text
stringlengths 0
1.17k
|
---|
beş yüz sene önce nihai dinî erkek mağarasıydı |
o zaman şöyle sorabilirsiniz nasıl oluyor da bugün farklı geçmişlere sahip yılda beş milyon insanı cezbedebiliyor ve keyif verebiliyor |
çünkü o sıkışık yerde yeni jeopolitik sınırların verdiği büyük heyecanla ateşlenen yaratıcı bir patlama vardı ki bu kilise &apos nin antik misyonerlik geleneğini alevlendirmiş ve tarihteki en büyük sanat eserlerinden birini ortaya çıkarmıştır |
bu gelişme birkaç elitle başlayıp sonunda dünyanın her yerinden gelen insan kitlesine hitap etmeye doğru giden büyük bir evrim olarak cereyan etti |
bu evrim her biri tarihsel bir olaya bağlı olan üç aşamada meydana geldi |
i̇lki kapsam açısından biraz sınırlıydı |
daha çok kiliseyle sınırlı bir perspektifi yansıttı |
i̇kincisi kolomb &apos un tarihi yolculuğundan sonra dünya görüşü dramatik olarak değiştiğinde meydana geldi üçüncüsü ise coğrafi keşifler çağı devam ederken kilise de küresel hâle gelme mücadelesine girdiğinde oldu |
bu kilisenin orijinal dekorasyonu daha küçük bir dünyayı yansıtıyordu |
hz i̇sa ve musa &apos nın yaşam öykülerini anlatarak musevi ve hristiyanların gelişimlerini yansıtan karışık sahneler vardı |
bunu sipariş eden adam papa iv sixtus floransa sanatının rüya takımını oluşturdu sandro botticelli ve michelangelo &apos nun gelecekteki resim öğretmeni olacak olan ghirlandaio gibi adamlar da buna dâhildi |
bu adamlar duvarları saf renklerden duvar süsleriyle kapladılar ve bu hikâyelerde tanıdık manzaraları fark edeceksiniz sanatçılar çok daha tanıdık olan uzaklardan bir hikâyeyi betimlemek için roma anıtlarını ve toskana manzaralarını kullanmıştır |
papa &apos nın arkadaşları ve ailesinin resimleri de eklendiğinde avrupa kıtası ile sınırlı olan küçük bir oturum için mükemmel bir dekorasyondu bu |
ancak 1492 &apos de yeni dünya keşfedildi ufuklar genişliyordu ve bu küçük 133 &apos e 46 fitlik mikro kozmosun da genişlemesi gerekiyordu |
ve öyle oldu yaratıcı deha sayesinde ileriyi gören ve müthiş bir hikâye |
yaratıcı dâhi michelangelo buonarroti &apos ydi 12000 fit karelik tavanı dekore etmesi için görevlendirildiğinde 33 yaşındaydı ve şartlar aleyhineydi — resim eğitimi almıştı ama heykel yapmak üzere bırakmıştı |
floransa &apos da öfkeli müşterileri vardı çünkü bir yığın tamamlanmamış iş bırakmıştı büyük bir heykel projesi beklentisi onu roma &apos ya çekmişti ve o proje de suya düşmüştü |
sistine şapeli tavanının dekoratif fonuna 12 havariyi çizme göreviyle baş başa bırakılmıştı ki o da i̇talya &apos daki herhangi bir tavana benzeyecekti |
ama dâhi meydan okudu |
atlas okyanusu &apos nu gemiyle geçmeyi göze alan bir adamın yaşında michelangelo yeni sanatsal sularda gezinmeye cesaret etti |
o da bir hikâye anlatacaktı — havarileri değil — muhteşem başlangıçların hikâyesini yaratılış &apos ın hikâyesini |
bir tavandaki hikâyeleri satmak gerçekten kolay değildi |
62 fit aşağıdan karışık bir sahneyi nasıl anlayabilirsiniz |
floransa stüdyolarında 200 senedir aktarılan resim tekniğinin bu tip bir anlatım için yeterince donanımı yoktu |
ancak michelangelo aslında bir ressam değildi ve o da güçlü yönlerini ortaya çıkardı |
karmaşıklıkla boşluğu doldurmaya alışkın olmak yerine içindeki figürü ortaya çıkarmak için bir çekiç ve keski alıp bir parça mermeri yontup biçmişti |
michelangelo özcülüğü benimsemişti hikâyesini kocaman dinamik yapılarla anlatırdı |
bu plan efsanevi papa ii julius tarafından benimsendi o michelangelo &apos nun çekinmeyen dehasından korkmayan bir adamdı |
kendisi papa iv sixtus &apos un yeğeniydi 30 yıldır sanatın içindeydi ve gücünü biliyordu |
