Datasets:

long292

/

PADNCH_3

like 0

Thống Chính thái sư Tá Thiên Đại Vương Đức Việp tốt, tứ .

Mùa xuân, tháng giêng, ngày mồng 1, Thống chính thái sư Tá Thiên Đại Vương Đức Việp mất .

Hạ lục nguyệt, hạ giá Huyền Trân Công chúa vu Chiêm Thành chủ Chế Mân.

Mùa hạ, tháng 6, gả công chúa Huyền Trân cho chúa Chiêm Thành Chế Mân.

Sơ, thượng hoàng du phương hạnh Chiêm Thành nhi nghiệp hứa chi.

Trước đây, Thượng hoàng vân du sang Chiêm Thành, đã hứa gã rồi.

Triều dã văn nhân.

Các văn sĩ trong triều ngoài nội

đa tá Hán Hoàng dĩ Chiêu Quân giá Hung nô sự, tác quốc ngữ thi từ phúng thích chi.

nhiều người mượn chuyện vua Hán đem Chiêu Quân gả cho Hung Nô làm thơ, từ bằng quốc ngữ để châm biếm việc đó.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Tích Hán Cao hoàng nhân Hung Nô số khổ biên dĩ gia nhân nữ vi công chúa giá đơn Vu.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Ngày xưa, Hán Cao hoàng vì nước Hung Nô nhiều lần làm khổ biên cương, mới lấy con gái nhà dân làm công chúa gả cho Thiên Vu .

Thu cửu nguyệt, thập ngũ nhật, Tuất thời, nguyệt thực .

Mùa thu, tháng 9, ngày 15, giờ Tuất, nguyệt thực.

Mệnh Thiên chương học sĩ Nguyễn Sĩ Cố giảng Ngũ Kinh.

Sai thiên chương học sĩ Nguyễn Sĩ Cố giảng Ngũ Kinh.

Sĩ Cố Đông Phương Sóc chi lưu thiện khôi hài năng tác quốc ngữ thi phú.

Sĩ Cố thuộc dòng Đông Phương Sóc , giỏi khôi hài, hay làm thơ phú quốc ngữ.

Ngã quốc tác thi phú đa dụng quốc ngữ tự thử thuỷ .

Nước ta làm nhiều thơ phú bằng quốc ngữ bắt đầu từ đó.

Hành khiển trí sĩ Nguyễn Khiên Ngô lai triều tự hiệu Liễu Nhiễu.

Hành khiển trí sĩ Nguyễn Kim Ngô về chầu, tự xưng là Liễu Nhiễu.

Khiên Ngô tính trực lượng Đế ưu trọng chi bất danh dĩ khích niên lão chi cố vị giả .

Kiên Ngô tính thẳng thắn, vua ưu đãi, quý trọng, không gọi tên để khuyến khích những người tuổi già vẫn giữ quyền vị.

Dĩ Trần Hùng Thao vi Thiếu bảo .

Lấy Trần Hùng Thao làm Thiếu bảo.

Khiến Hàn Lâm học sĩ Lê Tông Nguyên Trung thị đại phu Bùi Mộc Đạc như Nguyên báo sính.

Sai Hàn lâm học sĩ Lê Tông Nguyên, Trung thị đại phu Bùi Mộc Đạc sang Nguyên đáp lễ.

Đinh Mùi thập ngũ niên, xuân chính nguyệt

Đinh Mùi, năm thứ 15 , .

cải Ô Lí nhị châu vi Thuận Châu, Hoá Châu.

Mùa xuân, tháng giêng, đổi hai châu Ô, lý thành châu Thuận và châu Hoá.

mệnh Nhữ Hài vãng tuyên đức ý giản địch bỉ chúng thụ chi dĩ quan nhưng cấp điền thổ miễn tô phú tam niên dĩ hoài bảo chi .

sai Nhữ Hài đến tuyên dụ đức ý chọn người trong bọn họ trao cho quan tước, lại cấp ruộng đất, miễn tô thuế 3 năm để vỗ về.

Hạ ngũ nguyệtm Chiêm Thành chủ Chế Mân tốt .

