RTOS), które wymagają utrzymywania ścisłej kontroli nad procesorem, na którym system jest uruchomiony.
Procesory w układzie AMP mogą mieć dostęp do rozłącznych zestawów urządzeń peryferyjnych. Takie rozwiązanie upraszcza projektowanie systemów, ale ogranicza maksymalną wydajność w porównaniu do architektury symetrycznej (SMP). Przykładem zastosowania architektury AMP w komputerach osobistych jest procesor Intel 80286 współpracujący z koprocesorem numerycznym 80287, który był wykorzystywany tylko do przeprowadzania obliczeń matematycznych o dużej precyzji, a taktowany był zegarem o innej częstotliwości niż procesor główny.
Zobacz też
ASMP
SMP
NUMA
MPP
Architektura komputerów |
187153 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Grabowiec%20%28wojew%C3%B3dztwo%20%C5%9Bwi%C4%99tokrzyskie%29 | Rezerwat przyrody Grabowiec (województwo świętokrzyskie) | Rezerwat przyrody Grabowiec – florystyczny rezerwat przyrody na terenie Nadnidziańskiego Parku Krajobrazowego w gminie Pińczów, w powiecie pińczowskim, w województwie świętokrzyskim.
Powierzchnia: 21,46 ha (akt powołujący podawał 21,08 ha)
Rok utworzenia: 1956
Dokument powołujący: Zarządzenie Ministra Leśnictwa z 10.07.1956; MP. 65/1956, poz. 764
Numer ewidencyjny WKP: 013
Charakter rezerwatu: częściowy
Przedmiot ochrony: kompleks drzewostanu dębowo-grabowego na wzgórzu gipsowym ze zjawiskami krasowymi. Jedno z dwóch w Polsce stanowisk dyptama jesionolistnego.
Znajduje się we wschodniej części Doliny Nidy i obejmuje płaskowzgórze zbudowane z gipsów i iłów mioceńskich z licznymi wertebami i lejami krasowymi. Z gatunków bardzo rzadkich występują: dyptam jesionolistny (tzw. „gorejący krzew Mojżesza), wisienka karłowata, obuwik pospolity, miłek wiosenny, lilia złotogłów, zawilec wielokwiatowy oraz roślinność stepowa: ostnica włosowata, len włochaty i len żółty. W rezerwacie znajduje się stanowisko rzadkich owadów prostoskrzydłych.
Przypisy
Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim
Bogucice Pierwsze |
4963160 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Koreczyn | Koreczyn | Koreczyn (; ) – wieś na Białorusi, w obwodzie brzeskim, w rejonie iwacewickim, w sielsowiecie Żytlin.
W dwudziestoleciu międzywojennym leżał w Polsce, w województwie poleskim, w powiecie kosowskim/iwacewickim, w gminie Borki-Hiczyce/Iwacewicze. Po II wojnie światowej w granicach Związku Sowieckiego. Od 1991 w niepodległej Białorusi.
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Koreczyn na mapie WIG
Wsie w rejonie iwacewickim |
73 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Apla | Apla | Apla – pojęcie z zakresu poligrafii, może oznaczać:
jednobarwną, nierastrowaną płaszczyznę mogąca stanowić tło np. plakatu, okładki, na którym można umieścić tekst czy ilustracje, a także wykorzystać je jako swoisty kontrast wobec innych elementów
powierzchnię zadrukowaną w powyższy sposób
blachę cynkową służącą jako formę do druku wypukłego
ilość użytej farby drukowej
W przypadku zastosowania apli o jasnych barwach, na którą będą nanoszone elementy o barwach ciemniejszych określa się ją mianem tinty.
Nanoszenie apli z wykorzystaniem starszego bądź zużytego sprzętu drukarskiego może nieść ryzyko wystąpienia wad druku, takich jak nierównomierne rozłożenie koloru na arkuszu, pasy, czy powtarzające się rozjaśnienia.
Przypisy
Bibliografia
DTP
Poligrafia |
4963162 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Kelly%20Jones%20%28muzyk%29 | Kelly Jones (muzyk) | Kelly Jones (ur. 3 czerwca 1974 w Cwmaman) – walijski muzyk, wokalista i gitarzysta rockowego zespołu Stereophonics.
Przypisy
Brytyjscy muzycy
Walijscy muzycy
Brytyjscy muzycy rockowi
Walijscy gitarzyści
Brytyjscy gitarzyści rockowi
Urodzeni w 1974
Stereophonics |
4963165 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Maria%20Karolina%20Burbon-Sycylijska | Maria Karolina Burbon-Sycylijska | Maria Karolina Józefina Ferdynanda Burbon-Sycylijska (ur. 21 lutego 1856 w Neapolu, zm. 7 kwietnia 1941 w Warszawie) – księżniczka Obojga Sycylii, hrabina Zamoyska.