tarih ona savaşçı papa adını verdi ama bu adamın vatikan &apos a mirası — kaleler ve toplar değildi sanattı |
bize rafael odaları &apos nı sistine şapeli &apos ni bıraktı |
aziz petrus bazilikası &apos nı aynı zamanda olağanüstü grekoromen heykel koleksiyonunu bıraktı — bunlar şüphesiz dünyanın ilk modern müzesi olan vatikan müzeleri &apos nin yuvası olacak hristiyan olmayan çalışmalardı |
julius ihtişam ve güzellik sayesinde sonsuza dek güncel kalacak bir vatikan hayal eden bir adamdı ve haklıydı |
bu iki devin michelangelo ve ii julius &apos un karşılaşması bize sistine şapeli &apos ni verdi |
michelangelo projeye kendini öylesine adamıştı ki işi üç buçuk senede bitirmeyi başardı bunu yapmak için çekirdek kadrosu ile zamanının çoğunu saatlerini tavana hikâyeler çizmek için başının yukarısına uzanarak geçirdi |
haydi bu tavana bakalım ve hikâye anlatımının küreselleşmesini görelim |
artık çevrenizdeki dünyaya ilişkin bilindik sanatsal referanslar yok |
sadece mekân yapı ve enerji var sanatsal renklerden çok yapısal formların yön verdiği dokuz pano şeklinde açılan boyanmış devasa bir çerçeve |
girişin en ucunda duruyoruz mihraptan ve din adamlarına ait kapıyla kapalı yerden uzakta ve bir başlangıç noktası arayarak uzaklara bakıyoruz |
i̇ster bilimsel araştırma olsun isterse i̇ncil &apos le ilgili gelenek yönünden olsun ilk kıvılcım açısından düşünüyoruz |
michelangelo bize aydınlık ve karanlığın ayrımını verirken yani dar alana şıkışmış uzaktan bulanık görünen net olmayan bir figürü ilk enerjiyi vermiştir |
bir sonraki figür daha büyük görünür ve bir taraftan diğer tarafa atılan bir figür görürsünüz |
ardında güneşi ayı bitki örtüsünü bırakır gider |
michelangelo diğer sanatçıların aksine ortaya çıkarılan şeye odaklanmamıştır |
yaratılış eylemine odaklanmıştır |
sonra hareket durur bir şiirdeki durak gibi ve yaratıcı orada dolaşır |
peki ne yapıyor |
yeryüzünü mü yaratıyor denizi mi yaratıyor |
ya da kendi eserine mi dönüp bakıyor evrene ve hazinelerine aynı michelangelo &apos nun tavandaki çalışmasına dönüp bakarak " " iyi görünüyor " " demesi gerektiği gibi artık sahne belirlenmiş ve yaratılışın doruk noktasına geliyorsunuz yani insanoğluna |
âdem göze çarpıyor koyu bir fonda açık renkli bir figür |
ama yakından bakınca bacağı yerde tembelce duruyor kolu dizi üzerinde ağırlaşmış |
âdem onu büyüklüğe yöneltecek olan içindeki kıvılcımdan yoksun |
o kıvılcım yaratıcı tarafından o parmakla bahşedilmek üzere ki âdem &apos in elinden bir milimetre uzakta |
bu bizi koltuklarımızın ucuna getiriyor çünkü o temasa bir anlık uzaklıktayız ki onunla insan kendi amacını keşfederek sıçrayacak ve yaratılışın zirvesinde yerini alacak |
sonra michelangelo beraberlik verdi |
diğer kolda kim var |
havva ilk kadın |
hayır o sonradan akla gelen bir fikir değil planın bir parçası |
o her zaman aklındaydı |
ona bakın tanrı &apos yla öylesine yakın ki eli o &apos nun koluna sarılmış |
ve 21 yüzyılda yaşayan amerikalı bir sanat tarihçisi olarak bana göre resmin bana seslendiği an işte oydu |
çünkü insan dramının bu temsilinin hep erkekler ve kadınlarla ilgili olduğunu fark ettim — öylesine ki tavanın tam ortası kalbi âdem &apos in değil kadının yaratılışıdır |
i̇şin gerçeği onları cennet bahçesi &apos nde birlikte gördüğünüzde bir araya geliyorlar ve birlikte gururlu duruşları giderek utanca dönüşüyor |
artık tavanda kritik noktadasınız |
tam olarak kilisede daha ileriye gidemeyeceğimiz bir noktadayız |
kapısı olan kapalı yer bizi özel odanın dışında tutuyor ve aynı âdem ve havva gibi uzaklaştırılıyoruz |
tavanda geri kalan sahneler etrafımızdaki dünyanın kalabalık kaosunu yansıtıyor |