Mùa hạ, tháng 5, chúa Chiêm Thành Chế Mân chết.

Thu cửu nguyệtm đại thuỷm quyết Đam Đam đê .

Mùa thu, tháng 9, nước to, vỡ đê Đam Đam.

Chiêm Thành thế tử Chế Đa Da khiến sứ thần Bảo Lộc Kê tiến bạch tượng .

Thế tử Chiêm Thành Chế Đa Da sai sứ thần Bảo Lộc Kê sang dâng voi trắng.

Đông thập nguyệt, mệnh Nhập nội hành khiển thượng thư tả bộc xạ Trần Khắc Chungm An phủ Đặng Văn như Chiêm Thành nghênh Huyền Trân công chúa cập Thế tử Đa Da quy.

Mùa đông, tháng 10, sai Nhập nội hành khiển thượng thư tả bộc xạ Trần Khắc Chung, An phủ Đặng Văn sang Chiêm Thành đón công chúa Huyền Trân và thế tử Đa Da về.

hồn đồng quy thuỷ nhập hoả đàn.

hồn cùng về, rồi sẽ vào giàn thiêu”.

Chiêm nhân tòng chi, Khắc Chung dĩ khinh chu đoạt chi dĩ quy toại dữ chi tư thông trì hồi hải đạo nhật cửu thuỷ chí kinh đô.

Khắc Chung dùng thuyền nhẹ cướp lấy công chúa đem về, rồi tư thông với công chúa, đi đường biển loanh quanh chậm chạp, lâu ngày mới về đến kinh đô.

Khắc Chung thường uý tị chi.

Khắc Chung thường sợ hãi né tránh.

Cợ

Đói.

Đông thập nhất nguyệt, sóc, nhật trùng vựng .

Mùa thu, tháng 11, ngày mồng 1, mặt trời có hai quầng.

Tam nhật, Thượng hoàng băng vu Yên Tử sơn Ngoạ Vân am.

Ngày mồng 3, Thượng hoàng băng ở am Ngoạ Vân núi Yên Tử.

Thời, Thượng hoàng xuất gia cư Yên tử sơn chi Tử Tiêu phong, tự hiệu Trúc Lâm đại sĩ.

Bấy giờ Thượng hoàng xuất gia, tu ở ngọn Tử Tiêu núi Yên Tử, tự hiệu là Trúc Lâm đại sĩ .

Thuỵ diệc dĩ thị nhật hoăng.

Thuỵ cũng mất vào hôm đó.

Pháp Loa thiêu đắc xá lợi tam thiên dư lạp, phụng chí kinh sư Tư Phúc tự.

Pháp Loa thiêu được hơn ba ngàn hạt xá lỵ mang về chùa Tư Phúc ở kinh sư.

Đế nghi chi.

Vua có ý ngờ.

Quần thần đa thỉnh tội Pháp Loa.

Các quan nhiều người xin bắt tội Pháp Loa.

Hoàng thái tử Mạnh niên cửu tuế, thị trắc hoài trung hốt hữu xá lợi số lạp xuất dĩ thị chi kiểm hạp nội dĩ hữu khuyết số.

Hoàng thái tử Mạnh mới 9 tuổi, đứng hầu bên cạnh, chợt thấy có mấy hạt xá lỵ ở trước ngự , đưa ra cho mọi người xem, kiểm lại trong hộp, thì đã mất một số ít hạt.

Đế cảm khấp ý nãi giải.

Vua xúc động đến phát khóc, trong lòng mới khỏi nghi ngờ.

Nguyên sử Thượng thư An Lỗ Uy lai cáo Vũ Tông tức vị .

Sứ Nguyên là Thượng thư An Lỗ Khôi sang báo tin Vũ Tông lên ngôi.

Đế khiến Mạc Đĩnh Chi như Nguyên.

Vua sai Mạc Đĩnh Chi sang Nguyên.

Đĩnh Chi ti tiểu Nguyên nhân bỉ chi.

Đĩnh Chi người thấp bé, người Nguyên khinh ông.

Nhất nhật tể thần triệu nhập phủ dữ.

