Datasets:

chrisociepa

/

wikipedia-pl-20230401

like 2

187239

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Milechowy

Rezerwat przyrody Milechowy

Rezerwat przyrody Milechowy – leśny rezerwat przyrody na terenie Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego w gminie Chęciny, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim. Powierzchnia: 132,33 ha (akt powołujący podawał 133,73 ha) Rok utworzenia: 1978 Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 16.01.1978; MP. 4/1978, poz. 20 Numer ewidencyjny WKP: 040 Charakter rezerwatu: częściowy Przedmiot ochrony: zbiorowiska leśne o cechach naturalnych oraz kserotermiczne zespoły zaroślowe i murawowe z licznymi roślinami chronionymi; 8 jaskiń i schronisk skalnych, m.in. Piekło pod Małogoszczem. Rezerwat leży na północny zachód od miejscowości Milechowy (sołectwo Bolmin) i obejmuje oddziały lasu 230 a, b, d, f-j, 231, 232, 233, 233 A w leśnictwie Podzamcze (obręb Dyminy, nadleśnictwo Kielce). Obszar rezerwatu obejmuje część dwóch grzbietów, z których jeden stanowi przedłużenie Grząb Bolmińskich. W rezerwacie występują następujące typy siedliskowe lasu: las mieszany wyżynny, las wyżynny, bór świeży i bór mieszany świeży. Zobacz też Grząby Bolmińskie Czarny szlak turystyczny Małogoszcz – rezerwat Milechowy Przypisy Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim Bolmin (województwo świętokrzyskie) Ochrona przyrody w powiecie kieleckim

187240

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Moczyd%C5%82o%20%28wojew%C3%B3dztwo%20%C5%9Bwi%C4%99tokrzyskie%29

Rezerwat przyrody Moczydło (województwo świętokrzyskie)

Rezerwat przyrody Moczydło – rezerwat przyrody nieożywionej na terenie Chęcińsko-Kieleckiego Parku Krajobrazowego w gminie Piekoszów, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim. Powierzchnia: 16,35 ha (akt powołujący podawał 16,21 ha) Rok utworzenia: 1995 Dokument powołujący: Zarządz. MOŚZNiL z 27.06.1995; MP. 33/1995, poz. 397 Numer ewidencyjny WKP: 055 Charakter rezerwatu: częściowy Przedmiot ochrony: pozostałości górnictwa kruszcowego w formie szpar i szybików oraz fragmenty roślinności typu wapiennolubnych muraw kserotermicznych Rezerwat obejmuje górę o nazwie Moczydło lub inaczej Góra Jaworzyńska (317 m n.p.m.) w Jaworzni. Występują tu skały węglanowe poprzecinane są żyłami kalcytowymi zawierającymi galenę i baryt. Rozwinęło się tu górnictwo kruszcowe, trwające z przerwami od XVII do początku XIX wieku. Pozostałości historycznego górnictwa w postaci szpar i szybików są zachowane w czytelnym stanie, co umożliwia przystosowanie ich do ewentualnego udostępnienia dla turystów. Zobacz też Rezerwat przyrody Chelosiowa Jama – w pobliżu Przypisy Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim Ochrona przyrody w powiecie kieleckim Zagórze (powiat kielecki) Jaworznia

100

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ameryka%20P%C3%B3%C5%82nocna

Ameryka Północna

Ameryka Północna – kontynent o powierzchni 24 230 000 km² (co stanowi 16,3% całkowitej powierzchni lądów na kuli ziemskiej), położony na półkulach: północnej i zachodniej. Do Ameryki Północnej należy również tzw. Ameryka Środkowa. Dane geograficzne Od zachodu Amerykę Północną otacza Ocean Spokojny, od północy Ocean Arktyczny, a od wschodu Ocean Atlantycki. Ameryka Północna od Azji oddzielona jest Cieśniną Beringa. Na południu łączy się z Ameryką Południową. Południowa część nazywana jest Ameryką Łacińską. Najdalej wysunięte punkty Ameryki Północnej jako części świata: na północy – Wyspa Kaffeklubben (83°40′N), na południu – Wyspa Kokosowa (5°32′N), na zachodzie – Przylądek Wrangell (172°25′E), na wyspie Attu w łańcuchu Aleutów, na wschodzie – Przylądek Północno-Wschodni (11°00′W), na Grenlandii. Skrajne punkty Ameryki Północnej jako kontynentu: na północy – Półwysep Murchisona (71°58′N), na południu – Punta Mariato (7°12′N), na zachodzie – Przylądek Księcia Walii (168°05′W), na wschodzie – Cape St. Charles (55°40′W). Rozciągłość południkowa 7,2 tys. km, równoleżnikowa 6,8 tys. km. Kontynent silnie rozczłonkowany, długość linii brzegowej 75 600 km. 8,3% Ameryki Północnej stanowią półwyspy, a 16,7% – wyspy. Największymi półwyspami są: Labrador – 1430 tys. km², Jukatan – 180 tys. km², Kalifornijski – 144 tys. km², Floryda – 110 tys. km², Melville’a – 63 tys. km², Seward – 50 tys. km², Nowa Szkocja – 45 tys. km², Alaska – 45 tys. km². Do największych wysp należą: Grenlandia – 2175,6 tys. km² (największa wyspa na świecie) Ziemia Baffina – 507 tys. km², Wyspy Królowej Elżbiety – 419 tys. km², Wyspa Wiktorii – 217 tys. km², Wyspa Ellesmere’a – 196 tys. km², Nowa Fundlandia – 112 tys. km², Kuba – 105 tys. km², W Ameryce Północnej zaznacza się przewaga gór i wyżyn nad nizinami – średnia wysokość nad poziomem morza to 781 m. Najwyższym punktem jest Denali (znany też jako McKinley – 6194 m) na Alasce, natomiast najniższy znajduje się w Dolinie Śmierci (86 m p.p.m.). Ponad 64% powierzchni leży powyżej 300 m n.p.m. Wzdłuż zachodnich brzegów Kordyliery (aktywne sejsmicznie) z wewnętrznymi wyżynami (Kolorado, Meksykańska), wewnątrz Wielkie Równiny i Niziny Wewnętrzne, na wschodzie Appalachy. Wybrzeża wschodnie nizinne. Klimat od okołobiegunowego na północy przez umiarkowany, podzwrotnikowy i zwrotnikowy do równikowego w Ameryce Środkowej. W Kordylierach klimaty górskie. Głównymi rzekami są: Missisipi z Missouri, Mackenzie, Jukon, a jeziorami: Górne, Huron, Michigan, Wielkie Jezioro Niedźwiedzie, Wielkie Jezioro Niewolnicze, Erie. Na północy pustynie arktyczne, tundra, lasy iglaste, ku południu przechodzą w lasy mieszane i liściaste, w części środkowej prerie, na pd.-zach. półpustynie i pustynie. W Kordylierach górskie lasy iglaste i roślinność alpejska, na wybrzeżach Ameryki Środkowej lasy równikowe. Fauna zróżnicowana: wół piżmowy, renifer karibu, jeleń wirginijski, niedźwiedzie (baribal, grizzly), bizon amerykański (w rezerwatach). Ludność Amerykę Północną zamieszkuje 579 mln ludzi (dane z 2013 roku), co stanowi około 8% ludności świata, głównie biali, czarni i Indianie. Gęstość zaludnienia jest niewielka w porównaniu do średniej gęstości zaludnienia świata i wynosi 21,5 osoby/km². Rozmieszczenie ludności jest bardzo nierównomierne i jest następstwem silnego zróżnicowania warunków środowiska przyrodniczego. Najbardziej zaludnione tereny to: Bermudy – 1189 osób/km² (1994) i Barbados 607 osób/km² (1994), a najmniej zaludnione tereny to obszar Grenlandii (0,2 osób/km² – 1992) i Kanada – 3 osoby/km² (1994). Szczególnie ważnym czynnikiem wpływającym na rozmieszczenie ludności jest fakt, że ogromna powierzchnia kontynentu znajduje się pod wpływem klimatów: polarnego, subpolarnego i umiarkowanie chłodnego, co znacząco ogranicza możliwość trwałego egzystowania człowieka na północy. Kolejnym obszarem o niewielkiej koncentracji ludności są Kordyliery wraz z kotlinami śródgórskimi, a także obszary pustynne i półpustynne. W Ameryce Północnej można również wskazać obszary o wysokiej koncentracji ludności, np. pogranicze kanadyjsko-amerykańskie, północny wschód Stanów Zjednoczonych, niektóre odcinki wybrzeża Oceanu Spokojnego, a także tereny ciągnące się od Meksyku po Gwatemalę. Państwami o największej gęstości zaludnienia w Ameryce Północnej są kraje wyspiarskiej części Ameryki Środkowej. Podział polityczny Ameryki Północnej Państwa Ameryki Północnej oraz ich stolice Terytoria zależne Anguilla Bermudy Brytyjskie Wyspy Dziewicze Grenlandia Gwadelupa Kajmany Martynika Montserrat Navassa Portoryko Saba Saint-Barthélemy Saint-Martin Saint-Pierre i Miquelon Sint Eustatius Sint Maarten Turks i Caicos Wyspa Clippertona Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych Regiony fizycznogeograficzne Tarcza Kanadyjska Karaiby (Indie Zachodnie) Przypisy Linki zewnętrzne Ameryka Północna na przestrzeni wieków Kontynenty

187242

https://pl.wikipedia.org/wiki/Stephen%20Huss

Stephen Huss

Stephen Huss (ur. 10 grudnia 1975 w Bendigo) – australijski tenisista, zwycięzca Wimbledonu 2005 w grze podwójnej. Kariera tenisowa Karierę tenisową rozpoczął w roku 2000, a zakończył w 2011 po US Open. Wraz ze swoim południowoafrykańskim partnerem Wesleyem Moodie w roku 2005 wygrał wielkoszlemowy Wimbledon w grze podwójnej, przechodząc na samym początku eliminacje. W drodze po tytuł para pokonała pięć rozstawionych par deblowych, w tym najwyżej rozstawionych Jonasa Björkmana z Maksem Mirnym (w półfinale), a w finale amerykańskich bliźniaków Mike'a i Boba Bryanów. Dzięki zwycięstwu na wimbledońskich kortach debel awansował w rankingu o 68 miejsc – ze 101. na 33. pozycję. Oprócz triumfu w Londynie Australijczyk zwyciężył w 3 innych zawodach z cyklu ATP World Tour, a także awansował do 8 finałów. W rankingu gry pojedynczej Huss najwyżej był na 807. miejscu (19 marca 2001), a w klasyfikacji gry podwójnej na 21. pozycji (26 czerwca 2006). Finały w turniejach ATP World Tour Gra podwójna (4–8) Bibliografia Australijscy tenisiści Triumfatorzy Wimbledonu Urodzeni w 1975 Ludzie urodzeni w Bendigo

101

https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksandr%20Baranow

Aleksandr Baranow

Aleksander Andriejewicz Baranow (; ur. 14 lutego 1746 w Kargopolu, zm. 28 kwietnia 1819 w Dżakarcie) – rosyjski kupiec i handlarz futer, jeden z organizatorów kolonizacji Alaski. Został skierowany na Alaskę przez rosyjską kompanię handlową (Rosyjsko-Amerykańska Kompania Handlowa), która zajmowała się eksploatacją bogactw naturalnych Kamczatki i Alaski (głównie futer). Był założycielem miejscowości Sitka na południowo-wschodnich krańcach Alaski. W celu zaopatrywania kolonistów w żywność założył farmy daleko na południu kontynentu amerykańskiego (Fort Ross w Kalifornii). Jego imieniem nazwano Archipelag Aleksandra i Wyspę Baranowa. Zobacz też rosyjska kolonizacja Ameryki Północnej Przypisy Osoby upamiętnione nazwami obiektów fizjograficznych na Ziemi Rosyjscy przedsiębiorcy Urodzeni w 1746 Zmarli w 1819 Kupcy

187243

https://pl.wikipedia.org/wiki/Panoptikon

Panoptikon

Panoptikon (Panopticon; gr. pan = wszystko; optikos = widzieć) – nazwa więzienia, wymyślonego i zaprojektowanego przez angielskiego filozofa utylitarystę, Jeremy'ego Benthama. Niezwykłość Panoptikonu miała polegać na tym, że jego konstrukcja umożliwiałaby więziennym strażnikom obserwowanie więźniów tak, by nie wiedzieli, czy i kiedy są obserwowani. Panoptikon został opisany przez Benthama w pracy pod tytułem Panoptikon albo Dom Nadzoru opisujący ideę nowych zasad budowy wszelkich zakładów, w których wszelkiego rodzaju osoby winny się znajdować pod nadzorem, w szczególności więzień, ale też aresztów, fabryk, warsztatów, przytułków, lazaretów, manufaktur, szpitali, domów wariatów i szkół (1787). Konstrukcja Schemat panoptikonu składa się z kilkupoziomowej wieży strażniczej umieszczonej wewnątrz pierścieniowatej budowli podzielonej na pojedyncze cele. Cele miały być oddzielone grubym murem i wyposażone w system zewnętrznych i wewnętrznych okien, tak, by ich wnętrze było zarazem dobrze oświetlone, a więźniowie odizolowani od innych więźniów. Więźniowie mieli być nieustannie obserwowani przez strażników, którzy sami mieli pozostawać niewidoczni. Bentham planował ukrycie ich za weneckimi lustrami, umieszczonymi w punktach obserwacyjnych. Do tego Bentham wymyślił złożony system połączeń między pomieszczeniami wieży strażniczej. Dzięki niemu z wieży nie wydobywałoby się światło ani hałas, które mogłyby zdradzić obecność strażników. Bentham uważał, że największą zaletą jego pomysłu jest to, że Panoptikon w zamierzeniu miał być znacznie tańszy w utrzymaniu niż zwykłe więzienia. Nie potrzebowałby bowiem licznego personelu. Teoretycznie, w idealnej sytuacji, wieża strażnicza mogłaby nawet być pusta, bo skoro strażników nie widać, nie muszą ciągle trwać na posterunku, a więźniowie i tak nie będą tego świadomi. Zdaniem Benthama, więźniowie Panoptikonu byliby strażnikami sami dla siebie, wyręczając tym samym jego pracowników. Próba budowy Bentham poświęcił wiele czasu i pieniędzy na to, by przekonać brytyjski Komitet do spraw Reformy Prawa Karnego, Parlament i króla Jerzego III o użyteczności Panoptikonu oraz by otrzymać zezwolenie na jego budowę. W 1811 Bentham uzyskał od Parlamentu upoważnienie do zakupu w imieniu Królestwa gruntu pod budowę więzienia. W 1813 król odmówił jednak uznania tego zakupu i pomysł ostatecznie upadł. Bentham otrzymał 23 tys. funtów tytułem odszkodowania za straty finansowe. Panoptikon nie został nigdy zbudowany, ale projekt Benthama miał wpływ na kształt m.in. więzienia Pentonville w północnym Londynie, więzienia Armagh Gaol w Irlandii Północnej, Zakładu Karnego Eastern State w amerykańskiej Filadelfii, Aresztu Śledczego w Toruniu, jak również aresztu śledczego KGB w Mińsku. Panoptikon w literaturze Panoptikon, poza pewnym wpływem na architekturę penitencjarną, znalazł także miejsce w filozofii, głównie za sprawą Michela Foucaulta, który użył Panoptikonu jako symbolu permanentnej inwigilacji w książce pt. Nadzorować i karać (1975) rozwijającej szerzej pojęcie panoptyzmu. Pojęcia Panoptikon użył także John Twelve Hawks w swojej powieści pt. Traveler. W książce Olgi Tokarczuk pt. Czuły Narrator (2020) autorka przytacza pojęcie panoptykonu, jako porównanie do życia współczesnego człowieka, które jest poddane ciągłej obserwacji i analizie. Zobacz też synopticon Przypisy Obiekty budowlane Więziennictwo Fikcyjne więzienia

102

https://pl.wikipedia.org/wiki/Alabama%20%28rzeka%29

Alabama (rzeka)

Alabama () – rzeka w Stanach Zjednoczonych, w stanie Alabama, o długości 512 km. Powstaje około 11 km na północ od miasta Montgomery z połączenia rzek Coosa i Tallapoosa, które biorą swój początek w Appalachachy. 71 km na północ od Mobile łączy się z rzeką Tombigbee, dając początek rzece Mobile (ta uchodzi do zatoki Mobile, będącej częścią Zatoki Meksykańskiej). Żeglowna od Montgomery, uregulowana, jest ważną arterią komunikacyjną. Przypisy Rzeki w Alabamie Dorzecze Mobile

187247

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Modrzewie%20%28wojew%C3%B3dztwo%20%C5%9Bwi%C4%99tokrzyskie%29

Rezerwat przyrody Modrzewie (województwo świętokrzyskie)

Rezerwat przyrody Modrzewie – leśny rezerwat przyrody na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Doliny Kamiennej w gminie Bałtów, w powiecie ostrowieckim, w województwie świętokrzyskim, na północ od zabudowań wsi Bałtów. Powierzchnia: 4,68 ha (akt powołujący podawał 5,06 ha) Rok utworzenia: 1971 Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 13.10 1971; Numer ewidencyjny WKP: 037 Charakter rezerwatu: częściowy Przedmiot ochrony: fragment zespołu leśnego o charakterze pierwotnym z udziałem modrzewia polskiego Rezerwat obejmuje wydzielenia 346 h, 347 b w leśnictwie Narożniki (obręb Bałtów, Nadleśnictwo Ostrowiec Świętokrzyski). Występuje tu naturalny las dębowo-lipowy mający charakter grądu wysokiego z udziałem modrzewia polskiego (Larix polonica). Wśród roślin naczyniowych występują gatunki obce dla flory Polski (daglezja zielona, grochodrzew) oraz rodzime (jesion wyniosły, jawor, świerk, olsza czarna, grusza, wiąz, czeremcha). Przypisy Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim Bałtów (województwo świętokrzyskie)

103

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ameryka%20%C5%9Arodkowa

Ameryka Środkowa

Ameryka Środkowa – centralny region geograficzny Ameryki. Jest definiowany jako południowa część Ameryki Północnej, w której skład wchodzą dwie części: kontynentalna (Ameryka Centralna), rozciągająca się między przesmykiem Tehuantepec a Przesmykiem Panamskim, i wyspiarska (Karaiby). Obszar liczy około 850 000 km² powierzchni i jest zamieszkany przez ponad 90 mln ludzi. Państwa Ameryki Środkowej Dodatkowo w Ameryce Środkowej znajduje się kilkanaście terytoriów zależnych. Przypisy Ameryka Północna Regiony Ameryki

187251

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Murawy%20Dobromierskie

Rezerwat przyrody Murawy Dobromierskie

Rezerwat przyrody Murawy Dobromierskie – stepowy rezerwat przyrody na terenie Przedborskiego Parku Krajobrazowego w gminie Kluczewsko, w powiecie włoszczowskim, w województwie świętokrzyskim. Powierzchnia: 35,84 ha (akt powołujący podawał 36,29 ha) Rok utworzenia: 1989 Dokument powołujący: Zarządz. MOŚiZN z 8.12.1989; MP. 44/1989, poz. 357 Numer ewidencyjny WKP: 012 Charakter rezerwatu: częściowy Przedmiot ochrony: nawapienne murawy i zarośla kserotermiczne z bogatą i unikatową florą i fauną W rezerwacie znajdują się trzy wyniesienia przedzielone suchymi obniżeniami. Występują tu ciepłolubne zbiorowiska zaroślowe róż, tarniny i jałowca. W runie m.in.: miłek wiosenny, kłosownica pierzasta, oman wąskolistny, aster gawędka. Obszar rezerwatu jest objęty ochroną czynną i krajobrazową. Położenie, szlaki turystyczne Rezerwat jest położony ok. 1 km na wschód od Dobromierza, w pobliżu drogi Dobromierz – Góry Mokre. Przez rezerwat przechodzą: czarny szlak turystyczny prowadzący z Białego Brzegu do Mrowiny, zielony szlak turystyczny z Rączek do Wojciechowa. W pobliżu znajduje się rezerwat przyrody Bukowa Góra. Przypisy Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim Dobromierz (województwo świętokrzyskie)

187252

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mayday%20%28dramat%29

Mayday (dramat)

Mayday (ang. Run for Your Wife) – sztuka teatralna według scenariusza komediopisarza Raya Cooneya. Po raz pierwszy wystawiona 29 marca 1983 roku w Londynie. Mayday to historia pechowego taksówkarza-bigamisty, którego szczęśliwe życie u boku dwóch kobiet przerywa niespodziewany wypadek. Następujące po nim lawinowo dziwne zbiegi okoliczności, omyłkowo zrozumiane przez bohaterów wypowiedzi i błędnie zinterpretowane przez nich wydarzenia doprowadzają do absurdalnego zawikłania sytuacji. Sztuka odgrywana przez wiele teatrów na świecie, przez lata ciesząca się niesłabnącym powodzeniem; w Polsce m.in. w: w Teatrze im. Jana Kochanowskiego w Opolu, Teatrze Polskim we Wrocławiu, Teatrze Bagatela w Krakowie, Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. Sztuka była dwukrotnie adaptowana na potrzeby kina: w 2012 r. w brytyjskim filmie Run for Your Wife w reżyserii Raya Cooneya, oraz w 2019 r. w polskim filmie pt. Mayday w reżyserii Sama Akiny. Polski film został również w 2020 r. wyemitowany w telewizji Polsat w formie czteroodcinkowego serialu. Linki zewnętrzne Mayday w Teatrze Polskim we Wrocławiu Mayday w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie Angielskie utwory dramatyczne Utwory literackie z 1983

187256

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Oleszno

Rezerwat przyrody Oleszno

Rezerwat przyrody Oleszno – rezerwat leśny położony na terenie gminy Krasocin w powiecie włoszczowskim oraz gminy Łopuszno w powiecie kieleckim (województwo świętokrzyskie). Leży w granicach Przedborskiego Parku Krajobrazowego. Rezerwat został utworzony na mocy Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 10 grudnia 1970 roku na powierzchni 31,43 ha. W 2006 roku powiększono go do 262,73 ha. Obecnie podawana wielkość rezerwatu to 262,67 ha. Obszar rezerwatu podlega ochronie czynnej. Powierzchnia: 262,67 ha (akt powołujący podawał 31,43 ha) Rok utworzenia: 1970 Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 10.12.1970; Numer ewidencyjny WKP: 036 Charakter rezerwatu: częściowy Przedmiot ochrony: fragment drzewostanów wielogatunkowych o charakterze naturalnym z udziałem olszy czarnej (Alnus glutinosa) i jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior) Teren rezerwatu jest tarasem zalewowym tworzącym silnie podmokłą i zabagnioną dolinę. Znajdują się tu następujące typy siedliskowe lasu: las bagienny – ols, las łęgowy bagienny – ols jesionowy, las wilgotny, las mieszany wilgotny oraz las mieszany świeży. Występują tu gatunki chronione: paprotka zwyczajna, przylaszczka pospolita, podkolan biały, storczyk plamisty, wawrzynek wilczełyko, widłak wroniec, widłak jałowcowaty. W rezerwacie występuje też wiele gatunków ptaków chronionych, m.in. bocian czarny, orlik krzykliwy i bielik. Przypisy Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim Oleszno, rezerwat przyrody Zabrody (województwo świętokrzyskie) Piaski Lasockie Świdno (województwo świętokrzyskie)

187258

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Owczary

Rezerwat przyrody Owczary

Rezerwat przyrody Owczary – rezerwat słonoroślowy na terenie Szanieckiego Parku Krajobrazowego we wsi Owczary, gminie Busko-Zdrój, w powiecie buskim, w województwie świętokrzyskim. Jedyny słonoroślowy rezerwat na terenie Niecki Nidziańskiej. Powierzchnia: 0,52 ha (akt powołujący podawał 0,61 ha) Rok utworzenia: 1959 Dokument powołujący: Zarządz. MLiPD z 5.05.1959; MP. 53/1959, poz. 254 Numer ewidencyjny WKP: 018 Przedmiot ochrony: źródło solankowe z występującą w pobliżu unikatową florą i fauną halofilną Teren rezerwatu zajmuje śródpolne zagłębienie o płaskim nierównym dnie, ograniczone zboczami. W jego północno-zachodnim rogu, pod stromą skarpą znajduje się wyraźne słone źródło. Rezerwat stanowi jedyne w Polsce centralnej stanowisko flory i fauny halofilnej. Porastają go charakterystyczne rośliny słonolubne, halofity, wśród nich rupia morska, zamętnica błotna, muchotrzew solniskowy, łoboda oszczepowata, nostrzyk ząbkowany, mannica odstająca. Faunę reprezentuje chrząszcz Pogonus persicus, mający tu jedyne stanowisko swojego gatunku w Polsce. Na południowych stokach rezerwatu rozwinęła się murawa kserotermiczna. Obszar rezerwatu podlega ochronie czynnej. Największym zagrożeniem dla roślinności halofilnej rezerwatu jest ekspansja trzciny pospolitej, toteż prowadzi się tu regularne koszenie i usuwanie biomasy. Przypisy Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim Owczary (województwo świętokrzyskie)

187260

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rezerwat%20przyrody%20Perzowa%20G%C3%B3ra

Rezerwat przyrody Perzowa Góra

Rezerwat przyrody Perzowa Góra – rezerwat przyrody nieożywionej w gminie Strawczyn, w powiecie kieleckim, w województwie świętokrzyskim. Leży w granicach Suchedniowsko-Oblęgorskiego Parku Krajobrazowego, w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań wsi Hucisko. Obejmuje szczytową partię Góry Perzowej (395 m n.p.m.) oraz znaczne fragmenty jej zboczy. Powierzchnia: 33,10 ha (akt powołujący podawał 33,08 ha) Rok utworzenia: 1995 Dokument powołujący: Zarządz. MOŚZNiL z 27.06.1995, MP. 33/1995, poz. 399 Numer ewidencyjny WPK: 056 Charakter rezerwatu: częściowy Przedmiot ochrony: odsłonięcie piaskowców triasowych oraz wielogatunkowy drzewostan z fragmentem żyznej buczyny W rezerwacie występują zbiorowiska leśne z prawnie chronionymi i rzadkimi gatunkami roślin: lilia złotogłów (Lilium martagon), konwalia majowa (Convallaria majalis), czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum), paprotka zwyczajna (Polypodium vulgare), kokorycz pełna (Corydalis solida) i inne. W szczytowej części wzniesienia znajduje się jaskinia szczelinowa (Grota Świętej Rozalii) z kaplicą św. Rozalii, z którą wiążą się tradycje kulturowe. Przez rezerwat przechodzi Główny Szlak Świętokrzyski im. Edmunda Massalskiego z Gołoszyc do Kuźniaków. Przypisy Rezerwaty przyrody w województwie świętokrzyskim Hucisko (gmina Strawczyn) Ochrona przyrody w powiecie kieleckim

187265

https://pl.wikipedia.org/wiki/Radk%C3%B3w%20%28gmina%20w%20wojew%C3%B3dztwie%20dolno%C5%9Bl%C4%85skim%29

Radków (gmina w województwie dolnośląskim)

Radków – gmina miejsko-wiejska w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim. W latach 1975–1998 gmina położona była w województwie wałbrzyskim. Siedziba gminy to miasto Radków. Według danych z 31 grudnia 2019 roku gminę zamieszkiwały 9052 osoby. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku gminę zamieszkiwało 9018 osób. Struktura powierzchni Powierzchnia: 139 km², w tym: 15 km² miasto Radków, 124 km² wsie gminy. Struktura użytkowania terenu: użytki rolne 7.936 ha, lasy 4.821 ha, tereny zainwestowane 1.218 ha. Demografia Liczba mieszkańców: 10.287, w tym: miasto: 2.646, gmina: 7.641 Piramida wieku mieszkańców gminy Radków w 2014 roku. Geografia Na terenie gminy położone są środkowe i najwyższe piętra Gór Stołowych. Są to obszary o unikatowych walorach nie tylko w skali gminy, ale i województwa. W obrębie gminy znajduje się około 45% powierzchni Parku Narodowego Gór Stołowych. Ruch turystyczny wokół Gór Stołowych koncentruje się we wsiach Karłów i Pasterka. Ponadto ważnymi centrami turystycznymi są: Radków z ośrodkiem wypoczynku świątecznego „nad Zalewem Radkowskim” oraz wieś Wambierzyce z bazyliką – ośrodek kultu religijnego znany w kraju i zagranicą. Atrakcje turystyczne Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.) – najwyższy szczyt Gór Stołowych i ich najatrakcyjniejsze i najbardziej odwiedzane miejsce Błędne Skały – rezerwat krajobrazowy o powierzchni 21,14 ha na wys. 852 m. z siecią regularnych, szeroko rozwartych szczelin skalnych o głębokości 6–8 m; tworzą one labirynt skalny, „skalne miasto” z wąskimi uliczkami Radkowskie Skały Skalne Grzyby Fort Karola Bazylika Wambierzycka Kalwaria Wambierzycka – jedna z największych w Europie, obejmuje ok. 150 kaplic i stacji Ruchoma Szopka Szosa Stu Zakrętów – prowadzi z Radkowa do Kudowy-Zdroju przez Karłów, w obszarze Gór Stołowych Zamek Kapitanowo w Ścinawce Średniej Sołectwa Gajów, Karłów-Pasterka, Raszków, Ratno Dolne, Ratno Górne, Suszyna, Ścinawka Dolna, Ścinawka Górna, Ścinawka Średnia, Tłumaczów, Wambierzyce. Polityka Gmina Radków ma status gminy miejsko-wiejskiej. Mieszkańcy wybierają do rady miasta i gminy 15 radnych. Organem wykonawczym władz jest burmistrz. Siedzibą władz miasta i gminy znajduje się w Radkowie w ratuszu przy ulicy Rynek 1. Burmistrzowie miasta i gminy Radków (od 1990): 1990–1994: Marek Jagódka 1994–2002: Waldemar Kozina od 2002: Jan Karol Bednarczyk Mieszkańcy gminy Radków wybierają parlamentarzystów do Sejmu z okręgu wyborczego Wałbrzych, a do Senatu z okręgu wyborczego dzierżoniowsko-kłodzko-ząbkowickiego, zaś posłów do Parlamentu Europejskiego z dolnośląsko-opolskiego okręgu wyborczego z siedzibą we Wrocławiu. Na czele każdego z sołectw stoi sołtys jako jednoosobowy organ władzy wykonawczej, który ma do pomocy radę sołecką jako organ władzy ustawodawczej, która wybierana jest przez wszystkich mieszkańców danej wsi. Transport Przez gminę Radków przebiegają odcinki dróg wojewódzkich nr: 385, 386 oraz 387. Istniejące od 1902 r. połączenie kolejowe Radkowa ze Ścinawką Średnią zostało w 1987 r. zawieszone. We wrześniu 1999 r. linia została rozebrana. W 2010 r. odbudowano natomiast inną, rozebraną w latach 90. linię towarową ze Ścinawki Średniej do Tłumaczowa. Sąsiednie gminy Kłodzko (gmina wiejska), Kudowa-Zdrój, Nowa Ruda, Nowa Ruda (gmina wiejska), Szczytna. Gmina graniczy z Czechami. Przypisy Radków (gmina w województwie dolnośląskim)

187271

https://pl.wikipedia.org/wiki/Fio%C5%82ek%20ogrodowy

Fiołek ogrodowy

Fiołek ogrodowy, bratek ogrodowy, bratek (Viola ×wittrockiana Gams) – gatunek rośliny dwuletniej z rodziny fiołkowatych (Violaceae Batsch). Mieszaniec; powstał w wyniku skrzyżowania trzech dzikich gatunków fiołka: fiołka trójbarwnego (V. tricolor), fiołka żółtego (V. lutea) i fiołka ałtajskiego (V. altaica). W Polsce bardzo często jest uprawiany jako roślina ozdobna; czasami przejściowo dziczeje (efemerofit). Morfologia Pokrój Roślina o wysokości do 25 cm, o łodygach pokładających się lub wzniesionych, mięsistych, czterograniastych. Liście Dolne – jajowatosercowate, górne – podłużnie lancetowate. Kwiaty We wszystkich niemal kolorach, również dwubarwne. Jeden z nielicznych gatunków roślin, u których spotykane są bardzo ciemne kwiaty, prawie czarne. Kwiaty są duże (o średnicy do 12 cm), wyrastają pojedynczo na długich szypułkach z kątów liści. Kielich pięciodziałkowy, korona o pięciu wolnych płatkach. Boczne płatki skierowane są do góry i nakrywają brzegi płatków górnych. Jeden słupek o główkowatym i owłosionym znamieniu. Zastosowanie Roślina ozdobna uprawiana w ogromnej liczbie odmian. Najczęściej wykorzystywana jest do obsadzania rabat, skrzynek balkonowych, okien. Jest również uprawiana na kwiaty cięte – do małych bukietów i wieńców. Uprawa Nasiona wysiewa się w końcu czerwca lub na początku lipca, następnie pikuje do rozsadnika. Na stałe miejsce wysadza się na początku września lub na wiosnę następnego roku. Sadzonki są w dużym stopniu mrozoodporne, ale dobrze jest okryć je na zimę gałązkami drzew iglastych. Roślina nie ma specjalnych wymagań co do gleby. Najlepiej rośnie na stanowisku słonecznym lub półcienistym. Kwitnie bardzo długo – od kwietnia do końca czerwca. Po przekwitnięciu należy ją usunąć. Symbolika W tzw. języku kwiatów bratek symbolizuje troskę i myślenie o kimś. Wykorzystany jest także jako symbol wolnomyślicielstwa. Przypisy Bibliografia Fiołkowate Ozdobne rośliny dwuletnie

104

https://pl.wikipedia.org/wiki/Arizona

Arizona

Arizona () – stan w południowo-zachodniej części Stanów Zjednoczonych, od południa sąsiadujący z meksykańskimi stanami Sonora i Kalifornia Dolna, od zachodu z Kalifornią i Nevadą, od północy z Utah, a od wschodu z Nowym Meksykiem. Stolicą stanu jest Phoenix, którego obszar metropolitalny jest dziesiątym co do wielkości w Stanach Zjednoczonych i obejmuje około 5 mln mieszkańców. Większość mieszkańców Arizony mieszka w kilku obszarach miejskich, co sprawia, że większość stanu jest słabo zaludniona. Łagodne lata na północy i łagodne zimy na południu sprawiają, że Arizona jest popularnym miejscem wypoczynku i emerytur. W latach 2000–2010 populacja Arizony wzrosła o 24,6%, więcej niż w jakimkolwiek innym stanie USA z wyjątkiem Nevady. Stan ten zamieszkuje trzecia co do wielkości społeczność rdzennych Amerykanów, po Kalifornii i Oklahomie. Zajmuje obszar wyżynny, w północnej części rozciąga się wyżyna Kolorado. Symbole stanu Dewiza: Ditat Deus (Bóg wzbogaca) Przydomek: Grand Canyon State (Stan Wielkiego Kanionu) Symbole: kwiat kaktusa Saguaro, strzyż kaktusowy, drzewo paloverde Etymologia nazwy Historycy nie są zgodni co do pochodzenia nazwy stanu. W XVI wieku teren obecnie leżący na terenie południowej Arizony i północnego Meksyku był nazywany przez Hiszpanów jako Pimería Alta (Górny Pima), czyli obszar należący do tubylców o nazwie Pima. Częścią tego obszaru było to miejsce nazywane z języka hiszpańskiego Arisona, Arissona lub Arizona. W 1916 roku historyk James H. McClintock w opublikowanej pracy dowodzi pochodzenia nazwy od słów Indian Tohono O’odham oraz Pima Aleh-zon lub Ali-Shonak oznaczających małe źródło. Także opinie innych wskazują na indiańskie pochodzenie z języka Pima, gdzie Arizonac oznacza miejsce gdzie jest małe źródło. Obecnie jednak oficjalny historyk stanu Arizona – Marshall Trimble skłania się ku teorii Donalda T. Garate, który opublikował w 2003 roku pracę udowadniającą, iż nazwa pochodzi od słów w języku Basków, którzy należeli do pierwszych eksploratorów tych terenów, a oznaczających w przekładzie Dobry dąb. Ranchería nazywana Arizona została na tych terenach założona w latach 1734 – 1736 przez pochodzącego z baskijskiej rodziny Bernardo de Urrea. Nazwa stała się popularna od 1836 roku, kiedy na północ od dzisiejszej granicy państwowej odkryto srebro, a poszukiwacze skarbów przenieśli nazwę na całe eksploatowane terytorium. Historia Pierwotną, nadal obecną, ludność tych obszarów stanowią m.in. Indianie z plemion Hopi na północy i Apaczów na południu, którzy przybyli tu po upadku cywilizacji Anasazi (na kilkaset lat przed Hiszpanami). Hopi mieszkają w tych samych wioskach od co najmniej 700 n.e. i kulturowo wywodzą się od Anasazi. Obecnie najliczniejsi Indianie Arizony, Nawahowie, również stanowią element napływowy, z Kanady, przybywając dopiero ok. 1300. Poprawną etymologię nazwy Arizona historycy wyjaśnili dopiero w 1979. Nazwę swą stan zawdzięcza Baskom, którzy przeważali wśród elementu napływowego z Hiszpanii. Słowo aritz oznacza „dąb” a ona – „dobre miejsce”. Całość, o znaczeniu „miejsce gdzie rosną dobre dęby”, została z czasem skrócona przez opuszczenie litery „t”, jako że ciąg „tz” nie występuje w hiszpańskim (kastylijskim) i nie był wymawiany. Istnieją inne miejsca o nazwie Arizona w Ameryce Środkowej czy Południowej, gdzie również zawitali Baskowie. 1539 – Marcos de Niza penetrował obszar w poszukiwaniu „Siedmiu Złotych Miast”. XVI wiek – obszar penetrowali hiszpańscy poszukiwacze skarbów (m.in. Francisco Coronado). 1692 – ojciec Euzebio Kino założył pierwszą misję. 1776 – armia hiszpańska budowała pierwszy fort na tych ziemiach – Tucscon. 1821 – Hiszpania przekazała terytorium Arizony Meksykowi. 1848 – po wojnie amerykańsko-meksykańskiej obszar wszedł w skład Stanów Zjednoczonych jako część Nowego Meksyku. 1853 – rząd Stanów Zjednoczonych zakupił od Meksyku południową część terytorium dzisiejszej Arizony. 1863 – Arizona została odrębnym terytorium. 1871 – prezydent Ulysses Grant wysłał wojsko do Arizony przeciwko Apaczom. 1886 – zakończyła się długotrwała wojna z Apaczami. Ostatni oddział dowodzony przez Geronimo został rozbity. 14 lutego 1912 – wstąpienie do Unii (jako 48. stan z kolei). 1936 – powstaje Hoover Dam. Zapora ta była największą na świecie elektrownią wodną jak i największą na świecie konstrukcją betonową. Geografia Arizona jest szóstym stanem pod względem obszaru za Nowym Meksykiem, a przed Nevadą. 15% obszaru stanu znajduje się w rękach prywatnych, resztę stanowią tereny rządowe i rezerwaty indiańskie. Klimat podzwrotnikowy i zwrotnikowy, suchy. Średnia temperatura powietrza latem przekracza 35 °C, maksymalnie dochodzi do 55 °C. Naturalną roślinność stanowią półpustynne stepy z kaktusami, na południu roślinność pustynna, na wyżynie Mogollon lasy z sosną żółtą. W północnej części od Parku Narodowego Wielkiego Kanionu do Parku Narodowego Skamieniałego Lasu na północnym brzegu rzeki Małe Kolorado rozciąga się 240 km pas Pustyni Pstrej. Najwyższe szczyty: Humphreys Peak (3852 m n.p.m.) i Baldy Mountain (3476 m n.p.m.) Główne rzeki: Kolorado, Gila River Roślinność: półpustynne stepy z kaktusami, na południu roślinność pustynna, sosna żółta Liczba hrabstw: 15 Liczba parków stanowych: 28 Demografia Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Arizona liczy 7 151 502 mieszkańców, co oznacza wzrost o 759 485 (11,9%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 5,9% populacji, 22,5% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 18,0% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,3% ludności stanu stanowią kobiety. Rasy i pochodzenie Według danych z 2019 roku, 78,3% mieszkańców stanowiła ludność biała (54,0% nie licząc Latynosów), 4,7% to czarnoskórzy Amerykanie lub Afroamerykanie, 4,6% to rdzenna ludność Ameryki, 3,9% miało rasę mieszaną, 3,3% to Azjaci, 0,2% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 31,7% ludności stanu. Największe grupy stanowią osoby pochodzenia meksykańskiego (27,8%), niemieckiego (11,8%), angielskiego (8,1%) i irlandzkiego (8,0%). Istnieją także duże grupy Włochów (292,1 tys.), „Amerykan” (281,7 tys.), Francuzów (183,4 tys.), nieokreślonych Europejczyków (164,4 tys.), Polaków (160,7 tys.), Norwegów (123,6 tys.), Szkotów (122,6 tys.) i osób pochodzenia afrykańskiego subsaharyjskiego lub arabskiego (100,7 tys.). Większe miasta Język W 2010 roku najpowszechniej używanymi językami są: język angielski – 72,58%, język hiszpański – 21,57%, język nawaho – 1,54%. Polonia w Arizonie W 2019 roku oszacowano 160,7 tys. (2,2%) osób pochodzenia polskiego, w tym 106,4 tys. zamieszkiwało hrabstwo Maricopa obejmujące obszar metropolitalny Phoenix. Co roku organizowane są tam festiwale polonijne. Życie kulturalne toczy się głównie przy parafii Matki Boskiej Częstochowskiej. Drugim, co do wielkości skupiskiem polonijnym jest Tucson. Tam również działalność polonijna koncentruje się wokół parafii św. Cyryla z Aleksandrii. Szkoły przyparafialne są miejscem, gdzie dzieci uczą się historii, języka i tradycji polskiej. Religia Struktura religijna w 2014 roku: protestanci – 39%: ewangelikalni – 26%, głównego nurtu – 12%, historyczni czarni protestanci – 1%, niereligijni – 27% (w tym: agnostycy – 4% i ateiści – 3%), katolicy – 21%, mormoni – 5%, inne religie – 8% (w tym: hinduiści, żydzi, buddyści, prawosławni, świadkowie Jehowy, muzułmanie, bahaiści, scjentyści, unitarianie uniwersaliści, New Age i sikhowie). 67% populacji wyznaje chrześcijaństwo, a Kościół katolicki pozostaje największą pojedynczą organizacją. Nurt kościołów ewangelikalnych obejmuje lokalne kościoły bezdenominacyjne (np. Christ's Church of the Valley), Kościoły zielonoświątkowe, Południową Konwencję Baptystów, Kościoły Chrystusowe i wiele mniejszych związków wyznaniowych. Protestantyzm głównego nurtu reprezentowany jest głównie przez Zjednoczony Kościół Metodystyczny i Kościół Ewangelicko-Luterański w Ameryce. Sąsiedztwo ze stanem Utah sprawia, że Arizona ma czwartą co do wielkości społeczność mormońską wśród stanów USA. Gospodarka Arizona jest 39. stanem w Stanach Zjednoczonych pod względem dochodu na głowę mieszkańca. Największym pracodawcą w stanie jest rząd stanowy, największym prywatnym pracodawcą jest Wal-Mart. Najważniejsze gałęzie przemysłu to rolnictwo, górnictwo, produkcja i turystyka, a Wielki Kanion jest największą atrakcją turystyczną stanu, przyciągającą ponad 4 miliony turystów rocznie. Największy udział w wytwarzaniu produktu krajowego brutto (PKB) stanu mają nieruchomości, usługi rządowe, usługi profesjonalne i biznesowe, finanse i ubezpieczenia, handel i usługi opieki zdrowotnej. Inne kluczowe branże w stanie obejmują produkcję komputerów i produktów elektronicznych, lotnictwo i obronę, oraz bionauki. Bogactwa naturalne Arizona jest bogata w minerały, a obszar ten już pod koniec XVI wieku przyciągał hiszpańskich odkrywców poszukujących złota, srebra i miedzi. Arizona nadal produkuje więcej miedzi niż jakikolwiek inny stan, co stanowiło prawie trzy czwarte krajowej produkcji w 2020 roku. Arizona jest miejscem występowania dużych rezerw uranu, w tym najwyższej jakości uranu w kraju. W Arizonie są dwa złoża węgla — Black Mesa na północnym wschodzie w rezerwatach Navajo i Hopi, oraz Pinedale w środkowo-wschodniej Arizonie. Jedyna stanowa kopalnia węgla zaprzestała działalności w 2019 roku. Energia Gaz ziemny jest podstawowym paliwem wykorzystywanym do wytwarzania energii elektrycznej w Arizonie. W 2020 roku odpowiada za blisko połowę produkcji w porównaniu z jedną trzecią zaledwie dwa lata wcześniej. Za blisko trzy dziesiąte wytworzonej energii elektrycznej w stanie odpowiadają trzy działające reaktory Palo Verde. Na kolejnych miejscach w produkcji energii elektrycznych w Arizonie plasują się elektrownie węglowe, oraz zasoby odnawialne z energią słoneczną i hydroelektryczną na czele. Arizona zajmuje czwarte miejsce wśród stanów produkujących energię elektryczną z energii słonecznej. Rolnictwo Południowa część Arizony to głównie pustynia, gdzie kwitną uprawy bawełny i sałaty. Bydło i owce żyją w górzystych regionach północy i zachodu. Ponadto istotną siłą gospodarczą są cytrusy – stan Wielkiego Kanionu zajmuje drugie miejsce w kraju pod względem produkcji kantalupy, melonów spadziowych i produkcji cytryny. Arizona szczyci się jedną z najbardziej wydajnych sieci nawadniających na świecie. Transport W Phoenix znajduje się międzykontynentalny port lotniczy Phoenix-Sky Harbor, który obsługuje rocznie więcej niż 40 milionów pasażerów. Ważny jest także port lotniczy w Tucson, który obsługuje 4 miliony pasażerów. Są dwie ważne autostrady międzystanowe na osi Wschód-Zachód. Na północy, omijając rezerwat Nawaho przecina stan Autostrada międzystanowa nr 40. W Arizonie jest ona w większości poprowadzona wzdłuż drogi Route 66 (Chicago-Los Angeles), która ma obecnie charakter historyczny z licznymi muzeami i atrakcjami turystycznymi. Na południu stanu prowadzi Autostrada międzystanowa nr 10 łącząc Teksas (El Paso) z Kalifornią Południową. Pomiędzy miastami Tucson i Phoenix odchodzi od niej Autostrada międzystanowa nr 8 na wiodąca przez Yumę do San Diego na wybrzeżu Pacyfiku. Nie ma autostrady przecinającej cały stan w kierunku północ-południe, ze względu na Grand Canyon i tereny rezerwatów Indiańskich na północy. Rolę pionowej arterii spełniają trzy drogi prowadzące od Nogales na granicy z Meksykiem do Flagstaff (Autostrada międzystanowa nr 19, następnie fragment Autostrady międzystanowej nr 10 oraz od Phoenix Autostrada międzystanowa nr 17). Obie autostrady (nr 17 i 19) mimo nazwy międzystanowe zaczynają się i kończą w Arizonie. Północno-zachodniej części granicy z Utah nie można pokonać jadąc z południa ze względu blisko 400 km odcinek Wielkiego Kanionu. Droga US 180 będąca przedłużeniem arterii pionowej od Flagstaff dochodzi tylko do Parku Narodowego Wielkiego Kanionu. Jedynymi sąsiednimi stanami, które nie mają połączenia autostradami z Arizoną są Nevada i Utah, jednak z tym pierwszym połączenie jest drogą expresową, czterojezdniową nr US 93 z Kingman do Las Vegas a z Utah drogami US 89 oraz US 191 wiodącymi przez rezerwaty Indian Nawaho oraz Hopi. Google w Arizonie, oferuje darmowe przejazdy dla mieszkańców samochodami autonomicznymi, na obszarze 2X większym niż San Francisco. System polityczny Władzę ustawodawczą na szczeblu stanowym sprawuje dwuizbowa Legislatura Arizony, złożona z Izby Reprezentantów i Senatu. Na czele władzy wykonawczej stoi gubernator, wybierany w wyborach bezpośrednich na czteroletnią kadencję. Ruchy secesyjne wewnątrz stanu Dnia 10 lutego 2011 r., politycy i działacze reprezentujący co najmniej trzy partie polityczne uruchomili stronę „Start our State” na Facebooku, dążąc do oderwania pewnych terytoriów od Arizony. Pomysł ten po raz pierwszy został zaproponowany w 1980 roku przez Hugh Holuba, zaczął się rozwijać po artykule na pierwszej stronie „Arizona Daily Star” z 24 lutego 2011 roku. Około 1986 zaproponowano odseparowanie od Arizony Gila River (pomiędzy Phoenix i Tucson), po wyborze gubernatora Evana Mechama, który zanim został usunięty z urzędu, anulował płatny urlop w stanowe obchody dnia Martina Luthera Kinga. Pojawiają się propozycje utworzenia z hrabstwa Pima i sąsiednich hrabstw stanu Baja Arizona. Hrabstwo to, samo w sobie jest większe niż New Jersey i Connecticut, a także ma większą populację niż Vermont i Delaware. Edukacja Edukacja publiczna z trudem radziła sobie z gwałtownym wzrostem liczby studentów wynikającym z wyżu demograficznego oraz z ogólnym brakiem wsparcia finansowego ze strony rządu stanowego, który pod koniec XX wieku należał do tych, które najmniej przeznaczały na edukację publiczną w przeliczeniu na mieszkańca. Dzieci muszą uczęszczać do szkoły w wieku od 8 do 16 lat lub do ukończenia ósmej klasy. Wskaźnik porzucania nauki należy do najwyższych w kraju. Szkolnictwo wyższe w Arizonie, podobnie jak w większości stanów zachodnich zdominowane jest przez duże uniwersytety publiczne, a do najważniejszych należą: Uniwersytet Arizony w Tucson (zał. w 1885), Arizona State University w Tempe (1885), oraz Northern Arizona University w Flagstaff (1899). Zobacz też Wielki Kanion Kolorado (Grand Canyon Colorado) Park Narodowy Skamieniałego Lasu (Petrified Forest National Park) Park Narodowy Saguaro (Saguaro National Park) Pustynia Pstra (Malowana Pustynia) (Painted Desert) Meteor Crater Przypisy Linki zewnętrzne Oficjalna strona Stanu Arizona Stany Stanów Zjednoczonych