Jej ojcem był Franciszek Burbon-Sycylijski a matką Maria Izabella Habsburg. W dniu 19 listopada 1885 w Paryżu poślubiła polskiego hrabiego Andrzeja Przemysława Zamoyskiego (1852-1927) i miała z nim siedmioro dzieci:
hrabina Maria Józefa Zamoyska (1887-1961)
hrabia Franciszek Józef Zamoyski (1888–1948)
hrabia Stanisław Zamoyski (1889–1913)
hrabina Maria Izabella Zamoyska (1891–1957)
hrabina Maria Teresa Zamoyska (1894–1953)
hrabina Maria Karolina Zamoyska (1896-1968)
hrabia Jan Kanty Zamoyski (1900-1961)
W 1929 odznaczona została Orderem Królowej Marii Luizy.
Przypisy
Maria Karolina Burbon-Sycylijska
Urodzeni w 1856
Zmarli w 1941
Włosi w Polsce
Ludzie urodzeni w Neapolu
Damy Orderu Królowej Marii Luizy |
74 | https://pl.wikipedia.org/wiki/Asembler | Asembler | Asembler (z ang. assembler) – termin informatyczny związany z programowaniem i tworzeniem kodu maszynowego dla procesorów. W języku polskim oznacza on program tworzący kod maszynowy na podstawie kodu źródłowego (tzw. asemblacja) wykonanego w niskopoziomowym języku programowania bazującym na podstawowych operacjach procesora zwanym językiem asemblera, popularnie nazywanym również asemblerem.
W tym artykule język programowania nazywany będzie językiem asemblera, a program tłumaczący – asemblerem.
Język asemblera
Języki asemblera (zwyczajowo asemblery) to rodzina języków programowania niskiego poziomu, których jedno polecenie odpowiada zasadniczo jednemu rozkazowi procesora. Języki te powstały na bazie języków maszynowych danego procesora poprzez zastąpienie kodów operacji ich mnemonikami. Dzięki stosowaniu kilkuliterowych skrótów poleceń zrozumiałych dla człowieka pozwala to z jednej strony na tworzenie oprogramowania, z drugiej strony bezpośrednia odpowiedniość mnemoników oraz kodu maszynowego umożliwia zachowanie wysokiego stopnia kontroli programisty nad działaniem procesora. Składnia języka asemblera zależy od architektury procesora, ale i używanego asemblera, jednak zwykle autorzy asemblerów dla danego procesora trzymają się oznaczeń danych przez producenta.
Pierwotnie był to podstawowy język programowania procesorów. W wyniku poszukiwania efektywniejszych metod programowania i pojawianiem się kolejnych języków interpretowanych i kompilowanych języki asemblerów straciły na znaczeniu. Z tego powodu współcześnie nie korzysta się z nich do pisania całych programów na komputery osobiste. Jednak istnieją zastosowania, np. w przypadku programowania mikrokontrolerów, systemów wbudowanych, sterowników sprzętu, gdzie nadal znajdują one swoje miejsce. Korzysta się z nich także do pisania kluczowych fragmentów kodu wymagających najwyższej wydajności, wyjątkowo małych rozmiarów kodu wynikowego lub również niewielkich fragmentów systemów operacyjnych.
Ekstrakod
W niektórych językach asemblera występują mnemoniki, tzw. ekstrakody, którym nie odpowiadają instrukcje procesora, lecz są realizowane programowo, zwykle przez funkcje systemu operacyjnego lub biblioteczne.
Perspektywa historyczna
Języki asemblera i ich użycie sięgają aż do czasów wprowadzenia zapisywanych programów komputerowych. Pierwszy język asemblera został opracowany w 1947 roku przez Kathleen Booth dla ARC2 w Birkbeck, po współpracy z Johnem von Neumannem i Hermanem Goldstine’em w Instytucie Studiów Zaawansowanych w Princeton. W 1949 EDSAC posiadał asemblera nazwanego rozkazami początkowymi wykorzystującego jedno-literowe mnemoniki. SOAP był językiem asemblera dla komputera IBM 650, napisanym przez Stana Poleya w 1955.
Języki asemblera eliminują znaczącą część podatnego na błędy, męczącego oraz zajmującego dużo czasu programowania pierwszej generacji które wymagane było przy wczesnych komputerach. Uwolniły one programistów od zapamiętywania kodów numerycznych oraz ręcznego obliczania adresów. Były kiedyś powszechnie używane, jednak w latach ‘80 i ‘90 ich zastosowanie zostało wyparte przez języki wyższego poziomu, idąc z poszukiwaniem większej efektywności programowania. W dzisiejszych czasach, języki asemblera wciąż są używane do bezpośredniego manipulowania sprzętem, dostępu do specjalnych instrukcji procesora lub do zaadresowania krytycznych problemów optymalizacyjnych.