Một hôm viên tể tướng mời ông vào phủ cho

cụ toạ.

cùng ngồi.

Đương ngũ lục nguyệt gian, phủ trung hữu bạc trướng tú hoàng tước hà tại trúc chi.

Trong phủ có bức trướng mỏng thêu hình con chim sẽ vàng đậu cành trúc.

Đĩnh Chi dạng nhận vi sinh hoàng tước tật xu tựu bổ.

Đĩnh Chi vờ ngỡ con chim sẽ thực, vội chạy đến bắt.

Nguyên nhân giai đại tiếu, dĩ vi viễn nhân bỉ lậu.

Người Nguyên cười ồ, cho là người phương xa bỉ lậu.

Đĩnh Chi duệ nhi liệt chi.

Đĩnh Chi kéo bức trướng xuống xé đi.

Tể tướng dĩ thử tú chư trướng thị dĩ tiểu nhân gia quân tử khủng tiểu nhân đạo trưởng quân tử đạo tiêu.

Tể tướng thêu như vậy là để tiểu nhân trên quân tử, sợ rằng đạo của tiểu nhân sẽ mạnh, đạo của quân tử sẽ suy.

Ngã vi thánh triều trừ chi.

Tôi vì thánh triều mà trừ giúp bọn tiểu nhân”.

Chúng phục kì năng.

Mọi người đều phục tài của ông.

Kỉ Dậu thập thất niên, xuân chính nguyệt, đại xá . 𱏺

Mùa xuân, tháng giêng, đại xá.

Sách Thánh Tư phu nhân vi Thuận Thánh hoàng hậu .

Sách phong Thánh Bà phu nhân làm Thuận Thánh hoàng hậu.

Đông thập nhất nguyệt, trị phán đại nghịch danh Hân đẳng tội.

Mùa đông, tháng 11, trị tội những kẻ đại nghịch là bọn tên Hân.

Danh Hân ư Giang Khẩu kiều, danh Trù ư Gia thị thành môn, danh Tổng ư Tây Dương thành môn, danh Dung ư Vạn Xuân thành môn, tịnh trảm chi.

Tên Hân bị chém ở cầu Giang Khẩu , tên Trù ở cửa thành chợ Dừa , tên Tổng ở cửa thànhh Tây Dương , tên Dung ở cửa thành Vạn Xuân .

Thuỷ vô hữu sinh giả

không một ai sống nổi.

] Lệ hệ thị thiên hoàng vị phái miễn thích diện.

Tên Lệ là dòng cuối trong họ nhà vua, được miễn thích chữ vào mặt.

Cố sự phàm hữu tội giả tước khứ tộc tính dĩ vi danh xưng chi.

Theo lệ cũ, những kẻ có tội đều bị tước bỏ họ, chỉ gọi tên thôi.

Đồ tội tuy hữu bản tính diệc dĩ danh gia chi .

Tội đồ thì tuy còn đề họ, nhưng cũng chỉ gọi tên không.

Đế ai điệu lâm kì tang .

Vua thương xót, đến đưa đám.

Dĩ Khâm Từ Bảo Thánh Thái Hoàng Thái Hậu phụ huyền cung.

Đem Khâm Từ Bảo Thánh thái hoàng thái hậu hợp táng ở đấy.

Tiên thị, Nhân Tông tấn cung quàn an Diên Hiền điện.

Trước đó, linh cữu Nhân Tông tạm quàn ở điện Diên Hiền.

Tương phát dẫn thời khắc dĩ chí nhi quan liêu sĩ thứ điền tái cung điện.

Khi sắp đưa rước, đã đến giờ rồi mà quan lại và dân chúng còn đứng chật cả cung điện.

Tể tướng chấp tiên khu bích cánh bất năng khai.

Tể tướng cầm roi xua đuổi mà vẫn không giãn ra được.

Đế triệu Chi hậu chánh chưởng Trịnh Trọng Tử viết: Tử cung tương phát nhi nhân chúng điền yết như thử nại hà nhĩ kì bích chi.