4963376

https://pl.wikipedia.org/wiki/Chris%20Richards

Chris Richards

Christopher Jeffrey „Chris” Richards (ur. 28 marca 2000 w Birmingham) – amerykański piłkarz, występujący na pozycji środkowego obrońcy w angielskim klubie Crystal Palace oraz w reprezentacji Stanów Zjednoczonych. Kariera piłkarska FC Dallas i Bayern II Monachium Urodzony w stanie Alabama Chris Richards karierę piłkarską rozpoczął w 2016 w juniorach Texans SC Houston. W 2017 przeszedł do juniorów FC Dallas, z którym 12 kwietnia 2018 podpisał profesjonalny kontrakt jako 22 zawodnik Homegrown Player. W maju 2018 Richards wraz z kolegą z zespołu – Thomasem Robertsem udał się na 10-dniowy okres próbny do klubu Bundesligi – Bayernu Monachium w ramach porozumienia między dwoma klubami. Dzięki występom w lipcu 2018 roku zaoferowano Richardsowi roczne wypożyczenie do Bawarczyków. 21 lipca 2018 Richards zadebiutował w Bayernu Monachium w wygranym 3:1 z Parisem Saint-Germain w ramach turnieju International Champions Cup 2018, w którym zastąpił w 62. minucie Sandro Wagnera. W sezonie 2018/2019 występował regularnie w Bayernie Monachium U-19, gdzie otrzymywał pochwały za swoje umiejętności powietrzne i umiejętności podania. 19 stycznia 2019 roku Richards podpisał stały kontrakt na 1 500 000 dolarów amerykańskich z Bayernem Monachium. Jednak ze względu na zbyt silną konkurencję w pierwszym zespole Bawarczyków, Richards występował w grającej 3. Fußball-Lidze drugiej drużynie klubu, w której debiut ligowy zaliczył 19 sierpnia 2019 roku w wygranym 2:1 meczu wyjazdowym z FC Hallescher. Łącznie w sezonie 2019/2020 rozegrał 30 meczów ligowych, w których strzelił 4 gole oraz zdobył mistrzostwo 3. Fußball-Ligi, jednak jako drużyna rezerw nie mogła grać w 2. Bundeslidze. Bayern Monachium 20 czerwca 2020 zadebiutował w Bundeslidze w wygranym 3:1 meczu domowym z SC Freiburg. 18 września 2020 zadebiutował w sezonie 2020/2021 w wygranym 8:0 meczu domowym z Schalke Gelsenkirchen zastępując w 73. minucie Jérôme'a Boatenga. 4 października 2020 w wygranym 4:3 domowym meczu ligowym z Herthą Berlin, w którym w 51. minucie zaliczył asystę przy golu Roberta Lewandowskiego na 2:1 po raz pierwszy wystąpił w podstawowym składzie Bawarczyków, jednak w 65. minucie został zastąpiony przez Benjamina Pavarda. 25 listopada 2020 zadebiutował w Lidze Mistrzów w wygranym 3:1 domowym meczu fazy grupowej z austriackim Red Bull Salzburg, w którym w 79. minucie został zastąpiony przez Javiego Martineza. TSG 1899 Hoffenheim 1 lutego 2021 dołączył do TSG 1899 Hoffenheim na zasadzie wypożyczenia do końca sezonu. Kariera reprezentacyjna W styczniu 2018 Richards wziął udział w MNT Youth National Team Summit Camp, w którym udział wzięli 153 zawodników z młodzieżowych reprezentacji Stanów Zjednoczonych (U-16, U-17, U-18, U-19 i U-20). 7 września 2018 roku zadebiutował w reprezentacji Stanów Zjednoczonych U-20 w Lakewood Ranch w wygranym 3:1 meczu towarzyskim z reprezentacją Jamajki U-20, w którym w 85. minucie został zastąpiony przez Lennarda Maloneya. 12 listopada 2018 roku został powołany przez selekcjonera Jankesów – Taba Ramosa na Mistrzostwa Ameryki Północnej U-20 2018, na których Jankesi byli gospodarzami, a Richards wystąpił w 2 meczach w pełnym wymiarze czasowym: dwóch ostatnich meczach turnieju w Bradenton: 20 listopada 2018 roku w ostatnim meczu drugiej rundy z reprezentacją Hondurasu U-20 (1:0) oraz w finale z reprezentacją Meksyku U-20, w którym Jankesi wygrali 2:0 i tym samym zdobyli mistrzostwo Ameryki Północnej U-20. 10 maja 2019 Richards został powołany przez selekcjonera Jankesów – Taba Ramosa do 21-osobowej kadry na mistrzostwa świata U-20 2019 w Polsce, na których Richards rozegrał wszystkie 5 meczów w pełnym wymiarze czasowym (z wyjątkiem meczu z reprezentacją Nigerii U-20 – w 60. minucie został zastąpiony przez Marka McKenziego), w tym sensacyjnie wygranym 3:2 meczu 1/8 finału z murowanym faworytem turnieju – reprezentacją Francji U-20 oraz w meczu ćwierćfinałowym z reprezentacją Ekwadoru U-20 rozegranym na Stadionie Miejskim w Gdyni, w którym Jankesi przegrali 1:2 i tym samym zakończyli udział w turnieju. 15 października 2019 zadebiutował w reprezentacji Stanów Zjednoczonych U-23 w wygranym 6:1 meczu towarzyskim z reprezentacji Salwadoru U-23 rozegranym na FIU Soccer Stadium w Miami, w którym w 46. minucie zastąpił Justena Glada. W listopadzie 2020 po raz został powołany przez selekcjonera Gregga Berhaltera do seniorskiej reprezentacji Stanów Zjednoczonych na mecze towarzyskie z reprezentacją Walii oraz reprezentacją Panamy. Debiut zaliczył 16 listopada 2020 roku na austriackim Stadion Wiener Neustadt (wkrótce po meczu podjęto decyzję o rozebraniu obiektu) w meczu z reprezentacją Panamy, w którym w 80. minucie zastąpił Matta Miazgę. Statystyki kariery Klubowe Reprezentacyjne Sukcesy Bayern Monachium Mistrzostwo Niemiec: 2020 Superpuchar Niemiec: 2020 Superpuchar Europy UEFA: 2020 Bayern II Monachium Mistrzostwo 3. Fußball-Ligi: 2020 Reprezentacja Stanów Zjednoczonych U-20 Mistrzostwo Ameryki Północnej U-20: 2018 Życie prywatne Ojciec Chrisa Richardsa – Ken, grał w koszykówkę w Birmingham–Southern College, a także zawodowo w Australii, Boliwii i Islandii. Przypisy Linki zewnętrzne Chris Richards w bazie USSF Chris Richards w bazie FC Dallas Chris Richards w bazie Worldfootball.net Chris Richards w bazie FootballDatabase.eu Reprezentanci Stanów Zjednoczonych w piłce nożnej Piłkarze FC Dallas Piłkarze Bayernu Monachium Piłkarze TSG 1899 Hoffenheim Piłkarze Crystal Palace F.C. Ludzie urodzeni w Birmingham (Alabama) Urodzeni w 2000 Mistrzowie CONCACAF U-20 w Piłce Nożnej Uczestnicy Mistrzostw CONCACAF U-20 w Piłce Nożnej 2018 Uczestnicy Mistrzostw Świata U-20 w Piłce Nożnej 2019

4963380

https://pl.wikipedia.org/wiki/Mie%C5%84szykowo%20%28obw%C3%B3d%20kurski%29

Mieńszykowo (obwód kurski)

Mieńszykowo () – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest nad rzeką Izmud, 8 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 23 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 92 km od Kurska. W granicach miejscowości znajdują się ulice: Zaria, imieni Czapajewa, Litwinow, Sadowaja (78 posesji). Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 wieś Mieńszykowo była centrum administracyjnym sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 90 osób. Zabytki Cerkiew Narodzenia Matki Bożej (1852) Przypisy Wsie w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

187274

https://pl.wikipedia.org/wiki/Metro%20w%20Londynie

Metro w Londynie

Metro w Londynie () – system lokalnych linii kolejowych przebiegających w podziemnych tunelach oraz na powierzchni, obsługujących większość obszaru Wielkiego Londynu. Jest najstarszym metrem na świecie – pierwsi podróżni skorzystali z niego 10 stycznia 1863 roku. Angielska nazwa wskazuje na podziemne położenie, jednak około 55% długości tras nie znajduje się pod ziemią. Metro londyńskie liczy 12 linii, 272 stacji (w tym 14 poza administracyjnymi granicami Wielkiego Londynu) oraz 402 km tras. Codziennie korzysta z niego ok. 3,67 miliona podróżnych. Od 2003 jest podporządkowane jednostce organizacyjnej zwanej Transport for London, zarządzającej w imieniu władz Wielkiego Londynu większością komunikacji miejskiej. Historia Pierwsze połączenie podziemnej kolejki w Londynie zostało uruchomione 10 stycznia 1863 przez spółkę Metropolitan Railway. Decyzja o budowie tuneli zapadła w 1854. Początkowo operatorem każdej linii była inna, prywatna spółka. Do końca XIX wieku spółek i linii było już sześć. Nie współpracowały one ze sobą i pasażerowie w każdej z nich musieli posiadać inne bilety. Nawet sąsiadujące ze sobą stacje różnych linii nie miały podziemnych połączeń, przez co przesiadki między nimi były uciążliwe. Na początku XX wieku rozpoczął się proces konsolidacji spółek. Było to związane z przypływem do metra nowego kapitału, m.in. amerykańskiego. Dodatkowe środki były niezbędne w związku z koniecznością przedłużania linii na przedmieścia oraz elektryfikacji linii. W 1933 całe metro stało się własnością państwową i wraz z liniami autobusowymi i tramwajowymi zostało podporządkowane nowo utworzonemu Londyńskiemu Zarządowi Transportu Pasażerskiego (potocznie zwanemu London Transport). Wyjątkiem była jedynie Waterloo & City line, która przeszła pod miejską administrację dopiero w 1994 (wcześniej administrowało nią British Rail). W dniu wybuchu II wojny światowej działało 10 linii. Rozwiązania techniczne na początku XX wieku W 1921 roku w metrze londyńskim zastosowano automatycznie rozsuwane drzwi – nowość i udogodnienie dla podróżnych. Dotychczas pasażerowie musieli otwierać drzwi ręcznie. W 1928 roku w metrze londyńskim pojawił się pierwszy automat do sprzedaży biletów. Pod koniec lat 30. XX wieku, w pociągach metra zainstalowano przyczepione do sufitu rączki do trzymania się dla stojących pasażerów. W czasie II wojny światowej, podczas bombardowań Londynu, mieszkańcy zaczęli spontanicznie wykorzystywać niektóre stacje jako schrony. Władze były temu początkowo przeciwne, ale później zmieniły zdanie i wyposażały stacje m.in. w infrastrukturę sanitarną. Na ośmiu z nich zbudowano dodatkowe, zanurzone jeszcze głębiej w ziemi, poziomy, aby zagwarantować mieszkańcom wyższy poziom bezpieczeństwa. Część stacji służyła także jako siedziby urzędów państwowych, np. na stacji Down Street odbywały się posiedzenia brytyjskiego gabinetu wojennego. Niedaleko schodów na końcu peronu wciąż znajduje się łazienka Churchilla, zobaczyć można także starą centralę telefoniczną. W niektórych tunelach metra chroniono zbiory z muzeów np. tunele przy stacji Aldwych służyły jako składowisko eksponatów z Muzeum Brytyjskiego. W drugiej połowie lat 40. i w latach 50. prowadzono remonty mające zatrzeć ślady wojny. Później przyszedł czas na poważniejsze inwestycje – część linii została rozbudowana, dodano także dwie nowe (ostatnią w 1979). Od 2003 metro jest zarządzane metodą partnerstwa publiczno-prywatnego. Tabor i infrastruktura pozostają własnością komunalną, operatorem sieci jest również organ władz samorządowych. Utrzymanie zarówno linii, jak i pociągów, zostało jednak przekazane na mocy 30-letnich kontraktów dwóm prywatnym firmom: Metronet i Tube Lines. Zamachy terrorystyczne w metrze Londyńskie metro było celem wielu ataków terrorystycznych. Pierwszy z nich odbył się w 1885, kiedy eksplodowała bomba na stacji Gower Street (obecnie Euston Square). Od 1939 do 1993 metro kilkukrotnie było celem ataków IRA. 7 lipca 2005 r. doszło do ataku terrorystycznego w londyńskim metrze. W wyniku eksplozji zginęło 56 osób, a co najmniej 700 osób zostało rannych. Wśród ofiar były 3 Polki. Wybuchy nastąpiły w tunelach pomiędzy stacjami: Liverpool Street i Aldgate (Circle Line) Edgware Road i Paddington (Circle Line) Russell Square i King’s Cross St. Pancras (Piccadilly line) 21 lipca 2005 r. ponownie doszło do ataku terrorystycznego. Tym razem nie było zabitych, jedna osoba została ranna. Wybuchy nastąpiły na stacjach: Oval Warren Street Shepherd’s Bush Linie Linie dzielą się na dwa zasadnicze typy: sub-surface oraz deep level. Linie typu sub-surface budowane były metodą odkrywkową, zaś oba tory są w nich ułożone w jednym tunelu. Znajdują się one średnio 5 metrów pod ziemią. Z kolei linie deep level składają się z dwóch równoległych tuneli wydrążonych średnio 20 metrów pod ziemią przy pomocy specjalnej tarczy. Linie sub-surface posiadają skrajnię nieznacznie większą od standardu brytyjskich kolei. Na trasach deep level jest ona znacznie mniejsza. Podziemne odcinki tras (w tym stacje) deep level mają półkolisty kształt, przypominający rurę (stąd potoczna nazwa Tube, czyli właśnie rura). Niemal wszystkie linie (z wyjątkiem Victoria Line, oraz Waterloo & City Line) posiadają odcinki zarówno podziemne, jak i naziemne. Każdej z nich przypisano też na stałe kolor, którym oznaczana jest na wszystkich mapach i we wszelkich materiałach. Na kolor ten są też pomalowane poręcze w pociągach danej linii. Londyńskie metro ma również opuszczone tunele. W rejonie New Cross znajduje się 144 metrowy tunel, zbudowany w latach 1971-1972. Była to część nieukończonego przedłużenia linii Jubilee w kierunku Thamesmead. Pod samą Tamizą biegną trzy takie tunele, należące do linii Northern. Dwa z nich w okolicy London Bridge, stanowią podwójny tunel prowadzący niegdyś pociągi. Trzeci, leżący między mostami Hungerford Bridge i Blackfriars Bridge, był częścią opuszczonej pętli, która została zbombardowana podczas wojny i pozostaje zatopiona. W ciągu 130 lat istnienia metra ok. 40 stacji, podziemnych i naziemnych, okazało się niepotrzebnych, Metro London Underground to nie jedyny właściciel podziemnych torów pod Londynem. Znajdują się tam również tunele kablowe, a państwowe przedsiębiorstwo pocztowe Royal Mail ma własną podziemną linię kolejową wraz ze stacjami, której używała do transportu pomiędzy sortowniami worków z listami aż do 2003 r., kiedy linię zamknięto z powodu wysokich kosztów utrzymania. Otwarcie linii Mail Rail, jak linię nazywano, w 1927 r. spowodowało, że z ulic zniknęła jedna czwarta furgonetek pocztowych, co zmniejszyło uliczne korki. Bezzałogowe składy pokonywały trasę w niecałą godzinę, co furgonetce zajęłoby prawdopodobnie trzy do czterech razy tyle. Tabor Ze względu na znaczące różnice skrajni obu typów linii, każda z linii ma własny typ taboru (stock). Pociągi linii deep line oznaczane są zwykle rokiem ich zamówienia (np. 2009 Stock). Z kolei tabor linii sub-surface ma w nazwach litery oraz ewentualnie ich liczbowe rozwinięcia (np. D Stock). Najstarsze używane obecnie składy pochodzą z 1960 roku. Bilety Metro funkcjonuje w ramach zintegrowanego systemu biletów londyńskiej komunikacji miejskiej, które umieszczane są w plastikowych kartach wielkości karty kredytowej (Oyster card). Bilety zakodowane na tej karcie ważne są zarówno w metrze jak i innych usługach Transport for London: autobusach, tramwajach, DLR, London Overground, a także na niektórych liniach kolei krajowej (National Rail). Akceptowane są również Travelcard. Miasto podzielone jest na 9 koncentrycznych stref biletowych. Opłata za przejazd uzależniona jest od liczby przejechanych stref oraz od tego czy podróż odbywa się w godzinach szczytu czy poza nimi. Opłaty za poruszanie się komunikacja miejską w Londynie można też regulować kredytowymi lub debetowymi kartami płatniczymi a komputerowy system rozliczeń nalicza opłatę zbiorczą. Zobacz też lista stacji metra w Londynie mapa metra w Londynie Transport for London London Overground, Docklands Light Railway – inne systemy komunikacji kolejowej w Londynie Przypisy Linki zewnętrzne Transport for London Planowanie podróży Mapy Schemat sieci metra w Londynie wraz z układem torów na stronie carto.metro.free.fr Przewoźnicy kolejowi w Wielkiej Brytanii

4963389

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wie%C5%BCa%20ko%C5%9Bcio%C5%82a%20Marcina%20Lutra%20w%20%C5%9Awinouj%C5%9Bciu

Wieża kościoła Marcina Lutra w Świnoujściu

Wieża kościoła Marcina Lutra – pozostałość ewangelickiej świątyni znajdująca się w Świnoujściu, w województwie zachodniopomorskim. Kościół został zbudowany w 1904 roku. Budowa świątyni została sfinansowana ze środków fundacji Emilii Heyse, najbogatszej w tym czasie mieszkanki Świnoujścia. Budowla została zaprojektowana przez Fritza Gottliebe. Świątynia została wzniesiona w stylu neogotyckim, posiadała wieżę z zegarem i czterema dzwonami, wieża miała 62 metry wysokości. Podczas II wojny światowej budowla została zniszczona. W 1962 roku rozpoczęto jej rozbiórkę, jednak wieżę zdecydowano zostawić, ponieważ była ona umieszczona na mapach nawigacyjnych, a ich zmiana była skomplikowanym przedsięwzięciem. Dopiero w 2003 roku znalazł się prywatny inwestor, który postanowił zająć się budowlą. Wieża została wyremontowana. W 2005 roku wieża została otwarta, została w niej urządzona kawiarnia, natomiast na szczycie wieży powstał najwyższy w mieście punkt widokowy, z którego można podziwiać panoramę Świnoujścia. Obecna wieża jest o 20 metrów niższa od oryginalnej, ponieważ wymagało tego urządzenie tarasu widokowego. Kawiarnia jest umieszczona na dwóch dolnych kondygnacjach i jej wnętrze zostało utrzymane w stylu czasów I wojny światowej i dwudziestolecia międzywojennego. Z kawiarni krętymi schodami wchodzi się na wieżę, po drodze są umieszczone ławeczki, na których można odpocząć. Na wieżę wchodzi się 222 schodami. Przypisy Zniszczone kościoły w województwie zachodniopomorskim Świątynie imienia Marcina Lutra Zdesakralizowane kościoły w województwie zachodniopomorskim Marcina Lutra Wieże kościelne w Polsce Architektura neogotycka w województwie zachodniopomorskim Marcina Lutra Budynki w Polsce oddane do użytku w 1904

4963393

https://pl.wikipedia.org/wiki/M%C3%A5rbacka

Mårbacka

Mårbacka – dwór szlachecki położony w gminie Sunne w Värmlandzie w Szwecji. Miejsce narodzin i późniejsza posiadłość pisarki Selmy Lagerlöf (1858–1940). Historia Główny budynek wzniesiono w 1793 roku i przebudowano w latach 1921–1923 zgodnie z projektem Isaka Gustafa Clasona. W 1801 roku stał się własnością rodziny Lagerlöf. W Mårbacka 20 listopada 1858 roku urodziła się Selma Lagerlöf, która spędziła tam młodość, a w wieku 23 lat opuściła to miejsce wyjeżdżając na studia do Sztokholmu. W 1889 roku, ze względu na problemy finansowe, dwór został sprzedany przez brata pisarki, Johana Lagerlöfa. Selma Lagerlöf odkupiła główny budynek w 1907 roku, a w 1910 całą posiadłość za pieniądze otrzymane w związku z przyznaniem jej rok wcześniej literackiej Nagrody Nobla. Po kilku latach właścicielka przebudowała dwór na reprezentacyjną posiadłość w takim stopniu, że nie przypominał on już wyglądu z czasu jej dzieciństwa. Posiadłość Selmy Lagerlöf obejmowała 30 ha gruntów rolnych i 30 ha lasów, a pisarka zatrudniała około 30 osób. Posiadłość przynosiła zyski z plonów zbieranych z obszernych ogrodów i sadów, a ponadto przez pewien czas dochód przynosiła spółka Aktiebolaget Mårbacka Havremjöl, która produkowała mąkę owsianą, sprzedawaną w Sztokholmie i eksportowaną do USA. Selma Lagerlöf mieszkała w Mårbacka do śmierci 16 kwietnia 1940 roku. Obecnie Mårbacka jest zabytkowym dworem. Selma Lagerlöf zapisała w testamencie, że ma on być zachowany i udostępniany zwiedzającym, w stanie, w jakim był w momencie jej śmierci. Można go zwiedzać z przewodnikiem. Obok dworu znajduje się ogród, kawiarnia i księgarnia, a w zabudowaniach gospodarczych urządzono wystawę pamiątkową poświęconą życiu i twórczości Selmy Lagerlöf. Przypisy Muzea biograficzne Muzea w Szwecji Gmina Sunne Selma Lagerlöf

187278

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zdzis%C5%82aw%20Rauszer

Zdzisław Rauszer

Zdzisław Erazm Rauszer (ur. 16 czerwca 1877 w Warszawie, zm. 20 października 1952 w Warszawie), polski metrolog, działacz państwowy, dyrektor Głównego Urzędu Miar, członek Towarzystwa Naukowego Warszawskiego. Był synem Juliana (notariusza) i Julii z Fijałkowskich. Uczęszczał do gimnazjum realnego w Warszawie, w latach 1896-1903 studiował mechanikę i technologię w Instytucie Technologicznym w Petersburgu. Od 1903 był asystentem w Głównej Izbie Wag i Miar w Petersburgu. W 1916 powrócił do Warszawy, gdzie organizował Urząd Miar miasta stołecznego Warszawy i stanął na jego czele; w 1919 instytucję przekształcono w Główny Urząd Miar, którego dyrektorem Rauszer pozostał aż do 1940. Powrócił na stanowisko po II wojnie światowej i pełnił funkcję dyrektora do 1949. W latach 1949-1951 był p.o. kierownika Zakładu Słownictwa Technicznego w Polskim Komitecie Normalizacyjnym w Warszawie. Przez trzy lata (1916-1919) wykładał mechanikę cieplną i zasady budowy parowozów w Technicznej Szkole Kolejowej w Warszawie. Zorganizował w Głównym Urzędzie Miar laboratoria badawcze, warsztaty mechaniki precyzyjnej oraz bibliotekę metrologiczną, przygotował do pracy zawodowej wielu metrologów. Przyczynił się do przystąpienia Polski do Międzynarodowej Konwencji Metrologicznej (1925). Brał udział w Centralnych Konferencjach Miar (1927, 1933, 1948). Od 1903 współpracował z pismem "Kolejarz". W 1951 został powołany na członka zwyczajnego Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, od 1950 brał udział w pracach Komisji Nauk Technicznych PAU. Był członkiem założycielem Polskiego Towarzystwa Fizycznego (1919), prezesem Komitetu dla Opracowania Międzynarodowej Konwencji Metrologii Prawnej (1937-1950), członkiem Instytutu Naukowego Organizacji i Kierownictwa oraz Międzynarodowego Komitetu Miar. Został odznaczony m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (31 grudnia 1923) oraz Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928). 30 czerwca 1936 otrzymał doktorat honoris causa Politechniki Lwowskiej. Był uznanym znawcą metrologii historycznej, metrologii prawnej oraz słownictwa mierniczego. Badał m.in. system metryczny Królestwa Polskiego. W pracy Zasady prawodawstwa miar w Polsce i ich związek z potrzebami techniki (1917) uznał jednolitość miar za jedną z podstaw rozwoju polskiego przemysłu i techniki. Był autorem projektu ustawy o miarach w Polsce (1918), wprowadzonej w życie w 1919. Pracował nad ujednoliceniem polskiego słownictwa mierniczego. Ogłosił wiele prac, m.in.: Jednostki miar używanych w Królestwie Kongresowym w dobie poprzedzającej wydanie dekretu o miarach z dnia 8 lutego 1919 (1920) Wprowadzenie systemu metrycznego w Królestwie Polskim (1922) Rzut oka na rozwój polskiej legalizacji miar (1928) Pierwsze dziesięciolecia polskiej administracji miar i narzędzi mierniczych (1929) La progres du systeme metrique en Pologne (1929) Legalizacja wag w rolnictwie (1930) Błędy i poprawki narzędzi mierniczych (1933) Die eindeutige Bestimmung der Fehlbegriffs der Nessinstrumenten (1936) Mierzenie pod względem prawnym (1939) Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kwatera c-11-2). Przypisy Bibliografia Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 3: P-Z, Wrocław 1985 Absolwenci Petersburskiego Instytutu Technologicznego Doktorzy honoris causa Politechniki Lwowskiej Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Odznaczeni Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (II Rzeczpospolita) Polscy inżynierowie Urodzeni w 1877 Urzędnicy administracji miar i narzędzi mierniczych II Rzeczypospolitej Zmarli w 1952 Polscy metrolodzy Pochowani na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie Ludzie urodzeni w Warszawie

187280

https://pl.wikipedia.org/wiki/Epigeneza

Epigeneza

Epigeneza (biologia) Epigeneza (geologia)

106

https://pl.wikipedia.org/wiki/Anime

Anime

– skrót słowny w języku japońskim, pochodzący od angielskiego słowa „animation”, które jest wymawiane po japońsku animēshon. Oznacza ono film animowany, z tym że w Japonii terminem tym określa się wszystkie filmy i seriale animowane, bez względu na kraj ich pochodzenia. Natomiast poza Japonią słowo anime służy do określenia japońskich filmów animowanych oraz stylu japońskiej animacji. Teoria o pochodzeniu terminu anime od francuskiego słowa animé (animowany) lub les dessins animés (animowane obrazy) jest dyskusyjna. Obie formy – pierwotna animēshon i skrócona anime – są używane przez Japończyków. Historia anime Pionierami japońskiego filmu animowanego byli , oraz , którzy swoje pierwsze prace zaprezentowali w 1917 roku. Za pierwszy komercyjnie rozprowadzany japoński film animowany uznaje się 5-minutowy film Ōtena Shimokawy zatytułowany , który został rozdystrybuowany w styczniu 1917 roku. W okresie militaryzmu – od połowy lat 30 XX w. i podczas II wojny światowej – anime służyły japońskiemu rządowi do celów propagandowych umacniających nacjonalizm i kult cesarza w społeczeństwie. Kultową animacją okazały się opowieści o Momotarō autorstwa Mitsuyo Seo. Po wojnie i w latach 50. nastąpił zastój w japońskim przemyśle filmowym, głównie z powodu popularności produkcji amerykańskich, pochodzących z wytwórni Walt Disney, Metro-Goldwyn-Mayer i Warner Bros. Na ten okres przypada jednak rozwój komiksu określanego w Japonii mianem mangi. W latach 60. nastąpił ponowny rozwój produkcji animowanych (głównie seriali telewizyjnych). Symbolami sukcesu okazały się: Astro Boy (reż. Osamu Tezuki), Sally czarodziejka, Czarodziejskie zwierciadełko i Kimba, biały lew. W latach 70. popularność anime gwałtownie wzrosła i zaczęły powstawać (w dużej części na podstawie mang) filmy animowane wyróżniające się spośród innych produkcji. Anime kierowane było coraz częściej do młodzieży i dorosłych. Powstały nowe gatunki, na przykład mecha opowiadający o humanoidach i robotach, tokusatsu o herosach, czy fantastyka naukowa. Następujące wówczas w krajach rozwiniętych gwałtowna modernizacja, postęp techniczny, konsumpcjonizm, nowe ruchy religijne i zmiany obyczajowe znajdowały swoje odbicie także w powstających anime. Reżyserowie coraz częściej uwypuklali indywidualizm i niezależność bohaterów, których cele i idee nie zawsze pokrywały się z celami większości. Modne też stały się fantastyczne światy, magia, nadprzyrodzone zdolności, przemoc, brutalizm i epatowanie seksualnością. Z tych stylów narodziły się seriale animowane: Tygrysia Maska, Generał Daimos, Bia – czarodziejskie wyzwanie, Magiczne igraszki, Yattaman, Fantastyczny świat Paula. W latach 80. filmy anime podbiły rynki poza granicami kraju (zwłaszcza w Australii, Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Francji, Belgii i Włoszech), a w Japonii zostały uznane za jeden z najważniejszych nurtów produkcji filmowej. Anime stały się wytworami współczesnej kultury japońskiej, ale także odzwierciedleniem dokonujących się w niej przemian, a dzięki promocji i ekspansji eksportowej rozwinęły się w osobną branżę gospodarki przynoszącą Japonii ogromne dochody. Od lat 90. anime zaczęły podbijać także rynki wielu krajów Azji Wschodniej, Ameryki Południowej i Europy Wschodniej. Synonimy W krajach anglojęzycznych anime bywa czasami nazywane zbitką wyrazową japanimation, ale obecnie termin ten wychodzi z użycia. Określenie to używane było najczęściej w latach 70. i 80., wraz z pierwszą i drugą falą fandomu, ale w połowie lat 90. zaczęło być wypierane przez anime. Termin ten częściej używany jest w Japonii. Odkąd słów anime i animēshon zaczęto używać do określania wszystkich typów animacji, terminem japanimation odróżnia się japońskie filmy animowane od pozostałych. Wyróżniki Japońska animacja cechuje się rozmaitością stylów, które skierowane są do ogromnego grona odbiorców – kobiet i mężczyzn, dziewczyn i chłopców, osób w każdym wieku, o każdej orientacji seksualnej, biznesmenów i robotników, gospodyń domowych i kobiet robiących karierę itd. Cechą charakterystyczną większości anime jest styl rysowania. Postacie anime mają duże oczy, a włosy cieniowane są w charakterystyczny sposób. Inną cechą charakterystyczną są pojawiające się w niektórych produkcjach bardzo uproszczone wizerunki bohaterów (tzw. super deformed). Niegdyś wiele anime powstawało jedynie przy użyciu tradycyjnych metod animacji, jednak w ostatnich latach do produkcji coraz większej części z nich używa się komputerów. Komputery wykorzystywane są w różnym stopniu: w niektórych filmach ich praca jest praktycznie niezauważalna, ponieważ twórcy ograniczyli ich użycie do minimum, np. pomagając sobie przy co trudniejszych animacjach. Inne z kolei anime, bardzo dużo zawdzięczają komputerom – animacja do Appleseed powstawała przy pomocy grafiki trójwymiarowej oraz techniki motion capture. Ostatnim serialem anime, który powstaje wyłącznie przy użyciu tradycyjnych metod, jest Sazae-san. Gatunki i podgatunki Istnieje wiele gatunków anime, w tym także odpowiednich dla tradycyjnego kina aktorskiego. Owe gatunki mogą zawierać w sobie elementy akcji, przygody, historii dla dzieci, komedii, dramatu, erotyzmu (hentai), średniowiecznego fantasy, horroru, romansu, science fiction itd. Większość anime łączy w sobie elementy kilku różnych gatunków, jak i wiele różnych tematów, co utrudnia jednoznaczne ich kategoryzowanie. Może wydawać się, że dane anime ma prostą fabułę, ale jednocześnie może cechować się ono o wiele większą złożonością, głębokością przedstawionej historii oraz jej bohaterów. Przykładowo, w jakimś anime największy nacisk położono na akcję, np. efektowne bijatyki lub pościgi, ale jednocześnie w tym samym filmie (serialu) znaleźć można elementy m.in. humoru. Nazwy i krótkie opisy pojęć charakterystycznych dla anime i mangi: anime progresywne – „film artystyczny”, produkcja łamiąca jakieś kanony; termin trudny do jednoznacznego zdefiniowania, stąd też nie można podać konkretnych przykładów anime progresywnych, ale wymienia się wśród nich m.in. Furi kuri, Mind Game, Meikyū monogatari czy Wirtualną Lain bishōjo – jap. „piękna dziewczyna”; anime, w którym ważną rolę odgrywają piękne dziewczyny, np. To Love-Ru bishōnen – jap. „piękny chłopak”, np. Tajemnica przeszłości ecchi – anime o podtekstach erotycznych, niewybrednym humorze erotycznym, aczkolwiek bez pokazywania stosunków płciowych, np. Green Green, Chobits hentai – jap. „zboczeniec” erotyczne i pornograficzne, w Japonii termin nie jest stosowany, a samo słowo jest odbierane negatywnie, np. Chōjin densetsu Urotsukidōji, yaoi – erotyczne bądź romantyczne anime gejowskie, np. Ai no kusabi: Miłość na uwięzi yuri – erotyczne bądź romantyczne anime lesbijskie np. Kapłanki przeklętych dni shōtakon – od shōtaro complex; erotyczne anime z młodymi chłopcami np. Boku no Pico lolicon lub rorikon – od lolita complex; erotyczne anime z młodymi dziewczętami josei – jap. „młoda kobieta”; anime przeznaczone dla młodych kobiet, rzadko spotykane, np. Paradise Kiss mecha – anime z wielkimi robotami lub humanoidami, np. Neon Genesis Evangelion, Darling in the Franxx moe – anime lub manga zawierające postaci bardzo zuchwałe lub słodkie np. Lucky Star seinen – anime przeznaczone dla starszej młodzieży, np. V sentai, super sentai – jap. „walcząca drużyna”; anime, które wśród głównych postaci zawiera drużynę superbohaterów shōjo – jap. „młoda panienka” lub „mała dziewczynka”; anime przeznaczone głównie dla dziewczyn, np. Służąca przewodnicząca shōnen – jap. „chłopiec”; anime przeznaczone głównie dla chłopców, np. Dragon Ball mahō-shōjo (magical girls) – anime o nastoletnich bohaterkach, posiadających nadprzyrodzone moce, np. Czarodziejka z Księżyca mahō-shōnen (magical boys) – odpowiednik mahō shōjo z chłopcami, np. Binan Kōkō Chikyū Bōei-bu Love! shōjo-ai – jap. „dziewczęca miłość”; anime o romansach między żeńskimi postaciami, np. Rewolucjonistka Utena; termin nie obowiązuje w Japonii, utworzony został na Zachodzie na wzór shōnen-ai, aby odróżnić lesbijski romans od erotyki shōnen-ai (lub BL, boys love) – jap. „chłopięca miłość”; anime o romansach między męskimi postaciami, np. Gravitation, Junjō Romantica Niektóre anime powstają dla specjalnej grupy odbiorców, węższej nawet niż niektórych z podanych powyżej. Przykładowo, Initial D, Wangan Midnight i éX-Driver skupiają się na wyścigach samochodowych i tuningu (swoiste odpowiedniki filmów w rodzaju Szybkich i wściekłych), Ashita no Jō opowiada o boksie, a Hanaukyō meido tai (Hanaukyō Maid Team) bazuje na fantasy o francuskich pokojówkach. Muzyka Bardzo ważnym elementem anime jest muzyka. Ścieżki dźwiękowe do anime często tworzone są przez znanych muzyków i kompozytorów. Seriale rozpoczynające się specyficzną czołówką (po angielsku opening) wykorzystują otwierającą piosenkę jako szybkie wprowadzenie do programu. Tło muzyczne wykorzystuje się, aby nadać odpowiednie tempo akcji. Openingi zwykle odpowiadają tonowi, w jakim utrzymane jest dane anime i mają zachęcić widza do dalszego oglądania. Wykorzystane utwory oraz piosenka kończąca odcinek (ending) mogą stanowić komentarz do ogólnej fabuły całości lub wysuwać na pierwszy plan szczególnie ważny dla serialu element. Openingi i endingi (a także utwory w samym anime) nierzadko wykonywane są przez popularnych muzyków. Dodatkowo do niektórych anime wydawane są specjalne płyty z seiyū, nazywane image albumami. Pomimo użycia słowa image (obraz, wyobrażenie, wizerunek), płyty zawierają jedynie muzykę lub „wiadomości głosowe”, w których to seiyū rozmawiają z publicznością lub mówią o samych sobie, co wywołuje u słuchacza wrażenie, że postać śpiewa. Innym rodzajem płyt są drama CD, na których znajdują się piosenki i opowiadane przez seiyū historie, niekoniecznie związane z głównym wątkiem danego anime. Typy produkcji Większość anime można podzielić na następujące kategorie: filmy, trafiające głównie do kin, charakteryzują się najwyższym budżetem, a co za tym idzie – najlepszą techniczną jakością. Niektóre filmy anime przynoszą olbrzymie dochody, np. Akira, Ghost in the Shell czy Spirited Away: W krainie bogów. Część anime prezentowanych jest jedynie na festiwalach filmowych (lub filmów animowanych); są one krótsze od zwykłych filmów, przykładami mogą być Fuyu no hi czy Mori no densetsu Osamu Tezuki. Innym typem produkcji są filmowe kompilacje, powstające z połączenia fragmentów serialu i zaprezentowane w kinach z różnych powodów; seriale telewizyjne, emitowane regularnie w telewizji. Większość odcinków trwa około dwudziestu trzech minut, które wraz z przerwą na reklamy zapełniają pół godziny czasu antenowego. Większość seriali posiada opening i ending oraz tzw. eyecatch – bardzo krótkie scenki, często humorystyczne lub głupie, sygnalizujące początek lub koniec przerwy na reklamę. Eyecatche często pojawiają się w serialach, generalnie związane są z serią. Po endingu zazwyczaj pojawia się zapowiedź następnego odcinka; OVA (Original video animation; czasami nazywane także OAV – original animated video), porównywane z miniserialami. Mogą mieć dowolną liczbę odcinków i długość; jednoodcinkowe OVA są szczególnie krótkie, zazwyczaj krótsze od filmu pełnometrażowego. Zazwyczaj wypuszczane bezpośrednio na DVD (dawniej kasetach video). Przeważnie są dobrej jakości technicznej, zbliżonej do filmów. Czasami pojawiają się w nich opening, ending i eyecatche. Dystrybucja poza Japonią Zainteresowanie anime Zróżnicowanie gatunkowe powoduje, że anime znajduje wielu fanów, co pozwoliło na powstanie fandomu poza Japonią. Popularność ta wynika również z odmienności od popkultury Zachodu. W wielu krajach zachodnich japońskie animacje są bardzo opłacalne, podobnie jak wczesne zachodnie ich adaptacje, np. Tetsuwan Atomu. Licencja Poza Japonią anime wydawane są w odpowiedniej dla danego kraju formie. Nagrana zostaje między innymi dubbingowana ścieżka dialogowa, którą wstawia się w miejsce oryginalnych dialogów. Dystrybutor może edytować anime w taki sposób, aby zastąpić rzeczy niezrozumiałe dla widza spoza Japonii oraz potencjalnie nieodpowiednie bądź obraźliwe, nawet poprzez wycięcie lub przerobienie niektórych scen. W taki sposób Amerykanie ocenzurowali np. Wojnę planet czy Teknomana, aby nadawały się one na rynek amerykański. Proces ten był szczególnie intensywny dawniej, kiedy na Zachodzie anime było jeszcze mało znane, ale obecnie dystrybutorzy coraz rzadziej decydują się na cenzurę, ze względu na coraz większe zapotrzebowanie rynku na anime w oryginalnej wersji. Na cenzurę dystrybutor decyduje się najczęściej ze względu na mocne sceny erotyczne w produkcjach dla starszych widzów. Jeśli anime jest przeznaczone dla dzieci, dystrybutor często decyduje się na wycięcie co brutalniejszych scen – w anime rany i obrażenia są naturalnym następstwem przemocy. Dystrybucja anime w Polsce Historia dystrybucji anime w Polsce zaczęła się w latach 70. XX wieku, jedną z pierwszych emisji anime w polskiej telewizji była Pszczółka Maja 26 grudnia 1979 roku. Obecnie najbardziej powszechną formą legalnego dostępu do anime w Polsce są serwisy streamingowe, udostępniające seriale godzinę po emisji w japońskiej telewizji np. Crunchyroll, Daisuki.net. Wydano również wiele wydań VHS, VCD, DVD, Blu-ray dzięki takim wydawcom jak Planet Manga, Anime Gate, Monolith Film, MyFly, Anime Virtual, IDG, Anime Eden. W polskich kanałach telewizyjnych anime są emitowane, zazwyczaj w wersjach przeznaczonych na rynek międzynarodowy. W niektórych przypadkach następowało amerykanizowane serii i najczęściej dotyczyła ona imion (np. Satoshi, główny bohater Pokémonów, w Polsce ma imię z angielskiego dubbingu – Ash, rodzice Shin-chana natomiast nazywali się Harry i Mitsy, podczas gdy w oryginalnej wersji – Hiroshi i Misae). Anime regularnie emitowane są przez stacje telewizyjne Polonia 1, Disney XD i Cartoon Network oraz Polsat Games. Dawniej głównie w Polsat, Hyper+, Canal+, AXN Sci-Fi. W ciągu ostatnich lat do kin weszło zaledwie kilka anime. Były to głównie filmy bazujące na Pokémonach i Dragon Ballu, a także filmy Hayao Miyazakiego: Księżniczka mononoke, Spirited Away: W krainie bogów i Ruchomy zamek Hauru. Fansuby Mimo że jest to pogwałceniem praw autorskich w wielu krajach, część fanów ogląda fansuby (nagrania serii lub filmów ze stworzonymi przez fanów napisami). Etyczny aspekt tworzenia, dystrybuowania i oglądania fansubów jest przedmiotem wielu dyskusji i kontrowersji. Kontrowersje Czasami pojawiają się kontrowersje dotyczące zakresu definicji słowa anime. Wynikają one stąd, że w odniesieniu do anime panuje wiele stereotypów. Z anime kojarzone są np. duże oczy postaci, pozwalające łatwo wyrażać ich odczucia, smukłe sylwetki, a także często szczegółowe tła. Dlatego też wiele osób nie chce wierzyć, że niektóre filmy animowane (jak np. Pszczółka Maja) zostały wyprodukowane w Japonii. Z tego powodu słowo anime może być używane w trzech znaczeniach: do określenia wszystkich filmów animowanych – znaczenie to stosowane jest jedynie przez Japończyków, do określenia japońskich filmów animowanych – to definicja najbardziej rozpowszechniona poza Japonią, do określenia filmów animowanych (niezależnie od kraju produkcji) nawiązujących do stereotypów związanych z japońskim komiksem i animacją. Ze względu na to, że bez trudu można znaleźć produkcje anime nie pasujące do stereotypów, trzecia definicja nie może być uznana za dominującą, może jedynie pełnić rolę pomocniczą. Animowane produkcje czerpiące z anime bądź produkowane w takim stylu potocznie określa się terminem amerime, a należą do nich np. Odlotowe agentki. Amerime to także japońska wersja amerykańskich seriali animowanych, jak np. Demashita! Powerpuff Girls Z – japońska wersja przygód Atomówek w konwencji mahō-shōjo. Popularność anime w Japonii We wrześniu 2005 r. japoński kanał TV Asahi przeprowadził ogólnokrajową ankietę pisemną oraz internetową, w której pytał Japończyków o ulubione seriale animowane (w grupie wiekowej: nastolatków, 20-latków, 30-, 40-, 50-, 60-latków i starszych). Ankieta nie ograniczała się jedynie do filmów japońskich, jednak, jak się okazało, z tytułów niejapońskich na listę trafili jedynie Tom i Jerry. Wyniki ankiety zostały wyemitowane w specjalnym programie nadanym 23 września. Wyniki ankiety internetowej były nieco inne, najwięcej głosów zebrała seria Fullmetal Alchemist, która w ogólnokrajowej ankiecie znalazła się na 20. miejscu. Prawdopodobnie zadecydował o tym inny profil demograficzny głosujących. Zobacz też Przypisy Bibliografia Sandra Buckley, The Encyclopedia of Contemporary Japanese Culture, Taylor and Francis, 2009 . Jonathan Clements, Helen McCarthy, The Anime Encyclopedia: A Guide to Japanese Animation since 1917, Stone Bridge Press, Berkeley, California, 2006, . Linki zewnętrzne AniDB baza danych o anime Anime News Network – informacje i baza danych o japońskich produkcjach Tanuki Anime – baza danych i recenzje anime Gatunki filmowe