Typowe zastosowania to sterowniki urządzeń, nisko-poziomowe systemy wbudowane oraz systemy czasu rzeczywistego.
Na przestrzeni lat, wiele programów było napisanych całkowicie w językach asemblera.
Burroughs MCP (1961) był pierwszym komputerem dla którego system operacyjny nie był osadzony wyłącznie na języku asemblera; napisany w ESPOL, z nadzbioru Algol.
Również wiele aplikacji komercyjnych było napisanych w językach asemblera, w tym duża część oprogramowania typu mainframe IBM, napisanego przez duże korporacje. Ostatecznie wyparły je COBOL, FORTRAN i niektóre PL/I, jednak pewna liczba organizacji posiadała strukturę opartą na językach asemblera aż do końca lat ‘90.
Większość wczesnych mikrokomputerów polegała na ręcznym kodowaniu języka asemblera, w tym większość systemów operacyjnych oraz dużych aplikacji. Było tak, ponieważ systemy te posiadały dotkliwe ograniczenia zasobów, narzuconą idiosynkratyczną pamięć i architekturę wyświetlaczy, oraz dostarczały ograniczonych, niestabilnych usług systemowych. Być może ważniejszy był brak kompilatorów pierwszej-klasy dla języków wysokopoziomowych, odpowiednich do użycia w mikrokomputerach.
Czynnik psychologiczny również mógł odegrać ważną rolę; pierwsza generacja programistów mikrokomputerów ciągnęła za sobą hobbystyczną postawę „majsterkowicza”.
W bardziej komercyjnym spektrum do najważniejszych powodów użycia języka asemblera zaliczamy jego minimalistyczną postać, minimalną wielkość potrzebnych zasobów, szybkość oraz niezawodność.
Typowe przykłady dużych programów napisanych w języku asemblera w dzisiejszych czasach to system operacyjny IBM PC DOS, kompilator Turbo Pascal oraz wczesne aplikacje, takie jak program do arkuszy kalkulacyjnych Lotus 1-2-3.
Według niektórych ludzi w branży, język asemblera był najlepszym językiem komputerowym do uzyskania najwyższej wydajności z Sega Saturn, konsoli która była znana z notorycznie trudnego tworzenia gier. Gra NBA Jam z 1993 roku jest kolejnym tego przykładem.
Był również podstawowym językiem programowania wielu popularnych komputerów domowych lat ‘80 i ‘90 (takich jak MSX, Sinclair ZX Spectrum, Commodore 64, Commodore Amiga, Atari ST). Było tak w dużej części przez to, że dialekty BASIC-a na tych systemach nie oferowały dostatecznej szybkości wykonania oraz niewystarczającego zaplecza aby w pełni wykorzystać potencjał sprzętu na tych komputerach. Niektóre systemy mają nawet zintegrowane środowisko programistyczne (IDE) z wysoko rozwiniętymi funkcjami debugowania i macro.
Bieżące użycie
Od zawsze debatowano nad użytecznością i wydajnością języka asemblera w stosunku do języków wysokopoziomowych. Ma on określone zastosowania niszowe tam, gdzie jest to ważne.
Asembler może być użyty do optymalizacji prędkości lub rozmiaru. W przypadku optymalizacji prędkości, używane są nowoczesne kompilatory optymalizacyjne do renderowania języków wysokiego poziomu do kodu, który może działać tak szybko, jak ręcznie napisany asembler. Pomimo kontrprzykładów, które można znaleźć, złożoność nowoczesnych procesorów i podsystemów pamięci sprawia, że efektywna optymalizacja staje się coraz trudniejsza dla kompilatorów, a także programistów montażowych.
Asembler
Asembler (ang. assemble – składać) to program dokonujący tłumaczenia języka asemblera na język maszynowy, czyli tzw. asemblacji. Jest to odpowiednik kompilatora dla języków wyższych poziomów. Program tworzony w innych językach programowania niż asembler jest zwykle kompilowany do języka asemblera (w wyniku pracy kompilatora), a następnie zamieniany na kod binarny przez program asemblera.
Powtarzające się często schematy programistyczne oraz wstawiane fragmenty kodu doprowadziły do powstania tzw. makroasemblerów, które rozszerzają asemblery o obsługę makr przed właściwą asemblacją, co zbliża je nieco do pierwszych wersji języka C.
Przykład
Do najpopularniejszych odmian języka asemblera, ze względu na popularność architektury Intela znanej pod nazwą x86-64, zaliczyć można Asembler x86-64. Do najpopularniejszych asemblerów zalicza się NASM, TASM oraz MASM, jak również FASM i GASM.