nuh gemisi ve tufan var |
nuh var kurban kesiyor ve tanrı &apos yla anlaşma yapıyor |
belki o kurtarıcı |
ah hayır nuh üzümleri yetiştirip şarabı icat edip sarhoş olmuş ve ahırında çıplak kendinden geçmişti |
tavanı dizayn etmek için ilginç bir yol tanrı &apos nın hayatı yaratmasıyla başlayıp bir adamın ahırda körkütük sarhoş olmasıyla biten |
öyle ki âdem &apos le kıyaslayınca michelangelo &apos nun bizimle dalga geçtiğini düşünebilirsiniz |
ancak kasveti nuh &apos un tam altında parlak renkler kullanarak yok etmek üzere zekeriya peygamberin üzerindeki zümrüt topaz kırmızı |
zekeriya doğudan gelen bir ışığı müjdeler ve o noktada yeni bir istikamete yöneltiliriz bu yolculukta bize yol gösterecek olan kadın biliciler ve peygamberlerle beraber |
yolu güvenli hâle getiren erkek ve kadın kahramanlar var anneleri ve babaları takip ediyoruz |
onlar ileri doğru götüren bu büyük insan motorunun itici güçleri |
şimdi tavanın kilit noktasındayız bütün her şeyin zirvesinde sanki yerinden bizim alanımıza düşmek üzereymiş gibi görünen bizim alanımıza giren bir figür ile |
bu en önemli an |
geçmiş şimdiki zamanla buluşuyor |
bu figür bir balinanın midesinde üç gün geçiren hz yunus hristiyanlar için i̇sa &apos nın fedakârlığıyla insanlığın yenilenişinin sembolüdür ama her gün orayı ziyaret eden bütün inançlardan yığınla müze ziyaretçisi için o uzak geçmişle şu anki gerçeğin karşılaşıp buluştuğu andır |
bütün bunlar bizi mihrap duvarının genişleyen kemerine getiriyor burada michelangelo &apos nun son yargı &apos sını görüyoruz 1534 &apos te dünya tekrar değiştikten sonra boyanmış |
venedik &apos ten öteye hiç gitmemiş 59 yaşında bir sanatçı bu yeni dünyaya nasıl hitap edecekti |
michelangelo kaderi resmetmeyi seçti mükemmeliyet mirasını bırakmak için her birimiz için müşterek olan o evrensel isteği |
son yargı &apos yı dünyanın sonunu hristiyan bakış açısından anlatarak michelangelo size bu çarpıcı güzel bedenlere sahip bir dizi figürü veriyor |
artık örtüleri yok bir çift dışında başka portre yok |
yalnızca bedenlerden oluşan bir kompozisyon 391 tane hiçbiri birbirine benzemiyor her birimiz gibi benzersizler |
alt köşeden başlayarak yerden çıkıyor mücadele ederek yükselmeye çalışıyorlar |
yükselenler diğerlerine yardım etmek için geriye uzanıyor ve inanılmaz bir vinyette bu yeni dünyadaki insanların beraberliğine dair inanılmaz bakış açısıyla bir siyahi adamla bir beyaz adam birlikte çekiliyorlar |
alanın aslan payı kazananların çemberine gidiyor |
burada erkekleri ve kadınları sporcular gibi tamamen çıplak görüyorsunuz |
onlar zorlukların üstesinden gelmiş olanlar ve michelangelo &apos nun zorlukla savaşan engellerin üstesinden gelen insanlara dair bakışı — aynı sporcular gibiler |
bu olağanüstü spot ışığında gerinen ve poz veren erkek ve kadınlar var |
bu toplantıyı yöneten ise i̇sa önce çarmıhta acı çeken bir adam şimdi ise cennet &apos te şanlı bir hükümdar |
ve michelangelo &apos nun resminde gösterdiği gibi zorluklar yenilgiler ve engeller bunlar mükemmeliyeti sınırlamıyor onu geliştiriyor |
bu bizi garip bir şeye yöneltiyor |
burası papa &apos nın özel şapeli ve onu anlatmanın en iyi yolu ise aslında bir çıplaklar havuzu olduğu |
ancak michelangelo sadece en iyi sanatsal dili kullanmaya çalışıyordu düşünebildiği en evrensel sanatsal dili i̇nsan bedeninin dilini |
cesaret veya kendine hâkim olma gibi meziyetleri gösterme yolu yerine harici bir gücün içsel kuvvetini göstermek için ii julius &apos un harika heykel koleksiyonundan esinlenmişti |
bir çağdaşı şapelin ihtilafa sebebiyet vermemek için çok fazla güzel olduğunu yazmış |