187284

https://pl.wikipedia.org/wiki/Teodor%20Dyniewicz

Teodor Dyniewicz

Teodor Dyniewicz (ur. 9 listopada 1802 w Lwówku, zm. 11 czerwca 1858) – polski duchowny katolicki, kanonik gnieźnieński, autor artykułów historycznych. Był synem Wojciecha i Katarzyny z Jordanów. Uczęszczał do gimnazjum w Poznaniu (ukończył w 1822), studiował teologię na Uniwersytecie Wrocławskim. W 1829 przyjął święcenia kapłańskie. Początkowo był kapelanem arcybiskupa gnieźnieńskiego Teofila Wolickiego, następnie wikariuszem w Wieleniu, gdzie aktywnie pomagał parafianom w czasie epidemii cholery (1831). W 1832 został mianowany proboszczem w Lubaszu, później dziekanem dekanatu czarnkowskiego. Arcybiskup Leon Przyłuski mianował go w 1850 kanonikiem kapituły metropolitalnej gnieźnieńskiej; ks. Dyniewicz pełnił w Gnieźnie funkcje radcy konsystorialnego, egzaminatora prosynodalnego oraz kaznodziei katedralnego. Był autorem wielu artykułów w piśmie „Przyjaciel Ludu” wydawanym w Lesznie; opisywał zabytki Czarnkowa, Lubasza i Wielenia, a artykuły ilustrował własnoręcznymi rysunkami. Relacjonował również prace archeologiczne prowadzone w tych miejscowościach i okolicach (m.in. O urnach wykopanych w Lubaszu, O zabytkach starożytności słowiańskich znalezionych na Krasnej Górze w Lubaszu). Bibliografia Leon Formanowicz, Teodor Dyniewicz, w: Polski Słownik Biograficzny, tom VI, 1948 Kanonicy gnieźnieńskiej kapituły katedralnej Polscy historycy Urodzeni w 1802 Zmarli w 1858 Ludzie związani z Wieleniem Ludzie urodzeni w Lwówku

4963394

https://pl.wikipedia.org/wiki/Augustyn%20Mika

Augustyn Mika

Augustyn Mika (ur. 4 października 1935 r. w Rzepienniku Strzyżewskim, zam. w Skierniewicach), profesor, polski pomolog, specjalista w zakresie agrotechniki roślin sadowniczych, a w szczególności regulowania wzrostu i owocowania. Życiorys Po ukończeniu szkoły podstawowej uczył się w Państwowym Liceum Ogrodniczym w Ropczycach. W 1954 roku podjął studia na Wydziale Ogrodniczym Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, w gronie znakomitych profesorów pomologii Szczepana Pieniążka i Aleksandra Rejmana. W 1960 roku uzyskał stopień magistra ogrodnictwa. Bezpośrednio po studiach został zatrudniony w Instytucie Sadownictwa w Skierniewicach, gdzie pracował przez ponad 60 lat. W 1967 r. uzyskał stopień doktora nauk rolniczych po obronie rozprawy „Studia nad mechanizmem zahamowania wzrostu jabłoni przy pomocy przyginania pędów i jego wpływem na zawiązywanie pąków kwiatowych”. Stopień doktora habilitowanego uzyskał w 1975 roku, tytuł profesora nadzwyczajnego – w 1984, a profesora zwyczajnego – w 1990 roku. W latach 1961 – 1963 przebywał na studiach uzupełniających z zakresu sadownictwa w East Malling Research Station, w Anglii, a w latach 1975 – 1994 – na stażach zagranicznych w: Michigan State University, East Lansing i University of California, Davies, USA, Instytucie Sadownictwa prowincji Hobei Chińskiej Akademii Nauk, Perugia University, Włochy, Instytucie Sadownictwa Aomori, Japonia. Wypromował 7 doktorów, spośród których jeden uzyskał stopień dr. hab., a dwóch tytuł profesora . Kariera naukowa Prof. dr hab. Augustyn Mika należy do czołowych przedstawicieli nauki sadowniczej w Polsce. Był najbliższym współpracownikiem profesora Szczepana Pieniążka. Opracował naukowe podstawy architektury współczesnych sadów intensywnych zakładanych z drzew karłowych i półkarłowych. Wyjaśnił zjawisko przemiennego owocowania i sprecyzował zabiegi sprzyjające corocznemu owocowaniu. Scharakteryzował związki między intensywnością wzrostu drzew, a ich skłonnością do wczesnego owocowania, a także zależności między budową morfologiczną pędów i ich zdolnością do formowania pąków kwiatowych. Wykorzystał zjawisko geotropizmu do formowania drzew owocowych. Opracował rewelacyjną, prostą metodę formowania koron z poziomymi pędami, która osłabiała wzrost pędów i przyspieszała ich owocowanie. Metoda opublikowana w amerykańskim czasopiśmie American Fruit Grower oraz francuskim Arboriculture Fruitiere znalazła zastosowanie w wielu rejonach sadowniczych świata. Jako pierwszy w Polsce podjął badania nad intercepcją i dystrybucją światła słonecznego w sadzie. Określił związki między architekturą sadu, nasłonecznieniem sadu, a jakością jabłek. Opracował nową technologię uprawy wiśni i śliw, która umożliwia mechaniczny zbiór owoców kombajnem. Wyniki tych badań przedstawił w 160 oryginalnych publikacjach naukowych, ponad 190 doniesieniach na konferencjach krajowych i zagranicznych, 20 monografiach i podręcznikach oraz w około 1000 artykułów popularno-naukowych. Jego podręcznik „Cięcie drzew i krzewów owocowych” został przetłumaczony na język litewski i opublikowany w Wilnie . Prof. A. Mika wprowadził wiele innowacji w kształtowaniu struktury sadów i utrzymywaniu drzew pod kontrolą w zakresie ich wzrostu i owocowania. Innowacje te szeroko upowszechnił w praktyce sadowniczej. Pełnione funkcje Kierownik Zakładu Agrotechniki Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa (1980 – 2000), zastępca dyrektora ds. nauki 1999 – 2002, Członek Rady Naukowej ISK – 3 kadencje, Członek Komitetu Nauk Ogrodniczych PAN – 2 kadencje, Członek Komitetu Redakcyjnego Wydawnictw naukowych ISK – 4 kadencje, Wykładowca i promotor prac inżynierskich i magisterskich w Wyższej Szkole Humanistyczo-Ekonomicznej w Skierniewicach, wykładowca na kursach magisterskich, specjalność sadownictwo, SGGW w Warszawie 1980 – 2000. Założyciel i Członek Zarządu Towarzystwa Rozwoju Sadów Karłowych (1990- 2010), Członek Międzynarodowego Towarzystwa Nauk Ogrodniczych (2004- 2010), Członek Working Group of High Density Planting of ISHS (1978 – 1988), (Członek Polskiego Towarzystwa Botanicznego), Kierownik i wykonawca projektów badawczych USDA (PL–480) (1970 – 1984), Konsultant w zakresie formowania i cięcia drzew owocowych USDA (USA) (1986 – 1990), Członek Rady Nadzorczej Spółki Zakładu Sadowniczego w Brzeznej, Konsultant ds. rozwoju sadownictwa w Państwowych Gospodarstwach Rolnych (1970 – 1990), Konsultant wydawnictwa ‘Hortpress’ (1990 – 2012), Przewodniczący SITO, Oddział Skierniewice (1975-1980). Odznaczenia, wyróżnienia i nagrody Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Złoty Krzyż Zasługi, Srebrny Krzyż Zasługi, Srebrny Medal The Warshipfull Company of Fruiteriers (Anglia), Medal 40-lecia Polski Ludowej, Medal Instytutu Agronomicznego w Marymoncie , Wyróżnienie People to People (USA), Certificate of Appreciation USDA, (USA), Odznaka Zasłużony Pracownik Rolnictwa, Złota Odznaka Spółdzielczości Ogrodniczo-Pszczelarskiej, Honorowa Odznaka Towarzystwa Ogrodniczego w Krakowie, Złota Odznaka Polskiego Związku Działkowców, Złota Odznaka SITR (dwukrotnie) Nagroda Indywidualna I i II Stopnia Ministra Rolnictwa, Nagroda Zespołowa I Stopnia Ministra Rolnictwa, Najwyższa Nagroda Dyrektora ISK „Kryształowe Jabłko”, Nagroda Wyższej Szkoły Humanistyczno Ekonomicznej w Skierniewicach, Nagroda Towarzystwa Przyjaciół Instytutu. Honorowy Obywatel gminy Rzepiennik Strzyżewski. Przypisy Urodzeni w 1935 Ludzie związani ze Skierniewicami Polscy pomolodzy Absolwenci Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi Odznaczeni Medalem 40-lecia Polski Ludowej Ludzie urodzeni w Rzepienniku Strzyżewskim

107

https://pl.wikipedia.org/wiki/Arkansas

Arkansas

Arkansas () – stan w południowo-wschodniej części Stanów Zjednoczonych, sąsiadujący z Missouri, Oklahomą, Teksasem, Luizjaną, Missisipi i Tennessee. Większość obszaru stanu jest nizinna (dolina Missisipi), a południowo-zachodnia część wyżynna (wyżyna Ozark). Ponad połowę powierzchni stanu pokrywają lasy. Arkansas znane jako Stan Naturalności jest bogate w niezliczone zasoby naturalne, w tym brom, gaz ziemny, ropę naftową i kamień krzemowy. Najwcześniejszymi mieszkańcami tych obszarów byli Indianie żyjący wzdłuż rzeki Missisipi. W okresie, gdy tereny te stały się obiektem zainteresowania Europejczyków, żyły tam plemiona: Caddo (Kaddo), Osedżowie i Quapaw. Konserwatywna tradycja tego stanu wyraża się w stosowaniu kary śmierci przez wstrzyknięcie trucizny, zakazem małżeństw jednopłciowych w następstwie referendum, a także głosowaniem z 2021 roku za zakazem aborcji, nawet w przypadku gwałtu lub kazirodztwa. Symbole stanu Dewiza: Regnat Populus (z łac. Rządy ludu) Przydomek: The Natural State (Stan Naturalności) Symbole: kwiat jabłoni, sosna, przedrzeźniacz północny Historia 1541 – na terytorium dzisiejszego Arkansas dotarła hiszpańska ekspedycja kierowana przez Hernando de Soto druga połowa XVII wieku – zaczęli osiedlać się pierwsi osadnicy francuscy, obszar Arkansas jest wówczas częścią francuskiej Luizjany 1762 – pod panowaniem Hiszpanii 1800 – ponownie własnością Francji 1803 – przeszedł na własność Stanów Zjednoczonych po zakupieniu francuskiej Luizjany od rządu francuskiego 15.06.1836 – przyjęcie do Unii 1861 – przyłączenie się do Konfederacji 1865 – ponowne podporządkowanie Unii 1906 – po raz pierwszy odkryto diamenty Geografia Klimat: podzwrotnikowy kontynentalny, wiosną i latem występują tornada z gwałtownymi ulewami, zimy są łagodne Główne rzeki: Missisipi, Arkansas Najwyższy szczyt: Signal Hill (839 m n.p.m.) Roślinność: lasy z udziałem sosny i dębu białego Liczba hrabstw: 75 Największe hrabstwo: Pulaski Liczba parków stanowych: 50 Parki narodowe: Park Narodowy Hot Springs Największe miasta Poniższa tabel przedstawia największe miasta w stanie Arkansas w 2019 roku. Demografia Spis ludności z roku 2020 stwierdza, że stan Arkansas liczy 3 011 524 mieszkańców, co oznacza wzrost o 95 606 (3,3%) w porównaniu z poprzednim spisem z roku 2010. Dzieci poniżej piątego roku życia stanowią 6,2% populacji, 23,2% mieszkańców nie ukończyło jeszcze osiemnastego roku życia, a 17,4% to osoby mające 65 i więcej lat. 50,9% ludności stanu stanowią kobiety. Rasy i pochodzenie Według danych z 2019 roku, 76,7% mieszkańców stanowiła ludność biała (72% nie licząc Latynosów), 15,5% to czarni lub Afroamerykanie, 2,8% miało rasę mieszaną, 1,5% to Azjaci, 0,6% to rdzenna ludność Ameryki, 0,4% to Hawajczycy i mieszkańcy innych wysp Pacyfiku. Latynosi stanowią 7,7% ludności stanu. Największe grupy stanowią osoby pochodzenia „amerykańskiego” (9,4%), irlandzkiego (8,5%), niemieckiego (8,4%), angielskiego (7,2%) i meksykańskiego (5,6%). Istnieją także duże grupy osób pochodzenia europejskiego (58,8 tys.), szkockiego (48,5 tys.), francuskiego (48 tys.), afrykańskiego subsaharyjskiego (42,5 tys.), włoskiego (42,5 tys.) i szkocko–irlandzkiego (31,7 tys.). Liczbę Polaków oszacowano na 23,2 tys. osób. Język Najpowszechniej używanymi językami są: język angielski – 93,4%, język hiszpański – 4,82%. Religia Dane z 2014 r.: protestanci – 70%: baptyści – 33%, pozostali – 37% (głównie: metodyści, zielonoświątkowcy, bezdenominacyjni i campbellici), brak religii – 18% (w tym: 3% agnostycy i 2% ateiści), katolicy – 8%, mormoni – 1%, inne religie – 3% (w tym: świadkowie Jehowy, muzułmanie, hinduiści, buddyści, żydzi, bahaiści, prawosławni, scjentyści i unitarianie uniwersaliści). Gospodarka Znaczący udział w tworzeniu produktu krajowego brutto (PKB) mają: produkcja chemiczna, narzędzia, wydobycie gazu ziemnego i ropy naftowej, górnictwo, rolnictwo, oraz przetwórstwo żywności i napojów. Samoloty były głównym towarem eksportowym z Arkansas w 2019 roku o wartości 1,24 mld dolarów. Do innych eksportowanych towarów przynoszących największy zysk należą: maszyny, tabor kolejowy, maszyny elektryczne, chemikalia organiczne, zboża, tworzywa sztuczne, celuloza z drewna, mięso, oraz papier i tektura. Bogactwa naturalne W Parku Stanowym Krateru Diamentów znajduje się jedyna czynna kopalnia diamentów w Stanach Zjednoczonych. Większość produkcji gazu ziemnego w stanie pochodzi z Zagłębia Arkoma, w dolinie rzeki Arkansas. Zasoby węgla znajdują się w dolinie, w pobliżu zachodniej granicy stanu, a obejmują również większość wschodniej części stanu. Obszar produkcji ropy naftowej znajduje się na południu Równiny Przybrzeżnej. Stan ma trzy zakłady produkujące biodiesel o łącznej zdolności produkcyjnej 115 milionów galonów rocznie, co jest piątym wynikiem w Stanach Zjednoczonych. Energia W 2020 r. gaz ziemny po raz pierwszy wytworzył w Arkansas więcej energii elektrycznej niż węgiel i stanowił prawie jedną trzecią produkcji netto stanu. Węgiel odpowiadał za trzy dziesiąte produkcji netto stanu w 2020 r., w porównaniu z ponad połową produkcji w 2014. Stan ma jedną elektrownię jądrową – z dwoma reaktorami – która zapewnia prawie trzy dziesiąte produkcji. Prawie cała pozostała część produkcji energii elektrycznej w stanie pochodziła z elektrowni wodnych i elektrowni opalanych biomasą. Rolnictwo Drób, soja i ryż to trzy najważniejsze produkty rolne stanu pod względem wpływów z gospodarstw rolnych. Uczelnie Uniwersytet Arkansas Arkansas State University System Arkansas State University – Jonesboro Arkansas State University – Mountain Home Podział administracyjny Arkansas dzieli się na 75 hrabstw. Zobacz też Zgromadzenie Ogólne Arkansas Przypisy Linki zewnętrzne Oficjalna strona stanu Arkansas Stany Stanów Zjednoczonych

4963395

https://pl.wikipedia.org/wiki/S%C3%A4rskilda%20pris

Särskilda pris

Särskilda pris – szwedzka nagroda literacka przyznawana przez szwedzkie Towarzystwo Dziewięciu, ufundowane testamentem szwedzkiej pisarki Lotten von Kræmer. Nagroda Nagroda została przyznana po raz pierwszy w 1983 roku. Nie jest przyznawana corocznie. Wysokość nagrody wynosi od 10 000 do 200 000 koron szwedzkich. Laureaci Od 1983 Towarzystwo ogłosiło następujących laureatów: 1983 – Kristina Lugn (z okazji 70 rocznicy powstania Tomarzystwa, 10 000 koron szwedzkich) 1992 – (50 000 koron szwedzkich), (10 000 koron szwedzkich) 1993 – (25 000 koron szwedzkich) 1994 – (25 000 koron szwedzkich) 1996 – Solveig von Schoultz (80 000 koron szwedzkich) 1997 – (särskilt kritikerpris, 100 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich) 1998 – (40 000 koron szwedzkich), (40 000 koron szwedzkich) 1999 – (100 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich), (40 000 koron szwedzkich), (25 000 koron szwedzkich), (25 000 koron szwedzkich) 2000 – (40 000 koron szwedzkich), (40 000 koron szwedzkich) 2001 – (80 000 koron szwedzkich), (60 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich) 2002 – Erland Josephson (50 000 koron szwedzkich) 2003 – (40 000 koron szwedzkich) 2004 – (50 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich), (30 000 koron szwedzkich), (30 000 koron szwedzkich) 2005 – (50 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich) 2006 – (75 000 koron szwedzkich), (75 000 koron szwedzkich), (75 000 koron szwedzkich), (75 000 koron szwedzkich), Inger Alfvén (75 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich) 2007 – Stig Claesson (100 000 koron szwedzkich), (75 000 koron szwedzkich), (75 000 koron szwedzkich) 2008 – (100 000 koron szwedzkich), Stig Larsson (125 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich) 2009 – (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), Ola Sigurdsson (75 000 koron szwedzkich), (75 000 koron szwedzkich) 2010 – Jan Henrik Swahn (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich) 2011 – (50 000 koron szwedzkich), (200 000 koron szwedzkich), (200 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (50 000 koron szwedzkich), (30 000 koron szwedzkich), (30 000 koron szwedzkich), (30 000 koron szwedzkich) 2012 – (100 000 koron szwedzkich), Maciej Zaremba (100 000 koron szwedzkich) 2014 – (150 000 koron szwedzkich), Bodil Malmsten (150 000 koron szwedzkich), (150 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich) 2015 – (100 000 koron szwedzkich), Lars Ahlbom (75 000 koron szwedzkich) 2016 – Johan Beck-Friis (50 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich) 2017 – Lotta Lotass (200 000 koron szwedzkich), Claes Andersson (125 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich) 2018 – (125 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich) 2019 – (150 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich), Emma Eldelin (100 000 koron szwedzkich), (100 000 koron szwedzkich) i (100 000 koron szwedzkich) 2020 – (100 000 koron szwedzkich) 2021 – (200 000 koron szwedzkich) 2022 – i (100 000 koron szwedzkich) Przypisy Linki zewnętrzne Strona główna Towarzystwa Dziewięciu Lista laureatów nagrody Nagrody Towarzystwa Dziewięciu

187285

https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C5%82oty%20Stok

Złoty Stok

Złoty Stok (tuż po wojnie Równe, , ) – miasto w południowo-zachodniej Polsce, leżące na Śląsku (Dolnym Śląsku), w województwie dolnośląskim, w powiecie ząbkowickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Złoty Stok. Złoty Stok jest najstarszym ośrodkiem górniczo-hutniczym w Polsce. Ostatnią kopalnię (rud arsenu) zamknięto w 1961 r. W ostatnich latach miasto straciło na znaczeniu jako ośrodek przemysłowy, równocześnie stając się ośrodkiem turystycznym znanym przede wszystkim z Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota (potocznie „Kopalnia Złota”). Szacuje się, że w czasie 700 lat eksploatacji z miejscowych złóż pozyskano 16 t czystego złota. Położenie Miasto położone jest na Przedgórzu Paczkowskim u podnóża północnego krańca Gór Złotych na Sudeckim uskoku brzeżnym bezpośrednio przy granicy z Czechami. Leży nad potokiem Trująca. Przez miasto przebiega ruchliwa droga krajowa nr 46 będąca jedynym wjazdem od wschodu do Kotliny Kłodzkiej oraz droga wojewódzka nr 390. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. wałbrzyskiego. Historia Wydane w języku niemieckim przedwojenne przewodniki mówią wiele o początkach Złotego Stoku. Najstarsza nazwa Złotego Stoku brzmiała Grosena. Zdaniem Niemieckich badaczy nazwa ma etymologiczny związek z nazwą Goldstadt (). Według czeskich badaczy nazwa Grosena ma słowackie pochodzenie, wywodzi się od słowa oznaczającego gród. Znaleziska dokonane w okresie I wojny światowej przy wylocie Sztolni Gertrudy wskazywałyby na podjęcie prac górniczych już w VII wieku, prawdopodobnie przez Serbów łużyckich, którzy wcześniej zajmowali się wydobywaniem w Słowacji srebrnonośnych rud miedzi. Niemiecki historyk Zimmerman początki osady upatruje w górnictwie. Dopuszcza się możliwość istnienia jej jeszcze przed naszą erą. Legenda głosi, że osadę założył czeski zarządca. W Grosenie miały się znajdować 3 pogańskie świątynie otoczone szańcami i wałami. Niemiecki historyk Hofrichter uważa, że Grosena w 527 r. była słowiańskim osiedlem posiadający zamek obronny, który został zniszczony w 1033 roku. Zamek ten wielokrotnie był odbudowywany i miał znajdować się w tym samym miejscu co na znanej rycinie Wernera z połowy XVIII wieku. Osada górnicza miała istnieć już w 580 roku. Wymieniane są nawet dwie nazwy kopalń złota. Jedna z nich miała istnieć w ok. 800 roku w Górach Złotych. Wydobywanie i oczyszczanie złota w tej miejscowości potwierdzają dokumenty już w roku 1241. Najstarsze dokumenty potwierdzające prawa miejskie Złotego Stoku datuje się na 1334, jednak nie wiadomo, kiedy faktycznie je uzyskał. W 1273 Henryk IV Probus zezwolił cystersom z Kamieńca na prowadzenie tutaj robót górniczych. W 1344 r. osada posiadała prawa miejskie i otrzymała status wolnego miasta górniczego, które posiadało liczne przywileje. W kolejnych latach miasto należało do Piastów śląskich i wchodziło w skład księstwa ziębickiego. W 1358 r. zostało wykupione przez Bolka II, księcia świdnickiego. Po śmierci Agnieszki Habsburżanki, małżonki Bolka II, w 1392 r. wraz będącym jej oprawą wdowią księstwem świdnicko-jaworskim zostało połączone z Koroną Czeską jako wiano bratanicy Bolka II, księżniczki Anny świdnickiej, małżonki króla czeskiego i cesarza rzymskiego Karola IV. Po okresie zastoju gospodarczego w okresie wojen husyckich miasto ponownie odżyło. W 1467 r. miasto dostało prawa sądownicze na podległych im terenach. Dzięki temu przywilejowi w późniejszych latach wybudowana zostanie ceglana szubienica na wjeździe do miasta od strony Ząbkowic. Rozbudowie podległy kopalnie, w których od 1479 r. rozpoczęto budować sztolnie odwadniające. 17 lutego 1491 Złoty Stok otrzymał herb, sztandar i ponownie rangę Wolnego Miasta Górniczego. Działały w nim dwie topnie żelaza, książęca i klasztoru cystersów z Kamieńca Ząbkowickiego. Na początek XVI wieku przypada szczytowy rozkwit górnictwa i hutnictwa złota oraz samego miasta. O gwałtownym rozwoju górnictwa świadczy zainteresowanie się nim najpotężniejszych wówczas w Europie domów handlowych i spółek górniczo-hutniczych Fuggerów, Turzonów, Welsów, Imhoffów. W 1507 książęta ziębicko-oleśniccy, bracia Albrecht i Karol Podiebradowie założyli mennicę, która do 1621 biła monety z wydobywanego tu złota. W 1511 w zamian za pożyczkę dzieloną zadłużonym książętom ziębickim Karolowi i Albrechtowi książęce kopalnie dostały się rodzinie Fuggerów z Augsburga, w latach 1513-1514 Jakub Fugger wybudował nową topnię, a w 1514 r. uzyskał prawo wyłączności handlu. W 1529 w Złotym Stoku było czynnych 145 kopalń i kilkanaście małych hut. Dwadzieścia lat później liczba kopalń wzrosła do 190, ilość wydobywanej rudy przekraczała 30 000 t, a roczna produkcja złota osiągnęła 60 kg (najwięcej 140 kg) co dawało średnio ok. 8% produkcji złota w Europie. W 1565 w szybie „Złoty Osioł” zginęło 59 górników, co zahamowało rozwój wydobycia. Wkrótce potem do miasta przybył aptekarz Hans Scharffenberg, który z kopalnianych hałd postanowił uzyskiwać arsen i rozwinął produkcję arszeniku. Od 1566 Fuggerowie połączyli swoje kapitały z rodziną pochodzących z Węgier Turzonów i opanowali śląski handel złotem. Kiedy Wilhelm Rosenberg kupił w 1582 roku miasto Złoty Stok wraz kopalniami złota i mennicą, znajdował się u szczytów sławy, uchodząc za najbogatszego możnowładcę w Czechach. Posiadając mennicę mógł ją jeszcze uświetnić bijąc złote monety ze swym imieniem i rodowym herbem. Wokół herbu na awersie dukatów, bitych przez Wilhelma Rosenberga, znajduje się napis GWILEL GUB DOM ROSEN (Wilhelm Gubernator Domu Rosenbergów). Na rewersie jego dukatów, podobnie jak na dukatach bitych przez Podiebradów, znajdowała się postać św. Krzysztofa i napis MONE AUR REICHSTEIN (moneta złota ze Złotego Stoku). W 1585 roku mennica w Złotym Stoku wybiła złote monety, o nominale 2 i 4 dukatów i średnicy 27 mm, z popiersiem Wilhelma Rosenberga na awersie i rodowym herbem otoczonym łańcuchem orderu Złotego Runa na rewersie. Wydarzenia wojny trzydziestoletniej ponownie zniszczyły miasto, a unieruchomione kopalnie zalała woda. W końcu XVII w. zaczęły wyczerpywać się zasoby złota, chociaż ich eksploatacja trwała jeszcze i w wieku XIX, a hutę wytapiającą złoto zlikwidowano dopiero w roku 1859. W 1731 r. wzniesiona została kaplica przez Siegmunda Kehler'a na górze pozbawionej drzew w południowej części miasta na wysokości 489 m n.p.m. w stronę szczytu Jawornik Wielki . Po pewnym czasie mieszkańcy zaczęli nazywać górę Krzyżową lub Kalwarią. Z miasta do kaplicy prowadziły stacje drogi krzyżowej. W 1740 r. wyremontowana została szubienica.Do odbioru odnowionej szubienicy i wykonania na niej wyroku kary na pewnym złodzieju wybrany został kat z Otmuchowa. W 1742 r. miasto wraz z całym Dolnym Śląskiem przeszło pod zwierzchnictwo Prus. W 1857 liczyło 1800, a w 1905 - 2064 mieszkańców, w tym 99,8% stanowili Niemcy. 84% mieszkańców było katolikami, 16% – ewangelikami. W 1897 wybudowany został Królewski Urząd Sądowy. W 1900 miasto uzyskało lokalne połączenie kolejowe z Kamieńcem Ząbkowickim. W 1903 roku wybudowana została poczta przez właściciela cegielni Carla Use'a. Od 1920 działała tu Śląska Szkoła Leśna (Schlesische Forstschule), jedyna poza Berlinem uczelnia posiadająca uprawnienia w kształceniu leśników. W 1933 roku miasto obchodziło 1000-lecie górnictwa. Obchody trwały w dniach od 12 do 20 sierpnia. Z tej okazji wydawane były liczne pocztówki oraz utworzono album z okazji 50-lecia przejęcia przez rodzinę Guettlerów Zakładów Górniczo-Hutniczych Arsenu . Zorganizowany był korowód w centrum miasta. Rok 1933 dla Złotego Stoku był rokiem licznych rocznic. Oprócz 1000-lecia górnictwa obchodzono: 600-lecie posiadania praw miejskich; 450-lecie podniesienia do godności wolnego miasta górniczego; 388-lecie nadania herbu; 350-lecie kaplicy cmentarnej; 300-lecie wybuchu cholery, która pochłonęła 2/3 mieszkańców miasta. W 1935 zasiedlono 10 domów na Kolonii Hermanshwalde (obecnie ul. Kasprowicza). Jest to część miasta Złoty Stok obecnie nazywana Kolonią. Liczba mieszkańców wzrosła w 1939 roku do 2609. W wyniku kapitulacji Niemiec, 8 maja 1945 miejscowość została bez walki zajęta przez wojska radzieckie, a następnie przekazana administracji polskiej. Dotychczasową ludność miasta wysiedlono za Odrę. Początkowo miasto nosiło nazwę Równe, natomiast stacja kolejowa w nomenklaturze PKP do 1 września 1946 nazywała się Rychłowiec; nazwę Złoty Stok wprowadzono rozporządzeniem ministerialnym w maju 1946. Głównym zakładem przemysłowym w Złotym Stoku po II wojnie światowej był zakład produkujący arsen i złoto zwany początkowo „Przemysł Arsenowy”, od 1950 „Zakłady Przemysłu Arsenowego”, od 1956 na „Kopalnia Arsenu Złoty Stok”. W 1960 zamknięto kopalnię, tym samym skończył się prawie 700-letni okres działalności górniczej w Złotym Stoku. Szacuje się, że istniejące w tym czasie kopalnie wydobyły około 2 mln ton rudy, z której otrzymano około 16 ton złota i 126 000 ton arszeniku. Od 1962 w zakładzie produkowano mączki kamienne i pigmenty (tlenki ołowiu - glejtę i minię ołowiową, z rud dostarczanych z Górnego Śląska), zmienił on nazwę na „Zakłady Górniczo-Chemiczne Złoty Stok”. W 1976 połączono zakład z przedsiębiorstwem „Termoplast” z Mąkolna tworząc „Zakłady Górniczo-Chemiczne Przemysłu Tworzyw i Farb”, które zmieniły w 1977 nazwę na „Zakłady Tworzyw i Farb w Złotym Stoku”. Obecnie miasto rozwija funkcje turystyczne – głównie za sprawą udostępnionych dla turystów w 1996 zespołu sztolni (Muzeum Kopalni Złota w Złotym Stoku, największy w Europie podziemny wodospad). Drobny ośrodek przemysłowo-handlowy (Zakłady Tworzyw i Farb w Złotym Stoku, przemysł drzewny, usługi). Transport i komunikcja W 1989 r. zlikwidowano pasażerskie połączenie kolejowe z miastem. W 1997 powódź tysiąclecia zniszczyła most kolejowy na Nysie Kłodzkiej, uniemożliwiając także przewozy towarów. Demografia Piramida wieku mieszkańców Złotego Stoku w 2014 roku. Zabytki Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są: ośrodek historyczny miasta kościół par. pw. Niepokalanego Poczęcia NMP, neogotycki, z l. 1875–1876, jednonawowy, na planie krzyża, z wieżą, fasada wykładana kamieniem zespół dawnego cmentarza ewangelickiego, ul. 3 Maja: kościół cmentarny pw. Świętej Trójcy, gotycki z 1583, XVII w., XVIII w., przebudowywany, z renesansowym portalem cmentarz, obecnie komunalny, z drugiej poł. XVI w., 1869, 1880 mauzoleum rodziny Guttlerów, z XIX w. kościół do 1945 ewangelicki pierwotnie pw. św. Krzysztofa, od 1536 pw. Najświętszego Zbawiciela, jednonawowy, renesansowy, z lat 1513–1517, wieża z 1545 z portalem ozdobionym herbami Złotego Stoku i księstwa ziębicko-oleśnickiego, – XVI w. odbudowany po pożarze w 1638, XVIII w., później zamieniony na salę gimnastyczną, obecnie hala sportowa, nieużytkowany „sztolnia książęca”, obecnie muzeum budynek mennicy z dachem czterospadowym, później urzędu górniczego, obecnie mieszkania, pl. Kościelny 1, z 1520 – XVI, XIX w. dom, ul. Sudecka (dawna Kłodzka) 20, z XVIII w. dom, Rynek 11, z XVIII w., 1879 kamienica Fuggerów, barokowa, z ok. 1520, fasada przebudowana gruntownie po 1638 – XVII w., w pierwszej poł. XVIII w., 1960 z charakterystycznym wysokim szczytem, Rynek 20 dom z restauracją „Złoty Jar”, ul. Wojska Polskiego 1, z 1870 dom, ul. Wojska Polskiego 2, z XVIII w., 1895 dom, ul. Wojska Polskiego 3, po 1840 domy, ul. Wojska Polskiego 18 a, 20, 22, z XVIII w., pocz. XX w., inne: kaplica św. Anny na Kaplicznej Górze (Krzyżowej Górze), wybudowana w 1731 przez Z. Kahlera, wzniesiona na nowo w 1811. W 1855 postawiono obok domek pustelnika Atrakcje turystyczne Kopalnia Złota. W dawnej kopalni złota i arsenu uruchomiono atrakcje turystyczne związane z górnictwem złota i arsenu. Organizatorzy oferują wystawę obrazującą historię górnictwa złota (stare mapy, narzędzia górnicze, kolekcja tablic ostrzegawczych i informacyjnych z czasów PRL) w sztolni transportowej „Gertruda”, wyprawę do sztolni „Czarnej”, w której jest 10-metrowy podziemny wodospad, przejażdżkę kolejką kopalnianą, a także płukanie złota i inne fabuły. Leśny Park Przygody „Skalisko”. Park linowy w dawnym kamieniołomie i jego okolicy. oferuje m.in. zjazd tyrolką na dużej wysokości na linach o długości do 570 m (tyrolka supergigant). Paintball City – pole do gry w paintball Średniowieczny Park Techniki – można zobaczyć rekonstrukcje średniowiecznych maszyn górniczych (czołg Leonarda da Vinci) oraz Labirynt Strachu. Hałda Storczykowa – użytek ekologiczny na południowych granicach miasta z liczną florą m.in. goryczuszka gorzkawa, dziewięćsił bezłodygowy, lilia złotogłów oraz liczna populacja storczyka męskiego. Szlaki Turystyczne – Główny Szlak Sudecki im. Mieczysława Orłowicza – im. J. Szczypińskiego: Bystrzyca Kłodzka – Stary Waliszów – Romanowo – Ołdrzychowice Kłodzkie – Rogówek – Droszków – Przełęcz Leszczynowa – Chwalisław – Złoty Stok – do Barda W 2009 przebiegi poniższych szlaków zostały zmienione: – na Borówkową (był do Radochowa) – z Mąkolna na Przełęcz pod Trzeboniem (poprzednio znaczony jako zielony do Radochowa) Sport Infrastruktura stadion sportowy (boisko piłkarskie oraz bieżnia lekkoatletyczna, trybuny) hala sportowa i siłownia przy Samorządowym Zespole Szkół boiska: piłkarskie i do koszykówki przy ulicy Sienkiewicza ziemny kort tenisowy przy Centrum Kultury i Promocji boisko do siatkówki przy Centrum Kultury i Promocji miasteczko do uprawiania paintballa ścieżki rowerowe o charakterze górskim, jak i nizinnym staw kąpielowy kompleks boisk przy Samorządowym Zespole Szkół Kluby sportowe Klub Sportowy Unia Złoty Stok o ponad 50-letniej historii. Posiada sekcję piłkarską oraz szachową. „KTM Racing Team Złoty Stok” – klub kolarstwa górskiego. Imprezy i wydarzenia sportowe zawody w Kolarstwie Górskim MTB z cyklu Powerade MTB Maraton zawody w Kolarstwie Górskim MTB Złota Wstęga mistrzostwa Polski w Dog Trekkingu zawody w Nordic walking z cyklu Puchar Śląska Bieg po Złoto – trasa w części prowadzi korytarzami Kopalni Złota turnieje szachowe, zawody wędkarskie oraz tenisa stołowego o charakterze lokalnym Edukacja Szkolnictwo w Złotym Stoku obejmuje stopnie: przedszkolny, podstawowy, gimnazjalny. Uczniowie szkół średnich najczęściej dojeżdżają do Kłodzka, Ząbkowic Śląskich, Paczkowa lub Kamieńca Ząbkowickiego. Placówki: Przedszkole „Bajka” Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kościuszki Gimnazjum Publiczne im. Mikołaja Kopernika Przypisy Bibliografia Słownik geografii turystycznej Sudetów. Marek Staffa (redakcja). T. 17: Góry Złote. Wrocław: Wydawnictwo I-BiS, 1993, . Linki zewnętrzne Plan miasta w OpenStreetMap Miasto Złoty Stok Forum miasta i gminy Złoty Stok Miasta w województwie dolnośląskim Dawne ośrodki górnictwa w Polsce Miasta w Polsce lokowane w XIV wieku

4963398

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wiesio%C5%82yj%20%28rejon%20chomutowski%29

Wiesiołyj (rejon chomutowski)

Wiesiołyj () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest nad rzeką Bierioza, 10,5 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 19,5 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 96 km od Kurska. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 osiedle Wiesiołyj wchodziło w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 17 osób. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

187288

https://pl.wikipedia.org/wiki/Bondary%20%28wojew%C3%B3dztwo%20podlaskie%29

Bondary (województwo podlaskie)

Bondary (wymowa miejscowa: Bandary, z akcentem na ostatnią sylabę) – wieś sołecka w Polsce, w województwie podlaskim, powiecie białostockim, gminie Michałowo. Leży nad zalewem Siemianówka nad Narwią. Wieś jest siedzibą sołectwa Bondary w skład którego wchodzą: Bondary, Rybaki, Bagniuki, Osiedle Bondary, Tanica Górna, Tanica Dolna, Rudnia, Bołtryki i Garbary. Przez miejscowość przebiega droga wojewódzka nr 687. W skład sołectwa Bondary wchodzą Bondary, Rybaki, Bagniuki, Osiedle Bondary, Tanica Górna, Tanica Dolna, Rudnia, Bołtryki i Garbary. Bondary z jednej strony otacza iglasty las, z drugiej działki i łąki, z trzeciej pola i pastwiska położone po obu stronach Narwi. W roku 1988 zbudowano tu nowe osiedle mieszkalne, składające się z 9 bloków, do których w związku z budową zalewu Siemianówka przesiedlono ludność z wsi Rudni, Łuki, Bud, Garbar i Bołtryków. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie białostockim. Dużą część mieszkańców stanowią polscy Białorusini i wyznawcy prawosławia, należący do parafii Narodzenia Najświętszej Bogarodzicy w Juszkowym Grodzie. Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Przemienienia Pańskiego w Jałówce. Urodzeni w Bondarach Aleksander Barszczewski - białoruski pisarz i poeta Włodzimierz Kazberuk - pisarz białoruski, literaturoznawca, krytyk, tłumacz, doktor nauk filologicznych. Przypisy Linki zewnętrzne Bondary - Zalew Siemianówka. Współczesność, historia, legendy i mity Michałowo (gmina)

4963400

https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82%C3%B3kna%20akrylowe

Włókna akrylowe

Włókna akrylowe – syntetyczne włókna, tworzone z polimeru (poliakrylonitrylu). Materiał ten może pojawiać się również pod nazwami takimi, jak poliakryl, anilana lub orlon. Po raz pierwszy włókna akrylowe zostały wyprodukowane przez amerykańską firmę DuPont, która już w latach czterdziestych, dwudziestego wieku, prowadziła badania nad polimierami syntetycznymi Zastosowania Akryl swoją fakturą przypomina wełnę i najczęściej jest stosowany jako jej zamiennik ze względu na niższą cenę, większą wytrzymałość i przyjemniejszą w dotyku fakturę. Wytwarza się z niego między innymi: czapki, rękawiczki, szaliki, swetry czy imitacje futer. Ponadto jest również często używany do wykonywania podszewek do butów i rękawiczek, a także do tkanin obiciowych i dywanów. Akryl jest, także roboczym włóknem dla osób, szyjących na drutach lub szydełku ze względu na niższą cenę od odpowiedników z włókien naturalnych. Proces produkcyjny Włókno akrylowe wytwarzane jest poprzez rozpuszczenie polimeru w rozpuszczalniku, dozowanie go przez wielootworową dyszę przędzalniczą i koagulację powstałych włókien w wodnym roztworze tego samego rozpuszczalnika (przędzenie na mokro) lub odparowanie rozpuszczalnika w strumieniu ogrzanego gazu obojętnego (przędzenie na sucho). Następnie, włókno jest myte, rozciągane, suszone i zagniatane. Wpływ na środowisko Zespół z Uniwersytetu Plymouth w Wielkiej Brytanii przenalizował, jak zachowują się tkaniny syntetyczne w czasie prania. Materiały prano w zróżnicowanych temperaturach w domowych pralkach, przy użyciu różnych detergentów, aby określić ilość uwalnianych sztucznych mikrowłókien. Okazało się, że akryl był odpowiedzialny za uwalnianie prawie 730 000 drobnych cząsteczek syntetycznych (mikroplastików) podczas jednego prania. Jest to pięć razy więcej niż tkanina z mieszanki poliestru i bawełny i prawie 1,5 razy więcej niż czysty poliester. Przypisy Włókiennictwo

187291

https://pl.wikipedia.org/wiki/Hugues%20de%20Payns

Hugues de Payns

Hugues de Payns (Hugo de Payens) (ur. 1080 w Troyes, zm. 24 maja 1136) – francuski krzyżowiec, pierwszy wielki mistrz zakonu templariuszy w latach 1118–1136. Pochodził z Szampanii z miejscowości Payns koło Troyes, a jego rodzina należała do wasali hrabiów Szampanii. Był właścicielem Montigny-Lassage i majątku ziemskiego w okolicach Tonnerre. Żonaty, miał syna Tybalda, który później też został templariuszem. Jego żona pochodziła z rodu de Montbard, była więc krewną św. Bernarda i Andrzeja de Montbard. W 1104 i 1114 roku de Payens towarzyszył hrabiemu Hugonowi z Szampanii w wyprawach do Ziemi Świętej. Z drugiej już nie powrócił, pozostając w Palestynie. W roku 1118 wspólnie z 8 innymi braćmi założył zakon templariuszy i prowadził misję dyplomatyczną na rzecz nowego zgromadzenia, pozyskując dla niego nowych członków i sympatyków. Za pośrednictwem Hugona z Szampanii, który również przystąpił w 1126 roku do templariuszy, poznał św. Bernarda, z którym połączyła go przyjaźń i wzajemny szacunek. Uczestniczył w synodzie w Troyes w 1128 roku, na którym przedstawił cele nowego zakonu, uzyskując akceptację duchowieństwa oraz przyznanie reguły i stroju zakonnego. Następnie odwiedził Normandię, Anglię, Andegawenię i Prowansję, zyskując poparcie królów i możnowładców dla zgromadzenia, zakładając prowincje zakonne i uzyskując liczne nadania i przywileje. Około 1130 roku powrócił do Ziemi Świętej, gdzie zmarł. Bibliografia Leroy Thierry, Hugues de Payns, chevalier champenois, fondateur de l'ordre des templiers, 2e édition, Maison du Boulanger, 2001, Leroy Thierry P.F., Hugues de Payns, la naissance des Templiers, Thebookedition, mars 2011, Linki zewnętrzne Muzeum Hugues de Payns Wielcy mistrzowie zakonu templariuszy Założyciele zakonów katolickich Krzyżowcy Ludzie urodzeni w Troyes Urodzeni w 1080 Zmarli w 1136

187298

https://pl.wikipedia.org/wiki/1920%20w%20filmie

1920 w filmie

Wydarzenia 1 stycznia – kronika filmowa „Messter-Woche” (ukazująca się od 1 października 1914, produkowana w koncernie UFA od 1919) została rozpowszechniana przez Niemieckie Towarzystwo Kin (DLG). Ukazywała się do 20 kwietnia 1922. Premiery Filmy polskie 5 stycznia – Córka Pani X 11 maja – Powrót 25 września – Dla ciebie, Polsko 10 października – Konsul Pomeranc 3 listopada – Bohaterstwo polskiego skauta 20 listopada – Czaty 20 listopada – Nie damy ziemi, skąd nasz ród Krwawy terror Filmy zagraniczne 26 lutego – Gabinet doktora Caligari (Das Cabinet des Dr. Caligari, Niemcy) – reżyseria: Robert Wiene, scenariusz: Carl Mayer, Hans Janowitz, wykonawcy: Werner Krauss, Conrad Veidt, Lil Dagover. 3 października – Droga na wschód (Way Down East, USA) – reżyseria i scenariusz: David Wark Griffith, wykonawcy: Lillian Gish, Richard Barthelmess, Lowell Sherman. 4 października – Wdowa po pastorze (Prästänkan, Szwecja) – reżyseria i scenariusz: Carl Theodor Dreyer, wykonawcy: Hildur Carlberg, Einar Röd, Greta Almroth. 29 października – Golem (Der Golem, wie er in die Welt kam, Niemcy) – reżyseria: Paul Wegener, Carl Boese, scenariusz: Paul Wegener, wykonawcy: Paul Wegener, Albert Steinrück, Ernst Deutsch. 8 listopada – Erotikon (Szwecja) – reżyseria Mauritz Stiller, scenariusz: Arthur Nordén i Mauritz Stiller, wykonawcy: Carina Ari, Stina Berg, Vilhelm Berndtson. 3 grudnia – Człowiek otwartych przestrzeni (L’Homme du large, Francja) – reżyseria i scenariusz: Marcel L’Herbier, wykonawcy: Roger Karl, Jacque Catelain, Marcelle Pradot. Urodzili się 1 stycznia – Sylwester Przedwojewski, polski aktor (zm. 2015) 7 stycznia – Witold Sadowy, polski aktor (zm. 2020) 9 stycznia – Mieczysław Pawlikowski, polski aktor (zm. 1978) 20 stycznia Federico Fellini, włoski reżyser (zm. 1993) DeForest Kelley, aktor (zm. 1999) 30 stycznia Michael Anderson, brytyjski reżyser (zm. 2018) Delbert Mann, amerykański reżyser (zm. 2007) 11 lutego – Billy Halop, aktor (zm. 1976) 26 lutego – Tony Randall, aktor (zm. 2004) 16 marca – Leo McKern, aktor (zm. 2002) 20 marca – Éric Rohmer, francuski reżyser, scenarzysta, aktor oraz teoretyk i krytyk filmowy (zm. 2010) 1 kwietnia – Toshirō Mifune, japoński aktor (zm. 1997) 2 kwietnia – Jack Webb, aktor (zm. 1982) 11 maja – Denver Pyle, aktor (zm. 1997) 16 maja – Martine Carol, francuska aktorka (zm. 1967) 26 maja – Peggy Lee, amerykańska piosenkarka, aktorka (zm. 2002) 5 lipca – Ignacy Machowski, polski aktor (zm. 2001) 11 lipca – Yul Brynner, amerykański aktor, pochodzenia rosyjskiego (zm. 1985) 18 lipca – Ludwik Benoit, polski aktor (zm. 1992) 6 sierpnia – Ella Raines, aktorka (zm. 1988) 17 sierpnia – Maureen O’Hara, irlandzka aktorka (zm. 2015) 18 sierpnia – Shelley Winters, amerykańska aktorka (zm. 2006) 18 września – Jack Warden, amerykański aktor (zm. 2006) 23 września – Mickey Rooney, amerykański aktor (zm. 2014) 27 września – William Conrad, amerykański aktor, reżyser i producent filmowy (zm. 1994) 1 października – Walter Matthau, amerykański aktor (zm. 2000) 15 października – Mario Puzo, amerykański scenarzysta (zm. 1999) 17 października Montgomery Clift, amerykański aktor (zm. 1966) Klemens Mielczarek, polski aktor (zm. 2006) 18 października – Melina Mercouri, grecka aktorka (zm. 1994) 21 października – Hy Averback, amerykański aktor (zm. 1997) 22 października – Mitzi Green, aktorka (zm. 1969) 27 października – Nanette Fabray, aktorka (zm. 2018) 10 listopada – Jennifer Holt, aktorka (zm. 1997) 13 listopada – Jack Elam, amerykański aktor (zm. 2003) 14 listopada – Tadeusz Schmidt, polski aktor (zm. 1976) 19 listopada – Janusz Kłosiński, polski aktor (zm. 2017) 19 listopada – Gene Tierney, amerykańska aktorka (zm. 1991) 25 listopada – Ricardo Montalbán, aktor (zm. 2009) 30 listopada – Virginia Mayo, amerykańska aktorka (zm. 2005) 29 grudnia – Viveca Lindfors, aktorka (zm. 1995) 30 grudnia – Jack Lord, aktor (zm. 1998)