Vua cho gọi Chi hậu thánh chưởng Trịnh Trọng Tử tới bảo: “Linh cữu sắp đưa rồi mà dân chúng đầy nghẽn như vậy thì làm thế nào? Ngươi hãy làm cho họ tránh ra”.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Triều đình dĩ nghiêm vi chủ.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Triều đình cốt phải nghiêm.

Tông xá lợi chi tàng bảo tháp dã, hữu tăng Trí Thông phụng thị yên.

Xá lỵ của Nhân Tông đưa cất vào bảo tháp, có sư Trí Thông phụng hầu.

Sơ, Nhân Tông xuất gia thời, Siêu Loại tự tăng Trí Thông nhiên tí tự chưởng chí nhập trửu nghiễm nhiên vô biến dung.

Trước đây, khi Nhân Tông xuất gia, sư chùa Siêu Loại là Trí Thông tự đốt cánh tay mình, từ bàn tay đến tận khuỷu tay, vẫn ung dung không biến sắc.

Chí thị Nhân Tông băng, nãi nhập Yên Tử sơn phụng thị xá lợi bảo tháp.

Đến đây, Nhân Tông băng, Trí Thông liền sai vào núi Yên Tử ở hầu bảo tháp chứa xá lỵ.

Minh Tông thời thiêu thân tử .

Minh Tông, ông tự thiêu mà chết.

Thị tuế, đại thuỷ.

Năm này nước to, đói.

Tân Hợi thập cửu niên.

Tân Hợi, năm thứ 19 , .

Thiên Thuộc hữu Phù Đồ thượng hạ đô .

Quân Thiên thuộc có đô Phù đồ thượng và đô Phù đồ hạ.

Chí thị hựu lai, Đế dĩ kì nữ Đa La Thanh nhập cung.

Vua lấy con gái sư là Đa La Thanh vào cung.

Đông thập nhị nguyệt, Đế thân chinh Chiêm Thành, dĩ kì chủ Chế Chí phản trắc dã.

Mùa đông, tháng 12, vua thân đi đánh Chiêm Thành, vì chúa nước ấy là Chế Chí phản trắc.

đãng .

rung động.

Hạ ngũ nguyệt, dụ hoạch Chiêm Thành chủ Chế Chí dĩ quy phong kì đệ Chế Đà A Bà Niêm vi Á hầu trấn kì địa.

Mùa hạ, tháng 5, dụ bắt được chúa Chiêm Thành Chế Chí đem về; phong em hắn là Chế Đà A Bà Niêm làm Á hầu trấn giữ đất ấy.

Tiên thị Chế Chí sử nhân nhập cống.

Trước đó, Chế Chí sai người sang cống.

Kì nhân tức Câu Chiêm trại chủ

Người ấy là trại chủ Câu Chiêm.

Đế lệnh Đoàn Nhữ Hài mật dữ chi ước.

Vua sai Đoàn Nhữ Hài bí mật ước hẹn với hắn.

Cập Đế thân chinh chí Lâm Bình phủ, phân quân vi tam đạo.

Chế Chí nghe theo, đem gia thuộc đi đường biển tới hàng.

Đế chí Câu Chiêm trú tất

Vua đến Câu Chiêm dừng lại.

Nhữ Hài vi nhân tựu trại chủ dụ dĩ Quốc chủ xuất hàng ý.

Nhữ Hài sai người tới chỗ trại chủ, nói rõ ý yêu cầu quốc chủ ra hàng.

Nhữ Hài tức trì thư tấu viết: Khánh Dư dục đoạt Đế công.

Nhữ Hài lập tức chạy thư tâu rằng: “Khánh Dư định cướp công vua”.

kì túc.

chân.

Nhân Huệ cụ nghệ ngự doanh tạ tội viết: Thần khủng bỉ chí hải trung cải đồ cố phương át kì bỉ nhĩ.

Nhân Huệ sợ, đến ngự doanh tạ tội và nói rằng: “Thần sợ nó đến giữa biển lại đổi bụng khác, nên mới chặn đằng sau thôi”.

Đế nộ giải chiếu phân quân tuần hành chư bộ lạc

Vua nguôi giận, sai chia quân đi tuần các bộ lạc.