Kod
Przykładowe polecenia (mnemoniki) w języku Asembler x86-64 (x64):
;do rejestru RAX wpisz wartość natychmiastową 02h
mov rax, 02h
;do rejestru RCX wpisz wartość z rejestru RAX
mov rcx, rax
;do zmiennej o nazwie var1 wpisz wartość z rejestru RCX
mov var1, rcx
;odłóż wartość z rejestru RAX na stos
push rax
;zdejmij wartość ze stosu i umieść w zmiennej o nazwie var2
pop var2
;do rejestru RBX wpisz adres napisu var3
mov rbx, offset var3
;podmień drugi znak (bajt) w napisie na literę "a"
mov byte ptr [rbx + 1], "a"
Przykładowy kod dla nowoczesnego Asemblera x64 (składnia MASM):
extrn ExitProcess : proc
extrn MessageBoxA : proc
.data
;ciąg bajtów zawierający napis
szText db "Witaj, 64-bitowy świecie!", 0
.code
Main proc
sub rsp, 28h
xor r9, r9
lea r8, szText
lea rdx, szText
xor rcx, rcx
call MessageBoxA
add rsp, 28h
;wyjście z programu
sub rsp, 8h
xor rcx, rcx ;kod wyjścia = 0
call ExitProcess
Main endp
end
Budowanie kodu źródłowego do pliku EXE:
ml64.exe prog1.asm /link /entry:Main /subsystem:windows /defaultlib:"kernel32.Lib" /defaultlib:"user32.Lib"
Historia
Za pierwowzór pierwszego asemblera uznaje się skonstruowany przez Konrada Zuse w 1945 r. układ elektromechaniczny przygotowania taśmy perforowanej z programem dla maszyny Z4 w postaci modułu Planfertigungsteil, który umożliwiał wprowadzanie oraz odczyt rozkazów i adresów w sposób zrozumiały dla człowieka. Jednak za autorkę pierwszego faktycznego asemblera uznaje się Kathleen Booth.
Pierwszym polskim asemblerem był PROBIN komputera XYZ z ok. 1958 r.
Do pierwszych szerzej znanych w Polsce asemblerów należy PLAN, wykorzystywany w komputerach Odra, oraz MOTIS, stosowany w maszynach Mera 300.
Zobacz też
deasembler
Grace Hopper
asemblerowy język wysokiego poziomu
Przypisy
Bibliografia
Augustyn Jacek: Asemblery: uC51, ADSP-21065L SHARC; Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Tarnowie. Instytut Politechniczny. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią Polskiej Akademii Nauk, 2006. .
Kruk Stanisław: Asembler. Podstawy programowania w Windows, Jędrzejów: EscapeMagazine.pl, 2007. .
Dawid Farbaniec Podstawy Asemblera MASM x64.
Marańda Witold, Grzegorz Jabłoński, Mariusz Grecki: Programowanie mikroprocesorów rodziny Motorola 680x0 w języku asemblera: materiały pomocnicze do laboratorium dla kierunków studiów Elektronika i Informatyka, Politechnika Łódzka. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych. Wyd. 2 popr. Łódź: Politechnika Łódzka. Katedra Mikroelektroniki i Technik Informatycznych, 2005. .
David Salomon Assemblers and Loaders.
History of Assembly Language. |
4963176 | https://pl.wikipedia.org/wiki/E.K.M.%20Masinambow | E.K.M. Masinambow | Eduard Karel Markus Masinambow (ur. 26 marca 1931 we wsi Kakas, zm. 18 lipca 2005 w Dżakarcie) – indonezyjski językoznawca. Zajmował się antropologią lingwistyczną i rozwinął badania etnolingwistyczne we wschodniej Indonezji. Interesował się zjawiskiem współistnienia języków austronezyjskich i papuaskich na wyspie Halmahera oraz zachodzącymi tam procesami językowymi.
W latach 1952–1958 studiował anglistykę na Wydziale Literatury Uniwersytetu Indonezyjskiego. Następnie kształcił się na Uniwersytecie Yale, gdzie uzyskał magisterium z językoznawstwa. W 1976 roku doktoryzował się na Uniwersytecie Indonezyjskim. Swoją rozprawę poświęcił zjawisku konwergencji lingwistycznej w środkowej Halmaherze. W 1994 roku został profesorem etnolingwistyki na Uniwersytecie Indonezyjskim.
Był członkiem instytutu badawczego Lembaga Research Kebudayaan Nasional (LRKN-LIPI).
Ogłosił publikacje książkowe: Halmahera dan Raja Ampat: Konsep dan Strategi Penelitian (1980), Bahasa dan Suku Bangsa di Indonesia (1985).
Przypisy
Indonezyjscy językoznawcy
Indonezyjscy antropolodzy
Badacze języków austronezyjskich
Badacze języków papuaskich
Urodzeni w 1931
Zmarli w 2005
Absolwenci Uniwersytetu Yale |