187301

https://pl.wikipedia.org/wiki/North%20%26%20South%20%28gra%20komputerowa%29

North & South (gra komputerowa)

North & South – turowa gra strategiczna z elementami zręcznościowymi wydana w roku 1989 przez francuską firmę Infogrames. Akcja tytułu osadzona jest w czasie wojny secesyjnej w Stanach Zjednoczonych. Charakterystyka Gra składa się z czterech kampanii, z których każda rozgrywa się w innym roku kalendarzowym oraz przy innym rozkładzie sił jednostek Północy i Południa (do wyboru na początku gry). Charakterystycznym elementem rozgrywki są humorystyczne przerywniki zręcznościowe, które stanowią o dalszych losach walk. Należą do nich: zdobywanie pociągu polegające na przeskakiwaniu z dachu na dach wagonu, aż po lokomotywę w zadanym czasie. W dobiegnięciu do celu przeszkadzają przeciwnicy w postaci żołnierzy, o których pojawieniu się decyduje żywy lub komputerowy gracz, a także odstępy pomiędzy wagonami (upadek oznacza cofnięcie się kilka wagonów od lokomotywy). Pomyślne ukończenie tego elementu gry oznacza przejęcie pieniężnego dofinansowania, które każdy z graczy otrzymuje po zakończeniu rundy, zdobywanie fortów przeciwnika, polegające na dojściu do flagi, zdjęciu jej i powieszeniu własnej w zadanym czasie. W dobiegnięciu do celu przeszkadzają pułapki (np. dynamit) i przeciwnicy w postaci psów i żołnierzy, o których pojawieniu się decyduje żywy lub komputerowy gracz. Pomyślne ukończenie tego elementu gry oznacza odcięcie przeciwnika od funduszy pieniężnych, dzięki którym następuje rozwój armii (każde pięć worków złota jest zamieniane na jeden oddział wojska), Podczas bitwy gracz kontroluje trzy formacje wojskowe: kawalerię, piechotę oraz artylerię. Bitwy rozgrywają się na dwóch rodzajach terenu: kanion lub niziny. Każdy z nich może być płaski lub przecięty rzeką lub kanionem z przeciągniętym przez nie mostem, który stanowi strategiczny element pola walki. Wpływ na rozgrywkę mają rozmaite, opcjonalne przeszkadzajki w postaci burzy (jednostka pauzuje w danej turze), ataku Indian lub Meksykanów (jednostka ginie, gdy zbyt długo zajmuje terytorium rdzennych lub okolicznych mieszkańców). Z posiadania niektórych terytoriów zyskuje się profity w postaci desantu morskiego. Gra toczy się do momentu, gdy wszystkie jednostki przeciwnika zostaną wyeliminowane z mapy. Przypisy Wojna secesyjna w kulturze 1989 w grach komputerowych Gry na platformę Amiga Gry na platformę Amstrad CPC Gry na platformę Atari ST Gry na platformę DOS Gry na platformę Commodore 64 Gry na platformę Nintendo Entertainment System Gry na platformę MSX Gry na platformę ZX Spectrum

187303

https://pl.wikipedia.org/wiki/Fury%20of%20the%20Furries

Fury of the Furries

Fury of the Furries (poza Europą wydana jako Pac-in-Time) – komputerowa gra platformowa wydana przez Kalisto Entertainment w 1993 roku na platformy Amiga, Amiga CD32, Macintosh oraz MS-DOS. Bohaterem gry jest mały futrzany stwor Tiny, który posiada możliwość „przemiany” w cztery różne formy. Każda z form zawiera specyficzną umiejętność, której wykorzystanie w poszczególnych fragmentach poziomu jest konieczne do ich przejścia. Celem gry jest ukończenie etapów w ośmiu krainach i uwolnienie króla; każda kraina składa się z 10 poziomów i jest odmienna pod względem scenerii i mechaniki. Fury of the Furries została pozytywnie przyjęta przez francuskich krytyków. Przypisy Linki zewnętrzne Fury of the Furries na portalu MobyGames 1993 w grach komputerowych Gry na platformę Amiga Gry na platformę DOS Platformowe gry komputerowe

187304

https://pl.wikipedia.org/wiki/Body%20Blows

Body Blows

Body Blows – komputerowa gra typu bijatyka "jeden na jednego". W swoim czasie była konkurentem gry Street Fighter II. Gra doczekała się sequela o nazwie Body Blows Galactic. Gry na platformę Amiga 1994 w grach komputerowych Bijatyki

187305

https://pl.wikipedia.org/wiki/Soccer%20Kid

Soccer Kid

Soccer Kid – platformowa gra komputerowa wydana w roku 1993. Chłopiec w piłkarskim stroju zbiera części pucharu na mistrzostwa świata. Główny bohater wyposażony jest w piłkę, którą może podbijać i kopać (atakując nią przeciwników), wskakiwać na nią (przez co może podskoczyć wyżej), może ją odbijać z główki. Odbiór gry Top Secret z marca 1994: grafika – 8, grywalność – 9, pomysł – 2, muzyka – 8 Przypisy Gry na platformę Atari Jaguar Gry na platformę Amiga Platformowe gry komputerowe 1993 w grach komputerowych

187308

https://pl.wikipedia.org/wiki/Lotus%20%28seria%29

Lotus (seria)

Lotus – seria gier komputerowych z kategorii zręcznościowych wyścigów samochodowych (z widokiem zza samochodu) opracowana przez Magnetic Fields. Seria została licencjonowana przez brytyjski koncern motoryzacyjny Lotus Cars. Lotus Esprit Turbo Challenge Pierwsza gra z serii została wydana w 1990 roku na Amigę, Amstrada CPC, Atari ST, Commodore 64 i ZX Spectrum. Gra zawierała tylko jeden samochód – Lotus Esprit Turbo SE, oraz 32 trasy (w wersji na Amigę) w różnych krajach świata. Gra oferowała tryb gry wieloosobowej na dzielonym ekranie, oraz cztery stacje radiowe do wyboru przed wyścigiem. Ważnym elementem podczas wyścigu było tankowanie auta, w sytuacji, jeśli mamy mało paliwa. Należało zatrzymać się w boksie. Ponadto oprócz wyprzedzania innych samochodów, trzeba było uważać na inne przeszkody, zależne od scenerii toru (lód, roboty drogowe, kałuże, drewniane kłody). Wyścigi podzielone zostały na trzy poziomy trudności. W każdym wyścigu gracz (lub gracze) konkuruje z 20 przeciwnikami. Jeśli gracz kończy wyścig w pierwszej dziesiątce, kwalifikuje się do następnego wyścigu i otrzymuje punkty do klasyfikacji. Celem głównym jest wygrana w mistrzostwach. Nazwy komputerowych kierowców są wzorowane na prawdziwych kierowcach wyścigowych (np. Ayrton Sendup, Nijel Mainsail, Alain Phosphate). Lotus Esprit Turbo Challenge został dobrze przyjęty przez prasę branżową. Chwalono poczucie prędkości, jakość techniczną i tryb dla dwóch graczy. Średnia ocen wszystkich wersji to 80-90%. Lotus Turbo Challenge 2 Lotus Turbo Challenge 2 zawierał już dwa samochody: Esprit Turbo SE i Elan SE (jeździmy nimi naprzemiennie). Wyścigi odbywały się na ośmiu różnych trasach (las, noc, mgła, śnieg, pustynia, autostrada, bagna, burza). Wprowadzono tryb gry na czas w miejsce typowego wyścigu. Inną zmianą jest brak muzyki podczas jazdy – słychać jedynie spikera i odgłosy z aut. Na szóstym poziomie (autostrada) zamieszczony został element humorystyczny: jeśli graczowi udaje się skutecznie przejechać przez skrzyżowanie, przez które przejeżdżają ciężarówki (pod jej naczepą), spiker krzyczy „Yeehaa!”. Lotus 3 – The Ultimate Challenge Lotus – The Ultimate Challenge, jest ostatnią częścią serii Lotus. Mechanicznie opiera się na drugiej części, jednak jeśli chodzi o rozgrywkę, gra łączy obie poprzedniczki. Zawiera dwa tryby gry, oba znane z poprzednich odsłon: mistrzostwa i jazda na czas. Największą różnicą jest wprowadzenie trzeciego samochodu – M200, oraz systemu RECS, pozwalającego tworzyć własne trasy. Do środowisk z poprzedniej części doszło kilka nowych: górski, szutrowy, futurystyczny, wietrzny i z robotami drogowymi. Powróciły stacje radiowe – jest ich 6. Lotus Trilogy Lotus Trilogy to wydany na Amigę i Amigę CD32 zestaw złożony ze wszystkich trzech części serii Lotus. Zobacz też Lotus Cars Linki zewnętrzne Lotus na MobyGames Serie gier komputerowych Gry na platformę Amiga Gry na platformę Atari ST Gry na platformę Acorn Archimedes Gry na platformę Commodore 64 Gry na platformę ZX Spectrum

4963404

https://pl.wikipedia.org/wiki/Survivor%20Series%20%282018%29

Survivor Series (2018)

Survivor Series (2018) – gala wrestlingu wyprodukowana przez federację WWE dla zawodników z brandów Raw i SmackDown. Odbyła się 18 listopada 2018 w Staples Center w Los Angeles w stanie Kalifornia. Emisja była przeprowadzana na żywo za pośrednictwem WWE Network oraz w systemie pay-per-view. Była to trzydziesta druga gala w chronologii cyklu Survivor Series. Na gali odbyło się osiem walk, w tym jedna podczas pre-show. W walce wieczoru, Universal Champion Brock Lesnar pokonał WWE Championa Daniela Bryana. Z powodu prawdziwej kontuzji SmackDown Women’s Champion Becky Lynch, musiała zostać zastąpiona przez Charlotte Flair, która została pokonana przez Raw Women’s Champion Rondę Rousey przez dyskwalifikację. W eliminacyjnych walkach tag teamowych Team Raw mężczyzn pokonał Team SmackDown mężczyzn z Bobbym Lashleyem, Drew McIntyre i Braunem Strowmanem jako ocalałymi, a Team Raw kobiet pokonał Team SmackDown kobiet z Nią Jax jako jedyną ocalałą. Buddy Murphy zachował WWE Cruiserweight Championship w walce z Mustafą Alim, a Team SmackDown wygrał 10 na 10 eliminacyjny tag team match pomiędzy stajniami z różnych brandów. Produkcja Survivor Series oferowało walki profesjonalnego wrestlingu z udziałem wrestlerów należących do brandów Raw i SmackDown. Oskryptowane rywalizacje (storyline’y) kreowane były podczas cotygodniowych gal Raw, SmackDown Live oraz ekskluzywnej dla dywizji cruiserweight 205 Live. Wrestlerzy są przedstawieni jako heele (negatywni, źli zawodnicy i najczęściej wrogowie publiki) i face’owie (pozytywni, dobrzy i najczęściej ulubieńcy publiki), którzy rywalizują pomiędzy sobą w seriach walk mających budować napięcie. Kulminacją rywalizacji jest walka wrestlerska lub ich seria. Tło Survivor Series to gala, która występuje w WWE od 1987 roku. Była częścią wielkiej czwórki wraz z innymi sztandarowymi produkcjami WWE: WrestleManią, Royal Rumble i SummerSlam, czyli głównymi i pierwszymi wydarzeniami federacji. Wydarzenie od 2016 roku charakteryzuje się imiennymi walkami Survivor Series, w których oba brandy (Raw i SmackDown) rywalizują ze sobą. W innych latach na galach odbywały się również Survivor Series matche, ale zazwyczaj nie były to rywalizacje pomiędzy brandami, a rywalizacje pomiędzy stajniami lub wrestlerami stanowiącymi różne sojusze. Oprócz Brand vs. Brand elimination matchu, na gali odbywają się również Champion vs. Champion matche, w których mistrzowie reprezentujący swoj brand walczą ze sobą. Oto ówczesny format takich walk: WWE Champion (SmackDown) vs. WWE Universal Champion (Raw) United States Champion (SmackDown) vs. Intercontinental Champion (Raw) SmackDown Women’s Champion vs. Raw Women’s Champion Raw Tag Team Champions vs. SmackDown Tag Team Champions Podczas tej edycji gali SmackDown Women's Champion, Becky Lynch, z powodu prawdziwej kontuzji, nie została dopuszczona do walki i jako swojego zastępcę wybrała reprezentantkę SmackDown, Charlotte Flair. Rywalizacje Po tym jak na Evolution Ronda Rousey obroniła Raw Women’s Chapionship, a Becky Lynch SmackDown Women’s Championship, panie skonfrontowały się podczas wywiadu. Walka pomiędzy nimi na Survivor Series został ustalony następnej nocy na odcinku Raw. 12 listopada Team SmackDown kobiet pod dowództwem Becky Lynch zaatakował Team Raw kobiet. Lynch zaatakowała kilkukrotnie Rousey krzesłem i uszkodziła jej rękę wykonując Dis-Arm-Her. Chwilę później otrzymała cios w głowę od Nii Jax powodując złamanie nosa i wstrząs mózgu. Z powodu prawdziwej kontuzji Lynch została usunięta z walki, i wybrała jako swojego zastępcę Charlotte Flair. Na Crown Jewel, AJ Styles pokonał Samoa Joe, aby zachować WWE Championship, podczas gdy Brock Lesnar pokonał Brauna Strowmana, aby wygrać wolne WWE Universal Championship, ustanawiając rewanż między Stylesem i Lesnarem z zeszłorocznej imprezy, na Survivor Series. Na ostatnim odcinku SmackDown przed Survivor Series,Daniel Bryan pokonał Stylesa, aby zostać nowym mistrzem WWE, w ten sposób Bryan zastąpił Stylesa, jako przeciwnik Lesnara na Survivor Series. Podczas Crown Jewel, Shinsuke Nakamura pokonał Ruseva, aby zachować WWE United States Championship. Po gali, ustalony walkę pomiędzy Nakamurą i Intercontinental Champion Sethem Rollinsem, na Survior Series. Na Crown Jewel, The Bar (Cesaro i Sheamus) utrzymali SmackDown Tag Team Chmpionship, w walce przeciwko The New Day (reprezentowanym przez Big E i Kofi Kingston), podczas gdy 5 listopada na odcinku Raw, AOP (Akam i Rezar) pokonali Setha Rollinsa, w hancicap matchu, aby zostać nowymi Raw Tag Team Champions. Walka pomiędzy tymi dwoma zespołami został wtedy ustalony na Survivor Series. 31 października, na 205 Live, Mustafa Ali pokonał Tony’ego Nese, aby zostać pretendentem do WWE Cruiserweight Championship. Następnie ustanowiono mistrzowski pojedynek, pomiędzy mistrzem, Buddym Murphym, a Mustafą Ali, na Survivor Series. 5 listopada, na Raw, generalny menadżer Baron Corbin ujawnił Brauna Strowmana, Dolpha Zigglera i Drew McIntyre jako pierwszych trzech członków męskiej drużyny Raw, nazywając siebie kapitanem, chociaż stwierdził, że nie będzie startował, w wysiłku fizycznym, ze względu na jego pozycję menedżera. Wtrącił się Kurt Angle, który wyraził chęć, aby zastąpić Corbina na stanowisku kapitana, dlatego Corbin wystawił McIntyre do walki z Angle, gdzie jeśli Kurt wygra, to zastąpi go. Nie udało mu się jednak wygrać pojedynku. W następnym tygodniu, Finn Bálor pokonał Dolpha Zigglera, a powracająca komisarz Raw, Stephanie McMahon, nagrodziła Bálora dodając go do zespołu. Później, Bobby Lashley wygrał ostatnie miejsce, pokonując Eliasa. Męska drużyna SmackDown, 6 listopada na odcinku SmackDown, otrzymała współ-kapitanów, w postaci The Miza i Daniela Bryana. Miz i Bryan dodali następnie Shane'a McMahona do zespołu, ponieważ wygrał WWE World Cup na Crown Jewel. Później do zespołu dołączyli Rey Mysterio i Samoa Joe po pokonaniu odpowiednio Andrade "Cien" Almasa i Jeffa Hardy’ego. Następnie doszło do bójki między Joe, Bryanem, Mizem i Shane'em. Następnie Bryan wygrał WWE Championship, z rąk AJ Stylesa i z powodu tego, że musi wystąpić w walce Champion vs. Champion, na tej samej gali, został zastąpiony przez Jeffa Hardy’ego, który pokonał Andrade "Cien" Almasa. 5 listopada na Raw, generalny menadżer Baron Corbin, ogłosił Alexę Bliss kapitanem kobiecej drużyny Raw, ale z powodu jej kontuzji nie mogła wystąpić w fizycznej konfrontacji. W następnym tygodniu Bliss ujawniła Mickie James, Nię Jax, Taminę i Natalyę, jako członków drużyny, a ostatni członek zostanie wyłoniony w pojedynku Sashy Banks i Bayley. Podczas walki drużyna kobiet zaatakowała Bayley i Banks, co spowodowało dyskwalifikację, a Alexa Bliss ogłosiła Ruby Riott jako ostatnią członkinię Team Raw. W przypadku kobiecego zespołu SmackDown, 6 listopada odcinku SmackDown, generalna menadżerka, Paige ujawniła Asukę, Carmellę, Naomi, Sonyę Deville i Charlotte Flair, jako członków Team SmackDown. W poprzednim tygodniu Paige poprosiła Flair, aby została kapitanem, ale Flair uznała, że nie jest odpowiednią osobą, a potem powiedziała, że pomyśli o tym. Zamiast tego, Flair, zastąpiła Becky Lynch, aby zmierzyć się z Rondą Rousey, a ostatni członek został wyłoniony już na gali. 6 listopada na SmackDown, The Usos (Jey Uso i Jimmy Uso) pokonali The New Day (reprezentowani przez Big E i Kofi Kingston), aby zostać kapitanami Team SmackDown w walki eliminacyjnym 10 na 10. Zaraz po walce The Usos wybrali The New Day jako swój pierwszy wybór na członków drużyny. W następnym tygodniu The Usos dodali do zespołu Sanity (Eric Young, Alexander Wolfe i Killian Dain), Luke Gallows i Karl Anderson oraz The Colóns (Primo Colón i Epico Colón). 12 listopada na Raw, doszło do drużynowego battle royal, która miała wyłonić kapitanów Team Raw. Drużyna Bobby’ego Roode’a i Chada Gable’a pokonała The Revival (Dash Wilder i Scott Dawson), The B-Team (Bo Dallas i Curtis Axel), Lucha House Party (Gran Metalik, Kalisto i Lince Dorado), The Ascension (Konnor i Viktor) oraz zespół Heath Slater i Rhyno, aby zostać kapitanami. Reszta uczestników walki, oprócz Heath Slater i Rhyno, zostali dodani do zespołu. Wyniki walk Eliminacje w Survivor Series matchach Tag Team Survivor Series match Żeński Survivor Series match Męski Survivor Series match Incydent z Enzo Amore Były zapaśnik WWE, Enzo Amore został zauważony podczas gali w przebraniu. Na początku meczu AOP vs. The Bar, stało się jasne, że to Amore, ponieważ zaczął tańczyć, stojąc na krześle, wrzeszcząc do tłumu. Amore został następnie wyprowadzony z budynku przez ochronę i miał zakaz wstępu na przyszłe wydarzenia w Staples Center. Raporty stwierdzały również, że Amore wpadł na kobietę, raniąc ją. Przypisy 2018 2018 Gale profesjonalnego wrestlingu w Stanach Zjednoczonych w 2018 Gale profesjonalnego wrestlingu w Los Angeles

4963406

https://pl.wikipedia.org/wiki/Devonte%20Patterson

Devonte Patterson

Devonte Dawayne Patterson (ur. 1 listopada 1996 w Bridgeport) – amerykański koszykarz, występujący na pozycji niskiego skrzydłowego, obecnie zawodnik Grand Rapids Gold. 18 grudnia 2020 został zwolniony przez Dallas Mavericks. Osiągnięcia Stan na 31 grudnia 2021, na podstawie, o ile nie zaznaczono inaczej. NCAA Uczestnik rozgrywek turnieju NCAA (2019) Mistrz: turnieju konferencji Southwestern Athletic (SWAC – 2019) sezonu regularnego SWAC (2019, 2020) Koszykarz roku konferencji SWAC (2020) Zaliczony do I składu: SWAC (2019, 2020) turnieju SWAC (2019) Zawodnik kolejki SWAC (11.02.2020) Przypisy Linki zewnętrzne Profil na eurobasket.com Statystyki na basketball-reference.com Statystyki z NCAA na sports-reference.com Amerykańscy koszykarze Koszykarze Prairie View A&M Panthers Koszykarze Grand Rapids Gold Koszykarze Iowa Wolves Urodzeni w 1996

4963412

https://pl.wikipedia.org/wiki/George%20Frampton

George Frampton

Sir George James Frampton (ur. 18 czerwca 1860 w Londynie, zm. 21 maja 1928) – brytyjski rzeźbiarz. Życiorys Jego ojciec był rzeźbiarzem i kamieniarzem. Karierę zaczynał jako rzeźbiarz w Hôtel de Ville w Paryżu. Powrócił do Londynu i uczył się pod kierownictwem Williama Silvera Fritha w South London Technical School of Art. W latach 1881-1887 chodził do Royal Academy Schools, gdzie zdobył stypendium. W trakcie nauki wyrzeźbił figurki z terakoty, które zostały zakupione przez Nową Zelandię. Po zakończeniu nauki w Royal Academy Schools studiował malarstwo w latach 1887-1890 w Paryżu pod kierownictwem Pascala Dagnana-Bouvereta i Gustave'a Courtois. W 1893 powrócił do Anglii i krótko pracował u Josepha Edgara Boehma. Przez rok był współkierownikiem Central School of Art and Design. W marcu 1893 poznał malarkę Christabel Cockerell i ją poślubił. W 1894 roku dostał tytuł doktora honoris causa. Dla Galerii Sztuki w Glassgow stworzył rzeźby. W Kalkucie zebrał fundusze na wyrzeźbienie pomniku królowej Wiktorii. W latach 1899-1900 rzeźbił Lamię łącząc głowę i szyję kością słoniową. Dla portlandzkiego portu wyrzeźbił figury kobiet reprezentujące handel oraz żeglugę. Po śmierci królowej Wiktorii dostał zlecenia na jej wyrzeźbienie w Leeds i St Helens. Jeszcze inny projekt wyrzeźbił w Newcastle, a pomnik odsłonił Edward VII. Po śmierci Georga Framtoma majątek w wysokości 70 316 funtów przejął jego syn Meredith. Przypisy Brytyjscy rzeźbiarze Brytyjscy artyści Ludzie urodzeni w Londynie Urodzeni w 1860 Zmarli w 1928

4963429

https://pl.wikipedia.org/wiki/Jean-Luc%20Garin

Jean-Luc Garin

Jean-Luc Gérard Garin (ur. 27 października 1969 w La Bassée) – francuski duchowny katolicki, biskup Saint-Claude od 2021. Życiorys Święcenia kapłańskie otrzymał 29 czerwca 1997 i został inkardynowany do archidiecezji Lille. Pracował głównie jako duszpasterz parafialny. W latach 2006–2020 był też wykładowcą seminarium w Lille, a w latach 2012–2020 pełnił funkcję jego rektora. W latach 2006–2015 odpowiadał za formację stałą kapłanów. 10 grudnia 2020 papież Franciszek mianował go ordynariuszem diecezji Saint-Claude. Sakry biskupiej udzielił mu 14 lutego 2021 arcybiskup Jean-Luc Bouilleret. Przypisy Bibliografia Profil na stronie Konferencji Episkopatu Francji Biskupi Saint-Claude Urodzeni w 1969

4963430

https://pl.wikipedia.org/wiki/Zalesje%20%28rejon%20chomutowski%29

Zalesje (rejon chomutowski)

Zalesje () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest w pobliżu rzeki Swapa, 6 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 28 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 88 km od Kurska. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 6 osób. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4963431

https://pl.wikipedia.org/wiki/Gilchrist%20Maclagan

Gilchrist Maclagan

Gilchrist Stanley Maclagan (ur. 5 października 1879 w Londynie, zm. 25 kwietnia 1915 w okolicach Ypres) – brytyjski wioślarz. Złoty medalista olimpijski z Londynu (1908). Zawody w 1908 były jego jedynymi igrzyskami olimpijskimi. Medal wywalczył w ósemce. Zginął podczas II bitwy pod Ypres. Przypisy Brytyjscy wioślarze Brytyjscy medaliści olimpijscy Medaliści Letnich Igrzysk Olimpijskich 1908 Wioślarze na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 1908 Uczestnicy I wojny światowej (Imperium brytyjskie) Ludzie urodzeni w Londynie Urodzeni w 1879 Zmarli w 1915 Ofiary I wojny światowej

4963438

https://pl.wikipedia.org/wiki/Malinowskij%20%28obw%C3%B3d%20kurski%29

Malinowskij (obwód kurski)

Malinowskij () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest nad rzeką Żychowka, 2,5 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 25,5 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 89 km od Kurska. Demografia W 2015 r. miejscowość nie posiadała mieszkańców. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4963442

https://pl.wikipedia.org/wiki/Giovanni%20Michele%20Bruto

Giovanni Michele Bruto

Giovanni (Gian) Michele Bruto, , (ur. w 1517 w Wenecji, zm. 16 maja 1592 w Gyulafehérvár) – sekretarz Stefana Batorego, włoski pisarz i historyk, profesor Akademii Krakowskiej, początkowo był związany z reformacją, a następnie zaczął popierać Kościół rzymskokatolicki. Życiorys Urodzony w weneckiej rodzinie mieszczańskiej. Około 1540 wyjechał do Padwy, gdzie uczył się retoryki. Nawiązał kontakty z humanistami, którym bliskie były idee reformacji. Oskarżony w 1555 w Wenecji o herezję, uciekł stamtąd do Antwerpii. Potem często przenosił się do różnych miast (Madryt, Lukka, Lyon). Był zwolennikiem autonomii włoskich miast, przeciwko papieżowi i Francji, co wyraził w oracji De rebus a Carolo V Caesare Romanorum Imperatore gestis, Antverpiae 1555 i w Florentinae historiae 1562. W 1565 węgierski szlachcic Ferenc Forgách zaprosił Bruta do współpracy przy opracowywaniu historii Węgier, jednak dopiero w styczniu 1574 Bruto przyjechał do Kolozsvár i Gyulafehérvár, gdzie powitał go z honorami miejscowy władca Stefan Batory. W Siedmiogrodzie spędził dwa lata, a kiedy w 1576 Batory został wybrany na króla Polski, Bruto przeniósł się do Krakowa, gdzie przydzielono mu dom na Wawelu i zatrudniono jako wykładowcę Akademii Krakowskiej. W 1578 i w 1581 gościł go na Śląsku Andrzej Dudycz. W Krakowie nawiązał kontakty z włoskimi innowiercami (m.in. Faust Socyn i Niccolò Buccella), jednak nuncjusz papieski Caligari podjął starania o powrót Bruta do Kościoła rzymskokatolickiego, co udało się mu w kwietniu 1585, kiedy Bruto wyrzekł się herezji. Bruto przede wszystkim poświęcił się pisaniu historii Węgier, która musiała wykazać, według życzenia Batorego, bezpodstawność roszczeń Habsburgów do tronu Siedmiogrodu. Śmierć Batorego w grudniu 1586 uniemożliwiła publikację dzieła. Ponadto Bruto radykalnie zmienił swoją postawę polityczną, oddając się w służbę partii habsburskiej i przeniósł się do Wiednia. Zmarł podczas podróży do Gyulafehérvár. Ważniejsze dzieła La institutione di una fanciulla nata nobilmente (1520-1589) Delle istorie fiorentine Epistolae clarorum virorum (1561). Florentinae historiae (1562). De historiae laudibus (1578). Praeceptorum conjugalium liber unus (1578) Oratio de Ernesti (1590) Brutus János Mihály storico reale ungherese. Magyar Historiája 1490–1552 Przypisy Linki zewnętrzne Giovanni Michele Bruto – publikacje w bibliotece Polona Konwertyci na katolicyzm Ludzie urodzeni w Wenecji Sekretarze Stefana Batorego Urodzeni w 1517 Włoscy historycy Włoscy pisarze XVI wieku Włosi w I Rzeczypospolitej Wykładowcy Akademii Krakowskiej Zmarli w 1592

4963446

https://pl.wikipedia.org/wiki/Piecziszcze%20%28obw%C3%B3d%20kurski%29

Piecziszcze (obwód kurski)

Piecziszcze () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest 2 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 22 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 92 km od Kurska. Demografia W 2015 r. miejscowość nie posiadała mieszkańców. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

108

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ameryka%20Po%C5%82udniowa

Ameryka Południowa

Ameryka Południowa – kontynent o powierzchni 17,8 miliona km² leżący na półkuli zachodniej oraz w większej części na półkuli południowej, a w mniejszej – na półkuli północnej. Niekiedy uważana jest również za subkontynent Ameryki. Amerykę Południową oblewa od wschodu Ocean Atlantycki, a od zachodu Ocean Spokojny. Od północy, przez Przesmyk Panamski oraz Morze Karaibskie, kontynent graniczy z Ameryką Północną. Jego powierzchnię zajmuje 13 państw: Argentyna, Boliwia, Brazylia, Chile, Ekwador, Gujana, Kolumbia, Paragwaj, Peru, Surinam, Urugwaj, Wenezuela, Trynidad i Tobago oraz dwa terytoria zależne: Gujana Francuska należąca do Francji i brytyjskie Falklandy. Powierzchnia Ameryki Południowej zajmuje 17 840 000 km² i w 2010 roku zamieszkiwało ją ponad 396 mln osób co stanowiło 5,79% ludności świata. Powierzchniowo, wśród kontynentów, Ameryka Południowa zajmuje czwarte miejsce (za Azją, Afryką oraz Ameryką Północną). Największym miastem jest mające prawie 20 mln mieszkańców São Paulo. Geografia Ameryka Południowa obejmuje południową część półkuli zachodniej. Kontynent na północnym zachodzie jest ograniczony przez Przesmyk Darién wzdłuż granicy kolumbijsko-panamskiej lub, jak twierdzą niektóre źródła, przez Kanał Panamski, który przecina w poprzek Przesmyk Panamski. Geopolitycznie i geograficznie cała Panama – wraz ze wschodnią częścią Kanału Panamskiego – jest zazwyczaj wymieniana wśród krajów Ameryki Północnej i Ameryki Środkowej. Niemal cały kontynent znajduje się na płycie południowoamerykańskiej. Trójkątny kształt Ameryki Południowej sprawia, że ma ona najkrótszą linię brzegową spośród wszystkich kontynentów. Zwyczajowo do Ameryki Południowej zalicza się również pobliskie wyspy. Aruba, Bonaire, Curaçao, Trynidad, Tobago oraz dependencje federalne Wenezueli znajdują się w północnej części szelfu kontynentalnego Ameryki Południowej i są uważane za część kontynentu. Geopolitycznie kraje wyspowe oraz terytoria zamorskie Karaibów są zaliczane do części subregionu Ameryki Północnej, ponieważ znajdują się w większej odległości od płyty karaibskiej, pomimo tego że San Andrés i Providencia politycznie stanowią część Kolumbii, a Wyspa Ptasia jest kontrolowana przez Wenezuelę. Inne wyspy, które są zaliczane do Ameryki Południowej, to Wyspy Galapagos, które należą do Ekwadoru, Wyspa Wielkanocna (znajdująca się w Oceanii), wyspa Robinson Crusoe oraz archipelag Chiloé, które należą do Chile, natomiast Ziemia Ognista jest podzielona pomiędzy Chile oraz Argentynę. Na Atlantyku Brazylia posiada Fernando de Noronha, Trindade i Martim Vaz oraz Wyspy Świętego Piotra i Pawła. W Ameryce Południowej znajduje się najwyższy wodospad świata – Salto del Angel w Wenezueli, rzeka o największym średnim przepływie (długość jest sprawą kontrowersyjną) – Amazonka (7,2 mln km²), najdłuższy łańcuch górski – Andy (najwyższy szczyt to Aconcagua – 6962 m n.p.m.), najsuchsze miejsce na Ziemi – Pustynia Atacama, największy las deszczowy – Amazonia, najwyżej położone jezioro wykorzystywane w celach handlowych – jezioro Titicaca, najwyższy wulkan – Ojos del Salado (6885 m n.p.m.) oraz najwyższy czynny wulkan – Llullaillaco, najwyżej położona stolica świata – La Paz (3600–4100 m n.p.m.), a także, nie biorąc pod uwagę stacji badawczej na Antarktyce, wysunięty najdalej na południe zamieszkały obszar – Puerto Toro w Chile. Ukształtowanie terenu Ameryka Południowa ma trójkątny kształt oraz mało zróżnicowaną linię brzegową. Do największych półwyspów zalicza się: Brunswick i Taitao, natomiast największe wyspy to: Ziemia Ognista, Riesco oraz Santa Inés. W Ameryce Południowej przeważają tereny nizinne, średnia wysokość kontynentu wynosi 655 m n.p.m. Wzdłuż zachodniego wybrzeża rozciągają się Andy, będące przedłużeniem Kordylierów z Ameryki Północnej. Najwyższym szczytem jest Aconcagua w Argentynie (6962 m n.p.m.), a najniżej położonym obszarem – Laguna del Carbon (105 m p.p.m.), również znajdująca się na terenie Argentyny. Najrozleglejsze obszary wyżynne Ameryki Południowej to: Wyżyna Gujańska, Wyżyna Brazylijska, Wyżyna Patagońska, natomiast nizinne: Nizina Orinoko, Nizina Amazonki, Nizina La Platy. Brazylia jest największym krajem kontynentu i zajmuje około połowy jego powierzchni i obejmuje połowę populacji. Pozostałe kraje i terytoria są podzielone pomiędzy trzy regiony: kraje andyjskie, guajańskie i stożek południowy. Najdalej wysunięte punkty kontynentu na stałym lądzie: na północy – Przylądek Gallinas (12°25′N) na południu – Przylądek Froward (53°54′S) na zachodzie – Przylądek Pariñas (81°22′W) na wschodzie – Przylądek Branco (34°47′W) Flora i fauna Ameryka Południowa, dzięki swojej niedostępności dla człowieka oraz dużej rozciągłości południkowej, jest jednym z najbardziej biologicznie zróżnicowanych kontynentów na Ziemi. Kontynent jest zamieszkiwany przez wiele interesujących i rzadkich zwierząt, takich jak lama, anakonda, pirania, jaguar, wigoń czy tapir. Również lasy Amazonii są niezwykle zróżnicowane biologicznie – można tam spotkać znaczną część gatunków występujących na Ziemi. Najczęściej spotykane rośliny użytkowe to: ziemniaki, tytoń, kakaowce oraz ananasy. Klimat W Ameryce Południowej występują wszystkie strefy klimatyczne, począwszy od klimatu równikowego na północy kontynentu, poprzez zwrotnikowy, podzwrotnikowy, umiarkowany do subpolarnego na południu kontynentu. Pod względem opadów w Ameryce Południowej są tereny o obfitych opadach (Nizina Amazonki), ale również pustynne (w Andach). Na pustyni Atacama występuje najdłuższy okres bez opadów (300 lat) od 1670 do 1972. Również minimalne średnie opady są tam najmniejsze i wynoszą 0,8 mm. Maksymalne średnie opady notuje się w Lloro-Choco (Kolumbia) 12 717 mm. Na zachodnich stokach Andów Patagońskich w Chile oraz na nizinie pacyficznej w Kolumbii i w środkowym biegu rzeki Magdaleny opady przekraczają nawet 7000 mm rocznie. Najbardziej suchymi obszarami są zachodnie stoki w środkowej części Andów (pustynia Atacama poniżej 20 mm). Na pustyni Atacama są miejsca, gdzie ostatni deszcz spadł 400 lat temu. W północnej części Chile, w mieście Arica roczne sumy opadów nie dochodzą do 1 mm, a w Iquique bywają okresy kilkunastoletnie, w których nie spada ani jedna kropla deszczu. Najwyższą temperaturę powietrza na kontynencie odnotowano 11 grudnia 1905 r. w argentyńskim mieście Rivadavia i osiągnęła ona 48,9 °C, a najniższą 1 czerwca 1907 r. w Sarmiento, wynoszącą –32,8 °C. System wodny Około 85% powierzchni Ameryki Południowej należy do zlewiska Oceanu Atlantyckiego. Największymi rzekami są: Amazonka, Parana, São Francisco, Orinoko. Wśród niewielkiej liczby jezior wymienić należy: Maracaibo, Patos, Titicaca. Zasoby naturalne Do głównych zasobów Ameryki Południowej należą: złoto, srebro, miedź, rudy żelaza, cyna oraz ropa naftowa. Złoża tych zasobów przyczyniły się do wzrostu przychodów amerykańskich krajów zwłaszcza w czasach wojny lub podczas szybkiego wzrostu ekonomicznego innych państw industrialnych. Jednakże koncentracja gospodarki na eksporcie jednego zasobu często utrudniała rozwój zdywersyfikowanej gospodarki. Zmiany w cenie danego dobra na rynkach międzynarodowych warunkowały rozwój lub spowolnienie gospodarcze krajów amerykańskich, często powodując ich destabilizację polityczną. Inne zasoby mineralne to: cynk, ołów, cyna, mangan, wolfram, antymon, boksyty, uran, siarka oraz diament. Państwa Ameryki Południowej Ludność Amerykę Południową zamieszkuje ponad 418 mln mieszkańców (2022). Ludność Ameryki Południowej jest zróżnicowana rasowo; Brazylia, Peru i Kolumbia to państwa o dużych mieszankach ras. Ludność tubylcza należy do rasy żółtej (mongoloidalnej) i zamieszkuje obecnie głównie Andy Środkowe, Peru i Boliwię, gdzie stanowi około 40% ludności. Główne języki tubylcze to keczua (język Inków) – około 10 mln osób, ajmara – około 1,5 mln osób i guarani – około 1 mln osób. == Kontynent jest bardzo nierównomiernie zaludniony. Najgęstszy wskaźnik zaludnienia posiada Trynidad i Tobago (238 os./km²), a najmniejszy Surinam (3 os./km²). Największe skupiska ludności w Ameryce Południowej znajdują się na terenach aglomeracji: São Paulo (ok. 21 mln), Rio de Janeiro (12 mln), Lima (ok. 8 mln) i Bogota (ok. 7 mln). Na kontynencie jest 12 niepodległych państw i jedno terytorium zależne – Gujana Francuska. W sąsiedztwie kontynentu leżą grupy wysp: (Falklandy, Galapagos, Antyle razem z Trynidadem i Tobago, Ziemia Ognista), z których tylko niektóre są niepodległe, a pozostałe stanowią terytoria zamorskie innych państw. Struktura religijna w 2022 roku, według The Association of Religion Data Archives: katolicy – 66,2%, protestanci – 17,5%: zielonoświątkowcy – 10,5%, baptyści, adwentyści dnia siódmego, pozostali i nieokreśleni chrześcijanie – 6,6%: mormoni – 1%, świadkowie Jehowy – <1%, brak religii – 6,4%, nowe religie – 1,3%, tradycyjne religie etniczne – 0,5%, muzułmanie – 0,3%, prawosławni – 0,2%, bahaici – 0,2%, buddyści – 0,1%, pozostali – 0,5%. Języki Hiszpański (193 243 411 osób posługujących się tym językiem) oraz portugalski (193 197 164 osób) są najbardziej rozpowszechnionymi językami w Ameryce Południowej. Hiszpański, wraz z innymi ojczystymi językami, jest językiem urzędowym w większości krajów. Portugalski natomiast jest językiem urzędowym w Brazylii, niderlandzki w Surinamie, angielski w Gujanie (w kraju tym jest używanych co najmniej 12 języków, m.in. hindi oraz arabski). Angielski obowiązuje na Falklandach, francuski jest językiem urzędowym Gujany Francuskiej i drugim językiem w Amapá, jednym z regionów Brazylii. Do języków autochtonicznych Ameryki Południowej zalicza się język keczua w Ekwadorze, Peru, Chile, Argentynie i Boliwii, guarani w Paragwaju i, w znacznie mniejszym zakresie, Boliwii, ajmara w Boliwii, Peru oraz rzadziej Chile, a także mapudungun, którym posługują się osoby w niektórych strefach południowego Chile i Argentyny. Trzy języki autochtoniczne (keczua, ajmara i guarani) są uznawane, obok hiszpańskiego, jako języki urzędowe. W Ameryce Południowej można się także spotkać z: językiem hindi i jawajskim w Surinamie, włoskim w Argentynie, Brazylii, Kolumbii, Chile, Wenezueli, Peru i Paragwaju. Niemiecki jest używany w wielu regionach południowych stanów Brazylii, zazwyczaj w formie dialektu Riograndenser Hunsrückisch. Język walijski pozostaje w użyciu w historycznych miastach, w Trelewie oraz w Rawson w Argentynie (Patagonia). Występują także niewielkie grupy używające języka japońskiego w Brazylii, Kolumbii, Wenezueli, Peru, Chile, Argentynie i Paragwaju. Językiem polskim posługuje się ok. 90 tys. mieszkańców polskiego pochodzenia z brazylijskich stanów Paraná, Santa Catarina i Rio Grande do Sul. Gospodarka Rolnictwo Cztery kraje o najsilniejszym rolnictwie to Brazylia, Argentyna, Chile i Kolumbia. Brazylia jest największym na świecie producentem trzciny cukrowej, soi, kawy, pomarańczy, guarany, açaí i orzecha brazylijskiego; jest jednym z 5 największych producentów kukurydzy, papaja, tytoniu, ananas, bananów, bawełny, fasoli, kokos, arbuz i cytryny; jest jednym z 10 największych światowych producentów kakao, nerkowca, avocado, mandarynek, persimmon, mango, gujawy, ryż, sorgo i pomidor; i jest jednym z 15 największych światowych producentów winogrono, jabłka, melona, orzech ziemny, figa, brzoskwinia, cebula, olej palmowy i kauczuk naturalny. Argentyna jest jednym z 5 największych na świecie producentów soi, kukurydzy, nasion słonecznika, cytryny i gruszki, jednym z 10 największych producentów na świecie jęczmień, winogrono, karczoch, tytoniu i bawełny oraz jeden z 15 największych producentów na świecie pszenicy, trzciny cukrowej, sorgo i grejpfrut; Chile jest jednym z 5 największych światowych producentów czereśnie i żurawiny oraz jednym z 10 największych światowych producentów winogrono, jabłka, kiwi, brzoskwinia, śliwka i orzech laskowy, koncentrując się na eksporcie cennych owoców; Kolumbia jest jednym z 5 największych na świecie producentów kawy, awokado i olej palmowy oraz jednym z 10 największych na świecie producentów trzciny cukrowej, bananów, ananas i kakao; Peru jest jednym z 5 największych producentów awokado, borówka wysoka, karczoch i szparag, jednym z 10 największych na świecie producentów kawy i kakao, jeden z 15 największych na świecie producentów ziemniak i ananasa, a także znaczna produkcja winogrono, trzciny cukrowej, ryż, bananów, kukurydza i maniok; jego rolnictwo jest znacznie zróżnicowane; Rolnictwo Paragwaj obecnie się rozwija, będąc obecnie szóstym co do wielkości producentem soi na świecie i wpisując się na listę 20 największych producentów kukurydzy i trzciny cukrowej. Hodowla zwierząt Brazylia jest największym na świecie eksporterem mięsa kurczaka: 3,77 miliona ton w 2019 roku. Kraj ten jest posiadaczem drugiego co do wielkości stada bydła na świecie, 22,2% światowego stada. Kraj był drugim co do wielkości producentem wołowiny w 2019 r., Odpowiadając za 15,4% światowej produkcji. It was also the 3rd largest world producer of milk in 2018. This year, the country produced 35.1 billion liters. W 2019 roku Brazylia była czwartym co do wielkości producentem wieprzowiny na świecie, z prawie 4 milionami ton. W 2018 r. Argentyna była czwartym co do wielkości producentem wołowego na świecie, z produkcją 3 mln ton (za Stanami Zjednoczonymi, Brazylią i Chinami). Urugwaj jest również głównym producentem mięsa. W 2018 roku wyprodukował 589 tys. ton wołowiny. Pod względem produkcji mięsa kurczaka Argentyna plasuje się wśród 15 największych producentów na świecie, a Peru i Kolumbia wśród 20 największych producentów. W produkcji wołowego Kolumbia jest jednym z 20 największych producentów na świecie. Pod względem produkcji miodu Argentyna jest jednym z 5 największych producentów na świecie, a Brazylia – wśród 15 największych. Pod względem produkcji mleka krowiego Argentyna plasuje się wśród 20 największych producentów na świecie. Górnictwo W sektorze wydobywczym Brazylia wyróżnia się wydobyciem rudy żelaza (gdzie jest eksporterem drugiego świata), miedzi, złota, boksytu (jednego z 5 największych producentów na świecie), manganu (jeden z 5 największych producentów na świecie), cyny (jeden z największych producentów na świecie), niobu (skupia 98% rezerw znane światu) i niklu. W odniesieniu do kamieni szlachetnych Brazylia jest największym na świecie producentem ametystu, topazu, agatu i jednym z głównych producentów turmaliny, szmaragdów, akwamaryny, granatu i opal. Chile dostarcza około jednej trzeciej światowej produkcji miedzi. W 2018 roku Peru był drugim co do wielkości producentem srebro i miedzi na świecie i szóstym co do wielkości producentem złota, oprócz tego, że jest trzecim największym producentem na świecie cynk i cyny i 4. miejsce w ołów. Boliwia jest piątym co do wielkości producentem cyny, siódmym co do wielkości producentem srebro i ósmym co do wielkości producentem cynk na świecie. Przemysł Bank Światowy corocznie wymienia główne kraje produkujące według całkowitej wartości produkcji. Według listy z 2019 r. Brazylia zajmuje trzynastą pod względem wartości przemysł na świecie (173,6 mld USD), Wenezuela trzydziestą co do wielkości (58,2 mld USD zależy jednak od ropy naftowej, aby uzyskać tę wartość), Argentyna 31. miejsce pod względem wielkości (57,7 mld USD), Kolumbia 46. miejsce (35,4 mld USD), Peru 50. miejsce (28,7 mld USD) i Chile 51. największy (28,3 mld USD). Sektor wtórny jest oparty na gałęziach przemysłu. Brazylia jest liderem przemysłowym w Ameryka Południowa. W przemyśle spożywczym w 2019 r. Brazylia była drugim co do wielkości eksporterem przetworzonej żywności na świecie. W 2016 roku kraj był drugim co do wielkości producentem celulozy na świecie i ósmym producentem papieru. W przemyśle obuwniczym w 2019 r. Brazylia zajęła 4. miejsce wśród światowych producentów. W 2019 roku kraj był ósmym producentem pojazdów i dziewiątym producentem stali na świecie. W 2018 r. Przemysł chemiczny Brazylii zajmował 8. miejsce na świecie. W przemyśle tekstylnym Brazylia, chociaż należała do 5 największych światowych producentów w 2013 r., Jest bardzo słabo zintegrowana z handlem światowym. W branży lotniczej Brazylia ma Embraer, trzeciego największego producenta samolotów na świecie, ustępując jedynie Boeing i Airbus. Argentyna jest jednym z 30 największych na świecie producentów stali i pojazdów. Transport Transport w odbywa się w zasadzie w trybie droga, najbardziej rozwiniętym w regionie. Istnieje również znaczna infrastruktura porty i lotniska. Sektor kolejowy i rzeczny, chociaż ma potencjał, jest zwykle traktowany w drugorzędny sposób. Brazylia ma ponad 1,7 miliona km dróg, z czego 215 000 km to drogi utwardzone, a około 14 000 km to dzielone autostrady. Dwie najważniejsze autostrady w kraju to BR-101 i BR-116. Argentyna ma ponad 600 000 km dróg, z czego około 70 000 km to drogi utwardzone, a około 2500 km to autostrady. Trzy najważniejsze autostrady w kraju to Trasa 9, Trasa 7 i Trasa 14. Kolumbia ma około 210 000 km dróg, a około 2300 km to autostrady podzielone. Chile ma około 82 000 km dróg, z których 20 000 jest utwardzonych, a około 2 000 km to autostrady. Najważniejszą autostradą w kraju jest Trasa 5 (Autostrada Panamerykańska). Te 4 kraje mają najlepszą infrastrukturę drogową i największą liczbę dwupasmowych autostrad. Ze względu na Andy, Amazonka i Amazonia, zawsze pojawiały się trudności we wdrażaniu transkontynentalnych lub bioceanicznych autostrad. Praktycznie jedyną istniejącą trasą była ta, która łączyła Brazylię z Buenos Aires w Argentynie, a później z Santiago w Chile. Jednak w ostatnich latach, dzięki połączonym wysiłkom krajów, zaczęły pojawiać się nowe trasy, takie jak Brazylia-Peru (Autostrada Interoceaniczna) i nowa autostrada między Brazylią, Paragwajem, północną Argentyną i północnym Chile (Korytarz Bioceaniczny). W Brazylii jest ponad 2000 lotnisk. Kraj ma drugą co do wielkości liczbę lotnisk na świecie, po Stanach Zjednoczonych. Port lotniczy São Paulo-Guarulhos, położony w regionie metropolitalnym São Paulo, jest największym i najbardziej ruchliwym w kraju – lotnisko łączy São Paulo z praktycznie wszystkimi głównymi miastami na całym świecie. Brazylia ma 44 międzynarodowe lotniska, takie jak Rio de Janeiro, Brasília, Belo Horizonte, Porto Alegre, Florianópolis, Cuiabá, Salvador, Recife, Fortaleza, Belém i Manaus, między innymi. Argentyna ma ważne międzynarodowe lotniska, takie jak między innymi Buenos Aires, Cordoba, Bariloche, Mendoza, Salta, Puerto Iguazú, Neuquén i Usuhaia. Chile ma ważne międzynarodowe lotniska, takie jak między innymi Santiago, Antofagasta, Puerto Montt, Punta Arenas i Iquique. Kolumbia ma ważne międzynarodowe lotniska, takie jak między innymi Bogota, Medellín, Cartagena, Cali i Barranquilla. Peru ma ważne międzynarodowe lotniska, takie jak Lima, Cuzco i Arequipa. Inne ważne lotniska to stolice Urugwaju (Montevideo), Paragwaju (Asunción), Boliwii (La Paz) i Ekwadoru (Quito). 10 najbardziej ruchliwych lotnisk w Ameryce Południowej w 2017 roku to: São Paulo-Guarulhos (Brazylia), Bogota (Kolumbia), São Paulo-Congonhas (Brazylia), Santiago (Chile), Lima (Peru), Brasília (Brazylia), Rio de Janeiro (Brazylia), Buenos Aires-Aeroparque (Argentyna), Buenos Aires-Ezeiza (Argentyna) i Minas Gerais (Brazylia). Brazylia posiada jedne z najbardziej ruchliwych portów w Ameryce Południowej, takie jak Port Santos, Port Rio de Janeiro, Port Paranaguá, Port Itajaí, Port Rio Grande i Port São Francisco do Sul. Argentyna ma porty, takie jak Port of Buenos Aires i Port of Rosario. Chile ma ważne porty w Valparaíso, Calderze, Mejillones, Antofagasta, Iquique, Arica i Puerto Montt. Kolumbia ma ważne porty, takie jak Buenaventura i Puerto Bolivar. Peru ma ważne porty w Callao, Ilo i Matarani. 15 najbardziej ruchliwych portów w Ameryce Południowej to: Port of Santos (Brazylia), Port of Bahia de Cartagena (Kolumbia), Callao (Peru), Guayaquil (Ekwador), Buenos Aires (Argentyna), San Antonio (Chile), Buenaventura (Kolumbia), Itajaí (Brazylia), Valparaíso (Chile), Montevideo (Urugwaj), Paranaguá (Brazylia), Rio Grande (Brazylia), São Francisco do Sul (Brazylia), Manaus (Brazylia) i Coronel (Chile). Brazylijska sieć kolejowa rozciąga się na około 30 000 kilometrów. Jest używana do transportu rud. Argentyńska sieć kolejowa, z 47 000 km torów, była jedną z największych na świecie i nadal jest najbardziej rozbudowana w Ameryce Łacińskiej. Miał około 100 000 km szyn, ale podnoszenie torów i nacisk na transport samochodowy stopniowo go zmniejszały. Ma cztery różne szlaki i międzynarodowe połączenia z Paragwajem, Boliwią, Chile, Brazylią i Urugwajem. Chile ma prawie 7 000 km linii kolejowych z połączeniami z Argentyną, Boliwią i Peru. Kolumbia ma tylko około 3500 km linii kolejowych. Spośród głównych brazylijskich dróg wodnych wyróżniają się dwie: Droga wodna Tietê-Paraná (która ma długość 2400 km, 1600 na rzece Paraná i 800 km na rzece Tietê, odprowadzająca produkcję rolną ze stanów Mato Grosso, Mato Grosso do Sul, Goiás i część Rondônia, Tocantins i Minas Gerais) i Droga wodna Solimões-Amazonas (składa się z dwóch odcinków: Solimões, rozciągającego się od Tabatinga do Manaus, o długości około 1600 km, i Amazonas, która rozciąga się od Manaus do Belém o długości 1650 km. Prawie cały transport pasażerski z równiny Amazonki odbywa się tą drogą wodną, oprócz praktycznie całego transportu towarowego, który jest kierowany do głównych ośrodków regionalnych Belém i Manaus). Najważniejsze z ekonomicznego punktu widzenia odcinki dróg wodnych znajdują się na południowym wschodzie i południu kraju. Jego pełne wykorzystanie nadal zależy od budowy śluz, poważnych prac pogłębiarskich, a przede wszystkim portów, które umożliwiają intermodalną integrację. W Argentynie sieć dróg wodnych składa się z rzek La Plata, Paraná, Paragwaj i Urugwaj. Główne porty rzeczne to Zárate i Campana. Port w Buenos Aires jest historycznie pierwszym pod względem indywidualnego znaczenia, ale obszar znany jako Up-River, który rozciąga się wzdłuż 67 km części Santa Fe na rzece Paraná, obejmuje 17 portów, które koncentrują 50% całkowitego eksportu kraj. Energia Brazylia Przez dziesięciolecia rząd brazylijski podjął ambitny program zmniejszenia zależności od importowanej ropy. Wcześniej import stanowił ponad 70% zapotrzebowania kraju na ropę, ale Brazylia stała się samowystarczalna w zakresie ropy w latach 2006–2007. Brazylia była dziesiątym co do wielkości producentem ropy naftowej na świecie w 2019 roku, z 2,8 mln baryłek dziennie. Produkcja zaspokaja zapotrzebowanie kraju. Na początku 2020 roku przy wydobyciu ropy i gazu ziemnego kraj po raz pierwszy przekroczył 4 mln baryłek ekwiwalentu ropy dziennie. W styczniu tego roku wydobywano dziennie 3,168 mln baryłek ropy oraz 138 753 mln m³ gazu ziemnego. W 2019 r. Rio de Janeiro było największym producentem ropy naftowej i gazu ziemnego w Brazylii, wytwarzając 71% całkowitego wolumenu. São Paulo zajmuje drugie miejsce z udziałem 11,5% w całkowitej produkcji. Brazylia jest jednym z czołowych światowych producentów energii hydroelektrycznej. W 2019 roku Brazylia miała czynnych 217 hydroelektrowni o mocy zainstalowanej 98 581 MW, co stanowi 60,16% krajowej produkcji energii. W sumie produkcja energii elektrycznej w Brazylii osiągnęła w 2019 r. 170 000 megawatów mocy zainstalowanej, z czego ponad 75% pochodziło ze źródeł odnawialnych (w większości hydroelektrownia). W 2013 r. Region Południowo-Wschodni wykorzystywał około 50% obciążenia Krajowego Systemu Zintegrowanego (SIN), będącego głównym regionem zużywającym energię w kraju. Zainstalowana moc wytwórcza energii elektrycznej w regionie wyniosła prawie 42 500 MW, co stanowi około jednej trzeciej mocy wytwórczej Brazylii. Produkcja hydroenergetyczna stanowiła 58% mocy zainstalowanej w regionie, a pozostałe 42% zasadniczo odpowiadało wytwarzaniu energii cieplnej. São Paulo reprezentowało 40% tej zdolności; Minas Gerais o około 25%; Rio de Janeiro – 13,3%; a Espírito Santo reprezentował resztę. Region Południowy jest właścicielem Itaipu-zapora wodna, która przez kilka lat była największą elektrownią wodną na świecie, aż do inauguracji Tama Trzech Przełomów-zapora wodna w Chinach. Pozostaje drugą co do wielkości działającą elektrownią wodną na świecie. Brazylia jest współwłaścicielem zakładu Itaipú wraz z Paragwaj: tama znajduje się na rzece Paraná, położonej na granicy między krajami. Posiada zainstalowaną moc wytwórczą 14 GW dla 20 jednostek wytwórczych o mocy 700 MW każdy. Region Północny posiada duże elektrownie wodne, takie jak Zapora Belo Monte i Zapora Tucuruí, które wytwarzają dużą część krajowej energii. Potencjał hydroenergetyczny Brazylii nie został jeszcze w pełni wykorzystany, więc kraj ten nadal ma możliwości budowy kilku elektrowni odnawialnych na swoim terytorium. Potencjał brutto zasobów wiatrowych Brazylii oszacowano w 2019 r. Na około 500 GW (tylko na lądzie), czyli tyle energii, aby zaspokoić trzykrotnie obecne zapotrzebowanie kraju. Według ONS, od września 2020 r. Całkowita moc zainstalowana wyniosła 16,3 GW, przy średnim współczynniku mocy 58%. Chociaż średni światowy współczynnik zdolności wytwarzania energii wiatrowej wynosi 24,7%, istnieją obszary na północy Brazylii, szczególnie w stanie Bahia, gdzie niektóre farmy wiatrowe rejestrują średni współczynnik mocy wyższy niż 60%; średni współczynnik przepustowości w regionie północno-wschodnim wynosi 45% na wybrzeżu i 49% we wnętrzu. W 2019 roku energia wiatrowa stanowiła 9% energii wytworzonej w kraju. Według ONS, od września 2020 r. Całkowita zainstalowana moc fotowoltaicznej energii słonecznej wynosiła 6,9 GW, przy średnim współczynniku mocy 23%. Niektóre z najbardziej napromieniowanych stanów brazylijskich to MG („Minas Gerais”), BA („Bahia”) i GO (Goiás), które w rzeczywistości mają światowe rekordy pod względem poziomu napromieniowania. W 2019 roku energia słoneczna stanowiła 1,27% energii wytworzonej w kraju. Przypisy Kontynenty