Chiêm nhân khiếu tụ dục phạm ngự doanh.

Người Chiêm tụ tập định đánh vào ngự doanh.

Tượng thanh tiệm cận quân sĩ hữu ưu sắc.

Tiếng voi đã gần, quân sĩ có vẻ lo sợ.

Thị dịch dã, bất phí nhất tuyền, nhi Chiêm Thành tựu hồ Nhữ Hài chi lực dã.

Trận này không mất một mũi tên mà Chiêm Thành bị dẹp, đó là công sức của Nhữ Hài.

Đế trú Câu Chiêm chi nhật, Minh Hiến Vương Uất tại doanh đàm biện hoàng hoặc quân tình.

Câu Chiêm, Minh Hiến Vương Uất ở trong doanh trại, bàn tán biện bác, mê hoặc lòng quaân.

sở trách tai.

quở trách!

Ngũ Lão ninh thọ vi lệnh chi tội bất thông vi tặc sở lợi.

Ngũ Lão thà chịu tội trái lệnh, chứ không nỡ làm lợi cho giặc”.

Cố Minh Hiến lạc dữ chi giao.

Cho nên Minh Hiến thích chơi với ông.

Đế thường nhượng Ngũ Lão viết: Minh Hiến hoàng tử dã, nhữ hà khinh hốt.

Vua có lần đã trách Ngũ Lão: “Minh Hiến là hoàng tử, sao ngươi lại khinh xuất thế!”.

Ngũ Lão dữ đồng toạ như sơ đản viết: Ân chúa vật phục chí nô gia Thánh Thượng trách nô.

Sau Minh Hiến lại đến nhà, Ngũ Lão vẫn cùng ngồi như xưa, chỉ nói: “Ân chúa nhớ đến nhà tôi nữa mà Thánh thượng quở trách tôi”.

Nhiên Minh Hiến bất quyện kì lai, Ngũ Lão bất cải kì hành.

Nhưng Minh Hiến vẫn lui tới thường xuyên, mà Ngũ Lão cũng không đổi nết cũ.

Nhất tắc giáp hoá nhi yểm kì giản dị chi tiết, nhất tắc lợi hoá nhi vong kì thượng hạ chi phân, cố dã .

Ấy là vì một người thì cậy của mà giữ lễ tiết sơ sài, một người thì ham của mà quên mất cả phận trên dưới vậy.

Nguyên khiến lễ bộ thượng thư Nãi Mã Phản lai cáo Nhân Tông tức vị .

Nguyên sai Lễ bộ thượng thư Nãi Mã Đài sang báo việc Nhân Tông lên ngôi.

vu Long Hưng phủ chư lăng.

ở các lăng phủ Long Hưng.

Chí thám Thị giang hốt ngộ lôi vũ liệt phong hoạch như bát mặc chỉ xích bất tương kiến Chu lãm giai đoạn ngự bách trầm trung lưu.

Đến sông Thâm Thị , bỗng gặp mưa gió sấm chớp, ban ngày mà tối đen như đổ mực, trong khoảng gang tấc cũng không nhìn thấy nhau.

Đế lục bách thủ ô phùng dĩ cước dẫn bố lãm đồng thừa phùng thượng chư chu giai các sa chử.

Vua bám lấy mũi thuyền leo lên mui, đưa chân cho các cung nữ, nữ quan bám lấy để cùng leo lên mui.

Chiếu tái chỉnh nghi trượng thượng kinh .

Vua truyền chỉnh đốn lại nghi trượng để về kinh đô.

Thời, Hoàng thái tử giám quốc, Chiêu Văn Đại Vương Nhật Duật, Nghi Võ hầu Quốc Tú lĩnh tả hữu Thánh Dực quân lưu thủ.

Bấy giờ Hoàng thái tử giám quốc, Chiêu Văn Đại Vương Nhật Duật và Nghi Võ hầu Quốc Tú chỉ huy quân tả hữu Thánh dực ở lại giữ nước.

Khiến sứ như Nguyên .

Sai sứ sang Nguyên.