4963449

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nate%20Hinton

Nate Hinton

Nathaniel Robert „Nate” Hinton (ur. 8 czerwca 1999 w Gastonii) – amerykański koszykarz, występujący na pozycji rzucającego obrońcy, obecnie zawodnik Indiana Pacers oraz zespołu G-League – Fort Wayne Mad Ants. 27 sierpnia 2021 został zwolniony przez Dallas Mavericks. 30 grudnia 2021 zawarł 10-dniową umowę z Indiana Pacers. 9 stycznia 2022 powrócił do Fort Wayne Mad Ants. 7 kwietnia 2022 podpisał kontrakt z Indiana Pacers na występy zarówno w NBA, jak i zespole G-League – Fort Wayne Mad Ants. Osiągnięcia Stan na 9 kwietnia 2022, na podstawie, o ile nie zaznaczono inaczej. NCAA Uczestnik rozgrywek Sweet 16 turnieju NCAA (2019) Mistrz sezonu regularnego konferencji American Athletic (AAC – 2019, 2020) Zaliczony do I składu: najlepszych debiutantów AAC (2019) II składu AAC (2020) składu The American Honor Roll (2.12.2019, 16.12.2019, 23.12.2019, 6.01.2020, 9.02.2020, Najlepszy pierwszoroczny zawodnik kolejki konferencji AAC (7.01.2019) Przypisy Linki zewnętrzne Profil na eurobasket.com Statystyki na basketball-reference.com Statystyki z NCAA na sports-reference.com Amerykańscy koszykarze Koszykarze Houston Cougars Koszykarze Dallas Mavericks Koszykarze Long Island Nets Koszykarze Indiana Pacers Koszykarze Santa Cruz Warriors Koszykarze Texas Legends Koszykarze Fort Wayne Mad Ants Urodzeni w 1999

4963452

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pastora%C5%82ka%20%28grzyby%29

Pastorałka (grzyby)

Pastorałka () – anatomiczna struktura tworząca się u podstawy worków niektórych grzybów z typu workowców (Ascomycota). Swoim wyglądem przypomina pastorał. Spełnia podobne zadanie, jak sprzążki u dikariotycznych grzybów z typu podstawczaków (Basidiomycota). Podczas początkowego formowania się worka w owocnikach workowców pastorałki pomagają utrzymać stan dikariotyczny zarówno samego worka, jak i gałęzi bocznej, która będzie kontynuowała wytwarzanie workotwórczych strzępek. Końcówki rozwijających się worków na tych askogennych strzępkach zawijają się. Jedno jądro haploidalne migruje do zakrzywionej końcówki, podczas gdy inne zgodne jądro haploidalne pozostaje w przedostatniej przestrzeni poniżej zagiętego pastorałowato końca strzępki. Każde jądro dzieli się, w wyniku czego w worku tworzy się para zgodnych jąder, czyli dikarion. Pozostają dwa siostrzane jądra; jedno w komórce podstawnej, a drugie w pastorale. Końcówka pastorału łączy się następnie z przedostatnią komórką i odgradza przegrodą. Jądro pastorału migruje do przedostatniej komórki, w której pozostaje drugie jądro, utrzymując w ten sposób stan dikariotyczny. Poniżej podstawy worka jądra te migrują razem do rosnącej gałęzi bocznej, która jest w stanie w nieskończoność powtarzać proces formowania się worek-pastorałek. Dojrzałe pastorałki można wykryć poprzez badanie mikroskopowe dojrzałych worków jako małe zakrzywione mostki przy przegrodach. U niektórych workowców brak pastorałek, stąd obecność lub brak pastorałek ma istotne znaczenie przy oznaczaniu gatunków. Przypisy Budowa grzybów

4963459

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pcz%D0%B5%C5%82ka%20%28obw%C3%B3d%20kurski%29

Pczеłka (obwód kurski)

Pczеłka () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest 7 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 26,5 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 88,5 km od Kurska. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 osiedle Pczоłka wchodziło w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość nie posiadała mieszkańców. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4963468

https://pl.wikipedia.org/wiki/John%20Beattie

John Beattie

John M. Beattie (ur. 9 kwietnia 1957) – brytyjski wioślarz. Brązowy medalista olimpijski z Moskwy. Zawody w 1980 były jego pierwszymi igrzyskami olimpijskimi. Medal, pod nieobecność sportowców z części krajów tzw. Zachodu, wywalczył w czwórce bez sternika. Osadę łodzi tworzyli również Ian McNuff, David Townsend i Martin Cross. Na mistrzostwach świata zdobył brąz w tej konkurencji w 1978 i 1979. Brał udział w igrzyskach olimpijskich w 1984. Przypisy Brytyjscy wioślarze Brytyjscy medaliści olimpijscy Medaliści Letnich Igrzysk Olimpijskich 1980 Ludzie urodzeni w Londynie Urodzeni w 1957

4963484

https://pl.wikipedia.org/wiki/Czeriemoszki%20%28rejon%20chomutowski%29

Czeriemoszki (rejon chomutowski)

Czeriemoszki () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest 2 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 22 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 92 km od Kurska. W granicach miejscowości znajduje się 6 posesji. Demografia W 2015 r. miejscowość nie posiadała mieszkańców. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4963491

https://pl.wikipedia.org/wiki/Szyrkow%20%28osiedle%29

Szyrkow (osiedle)

Szyrkow () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest w dorzeczu Swapy, 5 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 25,5 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 89,5 km od Kurska. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 osiedle Szyrkow wchodziło w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwała 1 osoba. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

110

https://pl.wikipedia.org/wiki/Antybiotyki

Antybiotyki

Antybiotyki (z , „przeciw” i , „życie”) – naturalne wtórne produkty metabolizmu mikroorganizmów, które działając wybiórczo w niskich stężeniach wpływają na struktury komórkowe lub procesy metaboliczne innych mikroorganizmów, hamując ich wzrost i podziały. Antybiotyki są przedmiotem badań auksanografii, stosuje się je jako środki w leczeniu wszelkiego rodzaju zakażeń bakteryjnych. Bywają także używane profilaktycznie w zapobieganiu zakażeniom bakteryjnym w przypadku osłabienia odporności, na przykład neutropenii, a także w profilaktyce bakteryjnego zapalenia wsierdzia. Pochodzenie słowa Nazwa odwołuje się do zabójczego dla żywych bakterii działania antybiotyków. Naukowcy wiedzieli już w XIX wieku, że niektóre organizmy przeciwdziałają rozwojowi bakterii. Zjawisko to nazwano antybiozą. Historia Odkrycie pierwszego antybiotyku (penicyliny) zostało dokonane w 1928 roku przez Alexandra Fleminga, który zauważył, że przypadkowe zanieczyszczenie podłoża pleśnią powstrzymuje wzrost kultur bakterii z rodzaju . Oprócz pleśni zdolnością wytwarzania antybiotyków wyróżniają się promieniowce i niektóre bakterie. Wkrótce po odkryciu penicyliny pojawiły się następne antybiotyki: naturalne, półsyntetyczne i syntetyczne. Wprowadzenie antybiotyków do lecznictwa było przełomem dającym lekarzom oręż do walki z chorobami zakaźnymi, które do tej pory były przyczyną śmierci i chorób setek milionów osób. Pod względem budowy chemicznej antybiotyki należą do różnych grup związków organicznych. Z tysięcy naturalnie występujących antybiotyków zaledwie kilkadziesiąt mogło być włączonych do leczenia ludzi i zwierząt. Pozostałe nie znajdują zastosowania w medycynie ze względu na toksyczność lub działania niepożądane. Mechanizm działania Działanie antybiotyków polega na powodowaniu śmierci komórki bakteryjnej (działanie bakteriobójcze) lub wpływaniu w taki sposób na jej metabolizm, aby ograniczyć jej możliwości rozmnażania się (działanie bakteriostatyczne). Leczenie chorób zakaźnych polega na zabiciu mikroorganizmów wywołujących chorobę. Trudność terapii, z którą borykali się lekarze przed erą antybiotyków polegała na tym, żeby znaleźć środek jednocześnie zabójczy dla chorobotwórczych bakterii i bezpieczny dla gospodarza. Antybiotyki zazwyczaj zakłócają procesy metaboliczne mikroorganizmów. Podstawą terapii antybiotykami jest zasada selektywnej toksyczności Ehrliha, zgodnie z którą antybiotykiem jest substancja, która w organizmie, w stężeniu nie wykazującym większej toksyczności dla ludzi i zwierząt wyższych, powoduje uszkodzenie lub śmierć mikroorganizmów. Można to osiągnąć przez stosowanie substancji oddziałujących na takie struktury, które są obecne w komórkach mikroorganizmów, a których nie ma w organizmie człowieka lub występują w nim w innej formie. Główne mechanizmy działania antybiotyków to: zakłócanie syntezy ściany komórkowej bakterii, np. penicylina upośledzenie przepuszczalności błony komórkowej bakterii, np. gramicydyna zakłócanie syntezy kwasów nukleinowych: hamowanie biosyntezy folianów niezbędnych do syntezy DNA hamowanie na różnych etapach, np. trimetoprym hamowanie działania topoizomeraz, np. cyprofloksacyna Zakłócanie syntezy białek, np. streptomycyna Osobnym problemem jest szkodliwość dla naturalnej flory bakteryjnej człowieka. Podział (podział ze względu na budowę chemiczną) Antybiotyki β-laktamy: penicyliny: penicyliny naturalne – penicylina benzylowa penicyliny „przeciwgronkowcowe” – oksacylina, nafcylina, metycylina aminopenicyliny – ampicylina, amoksycylina karboksypenicyliny – tykarcylina ureidopenicyliny – azlocylina piperazylopenicyliny – piperacylina amidynopenicyliny – mecylinam temocylina cefalosporyny (podział stanowiący połączenie tradycyjnych podziałów na 4–5 generacji lub 4 grupy): cefalosporyny grupy 0 – cefradyna, cefprozyl cefalosporyny grupy 1 – cefazolina cefalosporyny II generacji – cefuroksym, cefamandol, cefaklor cefalosporyny III generacji nieaktywne wobec – cefotaksym, ceftriakson cefalosporyny III generacji aktywne wobec – ceftazydym, cefoperazon cefalosporyny IV generacji – cefepim, ceftan cefalosporyny V generacji aktywne wobec – ceftobiprol cefalosporyny V generacji nieaktywne wobec – ceftarolina cefamycyny – cefoksytyna monobaktamy – aztreonam karbapenemy: karbapenemy grupy I – ertapenem karbapenemy grupy II – imipenem, meropenem, doripenem karbapenemy grupy III – tomopenem trinemy – sanfetrinem penemy – faropenem inhibitory β-laktamaz – same w sobie przeważnie nie mają aktywności bakteriobójczej, stosuje się je w połączeniu z innymi antybiotykami np. cefoperazon z sulbaktamem, amoksycylina z kwasem klawulanowym, piperacylina z tazobaktamem antybiotyki peptydowe polipeptydy: polimyksyny – kolistyna gramicydyny bacytracyna fusafungina streptograminy – chinuprystyna-dalfoprystyna glikopeptydy: I generacji – wankomycyna, teikoplanina II generacji – orytawancyna lipopeptydy – daptomycyna glikolipopeptydy – dalbawancyna, telawancyna glikolipodepsypeptydy – ramoplanina aminoglikozydy: aminoglikozydy streptydynowe – streptomycyna aminoglikozydy deoksystreptaminowe – gentamycyna, amikacyna, tobramycyna, netylmycyna aminocyklitole – spektynomycyna tetracykliny: tetracykliny właściwe – doksycyklina glicylocykliny – tygecyklina makrolidy: 14-węglowe – erytromycyna, klarytromycyna 15-węglowe – azytromycyna 16-węglowe – spiramycyna ketolidy – telitromycyna 18-węglowe (tiakumycyny) – difimycyna linkozamidy – klindamycyna, linkomycyna amfenikole – chloramfenikol ryfamycyny – ryfampicyna, ryfaksymina pleuromutyliny – retapamulina mupirocyna kwas fusydynowy Leki przeciwprątkowe (leczenie zakażeń wywołanych przez prątki – np. gruźlicy): leki 1. rzutu – izoniazyd, ryfampicyna, pirazynamid, etambutol, streptomycyna leki 2. rzutu – etionamid, klofazymina, kanamycyna, kapreomycyna, amikacyna, tobramycyna, wiomycyna, kwas p-aminosalicylowy, cykloseryna, ofloksacyna, cyprofloksacyna, lewofloksacyna, moksyfloksacyna, klarytromycyna, azytromycyna, imipenem, cefoksytyna, doksycyklina, minocyklina, kotrimoksazol, tioacetazon, linezolid, ryfabutyna, ryfapentyna leki do leczenia trądu – dapson, acedapson, talidomid (tylko mężczyźni); w leczeniu trądu stosuje się także ryfampicynę i klofazyminę Leki przeciwgrzybicze: antybiotyki polienowe – amfoterycyna B, nystatyna, natamycyna antybiotyki niepolienowe – gryzeofulwina leki azolowe: leki imidazolowe – ketokonazol leki triazolowe: I generacji – flukonazol, itrakonazol II generacji – worykonazol, rawukonazol, posakonazol (lek o najszerszym spektrum działania) echinokandyny – kaspofungina, anidulafungina, mikafungina allyloaminy – terbinafina 5-fluorocytozyna amorolfina cyklopiroks tolnaftat jodek potasu Antybiotyki można podzielić również według innych kryteriów, mających większe znaczenie ze względu na zastosowanie antybiotyków w terapii. Leki te różnią się między innymi: Wchłanianiem po podaniu doustnym. Antybiotyki wchłaniają się z jelit w różnym stopniu. Powoduje to konieczność podawania niektórych antybiotyków dożylnie lub domięśniowo. Antybiotyki dobrze wchłaniające się z przewodu pokarmowego: makrolidy, chloramfenikol, tetracykliny Antybiotyki słabo wchłaniające się z przewodu pokarmowego: ampicylina, gryzeofulwina, linkomycyna Antybiotyki nie wchłaniające się z przewodu pokarmowego (konieczne jest podawanie pozajelitowe): cefalosporyny IV generacji, większość aminoglikozydów, polimyksyny, monobaktamy, karbapenemy Łatwością przenikania do tkanek. Niektóre antybiotyki po wchłonięciu do układu krążenia pozostają w łożysku naczyniowym i słabo przenikają do tkanek organizmu. Ogranicza to możliwość ich stosowania w niektórych zakażeniach – np. jeśli zakażeniu ulegną płuca, antybiotyk o niskiej zdolności penetrowania tkanek nie będzie skutecznie niszczył mikroorganizmy, gdyż jego stężenie w miejscu działania będzie zbyt małe. Czynnikami decydującymi o zdolności przenikania do tkanek są: lipofilowość cząsteczki antybiotyku, stopień wiązania z białkami krwi, pH w miejscu docelowym i wiele innych. Ze względu na łatwość przenikania do tkanek antybiotyki można podzielić na: dobrze przenikające: tetracykliny, chloramfenikol, makrolidy słabo lub średnio przenikające: polimyksyny, gentamycyna, streptomycyna Drogą wydalania. Większość antybiotyków jest wydalana przez nerki z moczem. Tylko niektóre są wydalane z żółcią. Ma to znaczenie terapeutyczne, gdyż dobierając antybiotyk trzeba uwzględnić współistniejące choroby pacjenta, takie jak niewydolność nerek – w takim przypadku antybiotyki eliminowane droga nerkową mogą się kumulować w organizmie i powodować dodatkowe działania niepożądane. Antybiotyki wydalane z moczem: gentamycyna, wankomycyna, wiomycyna, chloramfenikol Antybiotyki wydalane z żółcią: ryfampicyna, makrolidy Działania niepożądane Antybiotyki są lekami względnie mało toksycznymi, ich właściwości toksyczne są znacznie większe w stosunku do mikroorganizmu niż do organizmu gospodarza. Niemniej, niektóre antybiotyki mogą wywoływać działania niepożądane. Wyróżniamy trzy główne grupy niepożądanych działań antybiotyków: Bezpośrednie działanie toksyczne jest charakterystyczne dla danej grupy antybiotyków lub konkretnego leku. Do najważniejszych działań toksycznych należą: działanie nefrotoksyczne (na nerki) – wywołują je między innymi polimyksyny, aminoglikozydy działanie hepatotoksyczne (na wątrobę) – wywołują je między innymi tetracykliny, nowobiocyna działanie ototoksyczne (niszczą struktury ucha wewnętrznego) – wywołują je między innymi aminoglikozydy działanie toksyczne na szpik kostny – wywołują je między innymi chloramfenikol, nowobiocyna Reakcje uczuleniowe. Wiele antybiotyków wywołuje reakcje uczuleniowe. Ich siła i natężenie mogą być różne, od wysypek skórnych, przez obrzęki i gorączkę aż do wstrząsu anafilaktycznego (uczuleniowego) mogącego prowadzić nawet do śmierci. Najbardziej niebezpieczne są pod tym względem powszechnie stosowane penicyliny, dlatego przed ich podaniem powinno się wykonać test uczuleniowy. Dysbakteriozy i ich następstwa. Działaniem niepożądanym antybiotyków, zwłaszcza podawanych doustnie, jest możliwość zmniejszenia lub znacznego wytrzebienia naturalnej flory bakteryjnej człowieka. Konsekwencjami tego zjawiska mogą być zaburzenia trawienia i przyswajania składników odżywczych i następujące po tym niedobory (głównie witamin) oraz możliwość nadkażeń. Do nadkażeń może dochodzić w wyniku zajęcia przez obce, szkodliwe mikroorganizmy miejsca, w którym zazwyczaj żyją bakterie stanowiące naturalną, korzystną florę bakteryjną. Najczęściej są to zakażenia opornymi na antybiotyki gronkowcami lub pałeczkami lub zakażenia grzybicze. Tego typu nadkażenia mogą być bardzo niebezpieczne i prowadzić nawet do śmierci pacjenta. Oporność na antybiotyki Oporność na antybiotyki jest cechą pewnych szczepów bakteryjnych, która umożliwia im przetrwanie w obecności antybiotyku. W zależności od pochodzenia, dzieli się ją na pierwotną (naturalna struktura bakterii uniemożliwiająca działanie leku) lub nabytą – na skutek nabycia genów oporności od innych bakterii lub spontanicznych mutacji. Częsta oporność wśród bakterii wiąże się z nieracjonalną antybiotykoterapią oraz zbyt dużym zużyciem tych leków w przemyśle spożywczym. W wielu krajach (np. USA) legalne jest też stosowanie niewielkich dawek antybiotyków podczas hodowli dla podniesienia masy trzody chlewnej. Dawki te są zbyt małe, aby zabić wszystkie bakterie, świetnie więc stymulują wyrobienie przez bakterie antybiotykooporności. Wytwarzanie antybiotyków Naturalne antybiotyki są produkowane przez niektóre gatunki grzybów, szczególnie pleśni , oraz przez niektóre bakterie, np. z rzędu promieniowców. Syntetyzowane w ich organizmach antybiotyki nie są szkodliwe dla nich samych dzięki licznym mechanizmom obronnym. Zdolność do wytwarzania antybiotyków jest ewolucyjnym przystosowaniem organizmów do życia w środowisku naturalnym. Daje posiadającym ją mikroorganizmom przewagę nad innymi, utrudniając wrażliwym szczepom wzrost i tym samym uniemożliwia im konkurowanie w walce o dostęp do pożywienia. Produkcja przemysłowa Przemysł medyczny koncentruje się na wytwarzaniu antybiotyków półsyntetycznych: skuteczniejszych – silniejszych w działaniu i wykazujących szerszy zakres działania trwalszych chemicznie odporniejszych na β-laktamazy tańszych w produkcji Niektóre antybiotyki uzyskuje się na skalę przemysłową metodami syntezy chemicznej. Wiele z nich jest produkowanych metodami biotechnologicznymi w wielkich fermentorach (bioreaktorach) o pojemności ok. 50 do 300 m³. W bioreaktorach przeprowadza się reakcje biosyntezy antybiotyków naturalnych przez odpowiednie mikroorganizmy oraz reakcje biotransformacji. Biotransformacja (w syntezie antybiotyków) polega na przekształceniu jednych związków chemicznych (substratów) w inne (produkty) za pomocą enzymów formie czystej, mikroorganizmów lub komórek organizmów wyższych. Produkt, jaki możemy otrzymać z danego substratu, zależy od wielu czynników. Najważniejsze z nich to: rasa mikroorganizmu pH stężenie substratu użyte do hodowli składniki odżywcze i inne warunki hodowli użyte dodatkowe substancje, np. inhibitory enzymów Zobacz też probiotyki chemioterapeutyki choroby bakteryjne zależność bakterii od antybiotyku Przypisy Linki zewnętrzne Narodowy Program Ochrony Antybiotyków – strategia walki z antybiotykoopornością w Polsce

4963494

https://pl.wikipedia.org/wiki/Freddie%20Gillespie

Freddie Gillespie

Frederick „Freddie” Gillespie (ur. 14 czerwca 1997) – amerykański koszykarz, występujący na pozycji silnego skrzydłowego, obecnie zawodnik Orlando Magic. 18 grudnia 2020 został zwolniony przez Dallas Mavericks. 8 kwietnia 2021 podpisał 10-dniową umowę z Toronto Raptors. 18 kwietnia zawarł kolejny, identyczny kontrakt z klubem. Dziesięć dni później związał się z klubem do końca sezonu. 13 października 2021 został zwolniony. 21 grudnia 2021 zawarł 10-dniowy kontrakt z Orlando Magic. Osiągnięcia Stan na 23 grudnia 2021, na podstawie, o ile nie zaznaczono inaczej. NCAA Division III Zaliczony do: I składu defensywnego konferencji Minnesota Intercollegiate Athletic (MIAC – 2017) II składu All-MIAC (2017) Zawodnik kolejki MIAC (13.02.2017) Lider konferencji MIAC w liczbie bloków (2017 – 69) NCAA Division I Uczestnik rozgrywek II rundy turnieju NCAA (2019) Największy postęp Big 12 (2020) Zaliczony do: I składu defensywnego Big 12 (2020) II składu Big 12 (2020) składów fall and spring Big 12 Commissioner’s Honor Rolls (2019) Zawodnik kolejki Big 12 (9.12.2019) Przypisy Linki zewnętrzne Profil na nba.com Profil na eurobasket.com Statystyki na basketball-reference.com Statystyki z NCAA na sports-reference.com Amerykańscy koszykarze Koszykarze Baylor Bears Koszykarze Memphis Hustle Koszykarze Toronto Raptors Koszykarze Orlando Magic Urodzeni w 1997

4963499

https://pl.wikipedia.org/wiki/Museum%20Secretum%20%28Muzeum%20Brytyjskie%29

Museum Secretum (Muzeum Brytyjskie)

Museum Secretum, także Secret Museum – zamknięta kolekcja Muzeum Brytyjskiego w Londynie obejmująca eksponaty uznane za nieprzyzwoite i z tego powodu niewystawiane publicznie; prowadzona w latach 1865–1953. Historia Na początku XIX w. Muzeum Brytyjskie wydzielało ze swoich zbiorów udostępnianych publicznie obiekty uznane za obsceniczne. W 1865 roku zbiory muzeum powiększyły się o kolekcję George’a Witta (1804–1869) obejmującą przedmioty, teksty i przedstawienia związane z kultem fallicznym – „Collection Illustrative of Phallic Worship”. W zbiorach Witta znajdowały się obiekty z całego świata, przy czym większość pochodziła z Egiptu, Grecji, Indii, Tybetu i Japonii (m.in. japońskie ilustracje erotyczne Shunga). Przyczyniło się to do utworzenia formalnego Museum Secretum, po przyjęciu w 1857 roku Obscene Publications Act (tłum. „Ustawy o nieprzyzwoitych publikacjach”). Zbiory Museum Secretum obejmowały 200 obiektów. Kuratorzy muzeum określili obiekty Museum Secretum mianem „ohydnego świadectwa rozwiązłości człowieka” (ang. abominable monuments to human licentiousness). Ich istnienie nie było nagłaśniane, a dostęp do nich podlegał ścisłej regulacji. Kolekcję mogli oglądać wyłącznie mężczyźni („dojrzali wiekiem i o zdrowym morale”) za specjalnym pozwoleniem. Od 1939 roku niektóre obiekty z kolekcji były stopniowo przenoszone do ekspozycji, lecz dostęp do Museum Secretum nadal podlegał regulacji. Ostatni eksponat włączono do Museum Secretum w 1953 roku, po czym kolekcję rozwiązano, a jej zbiory przekazano poszczególnym sekcjom muzeum. Część z nich trafiła do ekspozycji. Nowe nabytki muzeum o treści erotycznej lub pornograficznej zaczęły bezpośrednio trafiać do zbiorów otwartych. Jednym z ostatnich przykładów zmiany polityki muzeum było nabycie w 1999 roku i wystawienie w ekspozycji muzealnej pucharu Warrena – rzymskiego skyfosa z początku I w. n.e., na którym przedstawiono dwie homoerotyczne sceny. Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Przykłady obiektów z kolekcji Museum Secretum: Muzeum Brytyjskie

4963507

https://pl.wikipedia.org/wiki/Rowcy

Rowcy

Rowcy () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest 4 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 24 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 90 km od Kurska. W granicach miejscowości znajduje się 16 posesji. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 osiedle Rowcy wchodziło w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 5 osób. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4963509

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nojorid%20%28gmina%29

Nojorid (gmina)

Nojorid – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Apateu, Chișirid, Leș, Livada de Bihor, Nojorid, Păușa i Șauaieu. W 2011 roku liczyła 5240 mieszkańców. Przypisy Gminy w Rumunii Okręg Bihor

112

https://pl.wikipedia.org/wiki/Alergen

Alergen

Alergen – każdy antygen zewnątrzpochodny wywołujący reakcję alergiczną (uczuleniową, zależną od przeciwciał IgE lub niezależną od nich). Alergeny nie posiadają wspólnej budowy chemicznej i strukturalnej. Mogą to być substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, a także różne proste związki chemiczne o charakterze haptenów, na przykład leki. Większość alergenów jest białkami lub glikoproteinami o masie cząsteczkowej od 10 kDa do 40 kDa (znane są również alergeny o masie mniejszej tj. 3 kDa. i większej do 100 kDa). Wielkość cząsteczek alergenu determinuje jego immunogenność i zdolność do przenikania przez błonę śluzową. Typologia Alergeny dzielimy na: wziewne (aeroalergeny, inhalacyjne) – są to alergeny występujące w powietrzu, które dostają się do organizmu drogą wziewną. Należą do nich czynniki o właściwościach alergogennych występujące w pomieszczeniach zamkniętych (tj. kurz, czyli wszystko to co wchodzi w jego skład: szczątki roślin, roztocze, szczątki zwierząt, karaluchów, grzybów pleśniowych – potoczne pleśni) oraz alergeny występujące w środowisku zewnętrznym (tj. ziarnka pyłków roślin, zarodniki grzybów pleśniowych); pokarmowe - czyli substancje o budowie białkowej zawarte w pokarmach roślinnych lub zwierzęcych, które dostają się do naszego organizmu razem z pokarmem, np. owoalbumina (albumina jaja kurzego) i po spożyciu wywołują niepożądane reakcje kliniczne. Około 220-250 milionów ludzi na całym świecie może mieć alergię pokarmową; kontaktowe - wywołujące reakcję alergiczną po bezpośrednim zetknięciu ze skórą osoby uczulonej. Do tej grupy alergenów należą na przykład lateks, niektóre metale (nikiel, chrom), a także substancje zapachowe, dodatki do gumy, formaldehyd, parafenylenodiamina, konserwanty kosmetyków, środki odkażające, tworzywa sztuczne. leki, szczególnie antybiotyki beta-laktamowe (penicyliny, cefalosporyny, sulfonamidy), kwas acetylosalicylowy i inne niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz kuraropochodne leki stosowane w anestezji. Niepożądane reakcje lekowe występują u prawie 1/10 światowej populacji i u prawie 20% wszystkich chorych hospitalizowanych. Ponad 10% skutków ubocznych stanowią nieprzewidywalne reakcje nadwrażliwości. Ze względu na okres ekspozycji alergeny dzieli się na: sezonowe (pyłek roślin, grzyby pleśniowe) całoroczne (roztocze kurzu domowego, alergeny zwierząt domowych). Nomenklatura Alergeny nie wykazują szczególnych podobieństw, nie można więc określić, czy dana substancja może być alergenem, czy nie. Stosuje się natomiast ujednolicone nazewnictwo alergenów – opracowane przez Podkomitet Nazewnictwa Alergenów Międzynarodowej Unii Towarzystw Immunologicznych – składające się z trzech członów: skrót nazwy rodzajowej organizmu, z którego pochodzi alergen (pierwsze trzy litery nazwy rodzajowej) skrót nazwy gatunkowej tego organizmu (pierwsza litera nazwy gatunkowej) liczba arabska oznaczająca konkretny antygen danego organizmu (zwykle według kolejności odkrycia danego alergenu). W przypadku istnienia kilku izoform alergenu do liczby dodaje się kolejne małe litery alfabetu łacińskiego (przykład: Der p 1 oznacza antygen nr 1 wyizolowany z Dermatophagoides pteronyssinus). Zwykle antygeny najsilniej uczulające są oznaczone cyfrą 1 i noszą nazwę alergenów głównych, czyli takich, które uczulają ponad 50% pacjentów danej grupy. Der p 1 jest antygenem głównym, gdyż u ponad 50% pacjentów uczulonych na kurz stwierdza się także uczulenie na ten właśnie alergen. Alergeny uczulające mniej niż 50% osób w danej grupie są nazywane alergenami słabymi (lub alergenami mniejszymi). Najczęściej uczulające alergeny Najczęściej spotykane alergeny to: dym papierosowy i smog. W skład smogu miejskiego wchodzi kurz o silnym potencjale alergizującym, podejrzewa się także udział węglowodorów aromatycznych, obecnych także w dymie papierosowym i odpowiedzialnych za jego właściwości alergogenne. roztocze – szczególnie alergogenne są gatunki z rodzajów Dermatophagoides oraz Euroglyphus. Alergeny pochodzące z roztoczy to enzymy jelitowe obecne w ich odchodach (grupa 1 alergenów roztoczy) oraz białka tkanek (grupa 2 alergenów roztoczy). kurz – jego potencjał alergizujący jest często związany z istnieniem w nim roztoczy, ich odchodów lub fragmentów tkanek. Gatunkiem odpowiedzialnym zwykle za alergiczne właściwości kurzu jest Dermatophagoides pteronyssinus. pyłki roślin wywołujące alergię szczególnie często i występujące w polskim klimacie w okresie od marca do października, głównie pyłki drzew wiatropylnych (np. brzozy, olchy, wierzby, topoli, dębu), traw i zbóż (rośliny uprawne z rodziny traw) oraz chwastów (bylicy, komosy, pokrzywy zwyczajnej, babki lancetowatej). W Polsce zdecydowanie częściej uczulają trawy i chwasty niż pyłki drzew, co związane jest z powszechnością tego typu roślinności i dłuższym okresem pylenia. sierść zwierzęca – najsilniejsze właściwości uczulające wykazują alergeny kota (ponad 50% uczulonych na alergeny zwierzęce). W dalszej kolejności wymienia się alergeny psa, świnki morskiej, myszy i królika – wszystkie zawarte są tak w sierści i złuszczonym naskórku, jak i w wydzielinach (ślina) i wydalinach (mocz i kał) tych zwierząt. jad owadów błonkoskrzydłych – powoduje reakcje miejscowe, to znaczy dotyczące tkanek skórnych (duża reakcja miejscowa w okolicy użądlenia, czyli o średnicy większej niż 10 cm i trwająca dłużej niż 24 godziny), oraz ustrojowe. Łagodne reakcje ustrojowe mogą ograniczać się jedynie do skóry (jako nagły rumień twarzy, pokrzywka, obrzęk naczynioruchowy). Cięższe reakcje ogólnoustrojowe mogą wywoływać skurcz oskrzeli, obrzęk krtani i obniżenie ciśnienia tętniczego (anafilaksja), co bezpośrednio grozi śmiercią. Reakcje śmiertelne występują u prawie 50% osób, u których nie udokumentowano wcześniejszej reakcji układowej; alergeny pokarmowe – przede wszystkim: alergeny mleka krowiego, jaja, ryb i skorupiaków, soi i pszenicy, orzechów, a szczególnie orzeszków ziemnych grzyby mikroskopijne – grzyby z rodzaju Alternaria i Cladosporium, a w dalszej kolejności Penicillium i Aspergillus są najważniejszym źródłem alergenów pleśniowych. Najczęstszą przyczyną uczuleń są alergeny gatunku Alternaria alternata, chociaż u większości chorych współistnieje nadwrażliwość na alergeny kilku gatunków grzybów. Zazwyczaj obserwuje się występowanie objawów przez cały rok z wyraźnym nasileniem w okresie letnim i jesiennym. Związane jest to z cyklem występowania zarodników grzybów w powietrzu. pasożyty, na przykład owsik. Alergeny reagujące krzyżowo Fragmentami budowy antygenów są epitopy, czyli determinanty antygenowe łączące się bezpośrednio z przeciwciałem. Alergeny mają charakter wieloważny. Oznacza to, że jeden alergen posiada wiele (od kilku do kilkudziesięciu) epitopów rozpoznawanych przez układ immunologiczny. O reaktywności krzyżowej mówimy, gdy jedno przeciwciało (lub receptor komórki T) reaguje z dwoma alergenami. Dzieje się tak, gdy dane antygeny posiadają epitopy identyczne lub o bardzo zbliżonej budowie. Wówczas przeciwciała swoiste IgE nie rozpoznają różnic pomiędzy nimi. Do reakcji krzyżowej dochodzi, gdy alergen inny, niż ten, który wywołał uczulenie, powoduje reakcję alergiczną. Za taką reaktywność krzyżową odpowiedzialna jest sekwencja aminokwasów i homologia sekwencji białek antygenów. Wystąpienie reakcji krzyżowej uznawane jest za wysoce prawdopodobne, gdy homologia sekwencji białek sięga 70%. Przy homologii nieprzekraczającej 50% reakcja krzyżowa uważana jest za rzadką. Homologia białek może dotyczyć zarówno gatunkowo spokrewnionych alergenów (między pyłkami różnych roślin czy rodzajami roztoczy), jak i niespokrewnionych (na linii rośliny – warzywa/ owoce). Najczęściej obserwuje się przypadki: cierpiących na alergie na pyłek brzozy (olchy/leszczyny) z jednoczesnym uczuleniem na jabłka, morele, wiśnie, czereśnie, seler, marchew i pietruszkę osób uczulonych na trawy z towarzyszącym uczuleniem na melony, arbuzy, pomidory, soję i pomarańcze pacjentów z uczuleniem na bylicę z równoległym uczuleniem na banany i arbuzy chorych uczulonych na lateks z objawami alergii po spożyciu bananów, fig, awokado i kiwi osób uczulonych na sierść kota reagujących również na wieprzowinę alergików nadwrażliwych na trawy z jednoczesnym uczuleniem na pomidory, melona, pietruszkę, soję, imbir, tymianek i orzeszki ziemne. Rola alergenów w reakcji alergicznej Alergeny powodują swoistą nadwrażliwość organizmu (alergię) u osób o osobniczej predyspozycji do alergii – tzw. skaza atopowa. Posiadają zdolność pobudzania organizmu do produkcji swoistych przeciwciał IgE lub komórek swoiście reagujących na określony alergen. W przypadku pierwszego kontaktu osoby z uczulającym czynnikiem (poprzez połknięcie czy wdychanie) alergen zostaje rozpoznany przez makrofagi – komórki licznie występujące w skórze i błonach śluzowych, będące podstawą obrony immunologicznej organizmu. Informacja o zetknięciu się z alergenem zostaje przekazana limfocytom B, które po przekształceniu się w plazmocyty wytwarzają immunoglobuliny typu E (IgE) – ostatecznie odpowiedzialne za reakcję alergiczną. Przeciwciała IgE są specyficzne dla danego alergenu i występują wyłącznie u osobników uczulonych na daną substancję. W wyniku powtórnego kontaktu z danym antygenem przeciwciała IgE wiążą się z mastocytami w skórze i błonach śluzowych, a następnie przechwytują alergen. Przyłączenie alergenu do wytworzonych w organizmie przeciwciał powoduje degranulację (uwolnienie małych granulek zawierających substancje chemiczne – głównie histaminę – odpowiedzialne za rozwój stanu zapalnego) mastocytów i bazofili (leukocytów). Tą drogą dochodzi do rozwoju odpowiedzi zapalnej na kontakt z alergenem. Może ona przybierać różne formy – w zależności od zajętego narządu (np. nos – katar sienny, oko – alergiczne zapalenie spojówek, skóra – pokrzywka). Uczulenie na poszczególne alergeny wykrywają testy skórne (testy punktowe, testy śródskórne, testy płatkowe), badania na obecność swoistych przeciwciał (testy RAST, RIA, FEIA), oraz prowokacje alergenowe. Choroby alergiczne wywoływane przez alergeny Reakcja zapalna na kontakt z alergenem może przybrać różne postacie kliniczne, między innymi: alergiczny nieżyt nosa – zespół objawów (wyciek wodnistej wydzieliny, świąd, upośledzenie drożności nosa, kichanie, zaburzenia węchu) wywołanych przez alergiczny proces zapalny toczący się w błonie śluzowej nosa głównie jako rekcja na kontakt z alergenami wziewnymi – całorocznymi i/lub sezonowymi alergiczne zapalenie spojówek – wielopostaciowe schorzenie rozwijające się na podłożu reakcji alergicznej w obrębie spojówki oka – niekiedy także skóry powiek, a w najgroźniejszej postaci rogówki – dające głównie objawy przekrwienia i obrzęku spojówek, łzawienia i świądu będące efektem przedostania się alergenu (np. pyłek roślinny, lek, roztocze) do worka spojówkowego astma oskrzelowa – przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, gdzie proces zapalny toczy się w obrębie błony śluzowej drzewa oskrzelowego i jest przyczyną nadreaktywności oskrzeli, co skutkuje powstaniem świszczącego oddechu, duszności i kaszlu. Do jej rozwoju przyczyniają się alergeny pyłków roślin, kurzu domowego, pleśni, odzwierzęce, a także zanieczyszczenia i dym papierosowy obecne w powietrzu. pokrzywka i obrzęk naczynioruchowy – zaburzenia w mikrokrążeniu skóry polegające na rozszerzeniu naczyń i zwiększeniu ich przepustowości z wtórnym pojawieniem się agregatów białkowych w skórze właściwej, obrzękiem włókien kolagenowych i rozszerzeniem naczyń brodawek skórnych (w przypadku przenikania przekaźników do powierzchniowych warstw skóry powstaje bąbel pokrzywkowy, a do tkanki podskórnej i skóry właściwej – obrzęk naczynioruchowy). Mogą wywołać je alergeny pokarmowe i dodatki do żywności, leki, alergeny kontaktowe (np. sierść kota) i pyłki roślin (a zwłaszcza przypominające je alergeny zjadanych owoców czy warzyw – zespół alergii jamy ustnej); atopowe zapalenie skóry – najczęstsza choroba zapalna skóry o zróżnicowanym spektrum klinicznym, zwykle rozpoznawana we wczesnym dzieciństwie, której towarzyszą zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego oraz zmiany w fizjologii i budowie skóry. W patogenezie AZS główną rolę odgrywają alergeny pokarmowe, ale też alergeny powietrznopochodne (roślinne, odzwierzęce, kurzu i pleśni, pochodzenia grzybiczego i bakteryjnego). alergiczny wyprysk kontaktowy – zmiany skórne powstałe w wyniku reakcji alergicznej typu komórkowego, w których wykwitem pierwotnym jest grudka wysiękowa i pęcherzyk, przebiegające ze świądem i ulokowane na skórze najczęściej stykającej się z alergenem (np. lekiem, gumą czy niklem) wstrząs anafilaktyczny – ciężka, zagrażająca życiu, ogólna reakcja nadwrażliwości na alergen (np. leki, lateks, pokarm, jad owadów), która manifestuje się: ze strony skóry: pokrzywką i obrzękiem naczynioruchowym ze strony układu oddechowego: dusznościami i świstami wdechowymi (tzw. stridor) ze strony układu krążenia: spadkiem ciśnienia krwi i przyspieszeniem czynności serca ze strony układu pokarmowego: kurczowymi bólami brzucha i wymiotami ze strony układu nerwowego: zasłabnięciem i utratą przytomności. Objawy anafilaksji pojawiają się w ciągu kilku minut po kontakcie z antygenem. Może dojść do ich nawrotu po 4–12 godzinach. Profilaktyka antyalergenowa i leczenie Pierwsze obowiązujące w Europie zalecenia natury prewencyjnej odnoszą się do dzieci wysokiego ryzyka niemających jeszcze objawów alergii i polegają na: karmieniu piersią eliminowaniu z diety silnych alergenów pokarmowych, a zwłaszcza mleka krowiego i białka jaj eliminowaniu ze środowiska domowego alergenów roztoczy i naskórka zwierząt eliminowaniu ze środowiska domowego dymu tytoniowego. Dwa ostatnie zalecenia obowiązują bezwzględnie w wieku późniejszym – u dzieci starszych i osób dorosłych. Największe znaczenie praktyczne ma eliminacja z diety pokarmów uczulających – skuteczna u dzieci i u ok. 20% dorosłych atopików. Natomiast korzyści płynące z eliminacji alergenów domowych są dyskusyjne. Dzieje się tak dlatego, że kurz domowy jest bogaty nie tylko w roztocza, ale i w inne alergeny (zarodniki pleśni, pióra, naskórek zwierząt, karaluchy) oraz spotyka się go nie tylko w domach, lecz także w pomieszczeniach biurowych, szkołach, salach zabaw itd. W terapii chorób alergicznych wywołanych aktywnością alergenów kluczową rolę odgrywają: leczenie przyczynowe – immunoterapia swoista stosowana w chorobach atopowych w razie niemożności eliminacji alergenu. Wówczas podejmuje się próbę uzyskania niewrażliwości na czynnik uczulający na drodze tzw. odczulania swoistego. Polega ono na kontrolowanym podawaniu pacjentowi stopniowo zwiększanych dawek alergenu aż do momentu, gdy organizm chorego przestaje na niego reagować. leczenie objawowe – stosowane powszechnie i z dużą doraźną skutecznością, zwłaszcza wśród pacjentów uczulonych na alergeny wziewne. Lekami pierwszego rzutu w terapii alergii są leki przeciwhistaminowe drugiej generacji, jak bilastyna, desloratadyna czy lewocetyryzyna. W odróżnieniu od leków przeciwhistaminowych I generacji, preparaty nie oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy i nie wpływają na sprawność psychomotoryczną pacjentów. Wynika to z faktu, że cechuje je wyższe powinowactwo do receptora histaminowego H1 (bilastyna podawana pacjentom z alergicznym nieżytom nosa, alergicznym zapaleniem spojówek i pokrzywką ma pięciokrotnie większe powinowactwo do HR1 niż feksofenadyna i trzykrotnie większe niż cetyryzyna). Natomiast w przypadku astmy oskrzelowej można monitorować jej ewolucje, podając systematycznie kromoglikan i nedokromil sodowy, preparaty teofiliny o przedłużonym działaniu, antagonisty leukotrienów oraz krótko i długo działające sympatykomimetyki lub aerozole steroidowe. Przypisy Bibliografia Immunologia Alergologia

4963513

https://pl.wikipedia.org/wiki/Micha%C5%82%20Jan%20Lutosta%C5%84ski

Michał Jan Lutostański

Michał Jan Lutostański (ur. 29 lipca 1985 w Warszawie) – polski socjolog, doktor nauk społecznych, badacz rynku, komentator społeczny. Wnuk Jana Lutostańskiego, powstańca warszawskiego. Działalność naukowa Ukończył XLI Liceum Ogólnokształcące im. Joachima Lelewela w Warszawie w klasie menadżersko-ekonomicznej. Następnie uzyskał tytuł magistra socjologii na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie na specjalizacji Socjologia Komunikacji Międzykulturowej. Studia doktoranckie odbył na Uniwersytecie SWPS w ramach Interdyscyplinarnych Studiów Doktoranckich, pod promotorską opieką prof. Hanny Świdy-Ziemby, a następnie prof. Piotra Tadeusza Kwiatkowskiego. Jego praca doktorska „Brzydkie słowa, brudny dźwięk. Muzyka jako przekaz kształtujący styl życia subkultur młodzieżowych” została wydana w 2015 roku przez Wydawnictwo Naukowe Scholar. Wykładał na Uniwersytecie SWPS („Filozoficzne podstawy antropologii społecznej”, „Badania konsumenckie – zaawansowane narzędzia ilościowe”, „Analizy danych ilościowych i jakościowych”, „Dane socjologa”), w Akademii Pedagogiki Specjalnej („Socjologia badań opinii publicznej”, „Komputerowe wspomaganie badań”, „Zaawansowane techniki analiz danych”), na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie („Brzydkie słowa, brudny dźwięk – o muzyce subkulturowej w Polsce”, „Badania społeczne w praktyce”, „Metody jakościowe w badaniach marketingowych”, „Subkultury młodzieżowe”, „Warsztat analityczny”) oraz w Szkole Głównej Handlowej („Badania marketingowe w zarządzaniu marką”, „Badania marketingowe rynku luksusu”, „Marketing”, „Postępowanie nabywców na rynku”, „Consumer behavior”). Autor wielu artykułów naukowych i rozdziałów w monografiach. W 2019 roku współtworzył katalog wystawy Muzeum Śląskiego „Zajawka – śląski hip-hop 1993-2003”. Promował wiedzę o muzyce i młodzieży w ramach współpracy przy otwartych wykładach i debatach z instytucjami kultury: Państwowym Muzeum Etnograficznym w Warszawie, Muzeum Współczesnym we Wrocławiu, Muzeum Śląskim w Katowicach, Służewskim Domu Kultury, Festiwalem Transatlantyk w Łodzi, Filmoterapią z Sensem czy Festiwalem Ogrody Muzyczne. Jako ekspert Uniwersytetu SWPS komentował różne zjawiska społeczne dla polskich i zagranicznych mediów. Od października 2021 roku pracuje jako Adiunkt w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie w Zakładzie Marketingu Wartości w Instytucie Zarządzania Wartością w Kolegium Nauk o Przedsiębiorstwie. W tym samym roku razem z prof. Małgorzatą Bombol napisał książkę „Modern leisure society – consumer behavior” wydaną przez Oficynę Wydawniczą SGH. W grudniu 2021 roku otrzymał nagrodę absolwenta 25-lecia Uniwersytetu SWPS w kategorii Biznes. Działalność zawodowa Od 2008 roku zawodowo związany z badaniami rynku. Pracował w CBOS, TNS OBOP, TNS Polska, 4P Research Mix, Kantar Millward Brown, a obecnie w Kantar Polska na stanowisku Strategy Business Director. Od czerwca 2016 roku członek zarządu Polskiego Towarzystwa Badaczy Rynku i Opinii. Od 2020 roku jego wiceprezes. Występował na licznych konferencjach naukowych i branżowych w tym na Zjeździe Socjologicznym, Kongresie Badaczy, Forum Kobiet w Logistyce, Ringu Gospodarczym Forbesa i Newsweeka. Otrzymał nagrodę publiczności za najlepsze wystąpienie „Odyseja badawcza 2020” na XIV Kongresie Badaczy w 2013 roku oraz Nagrodę 25-lecia PTBRiO za najlepiej ocenione wystąpienie dwudziestu edycji wydarzenia. W ramach działalności w Towarzystwie był członkiem rady programowej czterech Kongresów Badaczy, konferencji Data Driven Decisions oraz Marketing Pokoleń. Odpowiadał za organizację Dni Badacza\Consumer Intelligence Days, a także serię wydarzeń „Praktyka Nauce-Nauka Praktyce” na polskich uczelniach. Reprezentujący PTBRiO przy współpracy z PWN. Współautor i redaktor książek „Data Driven Decisions. Jak odnaleźć się w natłoku danych?” oraz „Badanie rynku. Jak zrozumieć konsumenta?”. Publicysta Brief.pl. Książki i publikacje naukowe Lutostański M. J., Bombol M., „Modern leisure society – consumer behavior”, Oficyna Wydawnicza SGH 2021. Lutostański M. J., Prochera P., „Badanie rynku, czyli jak zrozumieć konsumenta” w: M. J. Lutostański, A. Łebkowska, M. Protasiuk (red.) „Badanie rynku. Jak zrozumieć konsumenta?”, PWN 2021. Lutostański M. J., Wasilewski J., „Prezentowanie wyników badań” w: M. J. Lutostański, A. Łebkowska, M. Protasiuk (red.) „Badanie rynku. Jak zrozumieć konsumenta?”, PWN 2021. Lutostański M. J., Zacharska D., „Badanie opakowań” w: M. J. Lutostański, A. Łebkowska, M. Protasiuk (red.) „Badanie rynku. Jak zrozumieć konsumenta?”, PWN 2021. Lutostański M. J., „Przyszłość badań” w: M. J. Lutostański, A. Łebkowska, M. Protasiuk (red.) „Badanie rynku. Jak zrozumieć konsumenta?”, PWN 2021. Lutostański M. J., „Kulturowe, ekonomiczne i społeczne aspekty e-sportu w Polsce” w: M. Bombol, G. Godlewski (red.) „Laboratorium doświadczeń czasu wolnego. Problemy współczesności”, Oficyna Wydawnicza SGH 2020. Lutostański M. J., „Hip-hop – subkultura czterech kultur” w: „Zajawka. Śląski hip-hop 1993-2003” – katalog wystawy Muzeum Śląskiego, lipiec 2019. Lutostański M. J., Szycman L., „New product development” w: M. J. Lutostański, M. Galica, M. Protasiuk (red.) „Data Driven Decisions. Jak odnaleźć się w natłoku danych?”, PWN 2018. Lutostański M. J., „Brzydkie słowa, brudny dźwięk. Jak analizować relację komunikacyjną między muzykami a słuchaczami” w: Meandry, numer specjalny „Jak mówić i pisać o muzyce popularnej? Od Enea Spring Break do Eurowizji”, Warszawa 2017. Lutostański M. J., „Brzydkie słowa, brudny dźwięk. Muzyka jako przekaz kształtujący styl życia subkultur młodzieżowych”, Warszawa 2015. Lutostański M. J., „Grunt to bunt. Zastosowanie teorii ugruntowanej w analizie tekstów piosenek na przykładzie zespołów związanych z symbolicznymi subkulturami młodzieżowymi” w: „Usłyszeć Świat. Muzyka – Społeczeństwo – Kultura”, Poznań 2015. Lutostański M. J., „Kontestacja rzeczywistości w symbolicznych subkulturach młodzieżowych” w: A. Jawor (red.) „Paradoksy ponowoczesności. O starciach płci, religii, tożsamości, norm i kultur”, Warszawa 2013. Lutostański M. J., „Behemoth przełamuje tabu, stając się elementem polskiej kultury popularnej. Analiza twórczości zespołu” w: „Kultura popularna” nr 4 (34), Warszawa 2012. Lutostański M. J., „Ciężki towar eksportowy – próba analizy polskiego death metalu” w: „Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy” nr 3, 2012. Lutostański M. J., „Zło z przejawami dobra – wizerunek skinheadów w kinie” w: A. Drzał-Sierocka (red.), „Zło w kinie – bohaterowie, gatunki, twórcy”, Warszawa 2012. Lutostański M. J., „Show me your ipod – I will tell you who you are. Music as a form of communication among symbolic youth subcultures in Poland” w: „Sborník konference: Interdisciplinární mezinárodní vědecká konference doktorandů a odborných asistentů QUAERE 2012 vol. II”, 2012. Lutostański M. J., „Symboliczne subkultury młodzieżowe na Mazowszu. Charakterystyka przynależność do punków, skinheadów i metali” w: „Kultura i Edukacja” nr 3, 2011. Lutostański M. J., „Punki, Skinheadzi i Metale. Normy i wartości młodzieżowych subkultur symbolicznych” w: „Seminare. Poszukiwania naukowe” nr 30, 2011. Wybrane artykuły i wywiady Lutostański M. J., „5 zasad skutecznej komunikacji” w: Brief.pl, 2021. Lutostański M. J., „Dlaczego sukces lodów „Ekipa” nie powinien nas dziwić?” w: Brief.pl, 2021. Lutostański M. J., „Zbuntowane marki – o tym, jak bunt stał się językiem większości” w: Brief.pl, 2021. Seria 8 artykułów „Esport jako zjawisko kulturowe, ekonomiczne i społeczne w Polsce” w: Brief.pl, 2020. „Nikt nie słucha, wszyscy znają”, wywiad dla: Media Marketing Polska 4/2020. „Możemy się snobować na Zenka”, wywiad dla: Logo 3/2020. „Czy ekonomia potrzebuje innych dziedzin nauk?”, wywiad dla: Magazyn Koncept nr 77. „Klęska urodzaju danych w świecie biznesu”, wywiad dla: Niezbędnik Akademicki 1/2019. Lutostański M., Kruszewski K., Sora A., Mazurkiewicz Ł., Chołuj K., Wesołowski P., „Rok 2018 w branży badawczej – podsumowanie. Co nas czeka w 2019?”, w: „Wirtualne Media”, 2018. Lutostański M., Użarowski T., „Popkulturowy Monster, czyli jak zostać Królem Albanii”, w: „Marketing przy Kawie”, 2016. Przypisy Linki zewnętrzne Baza ekspertów PTBRiO Baza pracowników SGH Autorska strona internetowa Baza ekspertów Uniwersytetu SWPS Absolwenci Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego Ludzie urodzeni w Warszawie Polscy socjolodzy Urodzeni w 1985 Wykładowcy Szkoły Głównej Handlowej Wykładowcy SWPS Uniwersytetu Humanistycznospołecznego

4963516

https://pl.wikipedia.org/wiki/Apateu%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29

Apateu (okręg Bihor)

Apateu – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Nojorid. W 2011 roku liczyła 256 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963517

https://pl.wikipedia.org/wiki/Swoboda%20%28rejon%20chomutowski%29

Swoboda (rejon chomutowski)

Swoboda () – osiedle typu wiejskiego w zachodniej Rosji, w sielsowiecie skoworodniewskim rejonu chomutowskiego w obwodzie kurskim. Geografia Miejscowość położona jest w dorzeczu Swapy, 9 km od centrum administracyjnego sielsowietu skoworodniewskiego (Skoworodniewo), 30 km od centrum administracyjnego rejonu (Chomutowka), 85 km od Kurska. Historia Do czasu reformy administracyjnej w roku 2010 osiedle Swoboda wchodziło w skład sielsowietu mieńszykowskiego, który w tymże roku został włączony w sielsowiet skoworodniewski. Demografia W 2015 r. miejscowość zamieszkiwało 16 osób. Przypisy Osiedla typu wiejskiego w obwodzie kurskim Miejscowości w rejonie chomutowskim

4963518

https://pl.wikipedia.org/wiki/Chi%C8%99irid

Chișirid

Chișirid – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Nojorid. W 2011 roku liczyła 228 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963522

https://pl.wikipedia.org/wiki/Le%C8%99

Leș

Leș – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Nojorid. W 2011 roku liczyła 736 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963531

https://pl.wikipedia.org/wiki/Livada%20de%20Bihor

Livada de Bihor

Livada de Bihor – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Nojorid. W 2011 roku liczyła 1378 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963533

https://pl.wikipedia.org/wiki/Nojorid

Nojorid

Nojorid – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Nojorid. W 2011 roku liczyła 2012 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963534

https://pl.wikipedia.org/wiki/P%C4%83u%C8%99a%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29

Păușa (okręg Bihor)

Păușa – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Nojorid. W 2011 roku liczyła 296 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963539

https://pl.wikipedia.org/wiki/Dunia%20Susi

Dunia Susi

Dunia Susi (ur. 10 sierpnia 1987 w Londynie) – brytyjska piłkarka, reprezentantka kraju. Uczestniczyła na Letnich Igrzysk Olimpijskich 2012. Kariera klubowa . Rok później przeniosła się do Fulhamu, a kolejny rok później do Chelsea. Sezon 2008 spędziła w USA, a dokładnie w Richmond Kickers Destiny razem z koleżankami z Chelsea: Kylie Davies, Emma Delves oraz Jess O'Dwyer. W 2011 roku przeniosła się do Birmingham City. Po roku powróciła do Chelsea. W 2014 roku dołączyła do zespołu Notts Country. W tym klubie gra do dziś. Kariera reprezentacyjna Susi grała w reprezentacji Anglii U-19. Jej debiut w seniorskiej reprezentacji odbył się w meczu w lipcu 2009 roku, gdy podczas meczu z Islandią zmieniła Corinne Yorston. Na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2012 była jedną z czterech rezerwowych graczek. Została powołana do składu, gdy Ifeoma Dieke zerwała więzadła w kolanie. Życie prywatne Ukończyła studia na Uniwersytecie Westminsterskim, na wydziale ekonomii. Przypisy Urodzeni w 1987 Ludzie urodzeni w Londynie Reprezentantki Anglii w piłce nożnej Piłkarki Arsenalu W.F.C. Piłkarki Chelsea L.F.C. Piłkarki Notts County Ladies F.C. Piłkarze nożni na Letnich Igrzyskach Olimpijskich 2012

4963542

https://pl.wikipedia.org/wiki/Golden%20Boy

Golden Boy

Golden Boy, właśc. Stefan Altenburger (ur. 1968) – szwajcarski muzyk Golden Boy – dramat Clifforda Odetsa Golden Boy – broadwayowski musical z 1964, adaptacja dramat Clifforda Odetsa Golden Boy – manga autorstwa Tatsuya Egawa Złoty chłopak (ang. Golden Boy) – amerykański serial kryminalny Złoty chłopiec (ang. Golden Boy) – amerykański film z 1939, ekranizacja dramatu Złoty Chłopiec (ang. Golden Boy) – nagroda dla najlepszego piłkarza do lat 21 grającego w Europie Golden Boy – nagroda dla najlepszego sanmaryńskiego piłkarza do lat 23

4963544

https://pl.wikipedia.org/wiki/%C8%98auaieu

Șauaieu

Șauaieu – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Nojorid. W 2011 roku liczyła 334 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

113

https://pl.wikipedia.org/wiki/Alergia

Alergia

Alergia (popularnie stosowane synonimy: uczulenie, nadwrażliwość) – patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na oddziaływanie różnych obcych substancji, zwanych alergenami, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego. Czynnik środowiskowy wywołujący alergię sam w sobie zazwyczaj nie jest dla organizmu szkodliwy. W reakcjach alergicznych uczestniczy układ immunologiczny, jego komórki, na przykład limfocyty (zwłaszcza z podgrupy Th2), granulocyty kwasochłonne (eozynofile) oraz komórki tuczne (mastocyty). Istotną rolę w alergicznych odczynach odgrywają przeciwciała – immunoglobuliny klasy E (IgE). Alergia może objawiać się łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć. Termin alergia został użyty pierwotnie przez Clemensa Petera von Pirqueta, wiedeńskiego pediatrę i naukowca w 1906 roku. Oznacza on dosłownie odmienną reakcję (gr. allos – inny + ergos – reakcja). Definicja von Pirqueta obejmowała jednak pojęcia odporności i alergii. Zgodnie ze współczesnym stanem wiedzy, alergia pojmowana jest jako nieprawidłowy przejaw odporności, charakteryzujący się uszkodzeniem własnych tkanek w wyniku typowej odpowiedzi odpornościowej. Początkowo uważano, że za wszelkie reakcje nadwrażliwości odpowiedzialne jest nieprawidłowe wytwarzanie przeciwciał klasy IgE. Dopiero dalsze badania prowadzone wspólnie przez Robina Coombsa i Philipa Gella w latach 60. XX wieku, doprowadziły do odkrycia czterech (obecnie pięciu) odmiennych typów reakcji nadwrażliwości. W związku z powyższym termin nadwrażliwość jest pojęciem szerszym i nie jest synonimem alergii sensu stricto. Inne typy nadwrażliwości W szerszym znaczeniu pojęcie alergia odnoszone jest często do innych chorób o podobnej, z pozoru, etiologii i obrazie. Przykładem tego jest wyprysk kontaktowy alergiczny nazywany inaczej alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry. Odmiennie niż w przypadku atopowego zapalenia skóry, choroba ta związana jest z IV typem reakcji według Coombsa, a główną rolę w jej powstawaniu odgrywa reakcja typu komórkowego (limfocyty T wydzielają kiny aktywujące inne komórki, jak makrofagi, limfocyty Tc, bazofile). Obraz kliniczny choroby stanowią skórne powierzchowne zmiany zapalne. Powstają one na skutek zetknięcia z alergenem, z którym osoba miała wcześniej kontakt. Alergiczne podłoże tych reakcji udaje się wykazać w około 50% przypadków. U części osób rozpoznaje się tzw. wyprysk zawodowy – związany z uczuleniem na szkodliwe substancje występujące w pracy. W inny sposób działają substancje drażniące – bezpośrednio uszkadzają skórę. Ten typ wyprysku nazywamy wypryskiem kontaktowym z podrażnienia (nie jest to prawdziwe uczulenie i takie zmiany mogą się pojawić u wszystkich osób, które mają kontakt np. z silnymi substancjami używanymi w środkach czystości, farbami, lakierami, smarami, cementem). Przebieg alergicznego wyprysku kontaktowego jest dwuetapowy, a rozwinięcie choroby poprzedza faza indukcji. W jej przebiegu dochodzi do przenikania haptenów przez skórę, które łącząc się z białkami, nabywają cech antygenów. Dochodzi do ich prezentacji przez komórki Langerhansa limfocytom pomocniczym, głównie Th1. W wyniku stymulacji cytokinowej następuje ich swoiste uczulenie. W drugiej fazie reakcji, na skutek ponownego kontaktu z antygenem, dochodzi do powstania odczynu o charakterze wyprysku. Biorą w nim udział komórki Langerhansa oraz uczulone uprzednio limfocyty Th1. Najczęstszymi czynnikami wywołującymi kontaktowe alergiczne zapalenie skóry są: chrom, nikiel, kobalt, formaldehyd, terpentyna oraz składniki (zapałek, farb, barwników, cementu, betonu, gumy, kosmetyków i tworzyw sztucznych). Prawdopodobieństwo rozwoju uczulenia zależy od tego, jak często i jak długo skóra styka się z daną substancją. Właśnie z tego powodu częściej występują reakcje alergiczne na substancje, które pozostają dłużej na skórze, takie jak balsamy do ciała, kremy do pielęgnacji twarzy, kosmetyki do makijażu (cienie do powiek, tusz do rzęs) czy perfumy. Natomiast uczulenie na szampony, które są szybko spłukiwane, należy do rzadkości. Mechanizm powstawania nadwrażliwości typu I Historia W 1921 roku Carl Prausnitz i Heinz Küstner przeprowadzili doświadczenie polegające na podskórnym podaniu Prausnitzowi surowicy uczulonego na ryby Küstnera, a następnie wstrzyknięciu w to miejsce antygenu ryby. Zaczerwienienie i obrzęk skóry, jakie wystąpiły, zasugerowało badaczom istnienie hipotetycznych substancji wywołujących uczulenie. Nazwali je reagenami (lub inaczej reaginami). W 1966 roku Kimishige Ishizaka zidentyfikował je jako przeciwciała typu IgE. Obecnie wiemy, że reakcję, która pojawiła się na skórze Prausnitza, wywołało połączenie się fragmentu Fc przeciwciał IgE obecnych w surowicy uczulonego Küstnera z receptorami FcεRI zlokalizowanymi na powierzchni komórek tucznych występujących w skórze, co doprowadziło do ich degranulacji i uwolnienia mediatorów reakcji zapalnej (głównie histaminy, leukotrienów oraz cytokin). Test ten, nazwany na cześć badaczy reakcją Prausnitza-Küstnera, stosowany był do lat 70. XX wieku, w celu stwierdzenia obecności w surowicy pacjenta swoistych przeciwciał klasy IgE. Ze względu na niebezpieczeństwo wystąpienia gwałtownej reakcji anafilaktycznej prowadzącej do wstrząsu, test ten obecnie nie jest stosowany. Postęp nauki umożliwił wdrożenie znacznie czulszych i swoistych metod wykrywania przeciwciał. Popularnymi metodami są: RAST (ang. radio-allergosorbent test – test radioalergosorpcji) lub FAST (ang. fluoresceine allergosorbent test – test z użyciem przeciwciał znakowanych fluoresceiną). Wytwarzanie IgE W reakcjach alergicznych obserwuje się nadprodukcję IgE – immunoglobulin klasy E wytwarzanych przez białe krwinki, stanowiących jeden z pięciu rodzajów przeciwciał, obok G, A, D i M. W warunkach prawidłowych IgE zwalczają głównie pasożyty pokarmowe, a zatem układ odpornościowy omyłkowo traktuje alergeny jako zagrożenie atakiem pasożytniczym. Układ immunologiczny wytwarza i utrzymuje w gotowości odpowiednią ilość przeciwciał IgE, które w wypadku ekspozycji na alergen natychmiast go rozpoznają i aktywują komórki tuczne – mobilizujące cały układ odpornościowy do zwalczania pozornego zagrożenia. Zagadką była obserwacja, iż u jednych osób kontakt z konkretnym antygenem doprowadzał do odpowiedzi typu I, podczas gdy u innych antygen ten jej nie wywoływał. Biolodzy zastanawiali się również nad ewolucyjnym sensem takich reakcji, których efekty wydają się znacznie bardziej szkodliwe i niosą większe ryzyko niż ewentualne korzyści. Wrodzony nadmiar przeciwciał IgE – powodowany zaburzeniami w regulacji układu odpornościowego lub zwiększoną przepuszczalnością błon śluzowych w drogach oddechowych i jelitach, przez co alergeny łatwiej przedostają się do organizmu – stanowi dodatkowy czynnik ryzyka wystąpienia reakcji nadwrażliwości typu I. Komórki tuczne i bazofile Komórki tuczne odgrywają kluczową rolę w reakcjach alergicznych. Uczestniczą ponadto w innych, bardzo istotnych procesach immunologicznych. Stanowią obronę organizmu przeciw inwazjom pasożytniczym, stymulują angiogenezę oraz przebudowę tkanek. U człowieka występują dwie subpopulacje komórek tucznych – tkankowe i błon śluzowych – które wywodzą się ze wspólnego prekursora w szpiku. Różnice te są najprawdopodobniej skutkiem wpływu mikrośrodowiska, w którym przebywają. Subpopulacje te różnią się składem enzymów zawartych w wewnątrzkomórkowych ziarnach gromadzących mediatory reakcji zapalnej oraz wrażliwością na kromoglikan dwusodowy (lek stosowany w astmie oskrzelowej oraz w alergiach pokarmowych). Bodźcem prowadzącym do aktywacji komórek tucznych i bazofilów jest związanie fragmentu Fc przeciwciała IgE połączonego z antygenem, przez receptor zlokalizowany na powierzchni ich błony komórkowej (receptor FcεRI). Połączenie takie indukuje proces degranulacji oraz wytwarzania de novo mediatorów procesu zapalnego. Eozynofile Komórki kwasochłonne (zwane też eozynocytami, granulocytami kwasochłonnymi, krwinkami kwasochłonnymi) to jeden z rodzajów leukocytów, stanowiących 2–4% ich ogólnej liczby, biorący głównie udział w walce z infekcjami pasożytniczymi. Współdziałają z komórkami tucznymi w procesie zwalczania tego typu inwazji. Uczestniczą także w modulacji procesów alergicznych, a wiele chorób tego typu charakteryzuje się znaczną eozynofilią. Nagromadzenie eozynofili w tkankach, w zaawansowanych stanach alergicznych, doprowadza do powstawania większych uszkodzeń, czego przykładem jest uszkodzenie nabłonka oddechowego w astmie oskrzelowej. Uszkodzony nabłonek ułatwia przenikanie i ekspozycję organizmu na zwiększoną liczbę antygenów. Prowadzi to do powstania dodatniego sprzężenia zwrotnego i samonapędzającej się spirali chorobowej. Akumulacja tych komórek może być związana z przyspieszonym wzrostem i różnicowaniem eozynofili w szpiku, a następnie ich przechodzeniem do krwi i terenu alergicznego. Ponieważ czas przeżycia eozynofili jest krótki (4 dni), istotne znaczenie dla ich prozapalnego działania ma ochrona tych komórek przed apoptozą i innymi czynnikami obniżającymi ich sprawność. Nad przeżyciem eozynofili czuwają trzy cytokiny: IL-5, IL-3 oraz GM-CSF. W przypadku słabo nasilonych reakcji i niewielkiej ilości antygenu, komórki kwasochłonne, posiadając niewielkie zdolności fagocytarne oraz receptory FcεRI, mogą pełnić korzystną funkcję, zapobiegając ekspozycji komórek tucznych na kompleks antygen-przeciwciało. Limfocyty Th2 Kluczową rolę w procesach alergicznych odgrywają limfocyty Th2. Pełnią one funkcję nadzorującą. Pobudzają one odpowiedź humoralną, w szczególności stymulują wytwarzanie przeciwciał IgE przez limfocyty B. Aktywują komórki tuczne, bazofile i eozynofile. Wszystko dzięki IL-4 i IL-13, które są niezbędne do zmiany klasy produkowanych przez limfocyty B immunoglobulin z G1-3 do E (immunoglobulin class switching). IL-5 pobudzając różnicowanie i aktywację eozynofilów sprawia, że do obrazu odpowiedzi immunologicznej mediowanej przez Th2 należy także eozynofilia. Subpopulacja Th2 powstaje z limfocytów Th0 na skutek stymulacji przez interleukinę 4. Cytokina ta produkowana jest zarówno przez limfocyty Th2, jak i mastocyty i bazofile. Skutkiem tego jest występowanie kolejnego dodatniego sprzężenia zwrotnego. Przebieg odpowiedzi immunologicznej na alergen Przebieg odpowiedzi immunologicznej organizmu na stymulację alergenem zachodzi w dwóch fazach. Pierwszą z nich jest reakcja natychmiastowa zachodząca w kilka minut po stymulacji. Reakcja późna osiąga swoje apogeum w 6 do 10 godzin od kontaktu z alergenem. Reakcja natychmiastowa EAR (ang. early allergic reaction) – to typ reakcji polegający na natychmiastowej IgE- zależnej odpowiedzi na alergen. Połączenie się IgE z receptorem FceRI (receptor o wysokim powinowactwie dla immunoglobuliny E) na powierzchni bazofila lub mastocyta i związanie krzyżowe alergenu przez fragmenty Fab tych przeciwciał prowadzi do degranulacji komórek tucznych i bazofilów. Uwalniane w tym procesie mediatory procesu zapalnego (głównie histamina, ale i sulfidoleukotrieny (LTs) oraz liczne cytokiny) odpowiedzialne są za burzliwie przejawiane reakcje, utożsamiane przez większość ludzi z alergią. Klinicznie zespół objawów nosi nazwę anafilaksji (gr. ana – na odwrót, phylassein – chronić), terminu wprowadzonego przez Charlesa Roberta Richeta, który otrzymał za swoje odkrycie Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny w 1913 roku. Intensywność, charakter i reprezentacje narządowe procesu anafilaktycznego są bardzo różne. Ich zakres może być lokalny, jak np. w ograniczonej pokrzywce lub świądzie. Może też obejmować cały ustrój, czego wyrazem jest wstrząs anafilaktyczny stanowiący bezpośrednie zagrożenie życia. Alergenami wywołującymi najczęściej gwałtowne reakcje anafilaktyczne są: antybiotyki (penicylina) białka obce, zwłaszcza obcogatunkowe (np. surowice odpornościowe) jady owadów, zwłaszcza błonkoskrzydłych (pszczoły, osy, szerszenie) – wywołane przez nie reakcje kliniczne są przyczyną śmierci 0,09–0,45 osób na milion ogólnej światowej populacji. Znacznie częściej po użądleniach obserwuje się reakcje miejscowe (2–19% populacji) lub ogólnoustrojowe (0,8–3,9%). orzechy ryby lateks. Degranulacja bazofili i mastocytów może nastąpić również na drodze nieswoistej, niezwiązanej z alergenem. Czynnikiem sprawczym są aktywowane składniki dopełniacza C3a i C5a. Degranulację mogą wywoływać na drodze „mostkowania” receptorów dla IgE składniki wielkocząsteczkowe, na przykład jodowe środki kontrastowe stosowane w angiografii i urografii. Mostkowanie FceRI wywołane związaniem alergenu przez IgE powierzchniowe powoduje degranulację bazofilów i uwolnienie z ziarnistości takich mediatorów, jak histamina, cysteinylowe leukotrieny C4 (LTC4), LTD4, LTE4 i cytokiny, w tym głównie IL-4 i IL-13. Typ reakcji natychmiastowej, w której nie uczestniczy mechanizm antygen-przeciwciało-komórka tuczna nosi nazwę reakcji anafilaktoidalnej. Reakcja późna Reakcja późna (ang. late-phase reaction – LPR lub ang. late allergic reaction – LAR) – zdecydowanie mniej znana i obiegowo nie utożsamiana z pojęciem alergii występuje u około 50% populacji alergików. Na zjawisko to zwrócono większą uwagę od lat 70. po opublikowaniu badań Dolovicha i wsp., którzy wykazali IgE-zależny charakter tej reakcji. Przybiera ona formę podobną do reakcji natychmiastowej. Osiąga największe nasilenie około 6 do 10 godzin od kontaktu z antygenem, a ustępują po 12–24 godzinach. Podobnie jak reakcja anafilaktyczna może dotyczyć błon śluzowych górnych lub dolnych dróg oddechowych (odpowiednio pyłkowica, astma oskrzelowa), skóry itp. LPR występująca po kontakcie z natywnym alergenem jest zwykle poprzedzona przez EAR. Nasilenie LPR jest proporcjonalne do natężenia objawów pierwotnych i zwykle łagodniejsze niż na początku tej odpowiedzi. Możliwe jest jednak wystąpienie LPR bez poprzedzających objawów EAR (tzw. „izolowana faza późna”), co ma miejsce np. po prowokacji skóry peptydowymi fragmentami alergenu lub po prowokacji oskrzeli alergenami zawodowymi. U podłoża reakcji późnej leżą najprawdopodobniej, choć proces ten nie został do końca poznany, napływ z krwi i aktywacja w miejscu stymulacji alergenem szerokiego panelu komórek, takich jak wydzielane przez mastocyty cytokiny (TNF-α, interleukina 1, interleukina 4), leukotrieny, czynnik aktywujący płytki (ang. platelet-activating factor – PAF). Ww. związki, na zasadzie chemotaksji, przyciągają do miejsca wniknięcia antygenu bazofile, eozynofile, neutrofile oraz leukocyty, gdzie są odpowiedzialne za ich aktywację. Inny mechanizm aktywacji wymusza odmienne leczenie. W LPR nieskuteczne okazują się leki przeciwhistaminowe, a lekami z wyboru są glikokortykosteroidy. LPR, późna faza reakcji nadwrażliwości typu I (natychmiastowego), z uwagi na podobieństwo terminologii może, a nie powinna, być mylona z nadwrażliwością typu późnego, czyli reakcją nadwrażliwości typu IV (komórkowego – ang. delayed type hypersensitivity – DTH). Pomiędzy tymi reakcjami zachodzą oczywiste różnice zarówno w patomechanizmie, jak obrazie klinicznym. LPR jest wynikiem reakcji zainicjowanej przez przeciwciała IgE, a w patomechanizmie DTH pierwotnie są zaangażowane limfocyty T. Podobnie różny jest obraz i przebieg kliniczny obu typów odpowiedzi: w reakcji nadwrażliwości typu opóźnionego początek objawów ma miejsce kilkanaście godzin od momentu ekspozycji na antygen, a ich maksymalne nasilenie występuje po 24–48 godzinach, podczas gdy objawy LPR pojawiają się po kilku godzinach od momentu kontaktu z alergenem. Epidemiologia Według Białej księgi alergii z 2011 roku choroby alergiczne dotykają ok. 30–40% populacji. Najczęstsze postaci tych chorób to pyłkowica odnotowana u około 20% populacji, astma oskrzelowa występująca u 5–8% populacji. Natomiast atopowe zapalenie skóry (AZS) występujące u kilku procent ogólnej populacji dziecięcej objawia się u poniżej 1% populacji dorosłych. Choroba ta częściej występuje u dzieci niż u osób dorosłych. Przed 3 rokiem życia AZS w różnie nasilonej postaci występuje u 2–3% całej populacji. Mniej niż 2% przypadków AZS ma swój początek po 20 r.ż. Przypuszczalnie co 3-4 dziecko rodzi się z AZS. Z wiekiem częstość schorzenia maleje. AZS nieco częściej występuje u mężczyzn niż u kobiet, stosunek ten wynosi 1,2:1. Prawdopodobieństwo wystąpienia choroby atopowej u potomstwa, gdy atopia nie występuje u rodziców, wynosi 12,5%. Ponadto osoby urodzone w miesiącach bezpośrednio poprzedzających sezon pylenia są bardziej narażone na wystąpienie alergii na pyłek roślin. Wzrost zapadalności na choroby alergiczne w ciągu kilku ostatnich dekad został dobrze udokumentowany w licznych badaniach epidemiologicznych. Wyniki tych badań wskazują, że ma on różną dynamikę w różnych regionach świata i dotyczy zwłaszcza krajów, w których wcześniej notowano stosunkowo małą zachorowalność na te choroby. Obszar Europy Środkowo-Wschodniej wykazuje szczególnie dużą dynamikę wzrostu zachorowalności na choroby alergiczne, co może wiązać się z przemianami społeczno-ustrojowymi, których skutkiem był rozwój uprzemysłowienia, „chemizacja” życia oraz poprawa warunków higienicznych. Czynniki predysponujące Na wystąpienie alergii mają wpływ zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Określenie poziomu istotności poszczególnych nie jest proste, chociażby ze względu na odmienne kryteria diagnostyczne stosowane przez różnych badaczy. Genetyka Osoby obciążone dodatnim wywiadem rodzinnym posiadają większe ryzyko zachorowania na alergię. Szacunkowo, spośród wszystkich alergików około 40 do 80% chorych jest obciążonych dziedzicznie. Ryzyko wystąpienia choroby wynosi około 40% w przypadku istnienia nadwrażliwości typu I u jednego z rodziców, a około 60%, gdy nadwrażliwość taką stwierdza się u obojga. Badania genetyczne dowiodły, iż jedną z determinant takiego stanu jest występowanie określonych alleli HLA (antygeny zgodności tkankowej). I tak w przypadku posiadania kopii genu HLA-DRB3*0101 istnieje predyspozycja do wystąpienia alergii na pyłki brzozy a kopia genu HLA-DRB1*1501 predysponuje do uczulenia na alergeny ambrozji. Ponadto tzw. geny atopii warunkują osobniczą skłonność do powstawania burzliwej reakcji immunologicznej z udziałem IgE w następstwie ekspozycji na określone antygeny. W locus 5q31.1 występują geny odpowiedzialne za produkcję cytokin – głównie interleukiny 4, interleukiny 5 i interleukiny 13 a swoisty marker identyfikowany metodami cytogenetycznymi warunkuje nadwrażliwość. Spowodowana jest ona najprawdopodobniej zmianami w sekwencji nukleotydowej promotora genów, nasilającymi transkrypcję ww. cytokin. Kolejny znany „gen atopii” występuje w regionie 11q13. Znajdują się tam geny kodujące fragmenty receptora FcεRI a dokładniej, domeny uczestniczącej w przekazywaniu sygnału aktywującego komórkę, po związaniu przeciwciała IgE połączonego z alergenem. Mała zmiana w budowie receptora powoduje, że sygnał ten staje się znacznie silniejszy, potęgując tym samym reakcję degranulacji. Czynniki środowiskowe Karmienie piersią Większość alergii, zwłaszcza pokarmowych, ujawnia się we wczesnym dzieciństwie. Spowodowane jest to najprawdopodobniej kluczową rolą, jaką odgrywa ten okres w procesie dojrzewania, szkolenia i adaptacji układu odpornościowego. Wysunięta hipoteza o ochronnym wpływie karmienia naturalnego została przebadana już w 1936 roku. Udowodniono wtedy, na dużej grupie osób, iż karmienie piersią, w porównaniu do karmienia piersią w połączeniu ze stosowaniem pokarmów sztucznych lub tylko i wyłącznie pokarmów sztucznych, zmniejsza odpowiednio dwu- lub siedmiokrotnie ryzyko wystąpienia alergii. Obecnie uznaje się, że ochronną rolę pełnią przeciwciała IgG zawarte w matczynym mleku oraz zmniejszone narażenie na alergeny. Zapobiegawcza rola karmienia piersią jest szczególnie ważna w przypadku dodatniego wywiadu rodzinnego. Zaleca się, aby noworodki z rodzin obciążonych chorobami alergicznymi były karmione piersią przez okres minimum 4–6 miesięcy. Dodatkowo zaleca się, aby w tych przypadkach wprowadzanie innych pokarmów rozpocząć dopiero od 5 miesiąca życia. Należy jednak zauważyć, że niektóre alergeny mogą przedostawać się do mleka matki, np. β-laktoglobulina zawarta w krowim mleku lub owoalbumina jaj. Według aktualnych wytycznych nie zaleca się stosowania pierwotnej diety hipoalergicznej zarówno w okresie ciąży, jak i podczas karmienia piersią. U osób obciążonych niektórzy zalecają natomiast wprowadzenie diety hipoalergicznej u karmiącej. Dodatkowo według niektórych autorów zalecane jest unikanie spożywania pokarmów o wybitnym charakterze uczulającym, np. orzechy ziemne, zarówno w okresie ciąży, jak i laktacji. W przypadku, gdy dziecko musi być dokarmiane zaleca się stosowanie wyłącznie preparatów mlekozastępczych o nieznacznym stopniu hydrolizy do okresu 12 miesięcy. W przypadku występowania objawów alergicznych podczas ich stosowania należy wprowadzić preparaty o znacznym stopniu hydrolizy. Nie zaleca się stosowania preparatów opartych na białku sojowym, które posiada znaczne właściwości alergizujące. Zapobieganie alergiom pokarmowym chroni dziecko przed wystąpieniem innych chorób z grupy nadwrażliwości. Związane jest to ze zjawiskiem określanym mianem „marszu alergicznego”, czyli predyspozycji wiekowej do występowania określonych manifestacji narządowych. U niemowląt najczęściej przejawianymi są dolegliwości ze strony układu pokarmowego, u dzieci 7–12-miesięcznych dominują objawy o typie wyprysku kontaktowego (zaliczany do typu IV według Coombsa). W wieku 2–3 lat dominuje astma, 4–7 rok życia zdominowany jest przez katar sienny, do którego dołącza astma w 8–14 roku życia. Czynniki infekcyjne i hipoteza higieniczna Częstotliwość występowania wielu chorób o podłożu alergicznym w tym m.in. astmy oskrzelowej wzrasta od zakończenia II wojny światowej, np. u dzieci w USA częstotliwość uczulenia na orzechy ziemne i orzechy pozyskane z drzew wzrosła między 1997 a 2008 ponad trzykrotnie – z 0,6% do 2,1%. Obraz ten koreluje ze wzrastającą sterylnością życia wskutek wprowadzenia do powszechnego użycia antybakteryjnych środków czystości, antybiotyków i szczepionek. Część badaczy uznaje to za potwierdzenie hipotezy higienicznej, zgodnie z którą rozpowszechnienie alergii jest wynikiem cywilizacyjnego ograniczenia ekspozycji na drobnoustroje i toksyny występujące w naturze (infekcje, pasożyty itd). Rola czynników infekcyjnych w powstawaniu alergii jest jednak dwuznaczna. Z jednej strony zaobserwowano częstą korelację pomiędzy przebytą infekcją (zwłaszcza wirusową) dróg oddechowych, a nabyciem nadwrażliwości na alergeny wziewne. Z drugiej strony podkreśla się ochronny wpływ wielu czynników infekcyjnych na występowanie alergii. Protekcyjny wpływ wykazano jednoznacznie w przypadku zakażenia wirusem odry, WZW B oraz mikroorganizmów (np. prątki gruźlicy) zwiększających wielkość subpopulacji limfocytów Th1, które działają antagonistycznie w stosunku do proalergennych limfocytów Th2. W przypadku odry istotna może być długotrwała immunosupresja i upośledzenie funkcji limfocytów T następujące po przebyciu zakażenia. Natomiast infekcje dróg oddechowych, najprawdopodobniej przez zmniejszenie szczelności nabłonka, umożliwiają większą penetrację antygenów, prowadząc w konsekwencji do wzrostu ryzyka alergizacji. W ochronnym wpływie życia na wsi znaczenie ma kontakt z różnorodnymi bakteriami występującymi w środowisku. Im większa bioróżnorodność w sąsiedztwie zamieszkania tym bardziej różnorodna jest pewna klasa bakterii (Gammaproteobacterii) na skórze – klasa tych bakterii normalnie występuje na roślinach i w ziemi. Z kolei im większa różnorodność tych bakterii na skórze tym rzadziej jest odpowiedź alergiczna skóry. Stwierdzono też, że u osób zdrowych, im więcej jest na skórze bakterii Acinetobacter, tym większe jest stężenie interleukiny 10 działającej przeciwzapalnie. Dostępne wyniki badań nie dają jednoznacznej odpowiedzi czy infekcje wywierają ochronny wpływ na występowanie chorób alergicznych, ale wpływ ten lepiej widoczny w przypadku chorób atopowych niż astmy. Jest on silnie uzależniony od czynników genetycznych, środowiskowych, intensywności i czasu ekspozycji. W związku z tym brak jest jednoznacznych przesłanek dla zmiany obecnych standardów higienicznych. Pasożyty Wyniki badań dotyczące wpływu zarażenia pasożytami na występowanie astmy są niespójne i trudno jest obecnie ocenić, czy zarażenie zmniejsza lub zwiększa ryzyko wystąpienia astmy, czy nie ma na nie wpływu. Inne Nie bez znaczenia pozostaje również wpływ zanieczyszczenia środowiska, a zwłaszcza dymów i spalin. Według niektórych badań, czynnikami predysponującymi do powstania alergii, szczególnie w obrębie układu oddechowego, są spaliny samochodowe (zwłaszcza pochodzące z silników diesla ze względu na większą zawartość cząstek stałych), a także dym papierosowy. Część badaczy twierdzi również, że wzrastające użycie środków chemicznych, których działanie na organizm człowieka nie zawsze zostało dokładnie poznane, może być odpowiedzialne za wzrost częstotliwości występowania chorób o podłożu alergicznym. Schorzenia Schorzenia, w których zasadnicze znaczenie odgrywają odczyny alergiczne typu I: alergiczny nieżyt nosa (sezonowy i całoroczny) astma oskrzelowa atopowa wyprysk (egzema), w tym: atopowe zapalenie skóry alergiczne kontaktowe zapalenie skóry (wyprysk kontaktowy alergiczny) niektóre typy pokrzywki atopowe zapalenie spojówek uczulenie na jad owadów wstrząs anafilaktyczny (anafilaksja) pyłkowica IgE-zależna alergia pokarmowa Objawy fizyczne Jakkolwiek podłoże alergii, w obrębie reakcji IgE zależnych, jest spójne, objawy mogą wydawać się myląco odmienne. W zależności od typu schorzenia, dominacji narządowej oraz cech osobniczych, uwalnianie mediatorów anafilaksji może manifestować się różnorodnie. Znajomość patofizjologicznego podłoża choroby układa jej obraz w określoną konstelację. Wyznacznikiem jest fizjologiczna rola histaminy, głównego mediatora reakcji alergicznej, w organizmie żywym. Reakcja rzadko jest reakcją ogólnoustrojową. Często proces ten zostaje ograniczony do określonego układu, narządu, tkanki. Do objawów miejscowych zaliczamy: nos – obrzmienie śluzówki, nieżytu nosa, a w związku ze swędzeniem częste pocieranie nosa, wodnista wydzielina z nosa i towarzyszące temu napady kichania, zatkany nos oczy – izolowane alergiczne zapalenie spojówek, zaczerwienienie, swędzenie, pieczenie, łzawienie drogi oddechowe – skurcz oskrzeli, świsty, trudność w oddychaniu, czasami pełnoobjawowy atak astmy, kaszel bez cech ostrej infekcji uszy – uczucie pełności, osłabione słyszenie z powodu niedrożnej trąbki Eustachiusza skóra – różne wysypki, egzema, pokrzywka, obrzęk (np. po użądleniu owada), uczucie swędzenia w obrębie zmienionych chorobowo miejsc głowa – niezbyt powszechne bóle głowy, uczucie ociężałości. Wzrost stężenia histaminy w surowicy krwi wywołuje spadek ciśnienia tętniczego z towarzyszącym przyspieszeniem akcji serca i zwiększeniem ciepłoty ciała. Są to objawy charakterystyczne dla wstrząsu anafilaktycznego. Dodatkowo występuje skurcz mięśni gładkich oskrzeli (astma atopowa), przewodu pokarmowego oraz obrzęk. Ostatecznie może wystąpić śpiączka, a nawet śmierć. Przekrwienie błon śluzowych na skutek rozszerzenia arterioli z towarzyszącym skurczem drobnych żył i wzrostem przepuszczalności ścian naczyń jest charakterystyczne dla pyłkowicy. Obrzęk i przekrwienie skóry występujące m.in. w atopowym zapaleniu skóry mają identyczne podłoże. Natomiast świąd jest skutkiem drażnienia czuciowych zakończeń nerwowych. Na te objawy nakłada się również działanie szeregu innych mediatorów wydzielanych w procesie degranulacji komórek tucznych. Diagnostyka W rozpoznaniu choroby ważną rolę odgrywa dobrze przeprowadzony wywiad. Istotne jest stwierdzenie korelacji między narażeniem na alergeny a obecnością objawów. Alergię nietrudno rozpoznać, jeśli objawy występują szybko po zadziałaniu poznanego alergenu. Napad kichania, wycieku z nosa, łzawienia i swędzenia spojówek w słoneczny dzień – wskazują na katar sienny. Nocny napad kaszlu, duszności, świszczącego oddechu u młodej osoby – to symptomy astmy. Zaczerwienienie skóry, świąd i bąble po zjedzeniu truskawek czy orzeszków ziemnych – to prawdopodobnie alergia pokarmowa. Bolesny obrzęk skóry, nasilona pokrzywka po użądleniu osy – również sugerują reakcję alergiczną. Badanie przedmiotowe może ułatwić rozpoznanie w przypadku wystąpienia zaostrzeń. Podczas remisji może nie wykazać żadnych odchyleń od stanu prawidłowego. Niekiedy stwierdza się charakterystyczne dla atopii zmiany skórne. Z badań dodatkowych najpowszechniej stosowane są testy skórne, polegające na wprowadzeniu do skóry lub nałożeniu na nią alergenów w bardzo niskim stężeniu. Ustalenie prawdopodobnego czynnika alergicznego na podstawie wywiadu potwierdzane jest dalszymi badaniami, takimi jak: testy skórne (punktowe, śródskórne i płatkowe), badania serologiczne i testy (próby) ekspozycyjne. Przy czym dodatni wynik testów skórnych i badań serologicznych jest dowodem istnienia alergii w organizmie chorego, natomiast testy (próby) ekspozycyjne stanowią potwierdzenie, że dane alergeny są odpowiedzialne za reakcje atopowe (alergiczne). W alergii pokarmowej w celu wykrycia alergenu stosuje się też diety eliminacyjne, polegające na wykluczaniu z jadłospisu podejrzanych produktów i potraw z ich wykorzystaniem. Dzięki temu można wspólnie z pacjentem ustalić, który z kolejnych eliminowanych produktów był sprawcą objawów alergii. Testy skórne Badanie polega na celowym spowodowaniu kontaktu alergenu podejrzanego o wywołanie objawów chorobowych ze skórą, a następnie na interpretacji powstałych zmian skórnych (bąbel, rumień, naciek). Najczęściej wykonywane są testy skaryfikacyjne lub śródskórne. W przypadku pierwszych wzorcowy antygen nanoszony jest na zadrapaną uprzednio powierzchnię skóry przedramienia lub pleców. Druga metoda polega na wstrzyknięciu roztworu śródskórnie. Wynik testu odczytywany jest po 15 minutach, mierząc średnicę powstającego bąbla i otoczki rumieniowej. Dla celów porównawczych wykonuje się próbę z roztworem histaminy w rozcieńczeniu 1:10 000 podanym w identyczny sposób. Niekiedy stosuje się także próbę ślepą, podając śródskórnie lub nanosząc na zadrapanie wodę destylowaną. Wynik podaje się, stosując trójstopniową skalę: + – bąbel o średnicy do 5 mm ++ – bąbel o średnicy do 1 cm z towarzyszącą otoczką rumieniową +++ – bąbel z szerokim pasmem rumienia i charakterystycznymi „nibynóżkami” Próby ekspozycyjne Polegają na wdychaniu aerozoli zawierających określony, standaryzowany alergen. Następnie bada się reakcję oskrzeli przez określenie wartości szczytowej przepływu wydechowego (ang. Peak Expiratory Flow – PEF) lub maksymalnej objętości wydechowej jednosekundowej (ang. Forced Expiratory Volume in 1 Second – FEV1). Spadek wartości tych parametrów świadczy o wrażliwości na podawany alergen. Pomiarom statycznym i dynamicznym poddana jest ilość wdychanego i wydychanego powietrza z uwzględnieniem prędkości przepływu powietrza w drogach oddechowych. W astmie charakterystyczne jest bowiem zmniejszenie ilości powietrza wydychanego z maksymalnym natężeniem w ciągu jednej sekundy, a także duża zmienność szybkości wydychanego powietrza w ciągu jednego dnia (powyżej 20%) oraz znacząca poprawa szybkości po zastosowaniu leków rozszerzających oskrzela. W alergii pokarmowej w celu wykrycia alergenu stosuje się diety eliminacyjne, polegające na wykluczaniu z diety podejrzanych potraw. Dzięki temu można wspólnie z pacjentem ustalić, który z kolejnych eliminowanych produktów był sprawcą objawów alergii. Oznaczanie poziomu IgE Do diagnostyki wprowadzono dwa rodzaje badania immunoglobuliny E (IgE) w organizmie człowieka: oznaczanie stężenia całkowitej IgE (cIgE, inaczej poliklonalnej IgE) i oznaczania stężenia alergenowo specyficznej, czyli swoistej IgE (asIgE) Immunoglobulinę E w surowicy krwi oznacza się w jednostkach międzynarodowych (IU) na mililitr lub rzadziej ng/ml (1 IU = 2,44 ng/ml). W wielu chorobach alergicznych następuje wzrost całkowitego stężenia IgE w surowicy krwi, jednak jest wiele schorzeń niealergicznych w których całkowite stężenie IgE wzrasta. Oznaczenie wartości IgE jest niekiedy pomocne przy ustalaniu rozpoznania. Często przydatne jest również badanie stężenia swoistych przeciwciał IgE, skierowanych przeciw konkretnym alergenom, ponieważ prawidłowy wynik całkowitej IgE, nie wyklucza istnienia alergii. U dużej grupy alergików wynik oznaczenia poziomu IgE całkowitego bywa bowiem prawidłowy (pomimo alergii). Stąd oznaczenie IgE swoistego dla określonych alergenów, na przykład roztoczy, pyłków drzew, traw, chwastów, pokarmów, jadów owadów może okazać się bardziej miarodajne. Umożliwiają to m.in. metody radioimmunologiczne (RIA). Do oznaczenia poziomu stężenia IgE służy też modyfikacja testu radioalergosorpcji RAST – test fluorescencyjny CAP-RAST. Leczenie Najlepszą metodą terapeutyczną jest unikanie kontaktu z czynnikami alergizującymi. Nie zawsze jest to jednak możliwe, dlatego często konieczne jest stosowanie farmakoterapii lub przeprowadzenie swoistej immunoterapii. Immunoterapia swoista Immunoterapia swoistym antygenem (potocznie zwana odczulaniem), wywołującym u chorego reakcje alergiczne, jest jedną z metod leczniczych, prowadzących do zmniejszenia nasilenia lub całkowitego ustąpienia objawów uczuleniowych. Zasadą terapii jest systematyczne podawanie (najczęściej podskórne) wzrastających dawek antygenu. Metodę tę opracowali w 1911 roku doktorzy Leonard Noon i John Freeman ze szpitala St. Mary w Londynie. Sukcesywnie udoskonalana stosowana jest do dziś. Obecnie dostępne badania kliniczne wykazały skuteczność swoistej immunoterapii w leczeniu alergicznego nieżytu nosa i spojówek, astmy atopowej, a także alergii na jad owadów błonkoskrzydłych. Światowa Organizacja Zdrowia wydała zalecenia dotyczące stosowania swoistej immunoterapii. Immunoterapia powinna być stosowana w skojarzeniu z wszystkimi dostępnymi formami terapii chorób alergicznych, w celu złagodzenia objawów alergii w maksymalnym możliwym zakresie. Uzasadnienie dla podjęcia immunoterapii opiera się na analizie możliwości kontrolowania objawów za pomocą leczenia farmakologicznego, dawki oraz rodzaju wymaganych farmaceutyków oraz możliwości unikania ekspozycji na alergen. Immunoterapia jest wskazana u pacjentów, u których wykazano IgE-zależne podłoże reakcji na istotne alergeny. Ponieważ odpowiedź na immunoterapię jest alergenowo-swoista, nie powinny być stosowane mieszaniny alergenów niemające związku z uczuleniem danego pacjenta. Główne czynniki, które decydują o skuteczności immunoterapii, obejmują prawidłową diagnostykę alergii i ustalenie wskazań, zapewnienie współpracy ze strony pacjenta (z reguły poniżej 50%), zastosowanie odpowiedniej, wysokiej jakości szczepionki, stosowanie odpowiednio wysokiej dawki podtrzymującej szczepionki. Droga podania szczepionki oraz czas prowadzenia terapii mają istotne znaczenie dla skuteczności immunoterapii. Wskazania do prowadzenia immunoterapii powinny być ustalane przez lekarzy wykształconych w dziedzinie alergologii. Specjaliści powinni kierować się znajomością lokalnie występujących alergenów, na które pacjent jest narażony w środowisku domowym i miejscu pracy. Szczepionki powinny być podawane pod nadzorem odpowiednio wyszkolonych lekarzy. Optymalny czas trwania immunoterapii nie jest ostatecznie określony. Zaleca się jej stosowanie przez 3 do 5 lat, jednak decyzja o zaprzestaniu terapii powinna być podejmowana w oparciu o indywidualną analizę każdego pacjenta. Farmakoterapia Farmakologiczne leczenie alergii ma na celu złagodzenie objawów chorobowych i zahamowanie uwalniania i działania mediatorów prozapalnych, tworzących między sobą szereg sprzężeń dodatnich, doprowadzający do nasilenia objawów. Nie likwiduje ona przyczyny choroby. W leczeniu alergii najczęściej stosowanymi grupami leków są: leki przeciwhistaminowe, inaczej antagonisty receptorów H1, blokują końcowy etap reakcji alergicznej, uniemożliwiając połączenie się uwolnionej histaminy z receptorem i wyzwolenie efektu biologicznego (np. skurcz mięśni gładkich oskrzeli). Leki przeciwhistaminowe nowej generacji jak bilastyna (stosowana w leczeniu alergicznego nieżytu nosa i zapalenia spojówek oraz pokrzywki) działają przy tym przeciwzapalnie, co przejawia się w: zmniejszaniu ekspresji cząsteczek adhezyjnych na powierzchni śródbłonka naczyń hamowaniu ekspresji genów prozapalnych w komórkach nacieku zapalenia hamowaniu chemotaksji eozynofilów, bazofilów i mastocytów do miejsca zapalenia. Dzięki silnemu wiązaniu z receptorem H1, a w niewielkim z innymi receptorami, preparaty typu bilastyna nie posiadają prawie żadnych istotnych działań niepożądanych w odróżnieniu od leków przeciwhistaminowych I generacji. Przykłady: leki I generacji: klemastyna, prometazyna leki II generacji: bilastyna, cetyryzyna, loratadyna, desloratadyna, azelastyna, azatydyna leki przeciwleukotrienowe- hamują syntezę leukotrienów cysteinylowych lub blokują receptory leukotrienowe w ścianie oskrzeli. inhibitory biosyntezy: zileuton, genleuton antagonisty receptorów leukotrienowych: montelukast, zafirlukast kromony (kromoglikan disodowy, nedokromil) – głównym mechanizmem ich działania jest blokowanie uwalniania histaminy z komórek tucznych (hamowanie procesu degranulacji) glikokortykosteroidy- stosowane zarówno ogólnoustrojowo (doustnie), jak również w postaci wziewnej lub donosowej adrenalina – osoby cierpiące na poważne odczyny alergiczne z ryzykiem wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego powinny nosić ze sobą strzykawki z adrenaliną, która jest lekiem pierwszego rzutu w anafilaksji. Postępowanie przeciwwstrząsowe usunięcie źródła alergenu (jeżeli możliwe) adrenalina domięśniowo (dorośli 0,3–0,5 mg, dzieci 0,01 ml/kg; dawkę można powtórzyć po 5–15 min); dożylnie w wyjątkowych przypadkach dostęp dożylny – uzupełnianie wypełnienia łożyska naczyniowego tlenoterapia dożylne podanie leków przeciwhistaminowych (antazolina, prometazyna) dożylne podanie glikokortykosterydów (prednizolon, hydrokortyzon) dopamina lub noradrenalina we wlewie, jeśli niedociśnienie się utrzymuje pomimo podania adrenaliny i płynów glukagon 0,1 mg/kg domięśniowo w razie utrzymywania się niedociśnienia i skurczu oskrzeli u chorych leczonych β-blokerami obserwacja w celu uniknięcia ryzyka opóźnionej anafilaksji. Przyszłość Przyszłość leczenia chorób alergicznych będzie opierać się najprawdopodobniej na ingerencji bezpośredniej i swoistym przeprogramowaniu układu odpornościowego chorego. Już dziś mówi się o możliwości zablokowania różnicowania limfocytów Th0 w kierunku limfocytów Th2, modyfikacji odpowiedzi komórek tucznych i bazofili, neutralizacji cytokin przy użyciu przeciwciał, blokowaniu IgE (stosowany obecnie omalizumab) lub receptorów FcεRI, a także terapii genowej. Pierwsze eksperymenty z wykorzystaniem tej ostatniej zostały przeprowadzone na zwierzętach i polegały na domięśniowym podawaniu plazmidów DNA kodujących fragmenty alergenu, który następnie ulegał ekspresji w miocytach, doprowadzając do zahamowania wytwarzania IgE przez indukcję limfocytów cytotoksycznych CD8+. Antygeny wywołujące alergię Do antygenów najczęściej wywołujących alergię należą: Pyłki roślinne (odpowiedzialne za występowanie kataru siennego) leszczyna olcha wiąz buk brzoza topola dąb wierzba jesion grab bez czarny lipa drobnolistna trawy babka lancetowata pokrzywa komosa szczaw bylica zarodniki pleśni leki penicylina i antybiotyki β-laktamowe sulfonamidy salicylany środki znieczulenia miejscowego produkty spożywcze orzechy – stąd, jako zabezpieczenie prawne, często umieszczana na produktach spożywczych informacja o możliwości zawierania śladowych ilości orzechów lub migdałów ziarno sezamu ryby i inne owoce morza białko jaj soja mleko rośliny strączkowe kukurydza zboża (gluten) czekolada owoce (np. truskawki, cytrusy) przyprawy jad owadów, np. jad pszczół zwierzęta i ich wydzieliny sierść – głównie kota (połączenie śliny zwierzęcia, złuszczonego nabłonka i sierści) roztocze lateks konserwanty (azotany i azotyny, kwas benzoesowy oraz benzoesany) kosmetyki (krem, farba do włosów, szampon) produkty chemiczne (składniki gumy, żywice epoksydowe, związki akrylowe w klejach czy farbach, barwniki). Zobacz też autoimmunizacja choroby autoimmunologiczne kalendarz pylenia roślin Przypisy Bibliografia Immunologia, pod red. Marka Jakóbisiaka, wyd. III – zmienione, Warszawa 2000 Choroby wewnętrzne pod red. Franciszka Kokota, t. 2, wyd. VII uzup. i unowocześnione, Warszawa 2002 Farmakologia – podstawy farmakoterapii, podręcznik dla studentów medycyny i lekarzy pod red. W. Kostowskiego, wyd. II poprawione, Warszawa 2001 Maria Zalesska-Kręcicka, Tomasz Kręcicki, Zarys otolaryngologii – Podręcznik dla studentów i lekarzy, Wrocław 2006 Otolaryngologia praktyczna – podręcznik dla studentów i lekarzy pod red. Grzegorza Janczewskiego, wyd. I, Gdańsk 2005 M. Nittner-Marszalska, Późna faza reakcji alergicznej typu natychmiastowego (LAR) – dlaczego jest warta poznania?, Alergia 2008, nr 4, s. 12–14. E. Rogala, Zarys alergologii klinicznej, Katowice 1994 R. Kurzawa, M. Wanat-Krzak, Atopowe zapalenie skóry. Poradnik dla lekarzy, wyd. II, Kraków 2009. A. Silva-Rodrigues, R. Wahl, Alergologia w praktyce, Alfa Medica Press, Bielsko-Biała 2007. Alergologia Immunologia Byłe Dobre Artykuły

4963546

https://pl.wikipedia.org/wiki/Olcea%20%28gmina%29

Olcea (gmina)

Olcea – gmina w Rumunii, w okręgu Bihor. Obejmuje miejscowości Călacea, Hodișel, Olcea i Ucuriș. W 2011 roku liczyła 2773 mieszkańców. Przypisy Gminy w Rumunii Okręg Bihor

4963548

https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adimir%20Wostruchow

Władimir Wostruchow

Władimir Iwanowicz Wostruchow, Владимир Иванович Вострухов (ur. w stanicy Nowki, zm. 18 listopada 1971 w Moskwie) – radziecki wojskowy, generał pułkownik. Życiorys Urodził się w stanicy Nowki w obwodzie włodzimierskim. W 1916 roku powołany do armii rosyjskiej. Ukończył 3 Moskiewską Szkołę Chorążych, otrzymując stopień chorążego (ros. прапорщик). Brał udział w I wojnie światowej na froncie zachodnim, był dowódcą drużyny karabinów maszynowych. Z wojska wystąpił w 1918 roku. W 1919 roku wstąpił do Armii Czerwonej, brał udział w walkach na Froncie Południowym, pełnił funkcję adiutanta pułku strzeleckiego. Po zakończeniu wojny domowej pełnił kolejno funkcję: dowódcy oddziału gospodarczego pułku strzeleckiego, dowódcy kompanii, dowódcy batalionu wartowniczego Moskiewskiego Okręgu Wojskowego, dowódcy pułku zapasowego i pomocnika dowódcy pułku strzeleckiego. W 1923 roku został dowódcą pułku strzeleckiego. W 1925 roku ukończył kurs doskonalący dowódców Armii Czerwonej „Wystriał”. Po jego ukończeniu pozostał tam jako wykładowca, a potem starszy wykładowca kursu „Wystriał”. W 1932 roku został szefem Strzelecko-Taktycznego Instytutu „Wystriał”. W tym czasie w trybie wieczorowym ukończył w 1933 roku Akademię Wojskową im. Frunzego. W 1934 roku został pomocnikiem inspektora piechoty i strzeleckiego przygotowania bojowego Armii Czerwonej, a potem starszym pomocnikiem inspektora piechoty Armii Czerwonej. Od 1940 roku był kolejno: szefem 1 oddziału Wydziału Inspektoratu Piechoty Armii Czerwonej, a potem zastępcą naczelnika i naczelnikiem 4 oddziału Wydziału Wyszkolenia Bojowego Armii Czerwonej. Po ataku Niemiec na ZSRR został zastępcą dowódcy 22 Armii do spraw tyłów, która brała udział w walkach w składzie Frontu Zachodniego. Od 20 października 1941 roku jednocześnie pełnił obowiązki dowódcy 22 Armii, która w tym czasie brała udział w walkach obronnych Frontu Kalinińskiego, funkcję tę pełnił do lutego 9142 roku. W okresie luty – marzec 1942 roku był w dyspozycji Głównego Zarządu Kadr Ministerstwa Obrony. W marcu 1942 roku został dowódcą 31 Armii Frontu Kalinińskiego, którą dowodził do 10 kwietnia. Następnie został szefem tyłów – zastępcą dowódcy Frontu Kalinińskiego do spraw tyłów, funkcję tę pełnił do listopada 1942 roku, kiedy został zastępcą dowódcy do spraw tyłów 30 Armii Frontu Zachodniego. W kwietniu 1943 roku został zastępcą dowódcy Stepowego OW, a po jego przekształceniu w Front Stepowy w lipcu 1943 roku nadal pozostał na stanowisku zastępcy dowódcy do spraw tyłów. Po przekształceniu Frontu Stepowego w 2 Front Ukraiński w październiku 1943 roku pozostał na stanowisku zastępcy do spraw tyłów dowódcy frontu. Stanowisko to zajmował do końca wojny w Europie. Następnie został zastępcą dowódcy Frontu Zabajkalskiego. Po zakończeniu wojny w 1946 roku został komendantem Wojskowej Akademii Logistyki i Zaopatrzenia im. Mołotowa i pełnił tę funkcję do 1949 roku. Następnie został szefem tyłów Sił Powietrznych ZSRR. W 1953 roku przeniesiony do rezerwy. Awanse pułkownik (полковник) (1935) kombrig (комбриг) (25.04.1940) generał major (генерал-майорy) (4.06.1940) (rozkaz nr 945) generał porucznik (генерал-лейтенант) (25.09.1943) (rozkaz nr 1050) generał pułkownik (генерал-полковник) (29.05.1945) (rozkaz nr 1241) Odznaczenia Order Lenina (21.02.1945) Order Czerwonego Sztandaru (trzykrotnie – 22.02.1944, 3.11.1944, 20.06.1949) Order Suworowa kl. I (8.09.1945) Order Kutuzowa kl. I (13.06.1944) Order Bohdana Chmielnickiego kl. I (28.04.1945) Order Wojny Ojczyźnianej kl. I (27.08.1943) Medal jubileuszowy „W upamiętnieniu 100-lecia urodzin Władimira Iljicza Lenina” Medal „Za zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (1945) Medal jubileuszowy „Dwudziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal „Za zwycięstwo nad Japonią” Medal „Za zdobycie Budapesztu” Medal „Za zdobycie Wiednia” Medal „Za ofiarną pracę w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” Medal jubileuszowy „XX lat Robotniczo-Chłopskiej Armii Czerwonej” Medal jubileuszowy „30 lat Armii Radzieckiej i Floty” Medal jubileuszowy „40 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal jubileuszowy „50 lat Sił Zbrojnych ZSRR” Medal „W upamiętnieniu 800-lecia Moskwy” Order Michała Walecznego (Rumunia) Order Czerwonego Sztandaru (Mongolia) Przypisy Bibliografia Absolwenci Akademii Wojskowej im. M. Frunzego Czerwoni (wojna domowa w Rosji) Generałowie pułkownicy Sił Zbrojnych ZSRR Odznaczeni Orderem Czerwonego Sztandaru Odznaczeni Orderem Lenina Odznaczeni Orderem Suworowa Odznaczeni Orderem Kutuzowa Odznaczeni Orderem Wojny Ojczyźnianej I klasy Odznaczeni Orderem Bohdana Chmielnickiego Odznaczeni Medalem 800-lecia Moskwy Uczestnicy I wojny światowej (Imperium Rosyjskie) Radzieccy dowódcy armii w II wojnie światowej Urodzeni w 1895 Zmarli w 1971

4963551

https://pl.wikipedia.org/wiki/C%C4%83lacea%20%28okr%C4%99g%20Bihor%29

Călacea (okręg Bihor)

Călacea – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Olcea. W 2011 roku liczyła 1218 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963554

https://pl.wikipedia.org/wiki/Hodi%C8%99el

Hodișel

Hodișel – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Olcea. W 2011 roku liczyła 342 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

4963557

https://pl.wikipedia.org/wiki/Olcea

Olcea

Olcea – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Olcea. W 2011 roku liczyła 634 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

114

https://pl.wikipedia.org/wiki/Algorytm%20Euklidesa

Algorytm Euklidesa

Algorytm Euklidesa – algorytm wyznaczania największego wspólnego dzielnika dwóch liczb. Został opisany przez greckiego matematyka, Euklidesa w jego dziele „Elementy”, w księgach siódmej oraz dziesiątej. Pierwsze wzmianki na temat tego algorytmu pojawiły się w dziele Euklidesa zatytułowanym „Elementy”, około trzysetnego roku przed naszą erą, co sprawia, że jest jednym z najstarszych, wciąż używanych algorytmów numerycznych. Pierwsza wersja algorytmu została opisana tylko dla liczb naturalnych. W XIX wieku powstały odmiany algorytmu dla liczb całkowitych Gaussa oraz wielomianów z jedną niewiadomą. Doprowadziło to do powstania współczesnych pojęć algebry abstrakcyjnej, takich jak dziedzina Euklidesa. W późniejszych czasach opracowano odmiany algorytmu dla innych struktur matematycznych, jak węzły czy wielomiany z wieloma niewiadomymi. Istnieje wiele teoretycznych i praktycznych zastosowań algorytmu. Może on zostać wykorzystany do generowania rytmów muzycznych, stosowanych jako ostinato w muzyce. Jest wykorzystywany w algorytmie RSA. Algorytm Euklidesa używany jest też do rozwiązywania równań diofantycznych, na przykład do znajdowania liczb spełniających zadany układ kongruencji (chińskie twierdzenie o resztach) czy znajdowania liczb odwrotnych w ciele skończonym. Może być także stosowany do generowania ułamków łańcuchowych w metodzie Sturma do obliczania pierwiastków rzeczywistych wielomianu. Wykorzystywany jest również w kilku współczesnych algorytmach do faktoryzacji liczb całkowitych. Jeżeli algorytm zostanie zaimplementowany poprzez obliczanie reszt z dzielenia, a nie odejmowanie, to jest wydajny dla dużych liczb: nigdy nie wymaga więcej dzieleń niż liczba cyfr (w systemie dziesiętnym) mniejszej liczby pomnożona przez 5. Zostało to udowodnione przez Gabriela Lamé w 1844 i uważane jest za pierwszy przypadek analizy złożoności obliczeniowej algorytmu. Sposoby zwiększenia wydajności algorytmów zostały opracowane w XX wieku. Największym wspólnym dzielnikiem dwóch liczb jest największa z liczb, która dzieli obie te liczby bez reszty. Algorytm Euklidesa opiera się na założeniu, że największy wspólny dzielnik dwóch liczb nie zmienia się, jeżeli od większej liczby odejmujemy mniejszą. Dla liczb całkowitych k, m oraz n załóżmy, że k jest wspólnym czynnikiem liczb A oraz B; załóżmy też, że oraz Możemy teraz dokonać działania wiemy więc, że k jest także wspólnym czynnikiem różnicy tych liczb. Opis algorytmu Najprostsza wersja algorytmu rozpoczyna się od wybrania dwóch liczb naturalnych, dla których należy wyznaczyć największy wspólny dzielnik. Następnie z tych dwóch liczb tworzymy nową parę: pierwszą z liczb jest liczba mniejsza, natomiast drugą jest różnica liczby większej i mniejszej. Proces ten jest powtarzany aż obie liczby będą sobie równe – wartość tych liczb to największy wspólny dzielnik wszystkich par liczb wcześniej wyznaczonych. Wadą tej wersji algorytmu jest duża liczba operacji odejmowania, które należy wykonać w przypadku, gdy różnica pomiędzy liczbami z pary jest znacząca. Operacja odejmowania mniejszej liczby od większej może zostać zastąpiona przez wyznaczanie reszty z dzielenia. W tej wersji nowa para liczb składa się z mniejszej liczby oraz reszty z dzielenia większej przez mniejszą. Algorytm kończy się w momencie, w którym jedna z liczb jest równa zero – druga jest wtedy największym wspólnym dzielnikiem. Przykład – wersja z odejmowaniem Załóżmy, że chcemy znaleźć największy wspólny dzielnik liczb 1989 oraz 867. Jeżeli od większej liczby odejmiemy liczbę mniejszą, wartość największego wspólnego dzielnika nie ulegnie zmianie. Ponieważ 1989 – 867 = 1122, nowa para liczb wygląda następująco: 1122, 867 Ponownie odejmujemy mniejszą liczbę od większej 1122 – 867 = 255, tworząc w ten sposób kolejną parę: 255, 867 867 nie jest już mniejszą liczbą. Stosując ten sam sposób, ponownie zmniejszamy wartość większej liczby o wartość mniejszej: 867 – 255 = 612, nowa para liczb to: 255, 612 Pierwsza liczba, 255, jest wciąż mniejsza, ponownie więc odejmujemy 255 od liczby większej: 612 – 255 = 357, więc kolejna para liczb to: 255, 357 357 – 255 = 102, kolejna para to: 255, 102 Teraz widać, że 255 jest większą liczbą, odejmujemy więc od niej 102, co daje nam parę: 153, 102 Odjęcie 102 od 153 tworzy nam kolejną parę: 51, 102. Teraz odejmujemy 51 od 102, co daje nam: 51, 51 Ponieważ obie liczby są sobie równe, kolejne odejmowanie da nam zero. Oznacza to, że największym wspólnym dzielnikiem liczb 1989 i 867 jest liczba 51. Algorytm wykorzystujący funkcję modulo Algorytm wykorzystujący funkcję modulo to druga równoważna implementacja algorytmu Euklidesa. Poniżej przedstawiono wersję obliczania NWD liczb a i b wykorzystującą operację reszty z dzielenia (modulo): oblicz c jako resztę z dzielenia a przez b zastąp a liczbą b, następnie b liczbą c jeżeli wartość b wynosi 0, to a jest szukaną wartością NWD, w przeciwnym wypadku przejdź do kroku 1 Pseudokod podprogram NWD(a, b) dopóki b ≠ 0 c := reszta z dzielenia a przez b a := b b := c zwróć a Dowód poprawności Lemat: Aby to wykazać, należy udowodnić, że wspólny podzielnik liczb i jest również podzielnikiem liczby Przyjmijmy: gdzie są liczbami całkowitymi. Wtedy: zatem jest również podzielnikiem Z lematu wynika przez indukcję, że jeśli algorytm się zakończy, to da poprawny wynik. Pozostaje udowodnić, że się zakończy. Wystarczy w tym celu zauważyć, że więc w każdym kroku algorytmu wartość zmniejsza się przynajmniej o 1. Ponieważ nie może nigdy być ujemna, algorytm musi się zakończyć. Złożoność czasowa Dla dowolnych liczb algorytm Euklidesa zwraca wartość NWD(m, n) po co najwyżej przebiegach pętli. Dowód Lemat: Jeśli to jest równoważne Podstawiając otrzymuje się: i ponieważ to oraz ponadto z własności modulo otrzymujemy: Przy pierwszej iteracji mamy po k-tym przebiegu pętli: Ponieważ po ostatnim, l-tym przebiegu pętli będzie: Największej liczby kroków algorytmu wymagają takie liczby m i n, które są kolejnymi elementami ciągu Fibonacciego. Rozszerzony algorytm Euklidesa Jeśli przechowywana będzie informacja o kolejnych ilorazach, to będzie też można wyznaczyć liczby całkowite w równaniu Ta metoda nazywana jest rozszerzonym algorytmem Euklidesa. Na przykład dla liczb 174 i 18 w algorytmie Euklidesa uzyskuje się wyniki pośrednie: lub przepisując wszystkie równania w taki sposób, by w pierwszym równaniu po prawej stronie występowała tylko suma pewnych wielokrotności liczb 174 i 18: Zauważmy, że w pierwszym równaniu po prawej stronie występuje kombinacja liniowa liczb 174 i 18, podobnie jak w równaniu W następnych równaniach po prawej stronie mamy zawsze kombinację liniową liczb 174, 18 lub liczb, które wystąpiły po lewej stronie we wcześniejszych równaniach. Kluczowa dla rozszerzonego algorytmu Euklidesa staje się możliwość stopniowego zastępowania tych liczb przez kombinacje liniowe liczb wejściowych aż do otrzymania równości: np. Pseudokod podprogram NWD(a, b) x := 1 y := 0 r := 0 s := 1 dopóki b ≠ 0 c := reszta z dzielenia a przez b q := część całkowita z dzielenia a przez b a := b b := c r' = r s' = s r = x - q · r s = y - q · s x = r' y = s' zwróć a, x, y Niezmiennikami pętli są wielkości x · a0 + y · b0 = a oraz r · a0 + s · b0 = b, dzięki czemu NWD(a0, b0) = x · a0 + y · b0. Zobacz też implementacje algorytmu Euklidesa największy wspólny dzielnik rozkład na czynniki Przypisy Linki zewnętrzne Euklidesa

4963559

https://pl.wikipedia.org/wiki/Ucuri%C8%99

Ucuriș

Ucuriș – wieś w Rumunii, w okręgu Bihor, w gminie Olcea. W 2011 roku liczyła 579 mieszkańców. Przypisy Wsie w okręgu Bihor

115

https://pl.wikipedia.org/wiki/Argyll

Argyll

Argyll () – historyczne hrabstwo w Szkocji, obecnie w okręgu Argyll and Bute. Od II w n.e. zamieszkane przez Celtów z Irlandii (Szkoci). Już w wieku III Argyll znalazł się pod panowaniem Celtów, którzy stworzyli na jego obszarze królestwo Dalriada (V-IX w.). W drugiej połowie IX wieku weszło w skład Szkocji. Zobacz też historia Szkocji Historyczne hrabstwa Szkocji Argyll and Bute

116

https://pl.wikipedia.org/wiki/Adaptive%20Transform%20Acoustic%20Coding

Adaptive Transform Acoustic Coding

Adaptive TRansform Acoustic Coding (ATRAC) – format stratnej kompresji dźwięku stworzony przez firmę Sony. Kompresja ATRAC stosowana jest w Minidiskach. System jest przystosowany do kompresji 16-bitowego dźwięku PCM o częstotliwości próbkowania 44.1 kHz, czyli dźwięku o jakości płyty CD-Audio, zmniejszając jego rozmiar pięciokrotnie w przypadku wersji ATRAC*1 lub dwudziestokrotnie dla algorytmu ATRAC3plus. Przypisy Linki zewnętrzne Opis formatu ATRAC na stronie Sony Global Opis formatu ATRAC na stronie minidisc.org Kodeki dźwięku

117

https://pl.wikipedia.org/wiki/Antoninus%20Pius

Antoninus Pius

Antoninus Pius (ur. 19 września 86, zm. 7 marca 161), inaczej Caesar Titus Aelius Hadrianus Antoninus Augustus Pius, przed adopcją Titus Aurelius Fulvius Boionius Arrius Antoninus – cesarz rzymski w latach 138–161. Życiorys Pochodził z rodziny senatorskiej z Nemausus w Galii Narbońskiej. Urodził się w Lanuvium jako syn i jedyne dziecko Tytusa Aureliusza Fulwusa, konsula roku 89 i Arrii Fadilli. Po śmierci ojca wychowywany przez dziadka ze strony matki Gnejusza Ariusza Antoninusa i przez drugiego męża matki Publiusza Juliusza Lupusa. Pomiędzy 110 a 115 rokiem poślubił Annię Galerię Faustynę Starszą, córkę konsula Marka Anniusza Werusa. Miał z nią czworo dzieci: Marka Aureliusza Fulviusa Antoninusa, Marka Galeriusza Aureliusza Antoninusa, Aurelię Fadillę, Annię Galerię Faustynę, późniejszą żonę cesarza Marka Aureliusza. Po odbyciu kwestury i pretury Antoninus uzyskał konsulat w 120 roku. Zwrócił na siebie uwagę cesarza Hadriana i został wybrany jednym z czterech prokonsulów administrujących Italią. Był członkiem cesarskiego consilium – nieformalnej rady Hadriana. Niedługo potem został prokonsulem Azji (134–135). Hadrian adoptował go 25 lutego 138, pod warunkiem usynowienia przez Antoninusa Marka Enniusza Werusa (późniejszego cesarza Marka Aureliusza), syna jego szwagra i Lucjusza Enniusza Werusa (późniejszego cesarza Lucjusza Werusa). W czasie jego panowania wybuchły powstania Żydów, Brytów i w Mauretanii. Wsławił się wzniesieniem Wału Antonina. Okres jego panowania to czas pomyślności i pokoju często zwany Pax Romana. Rozbudował fundusz alimentacyjny (alimenta dla dziewcząt) wprowadzony za Trajana, co miało poprawić stan ludnościowy Imperium. Na rządy jego i jego następcy (Marka Aureliusza) przypada schyłek najlepszego okresu w dziejach cesarstwa rzymskiego. Wstąpienie na tron Obejmując ster państwa rzymskiego 10 lipca 138, Antoninus liczył sobie 52 lata. Jego doświadczenie w sprawach publicznych było niewielkie, tak samo jak znajomość terytoriów poza Italią. Brakowało mu także obycia w sprawach wojskowych. Pierwszym oficjalnym aktem Antonina była deifikacja pośmiertna Hadriana, do której z trudem namówił Senat. Dzięki temu nowy cesarz uzyskał przydomek Pius. Cesarz na swego następcę desygnował Marka Enniusza Werusa. W 139 roku został desygnowany na kwestora, a rok później na konsula; uzyskał także tytuł cezara, władzę trybuńską i imperium prokonsularne. Antoninus Pius pozostawił większość urzędników mianowanych przez Hadriana na zajmowanych stanowiskach, dokonując tylko kilku zmian. Nowym prefektem miasta mianował Gaiusa Bruttiusa Praesensa. Stanowisko prefekta pretorianów zajmował do 157 roku Marek Gavius Maximus. Działania militarne i polityka zagraniczna Mimo że panowanie Antonina Piusa przebiegało pod znakiem powszechnego pokoju, to w latach 138–161 można odnotować kilka znaczących kampanii. Namiestnik Brytanii Quintus Lollius Urbicus najechał tereny Kaledonii, odnosząc zwycięstwa nad miejscowymi plemionami. Rozpoczęto w tym rejonie budowę nowej, umocnionej granicy na linii Clyde – Forth. Umocnienia te znane są jako Wał Antonina. Źródła donoszą o niepokojach w Dacji w latach 157–159, które wymagały wysłania tam większych sił wojskowych, prawdopodobnie w postaci oddziałów wydzielonych z legionów. Po stłumieniu niepokojów Dację podzielono na trzy odrębne prowincje. Antoninus Pius wyznaczył królów państwom klientelnym Imperium Rzymskiego, m.in. Armenii i Kwadom. W 140 roku król Iberii Kaukaskiej złożył cesarzowi wizytę w Rzymie. W latach 145–150 Cesarstwo musiało się zmierzyć z poważną rewoltą w Mauretanii. Do prowincji musiano wysłać dodatkowe oddziały pod dowództwem nowego senatorskiego namiestnika, który zastąpił ekwickich prokuratorów. W połowie lat pięćdziesiątych II w. stłumiono powstanie Brygantów w Brytanii. W Germanii Superior i Recji wybudowano nowe fortyfikacje graniczne, będące trzonem Limesu górnoreńskiego, chroniącego obszar Agri Decumates. Na wschodzie – w Syrii i Kapadocji – nastąpiły przemieszczenia legionów i wzmocnienie wojskowej obsady granicy z państwem Partów. Antonin Pius uregulował czas służby członków konnej gwardii cesarza (equites singulares augusti), którzy byli teraz zwalniani po odsłużeniu 25 lat. Polityka wewnętrzna; główne tendencje w dziedzinie społecznej, gospodarczej i religijnej Za panowania Antonina Piusa wzrosła pozycja greckich elit w Cesarstwie. Dwaj Ateńczycy Lucjusz Stacjusz Kwadratus i Herodes Atticus zostali konsulami w roku 142. W 143 roku retor Eliusz Arystydes wygłosił w Rzymie słynne przemówienie będące pochwałą Imperium Rzymskiego i rządów Antoninów. Grecy doceniali politykę cesarza w dziedzinie sądownictwa i wspierania helleńskiej edukacji. W 145 roku wykryto i zlikwidowano spisek przeciw cesarzowi zawiązany przez Korneliusza Priscianusa i Atiliusa Titianusa. Źródła informują, że po skazaniu bezpośrednich winnych cesarz zabronił dalszego śledztwa w sprawie domniemanej próby obalenia legalnej władzy. W roku 148 obchodzono hucznie dziewięćsetną rocznicę założenia Rzymu. W roku 141 cesarz polecił wybudować w Rzymie świątynię ku czci swej żony Faustyny. W 145 roku Antoninus Pius wzniósł w Rzymie świątynię boskiego Hadriana, czyli Hadrianeum. Za czasów Antoninusa Piusa żył opisany przez Lukiana z Samosat filozof i przywódca religijny działający w Grecji i Azji Mniejszej Proteusz Peregrinos. Prawdopodobnie w tych właśnie czasach w Abonuteichos w Azji Mniejszej zaczął się rozwijać kult Glykona zapoczątkowany przez Aleksandra z Abunoteichos. Najprawdopodobniej za panowania Antonina poniósł męczeńską śmierć biskup Smyrny św. Polikarp. Św. Justyn Męczennik skierował do cesarza jedną ze swych Apologii. Na lata czterdzieste II wieku datuje się także działalność Marcjona z Synopy, chrześcijańskiego przywódcy religijnego i założyciela odłamu zwanego marcjonizmem. Rozpowszechniały się kulty i religie obiecujące nieśmiertelność i zbawienie, nastawione na zaspokojenie religijnych potrzeb jednostki. Rozwijał się kult Izydy i chrześcijaństwo. Wobec chrześcijan Antoninus Pius konsekwentnie kontynuował linię polityki religijnej Hadriana. Jedynie zadenuncjowanym chrześcijanom groziła kara śmierci. Politykę ekonomiczną Antonina Piusa cechowała daleko idącą oszczędność w wydatkach państwowych. W miastach gnębionych kłopotami finansowymi niekiedy umieszczał na krótki czas specjalnych urzędników zwanych curatores rei publicae by zlikwidować problemy ekonomiczne. Założył instytucję ratio privata dla pokrywania wydatków cesarza i jego rodziny. Pozostawił swoim następcom sporą nadwyżkę w skarbie. Jego rządy są często uważane za szczytowy okres rozwoju i pomyślności Cesarstwa Rzymskiego w niemal wszystkich dziedzinach. Gospodarka państwa Rzymskiego, oparta na rolnictwie, rzemiośle i handlu osiągnęła apogeum rozwoju. Bogacące się warstwy wyższe Imperium podnosiły swój status i podkreślały zamożność poprzez fundowanie okazałych budynków w miastach na terenie całego Cesarstwa. W okresie panowania Antoninusa Piusa działał najwybitniejszy astronom i geograf starożytności Klaudiusz Ptolemeusz z Aleksandrii. Około 140 roku napisał on swoje najważniejsze dzieło: Mathematike Syntaxis, w którym sformułował główne tezy astronomii geocentrycznej. Na lata 50. II wieku przypadają także początki działalności lekarza i uczonego Galena z Pergamonu, który zaczynał swą karierę jako lekarz gladiatorów. W dziedzinie literatury zaznaczyła się działalność Apulejusza z Madaury, autora powieści Metamorfozy. Antoninus Pius cieszył się powszechnie dobrą opinią z uwagi na swoją przystępność, łaskawość, umiłowanie pokoju i wysoce moralny tryb życia. Przez większość czasu przebywał w Rzymie i nie opuszczał Italii, przyjmując delegacje z wszystkich prowincji. Ostatnie lata rządów Około 160 roku Antoninus Pius zaczął zdradzać objawy choroby. Większą liczbą obowiązków obarczał Marka Aureliusza i Lucjusza Werusa. Prefektem miasta Rzym mianował Quintusa Lolliusa Urbicusa, entuzjastę filozofii stoickiej. Umarł w 161 roku prawdopodobnie na niestrawność (anegdota mówi, że przejadł się serem). Po śmierci, jak podaje jego biograf Juliusz Kapitolinus, został jednogłośnie zaliczony przez Senat w poczet bogów. Zobacz też pięciu dobrych cesarzy dynastia Antoninów Bibliografia Goodman M., Sherwood J. 1997 The Roman World 44 B.C. – 180 A.D., London. The Cambridge Ancient History, Volume XI, The High Empire, A.D. 70–192, red. A. K. Bowman, P. Garnsey, D. Rathbone, Cambridge 2000. The Cambridge History of Greek and Roman Warfare, Volume II: Rome from The Late Republic to the Late Empire, Cambridge 2007. The Early Christian World, vol. I-III, red. P. F. Esler, London 2000. Ziółkowski A. 2005, Historia Rzymu, Poznań. Cesarze rzymscy Konsulowie Cesarstwa Rzymskiego Dynastia Antoninów Rzymscy namiestnicy Azji Urodzeni w 86 Zmarli w 161

119

https://pl.wikipedia.org/wiki/Anglowie

Anglowie

Anglowie (łac. Angli) – lud pochodzenia germańskiego, który w V wieku n.e. najechał wraz z Sasami i Jutami Brytanię. Od nich nazwę wzięła Anglia. Po raz pierwszy wspomina o nich Tacyt (I wiek n.e.), mówiąc jako o wyznawcach bogini Nerthus. Według Bedy Czcigodnego pochodzili z prowincji Angeln w Szlezwiku. W wiekach od V do VI zamieszkiwali obszar Nortumbrii, Mercji i wschodnią oraz środkową Anglię. Zobacz też Historia Anglii historia Szkocji Historia Wielkiej Brytanii Germanie

121

https://pl.wikipedia.org/wiki/Aidan%20%28kr%C3%B3l%20Dalriady%29

Aidan (król Dalriady)

Aidan, inaczej Aedan – król Dalriady, syn Gabrana. Zmarł w 609 roku. Koronowany na wyspie Iona przez św. Kolumbę, odmówił uznania zwierzchności irlandzkiej części królestwa Dalriady. Poprowadził też armię do boju z Ethelfrithem, królem Nortumbrii i został pokonany w bitwie pod Degsastan. Dalriada (gael. Dál Riata) było gaelickim królestwem założonym przez Irlandczyków i położonym po obu stronach Kanału Północnego pomiędzy Irlandią, a Wielką Brytanią. Obejmowało część królestwa Ulaidu - Dál nAraidi, wybrzeże Szkocji od Arran i Argyll, przez Hebrydy aż po wyspę Skye. Stolicą Dalriady było Dunadd - fort zbudowany na wzgórzu nad rzeką Add leżący w środkowej części półwyspu Kintyre, na północ od Lochgilphead. Innymi ważnymi miastami królestwa były Dunoill( Dhún Ollaigh), Dunavert i Dunseverick( Dún Sobhairce). Królestwo Dalriady było miejscową potęgą morską. Aidan (urodził się prawdopodobnie około 535 roku) wywodził się z rodu Cenél nGabráin i władzę w Dalriadzie objął po śmierci swego wuja Conalla mac Comgailla, w wieku około 40 lat. Koronacji w 574 roku dokonał Święty Kolumba na wyspie Ionie. Na początku swego panowania zawarł umowę z wysokim królem Ui Néill z Cenél Conaill (tereny dzisiejszego hrabstwa Donegal, zwanego również Tyrconnel), Áeden mac Ainmuirechem przy udziale Św. Kolumby (będącego kuzynem Áedana). Na zjedzie w Drumcaet w 575 roku postanowiono, że flota Dalriady będzie wspierać Ui Néill jednak Aidan nie będzie musiał składać hołdu wysokiemu królowi. Przyczyną tej umowy był prawdopodobnie konflikt Aidan z Báetánem mac Cairillem (zm.581) królem Dál Fiatach który narzucił swą władzę Dalriadzie. Aidan miał prowadzić kampanię na wyspie Man w celu pozbycia się stamtąd Ulaidów którzy zajęli tą wyspę za czasów Báetána. Aidan miał spustoszyć też ziemię Piktów aż po Orkady będące pod władaniem Bridei I. Miał również walczy z Miathi (utożsamianymi z konfederacją plemion Maetae, prawdopodobnie byli to południowi Piktowie.). Kampania ta zakończyła się sukcesem w bitwie pod Leithereid, mimo śmierci dwóch synów Aidana, Artura i Eochaida Find. Przez wiele lat Aidan pozostawał w sojuszu z Rhydderychem Haelem, królem Alt Clud, jednego z północnych królestw Brytów znanego później jako Strathclyde. Brał również udział w organizowanej przez króla Rhegedu Uriena koalicji skierowanej przeciwko anglosaskiej Bernicji. Aidan miał zaatakować królestwo Rhydderycha i splądrować Alt Clud (dzisiejsze Dumbarton). Kolejny raz Alt Clud zdobyli dopiero wikingowie blisko 300 lat później. Aidan był zaniepokojony postępami króla Bernicji Ethelfirtha, który w 600 roku w bitwie pod Catraeth rozgromił armię Goddodin. Do konfrontacji dwóch władców doszło w 603 roku pod Degsastan. Aidan mimo zgromadzenia potężnej armii poniósł sromotną klęskę w bitwie z Ethelfirthem i musiał uciekać. Klęska pod Degsastan złamała potęgę Dalriady, i jak pisał Beda Czcigodny "żaden wódz z irlandzkiego rodu nigdy potem już nie odważył się wypowiedzieć wojny Anglikom". Ethelfirth mimo że w bitwie stracił brata znacząco wzmocniło swą pozycję i rok później zajął Deirę stając się pierwszym królem zjednoczonej Nortumbrii. Aidan przeżył jeszcze kilka lat i zmarł 17 kwietnia 609 roku mając wedle przekazów 74 lata. Władcą Dalriady został po nim jego syn Eochaid Buide. Potęga morska Dalriady bardzo się przydała gdy królestwo to poniosło kolejną klęskę na lądzie po Degsastan, a mowa tu o bitwie pod Magh Rath, stoczonej w 637 roku (jednej z większych bitew jaka miała mieć miejsce na terytorium Irlandii)w której wnuk Aidana, Domnall Brecc został pokonany przez Wysokiego Króla Irlandii Domnalla mac Áedo. Dalriada utraciła wtedy ziemię w Irlandii, jednak dzięki swej morskiej potędze przetrwała kolejne wieki mimo popadnięcia w zależności najpierw od Nortumbrii, a później od Piktów. Ostatecznie Dalriade połączył z Piktami Kenneth MacAlpin tworząc królestwo Alby czyli Szkocję. Według jednej z teorii Aidan mógł być Arturem, gdyż mogło dojść do błędnego odczytania nazw krain geograficznych. Damnonia brzmi podobnie do Dumnonii, a skałę z Tintagel można by pomylić ze "Skałą" z Dumbarton, czyli Alt Clud która była kiedyś nazywana Castrum Arthuri, zaś dokonania Aidan mogły być podstawą to stworzenia legendy o Arturze Przypisy Zobacz też kalendarium historii Szkocji święty Aidan. Władcy Dalriady Urodzeni w VI wieku Zmarli w VII wieku

123

https://pl.wikipedia.org/wiki/Autostereotyp

Autostereotyp

Autostereotyp – stereotyp, wyobrażenie o sobie lub własnej grupie społecznej lub narodowej, tak pozytywne, jak i negatywne, o jej zaletach i wadach. Samoocena własnej grupy, do której przyrównujemy przedstawicieli innych grup. W badaniach przeprowadzonych przez CBOS w 2015 roku wśród Polaków wskazano na następujące cechy: pracowitość (25%) malkontenctwo (17%) dobroć (12%) Przypisy Bibliografia Tygodnik „Polityka”: Polacy o sobie samych Stereotypy

187310

https://pl.wikipedia.org/wiki/Letnie%20Igrzyska%20Olimpijskie%202016

Letnie Igrzyska Olimpijskie 2016

XXXI Letnie Igrzyska Olimpijskie (), oficjalnie Igrzyska XXXI Olimpiady – letnie igrzyska olimpijskie, które odbyły się w 2016 w Rio de Janeiro (Brazylia). Były to pierwsze igrzyska w Ameryce Południowej i drugie w Ameryce Łacińskiej (Meksyk 1968). To także pierwsze igrzyska na półkuli południowej od 2000. Gospodarz igrzysk został wybrany na 121. sesji MKOl, która odbyła się 2 października 2009 w Kopenhadze. Ceremonia otwarcia igrzysk odbyła się 5 sierpnia, a ceremonia zamknięcia odbyła się 21 sierpnia. Zawody sportowe rozpoczęły się jednak 3 sierpnia (piłka nożna). W igrzyskach wzięło udział ponad 10 500 sportowców z 206 narodowych komitetów olimpijskich. Medale rozdane zostały w 31 dyscyplinach, w tym także w rugby 7 i golfie, które wróciły do programu igrzysk po wielu latach nieobecności. Motto igrzysk brzmiało Um mundo novo, czyli Nowy świat. Wybór organizatora Do MKOl swoje kandydatury przesłało siedem miast z Europy, Azji, Ameryki Północnej oraz Ameryki Południowej. Termin składania do MKOl ofert kandydatur minął 13 września 2007. Następnie do 14 stycznia 2008 kandydaci musieli w specjalnym kwestionariuszu odpowiedzieć na pytania MKOl. 4 czerwca 2008 spośród nadesłanych kandydatur wybrano cztery: Głosowanie Decyzja o tym, kto będzie organizatorem igrzysk olimpijskich w 2016 zapadła 2 października 2009 na 121. spotkaniu Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego w Kopenhadze. Członkowie MKOl-u wybrali spośród 4 kandydujących miast: Symbole igrzysk Maskotkami igrzysk zostały wybrane Vinicius i Tom, które zostały oficjalnie zaprezentowane w dniu 24 listopada 2014. Vinicius nosi imię od brazylijskiego poety i muzyka Viniciusa de Moraesa. Imię Tom pochodzi od Toma Jobima, brazylijskiego muzyka. Maskotki prezentują brazylijską przyrodę i mają cechy kotów, małp i ptaków. Mają one odzwierciedlać różnorodność kultury i ludzi w Brazylii. Imiona zostały wybrane w głosowaniu, a ten zestaw otrzymał 44% wszystkich głosów. Pozostałe propozycje imion dla maskotek to: Oba i Eba oraz Tiba Tuque i Esquindim. Przebieg zawodów W poniższym kalendarzu zaprezentowano dni, w których rozdane zostały medale w danej konkurencji (żółty kolor), rozegrane zostały eliminacje (niebieski kolor), ceremonia otwarcia (zielony) i zamknięcia igrzysk (czerwony). Rozgrywane dyscypliny W programie zostało umieszczonych 31 dyscyplin sportowych, w których rozgrywano zawody. W nawiasach podano liczbę konkurencji w danej dyscyplinie. W przypadku czterech dyscyplin – gimnastyki, kajakarstwa, kolarstwa i siatkówki – rywalizację przeprowadzono odpowiednio w odmianach: gimnastyce artystycznej, sportowej i skokach na trampolinie, kajakarstwie i kajakarstwie górskim, kolarstwie górskim, szosowym, torowym i BMX oraz siatkówce halowej i plażowej. Na mocy decyzji podjętej podczas 121. sesji MKOl w Kopenhadze do programu igrzysk wróciły rugby (w wersji siedmioosobowej) i golf. W programie nie znalazły się natomiast dyscypliny takie jak karate, squash i sporty wrotkarskie, które ubiegały się o włączenie w poczet sportów olimpijskich, oraz baseball i softball, które z programu usunięto po igrzyskach w Pekinie. Obiekty olimpijskie Państwa biorące udział w XXXI Letnich Igrzyskach Olimpijskich Klasyfikacja medalowa Polscy reprezentanci Polska po raz 20. uczestniczyła w letnich igrzyskach olimpijskich. Chorążym ekipy podczas ceremonii otwarcia został piłkarz ręczny Karol Bielecki. Rekordy olimpijskie i świata Przypisy Linki zewnętrzne

187312

https://pl.wikipedia.org/wiki/Wilhelm%20Flie%C3%9F

Wilhelm Fließ

Wilhelm Fliess (Wilhelm Fließ, ur. 24 października 1858 w Choszcznie, zm. 13 października 1928 w Berlinie) – lekarz, twórca ogłoszonej w 1897 roku teorii biorytmów. Teoria ta, mimo braku podstaw naukowych, jest relatywnie popularną techniką wróżbiarską, ze względu na podstawy matematyczne zaliczaną także do pseudonauki. Znany głównie ze względu na przyjaźń, jaka łączyła go z Sigmundem Freudem. Przyjaźń z Freudem Fliessa przedstawił Freudowi Breuer w Wiedniu. W trakcie całego okresu autoanalizy Freud był ściśle związany z Fliessem, choć później zerwał z nim stosunki, podobnie jak z Breuerem. Fliess, młodszy od Freuda o dwa lata, był szwagrem jednego z jego wiedeńskich znajomych, Oskara Rie. Freud zwrócił się kiedyś do Fliessa, nazywając go magiem: „dla mnie” – pisał – „jesteś lekarzem, typem człowieka, któremu z całym zaufaniem można powierzyć życie własne i bliskich”. Fliess był pierwszym czytelnikiem i krytykiem Die Traumdeutung – Freud bardzo poważnie traktował jego komentarze. Prace Fliessa wywarły wielki wpływ na Freuda, który po lekturze jednego z jego artykułów zauważa: „Pierwsze wrażenie: podziw, że istnieje jeszcze ktoś, kto jest większym fantastą ode mnie i że tym kimś jest właśnie mój przyjaciel Wilhelm”. To właśnie Fliess stworzył na przykład teorię okresu utajenia, która później stała się częścią teorii psychoanalitycznej (służąc jako określenie fazy rozwoju charakteryzującej się mniejszą aktywnością seksualną – fazy pomiędzy upadkiem kompleksu Edypa w wieku pięciu-sześciu lat i początkiem dojrzewania). Freud uważał, że Fliess był autorem fundamentalnego odkrycia biologicznego dotyczącego roli, jaką w życiu ludzkim odgrywa periodyczność (28 dni w wypadku kobiety, 23 dni w wypadku mężczyzny). W 1904 roku Freud dyskutował ulubioną ideę Fliessa o różnorodnej roli, jaką biseksualność odgrywa w życiu ludzkim (na przykład fakt, że sfeminizowani mężczyźni fascynują zmaskulinizowane kobiety i odwrotnie) w trakcie terapii pewnego pacjenta. Pacjent ów, Hermann Swoboda, przekazał tę ideę swemu przyjacielowi Otto Weiningerowi, który – według Freuda – stuknął się w czoło i pobiegł do domu, by napisać o tym książkę. Udziałem tej pracy stał się niesłychany sukces – Fliess, przerywając milczenie, wysłał list do Freuda, pytając, w jaki sposób doszło do tej kradzieży jego własności intelektualnej. Freud próbował uniknąć odpowiedzi na to pytanie, wskazując na innych autorów zajmujących się podobną problematyką, Fliess zmusił go jednak do wyznania, że nie tylko odegrał on poważniejszą, niż skłonny byłby przyznać, rolę w przekazaniu jego idei, ale że zapomniał o dyskusji, jaką prowadził z nim na temat biseksualności. Tłumacząc się ze swego postępowania, Freud przyznał, iż miał pokusę, by ukraść Fliessowi autorstwo tej idei. Idei nie można opatentować – argumentował. Można je tylko trzymać dla siebie – człowiek, któremu tak bardzo zależy na prawie pierwszeństwa, powinien to właśnie uczynić. Fliess publicznie oskarżył Freuda, Swobodę i Weiningera o kradzież; czyniąc to, opublikował bez zgody Freuda list, jaki od niego otrzymał. Swoboda z kolei oskarżył Fliessa o potwarz i o upublicznianie prywatnych listów bez zgody autora. Teoria biorytmów Według hipotezy Fliessa, biologiczny rytm człowieka podporządkowany jest ściśle określonemu wzorcowi: po okresie aktywnym następuje okres bierności, w którym odradza się energia życiowa. Według tej teorii, cykl sprawności fizycznej powinien trwać 23 dni, a cykl stanu emocjonalnego - 28 dni. Już po śmierci Fliessa zwolennicy biorytmów dodali cykl sprawności intelektualnej o długości 33 dni. Wszystkie cykle są opisane algorytmem i rozpoczynają się w dniu urodzin; dni, w których wartości danego cyklu są dodatnie, sprzyjają sukcesom, a miejsca zerowe oznaczają szczególne niebezpieczeństwa. Zastosowanie Mimo braku podstaw naukowych, algorytmy obliczania biorytmów są czasami implementowane, ze względu na ich wartość dydaktyczną - wymagają dobrego operowania kalendarzem, by obliczyć dzień życia. Niemieccy lekarze Niemieccy astrologowie Pseudonaukowcy Niemieccy Żydzi Ludzie urodzeni w Choszcznie Urodzeni w 1858 Zmarli w 1928

187315

https://pl.wikipedia.org/wiki/Meteosat

Meteosat

Meteosat – seria satelitów geostacjonarnych, projektowanych i budowanych początkowo przez Europejską Agencję Kosmiczną (ESA), a następnie przez organizację EUMETSAT, służących do obserwacji pogody i badań meteorologicznych. Do lipca 2012 roku wystrzelonych zostało 10 satelitów Meteosat. Satelity o numerach 1-7 są to satelity Meteosat pierwszej generacji, kolejne o numerach 8-10 to satelity Meteosat drugiej generacji, tzw. MSG (Meteosat Second Generation). Historia funkcjonowania satelitów Meteosat Satelity Meteosat pierwszej generacji (MFG): Meteosat-1 1977–1979 Meteosat-2 1981–1991 Meteosat-3 1988–1995 Meteosat-4 1989–1995 Meteosat-5 1991–2007 Meteosat-6 1993–2012 Meteosat-7 1997–2016 Satelity Meteosat drugiej generacji (MSG): Meteosat-8 2002–(2019) Meteosat-9 2005–(2021) Meteosat-10 2012–(2022) Meteosat-11 2015– Charakterystyka skanerów wykorzystywanych przez satelity Meteosat Meteosat First Generation Meteosat 1-7, skaner MVIRI (rozdzielczość czasowa 30 min): Meteosat Second Generation Meteosat 8-11, skaner SEVIRI (rozdzielczość czasowa 15 min): Meteosat Third Generation Od ok. 2021 r. planowane jest umieszczanie na orbicie geostacjonarnej satelitów Meteosat trzeciej generacji, MTG (Meteosat Third Generation). Będą one wyprodukowane przez międzynarodowe konsorcjum, którym kieruje francusko-włoska firma Thales Alenia Space. Satelity MTG będą produkowane w dwóch wersjach: MTG-I (Imaging) – cztery satelity wyposażone w urządzenia: Flexible Combined Imager (FCI), Lightning Imager (LI), Data Collection System (DCS), Search and Rescue (GEOSAR). MTG-S (Sounding) – dwa satelity wyposażone w urządzenia: Infrared Sounder (IRS), Ultra-violet, Visible and Near-infrared Sounder (UVN). Będą one umieszczane na orbicie geostacjonarnej w następującej kolejności: MTG I1: 2021 MTG S1: 2023 MTG I2: 2025 MTG I3: 2029 MTG S2: 2031 MTG I4: 2033 Stan obecny Obecnie czynne są satelity Meteosat-8, -9, 10 i -11, wszystkie są drugiej generacji (MSG). Satelity Meteosat-9 i 10 zostały umieszczone nad Afryką Środkową, natomiast Meteosat-8 stanowi rezerwę dla Meteosata-10; Meteosat-9 wykonuje zdjęcia w trybie „rapid scan” (zdjęcia tylko dla obszaru Europy z częstotliwością 5 minut), natomiast Meteosat-10 operacyjnie wykonuje zdjęcia dla całej półkuli z częstotliwością 15 minut. Lokalizacja pracujących operacyjnie satelitów Meteosat: Przypisy Bibliografia A. Ciołkosz, A. Jakomulska, Przetwarzanie cyfrowych zdjęć satelitarnych, WGiSR UW, Warszawa, 2004, EUMETSAT Satelity meteorologiczne Satelity Europejskiej Agencji Kosmicznej

187322

https://pl.wikipedia.org/wiki/%2845%29%20Eugenia

(45) Eugenia

(45) Eugenia – jedna z większych planetoid z pasa głównego. Odkrycie i nazwa Została odkryta 27 czerwca 1857 roku w Paryżu przez Hermana Goldschidta. Nazwa planetoidy została nadana na cześć cesarzowej Eugenii, żony Napoleona III. Orbita i właściwości fizyczne (45) Eugenia obiega Słońce w czasie 4 lat i 178 dni w średniej odległości 2,72 au. Jej peryhelium znajduje się w odległości 2,50 au, a aphelium 2,94 au od Słońca. Planetoida ta ma nieregularny kształt i wielkość 305×220×145 km. Na uwagę zasługuje także fakt, iż ciało to ma bardzo małą średnią gęstość – 1,2 g/cm³ (nieco więcej niż woda). Naturalne satelity (45) Eugenia ma dwa księżyce, z których większy, odkryty w roku 1999, ma ok. 13 km średnicy i obiega planetoidę centralną w czasie pięciu dni w odległości 1190 km. Nosi on nazwę Petit-Prince na cześć jedynego syna Eugenii, Napoleona IV i ze względu na analogie jego życiorysu z postacią głównego bohatera powieści Antoine’a de Saint-Exupéry’ego pt. Mały Książę. Drugi satelita, odkryty w roku 2004, nosi prowizoryczne oznaczenie S/2004 (45) 1, ma średnicę szacowaną na ok. 5 km i krąży wokół Eugenii w średniej odległości ok. 611 km. Zobacz też Lista planetoid 1–1000 lista ponumerowanych planetoid lista planetoid z księżycami Przypisy Bibliografia Linki zewnętrzne Nazwane planetoidy Planetoidy pasa głównego Planetoidy klasy F Planetoidy klasy C Planetoidy podwójne Obiekty astronomiczne odkryte w 1857

187324

https://pl.wikipedia.org/wiki/Petit-Prince

Petit-Prince

Petit-Prince (z fr. „Mały Książę”, pełna nazwa (45) Eugenia I Petit-Prince) – księżyc planetoidy (45) Eugenia z pasa głównego planetoid. Odkrycie i nazwa Mały Książę został odkryty 1 listopada 1998 roku przez obserwatorów za pomocą Teleskopu Kanadyjsko-Francusko-Hawajskiego na Mauna Kea na Hawajach. Następnie nadano mu prowizoryczne oznaczenie S/1998 (45) 1. Księżyc ten był pierwszym z księżyców planetoid, który został odkryty za pomocą instrumentów naziemnych. Nazwa Petit-Prince została nadana na cześć księcia Napoleona Eugeniusza Bonaparte, jedynego syna francuskiej cesarzowej Eugenii, od której pochodzi nazwa planetoidy (45) Eugenia. Wynika ona z analogii jego życiorysu z postacią głównego bohatera powieści Antoine’a de Saint-Exupéry’ego pt. Mały Książę. Orbita i właściwości fizyczne Księżyc ten ma średnicę ok. 13 km i krąży wokół macierzystego ciała w odległości ok. 1184 km w czasie 4,76 dnia. Orbita jego charakteryzuje się bardzo małym mimośrodem wynoszącym 0,01, nachylona jest zaś pod kątem ok. 8° do płaszczyzny równika Eugenii. Mały Książę mógł powstać w wyniku zderzenia jakiegoś większego ciała z Eugenią, odrywając się od niej, lub też zostać przechwycony przez jej przyciąganie grawitacyjne. Zobacz też S/2004 (45) 1 – drugi naturalny satelita (45) Eugenii lista planetoid z księżycami Przypisy Linki zewnętrzne Informacje o układzie planetoidy (45) Eugenia z Johnston's Archive Księżyce planetoid Obiekty astronomiczne odkryte w 1998

187328

https://pl.wikipedia.org/wiki/Siedmiu%20samuraj%C3%B3w

Siedmiu samurajów

– film w reżyserii Akiry Kurosawy, powstały w 1954 roku. W jednej z głównych ról wystąpił Toshirō Mifune. Akcja filmu toczy się w okresie Sengoku, prawdopodobnie w latach 1587/1588 i przedstawia grupę rolników, którzy zatrudniają siedmiu bezpańskich samurajów (rōninów), aby pomogli im w obronie wioski przed bandytami. Siedmiu samurajów jest powszechnie uznawany za jeden z najważniejszych filmów w historii kinematografii. Bardzo często określany jako najlepszy film nieamerykański, stał się inspiracją dla setek produkowanych później filmów akcji. Film jest uznany zarówno wśród krytyków, jak i publiczności. Pojawił się na listach najlepszych filmów wszech czasów przygotowanych przez Sight & Sound, dwukrotnie na listach brytyjskiego magazynu Empire (na pierwszym miejscu The 100 Best Films Of World Cinema oraz na 50. miejscu najlepszych filmów wszech czasów), na ósmym miejscu listy serwisu They Shoot Pictures, Don`t They. Jest to także jeden ze stosunkowo niewielu japońskich filmów znanych szeroko na Zachodzie, gdzie zresztą doczekał się remake'ów, jak na przykład western Siedmiu wspaniałych (1960). Film ten stanowił także ważny wkład w historię kina. Było to największe do tej pory przedsięwzięcie japońskiej kinematografii. W roku 2004 powstała seria anime o nazwie Samurai 7, luźno bazująca na Siedmiu samurajach. Fabuła Akcja filmu toczy się w XVI-wiecznej Japonii. Biedna japońska wioska jest co roku atakowana przez bandytów, którzy zabierają większość żywności. Mieszkańcom grozi śmierć głodowa, dlatego postanawiają wynająć grupę ubogich rōninów (samurajów pozbawionych zwierzchnika) do walki z bandytami. Nagrody 1954: Akira Kurosawa – Srebrny Lew na 15. MFF w Wenecji, nominacja do Złotego Lwa 1956: Akira Kurosawa (nominacja) – BAFTA, najlepszy film zagraniczny 1956: Toshirō Mifune (nominacja) – BAFTA, najlepszy aktor BAFTA 1957: Kōhei Ezaki (nominacja) – Oscar za najlepsze kostiumy 1957: Takashi Matsuyama (nominacja) – Oscar za najlepszą scenografię Obsada Takashi Shimura – Kambei Shimada Isao Kimura – Katsushiro Okamoto Yoshio Inaba – Gorobei Katayama Daisuke Kato – Shichiroji Seiji Miyaguchi – Kyuzo Minoru Chiaki – Heihachi Hayashida Toshirō Mifune – Kikuchiyo Ekipa Reżyseria: Akira Kurosawa Scenariusz: Hideo Oguni, Shinobu Hashimoto, Akira Kurosawa Zdjęcia: Asakazu Nakai Muzyka: Fumio Hayasaka Scenografia: Takashi Matsuyama Producent: Sojiro Motoki Montaż: Akira Kurosawa Kostiumy: Kōhei Ezaki, Mieko Yamaguchi Przypisy Linki zewnętrzne Bright Lights Film Journal on The Seven Samurai Japońskie filmy historyczne Japońskie dramaty filmowe Japońskie filmy kostiumowe Japońskie filmy z 1954 roku Filmy w reżyserii Akiry Kurosawy Japońskie filmy czarno-białe Filmy kręcone w Japonii

187330

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pampersi

Pampersi

Pampersi – określenie środowiska dziennikarskiego, zgrupowanego wokół Wiesława Walendziaka w okresie, gdy pełnił on funkcję szefa Telewizji Polskiej (1993-1996). Wprowadzili do TVP programy o charakterze konserwatywnym, m.in. publicystyczny „Puls dnia”, satyryczny „WC Kwadrans”, „Fronda”, cykl „Kultura duchowa narodu”. Do grupy zaliczano takie osoby jak: Wiesław Walendziak – niegdyś w AWS i PiS, obecnie poza polityką, pracuje jako doradca prezesa Prokom Software SA Ryszarda Krauzego; Waldemar Gasper – w latach 90. szef redakcji kulturalnej, społecznej i widowisk artystycznych TVP; Grzegorz Górny – współtwórca i wieloletni redaktor kwartalnika i programu TV „Fronda”; Andrzej Horubała – szef widowisk artystycznych i rozrywkowych TVP1, producent telewizyjny, pisarz; Jacek Łęski – w połowie lat 90. redaktor programu TV „Puls dnia”; Cezary Michalski – redaktor „Europy – Tygodnika Idei” (dodatku do dziennika „Dziennik Polska-Europa-Świat”), wicenaczelny „Dziennika”; Maciej Pawlicki – za czasów Wiesława Walendziaka dyrektor Programu 1 TVP; Adam Pawłowicz – w połowie lat 90. redaktor programu TV „Puls dnia”; Jan Pospieszalski – redaktor prowadzący w TVP programy „Swojskie klimaty”; Jacek Rusiecki – redaktor naczelny i dyrektor Radia Plus w Gdańsku; Bogdan Rymanowski – w połowie lat 90. redaktor programu TV „Puls dnia”; Jarosław Sellin – TV Polsat, potem rzecznik rządu premiera Jerzego Buzka, członek KRRiT; Piotr Semka – w połowie lat 90. redaktor programu TV „Puls dnia”; Rafał Smoczyński – współtwórca i do 2001 roku redaktor kwartalnika i programu TV „Fronda”; Krzysztof Kuba Sufin – w połowie lat 90. wydawca programu TV „Puls dnia”; Tomasz Tywonek – w rządzie Jana Olszewskiego rzecznik resortu kierowanego przez Antoniego Macierewicza; Dominik Zdort – od 1993 publicysta „Rzeczpospolitej”. W tym czasie publikował również we „Frondzie” i pracował w TVP, gdzie był redaktorem odpowiedzialnym za publicystykę polityczną w „Jedynce” (to jego jako pierwszego „starzy” pracownicy TVP nazwali „pampersem”) Liderzy środowiska „pampersów” wywodzili się z periodyków „Młoda Polska” i „Tygodnik Literacki”. Pampersi reprezentowali konserwatywne wartości w sferze obyczajowej i promowali liberalizm gospodarczy. Uważali, że należy tworzyć wizję Polski pozostającą w opozycji do dominującej w tamtych latach w publicznej dyskusji „Gazety Wyborczej” oraz sił politycznych o postkomunistycznym rodowodzie. W nowych programach telewizyjnych (sztandarowym był „Puls dnia”) starali się prezentować konserwatywno-liberalne wartości. Przypisy III Rzeczpospolita Polska propaganda polityczna Polityka Polski

187339

https://pl.wikipedia.org/wiki/Banie%20%28gmina%29

Banie (gmina)

Banie – gmina wiejska położona jest w środkowej części powiatu gryfińskiego. Siedzibą władz gminy jest wieś Banie. Miejsce w województwie (na 114 gmin): powierzchnia 50., ludność 59. Gmina stanowi 11,0% powierzchni powiatu. Według danych z 31 grudnia 2019 roku gminę zamieszkiwało 6308 osób. Położenie Sąsiednie gminy: Chojna, Gryfino, Trzcińsko-Zdrój i Widuchowa (powiat gryfiński) Myślibórz (powiat myśliborski) Bielice i Kozielice (powiat pyrzycki) Do 31 grudnia 1998 r. gmina wchodziła w skład województwa szczecińskiego. Demografia Dane z 31 grudnia 2005: Liczba ludności: w wieku przedprodukcyjnym: 1 483 w wieku produkcyjnym: 4 084 w wieku poprodukcyjnym: 797 Saldo migracji: -2 (osób) Przyrost naturalny: 1,9‰ (13 osób) Stopa bezroboicia: 15,4% (2006) Gminę zamieszkuje 7,7% ludności powiatu. Piramida wieku mieszkańców gminy Banie w 2014 roku. Przyroda i turystyka Gmina leży na Pojezierzu Myśliborskim i Równinie Wełtyńskiej. Przez rzekę Tywę prowadzi szlak kajakowy. Tworzy ona kilka jezior, m.in. największe jezioro Długie. W gminie zostały wytyczone 2 szlaki turystyczne: – Szlak Pojezierza Myśliborskiego (z Lipian do Chwarstnicy) – Szlak Pojezierza Trzcińskiego. Tereny leśne zajmują 26% powierzchni gminy, a użytki rolne 60%. Komunikacja Przez gminę Banie prowadzą drogi wojewódzkie: DW121 łącząca Banie z Gryfinem (22 km) i z przejściem granicznym w Krajniku Dolnym (29 km) DW122 w kierunku Pyrzyc (17 km), oraz przez wieś Rów (15 km) do Myśliborza (28 km). Banie uzyskały połączenie kolejowe w 1895 po wybudowaniu linii kolejowej z Chwarstnicy do Swobnicy. W 1991 linia została zamknięta, a rok później odcinek Banie – Swobnica rozebrany. W 2007 rozebrano pozostały odcinek linii Chwarstnica – Banie. W gminie czynny jest 1 urząd pocztowy: Banie (PNA 74-110) oraz ajencja pocztowa: Lubanowo (PNA 74-111). Samorząd W 2016 r. wykonane wydatki budżetu gminy Banie wynosiły 25,1 mln zł, a dochody budżetu 26,7 mln zł. Zobowiązania samorządu (dług publiczny) według stanu na koniec 2016 r. wynosiły 2,1 mln zł, co stanowiło 7,7% poziomu dochodów. Podział administracyjny Sołectwa gminy Banie: Babinek, Baniewice, Dłusko Gryfińskie, Dłużyna, Górnowo, Kunowo, Lubanowo, Parnica, Piaseczno, Piaskowo, Rożnowo, Sosnowo, Swobnica i Tywica. Miejscowości Banie (miasto w latach 1230–1945, obecnie wieś gminna) Miejscowości gminy Banie: Babinek, Baniewice, Dłusko Gryfińskie, Dłużyna, Górnowo, Kunowo, Lubanowo, Parnica, Piaseczno, Piaskowo, Rożnowo, Sosnowo, Swobnica, Tywica, Długie, Dłusko Leśne, Piaszno, Skotniki, Trzaski. Miasta partnerskie Gmina Gerswalde Przypisy

187343

https://pl.wikipedia.org/wiki/Muriel%20%28imi%C4%99%29

Muriel (imię)

Muriel to żeńskie imię używane w Anglii, Francji oraz Irlandii. Jest to uproszczona wersja imienia Muirghea, które po irlandzku znaczy "jasne (lśniące) morze"; wywodzące się z celtyckiego muir – "morze", i geal – "jasny". Lista znanych osób noszących to imię Muriel Angelus (1909–2004) – brytyjska aktorka Muriel Barbery (ur. 1969) – francuska nowelistka Muriel Pavlow (1921–2019) – brytyjska aktorka Muriel Spark (1918–2006) – brytyjska pisarka Imiona żeńskie

187346

https://pl.wikipedia.org/wiki/Birr%20%28waluta%29

Birr (waluta)

Birr – jednostka płatnicza w Etiopii, wprowadzona w 1894 r. przez cesarza Menelika II. Początkowo nosiła nazwę etiopskiego talara i dzieliła się na 20 gerszów lub 40 besa, natomiast od 1903 r. na 16 gerszów lub 32 besa. Po zajęciu Etiopii przez Włochy od 1936 oficjalną jednostką płatniczą stał się włoski lir (1 birr wymieniano na 5 włoskich lirów), który obowiązywał aż do wyzwolenia kraju spod okupacji włoskiej w 1941. Przez następne trzy lata używano szylingów używanych w Brytyjskiej Afryce Wschodniej. Od 1945 w obiegu ponownie znalazł się birr (wymieniano 1 birr na 2 szylingi). Dzielił się na 100 sentimów (centów). Na banknotach znajdowała się również angielska nazwa dolar etiopski; od 1976 nazwa birr oficjalnie występuje także w angielskiej wersji językowej. W obiegu znajdują się banknoty o wartości 10, 50 i 100 birrów, oraz monety 1-, 5-, 10-, 25- i 50-centowe (wybite w 3 seriach: 1944, 1977, 2004–2005). W okresie monarchii na przedniej stronie banknotu zawsze znajdował się wizerunek cesarza Haile Selassie I natomiast po rewolucji rysunki mieszkańców kraju (chłopca, mężczyznę przy pracy w polu, wojownika itp.) oraz inne sceny: 1 birr – rolnik z bawołami (1945), roślinność (1961), port (1966), 2 birr – roślinność (1945), 5 birr – rezydencja cesarska (1961), lotnisko w Addis Abebie (1966), 10 birr – port (1961), siedziba OJA (1966), 20 birr – Aksum (1961), 50 birr – budynek parlamentu (1945), most (1961), zapora (1966), 100 birr – rezydencja cesarska (1945), katedra (1961), Lalibela (1966), 500 birr – kościółek (1945), zamek w Gonder (1961). Na stronie tylnej w czasie monarchii znalazło się godło państwowe, natomiast w okresie republiki: 1 birr – ptaki i rzeka (od 1976), 5 birr – dzikie zwierzęta (m.in. słonie; od 1976), 10 birr – traktorzysta na polu (od 1976), 50 birr – Gonder (od 1976), 100 birr – mężczyzna przy mikroskopie (od 1976). Od lat 70. wygląd banknotów nie ulegał już większym przemianom – poprawiały się zabezpieczenia, zmieniała się kolorystyka. Kod według ISO 4217 – ETB. Na początku maja 2005 1 euro = 11,34 ETB. Na początku sierpnia 2016 1 euro = 24,40 ETB. Przypisy Linki zewnętrzne Banknoty z Etiopii Waluty Gospodarka Etiopii

187348

https://pl.wikipedia.org/wiki/Pokr%C3%B3j%20kryszta%C5%82u

Pokrój kryształu

Pokrój kryształu – jest to charakterystyczny wygląd zewnętrzny pojedynczego kryształu lub grupy kryształów, uwzględniający wzajemne proporcje, wielkości i wykształcenia określonych jego ścian powstających w czasie jego wzrostu. Cecha jest związana z warunkami krystalizacji w jakich rozwijają się kryształy. W sytuacji, które wzrost może odbywać się w sposób swobodny, uzyskują one pełny rozwój krystalogiczny. Jednak zwykle podczas wzrostu ściany kryształu mogą rozwijać się nierównomiernie, ponieważ narastają z różną szybkością w różnych kierunkach, wówczas ich bryła jest zniekształcona i nie przyjmuje idealnego wyglądu. W kryształach tego samego minerału jedyną wielkością stałą są kąty dwuścienne między analogicznymi ścianami (prawo stałości kątów). Zasada ta została odkryta w 1669 r. przez Nicolasa Steno (zwanego też Nielsem Stensenem). Jeśli oznaczy się poszczególne wymiary jako a, b i c, można wyróżnić następujące pokroje : izometryczny – a≈b≈c, identyczne lub zbliżone wymiary w trzech kierunkach, tabliczkowy – a≠b≠c, różne wymiary w trzech kierunkach: listewkowy – wymiary różne w trzech kierunkach, przy czym jeden wymiar wyraźnie przeważa nad pozostałymi; płytkowy – a≈b>c – podobne wymiary w dwóch kierunkach, zaś w trzecim jest wyraźnie mniejszy; pokrój płytkowy dzieli się dalej na: blaszkowy, łuseczkowy; wydłużony – a≈b<c, jeden z wymiarów większy od pozostałych, które z kolei dzieli się na: słupkowy – podobne wymiary w dwóch kierunkach, w trzecim zaś wymiar wyraźnie większy od dwóch poprzednich, pozostałe – gdy trzeci wymiar bardzo znacznie przeważa nad pozostałymi: pręcikowy, igiełkowy, włóknisty; pokroje o nazwach geometrycznych. Przykładowe pokroje kryształów Przypisy Bibliografia Zobacz też układ krystalograficzny skupienia minerałów sieć krystaliczna komórka elementarna zbliźniaczenia Krystalografia

187356

https://pl.wikipedia.org/wiki/Owoce%20truj%C4%85ce

Owoce trujące

Owoce trujące – owoce niektórych krzewów, drzew lub bylin działające toksycznie. Są najczęściej spotykane w lasach, ale także hodowane przez ludzi wyłącznie w celach dekoracyjnych, stąd mogą występować w parkach, a także w ogrodach. W Polsce ostre zatrucia roślinami stanowią około 1% ogólnej liczby zatruć, z czego 75% występuje u dzieci w wieku do 10 lat. To one dają się zwieść atrakcyjnym wyglądem owoców. Trujące właściwości danego gatunku roślin określane są wielkością występowania w nich tak zwanych ciał czynnych. Do najważniejszych ciał czynnych zalicza się alkaloidy, glikozydy i saponiny. Toksyczność u roślin zależy od: rozwoju i dojrzałości poszczególnych ich części pory zbioru warunków klimatycznych, glebowych i geograficznych, miejsca ich występowania im dalej na północ, tym mniejsza moc gatunki dzikie przeniesione do uprawy wykazują spadek toksyczności. Na poszczególne roślinne trucizny istnieje indywidualna wrażliwość i odporność zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Owoce leśne słabo trujące Owoce wywołujące przejściowe zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz ośrodkowego układu nerwowego. Rośliny z takimi owocami to: jemioła pospolita białe owoce bez czarny tylko niedojrzałe jagody – czerwone bez koralowy kalina koralowa kalina hordowina kokoryczka wonna kruszyna pospolita Owoce leśne średnio trujące Owoce spożyte w większej ilości mogą być przyczyną zgonu. Do takich roślin należy zaliczyć: owoce czerwone – niedojrzała kruszyna pospolita, psianka słodkogórz owoce niebieskie – czworolist pospolity, jałowiec wirginijski owoce czarne – bez hebd, bluszcz pospolity, czerniec gronkowy, kokoryczka wielokwiatowa, ligustr pospolity, szakłak pospolity. Owoce leśne silnie trujące Owoce zjedzone nawet w małej ilości mogą spowodować śmierć. Do takich roślin należy zaliczyć: konwalię majową – śmiertelne zatrucie u dzieci może wystąpić po zjedzeniu kilku czerwonych jagód, a u dorosłych po zjedzeniu więcej niż 30 jagód. trzmielina (brodawkowata i pospolita) – różowoczerwone owoce zjedzone w większych ilościach. wawrzynek wilczełyko – dla dzieci dawką śmiertelną są 3-4 szkarłatnoczerwone owoce, dla dorosłych 10 – 20 owoców. wiciokrzew suchodrzew – spożycie nawet kilku ciemnoczerwonych jagód może spowodować śmiertelne zatrucie. jałowiec sawina – szaroniebieskie szyszkojagody zawierają silnie trujący związek, sabinol. pokrzyk wilcza jagoda – czarne błyszczące jagody, u dzieci 1-2 jagody powodują ciężkie zatrucia, natomiast dawką śmiertelną dla dorosłych jest 10 – 12 jagód. Zobacz też Owoc Owoce jadalne Toksykologia

187360

https://pl.wikipedia.org/wiki/Modernizm%20poza%20Europ%C4%85%20i%20Stanami%20Zjednoczonymi

Modernizm poza Europą i Stanami Zjednoczonymi

Architektura modernistyczna – stanowiła pierwszy ogólnoświatowy prąd architektoniczny. Choć jej rozwój poza Europą nastąpił ze stosunkowo dużym opóźnieniem, to jej źródeł należy się doszukiwać w tradycjach budowlanych krajów spoza kręgu kultury europejskiej. Charakterystyczne dla modernizmu elementy zostały m.in. przez Le Corbusiera i Wrighta zaobserwowane w architekturze Bliskiego Wschodu (płaskie dachy, gładkie bielone elewacje, formy zabudowy tarasowej i dywanowej) oraz Dalekiego Wschodu (modularna i szkieletowa konstrukcja, asymetria, wkomponowanie w krajobraz). Modernistyczna architektura pojawiająca się w krajach azjatyckich od lat 30. XX w. nie pozostawała w sprzeczności z lokalnymi tradycjami. Azja Izrael Nowo zakładane żydowskie miasta w Izraelu realizowano wedle zasad modernistycznych. Autorem planu Hajfy był wywodzący się z Niemiec architekt Adolf Rading, dawny członek Werkbundu. Modernistyczną willę i bibliotekę dla przedsiębiorcy Salmanna Schockena wzniósł w Jerozolimie Erich Mendelsohn. Irak Uniwersytet w Bagdadzie został rozplanowany i wzniesiony w latach 50. przez Waltera Gropiusa i TAC. Indie stolica Pendżabu, Czandigarh została założona w latach 1952-1959 według zasad Karty Ateńskiej na podstawie projektu Le Corbusiera, który zaprojektował w nim również główne obiekty rządowe i użyteczności publicznej. W Ahmadabadzie Louis Kahn wzniósł w latach 1962-1974 Indyjski Instytut Zarządzania o plastycznych i dramatycznych formach. W latach 60. XX w. na czoło awangardy indyjskich architektów wysunął się Achyut Kanvinde, tworzący architekturę należącą do orientującego się nie tylko na estetykę, ale przede wszystkim etykę nurtu brutalizmu. Bangladesz Ukończony w 1982 budynek Jatiyo Sangshad Bhaban (zgromadzenia narodowego) w Dhace, który zrealizował amerykański architekt Louis Kahn, jest często uważany za jedno ze szczytowych osiągnięć późnego modernizmu. Japonia Od lat 20. XX w. działał w Japonii Antonin Raymond, amerykański architekt pochodzenia słowackiego. W 1924 Frank Lloyd Wright wzniósł Hotel Cesarski w Tokio. Głównym architektem powojennego modernizmu japońskiego był Kenzō Tange, znany przede wszystkim z pomnika ofiar II wojny światowej w Hiroszimie i budynków Igrzysk Olimpijskich w Tokio w 1964. Tange miał również wielki wpływ na nauczanie i teorię architektury. Uczniowie Tangego, tacy jak Arata Isozaki i Kisho Kurokawa, utworzyli zorientowaną funkcjonalistycznie i marksistowsko grupę metabolistów, sprzeciwiającą się estetyzmowi. Ameryka Południowa i Środkowa Brazylia Najbardziej znani architekci modernizmu brazylijskiego to Lúcio Costa i Oscar Niemeyer, którzy zdobyli światową sławę jako współtwórcy Brasílii. Budowa nowej brazylijskiej stolicy stanowiła najbardziej spektakularną demonstrację modernistycznej urbanistyki. Meksyk W Meksyku działali nowocześni architekci Luis Barragán i Abraham Zabludovsky, łączący nowoczesną żelbetową konstrukcję budynków z elementami regionalnymi. Australia i Oceania Australia Najbardziej znanym architektem australijskiego modernizmu był Harry Seidler, uczeń Gropiusa, projektujący zarówno biurowe wieżowce, jak również liczne domy jednorodzinne (inspirowane architekturą Kalifornii). Autorem licznych domów jednorodzinnych nawiązujących do stylu Miesa van der Rohe jest Glenn Murcutt. Najbardziej znany australijski budynek nowoczesny, Operę w Sydney, zaprojektował Duńczyk Jørn Utzon. Historia architektury współczesnej