ne
stringlengths 0
2.77k
| en
stringlengths 0
2.57k
|
|---|---|
सबभन्दा सानो विकासक्षेत्र सुदूर पश्चिमाञ्चलअन्तर्गत सबै उपक्षेत्र, तराई, पहाड र हिमालको क्षेत्रफल पनि अन्य विकास क्षेत्रहरुकोभन्दा कम नै रहेको छ | The Far Western Region, geographically smallest as it is, also has lesser areas of all physiographic regions namely Tarai. hills and mountain. |
त्यस्तै जनसंख्याको वितरणलाई दृष्टिगत गर्दा जनसंख्याको सबभन्दा ठूलो हिस्सा तराईमा त्यसपछि पहाडमा र सबभन्दा कम हिमाली क्षेत्रमा रहेको छ | In terms of population distribution, the Terai has the largest population, followed by the hills and then the mountains. |
विकासक्षेत्रअनुसार सबैभन्दा बढी जनसंख्या हुने विकास क्षेत्र मध्यमाञ्चल भएको छ | Among all regions, the Central Region is the most populated area. |
यसमध्ये कुल जनसंख्या ६१.७४ लाख(३३.४४ प्रतिशत) मध्यमाञ्चलमा रहेको | According to the preliminary 1991 Census report, the country's population is 18.462 million of which 6.174 million (33.44%) is in the Central Region. |
त्यसपछि पूर्वाञ्चलमा ४४.४८ लाख (२४.११ प्रतिशत), पश्चिमाञ्चलमा ३७.५२ लाख(२०.३२ प्रतिशत), मध्यपश्चिमाञ्चलमा २४.०६ (१३.०३) लाख र सबैभन्दा कम १६.८१ लाख(९.११ प्रतिशत) सुदूर पश्चिमाञ्चलमा रहेको छ | The Eastern Region, the western Region, the Mid-Western Region and the Far Western Region have 4.448 million (24.11%) , 3.752 million (20.32%), 2.406 million (13.03%) and 1.681 million (9.11%) people respectively. |
जनघनत्वको स्थितिमाथि विचार गर्दा सबैभन्दा बढी तराईमा र सबैभन्दा कम हिमाली क्षेत्रमा रहेको छ | Terai has the highest population density with lowest density in the the Mountain. |
विकासक्षेत्रअनुसार मध्यमाञ्चलमा सबभन्दा बढी र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा सबभन्दा कम जनघनत्व रहेको छ | In terms of the development regions, the Central and the Far Western Regions have the highest and lowest population density, respectively. |
कुल जनसंख्या १८४.६२ लाख मध्ये शहरी क्षेत्रमा १६.८२ लाख (९.११ प्रतिशत) जनसंख्या शहरी क्षेत्रमा रहेका छन् | Of the total population (18.462 million), 1.682 million people (9.11%) live -in urban areas. |
२०४८ सालको राष्ट्रिय जनगणनाको वर्षमा देशमा नगरपालिकाको संख्या ३३ वटा रहेको थियो | In the census year 1991, there were 33 municipalities in the country. |
यसमध्ये पूर्वाञ्चलमा ९ वटा, मध्यमाञ्चलमा १३ वटा, पश्चिमाञ्चलमा ५ वटा, मध्यपश्चिमाञ्चलमा ३ वटा र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा ३ वटा रहेको थियो | Of them, 9 municipalities were n the Eastern Region, 13 were in the Central Region, 5 were in the Western Region and 3 each were in the Mid-Western and Far Western Region. |
उपक्षेत्रको दृष्टिकोणबाट सबभन्दा बढी नगरपालिकाको संख्या मध्यमाञ्चलको पहाडी र पूर्वाञ्चलको तराई उपक्षेत्रहरुमा रहेका छन ् भने कुनै पनि विकासक्षेत्रको हिमाली भागमा नगरपालिका रहेको छैन | In terms of sub-regions, the hills in the Central Region and the Terai in the Eastern Region have the highest number of municipalities and the mountains of none o f the development regions have any Municipality. |
तसर्थ, शहरीकरणको हिसाबबाट सबभन्दा बढी शहरीकरण भएको विकासक्षेत्रमा मध्यमाञ्चल नै आउँदछ | Thus, from the perspective of urbanization, the Central Region is the most highly urbanized of all the regions. |
भू-उपयोगको सन्दर्भमा नेपालको कुल क्षेत्रफल मध्ये १८ प्रतिशत भू -भागमा कुनै पनि उपयोगमा रहेको छैन् | As regards land utilization, 18% of Nepal's total area has had no utility at all. |
यसमा काम नलाग्ने बाँझो जग्गा, पैह्रो क्षेत्र, चट्टान, हिमाच्छादित पर्वत आदि रहेका छन ् | Such land includes barren land, land-slide affected areas, pasture land, snow-covered land, etc. |
विभिन्न किसिमको उपयोगमा रहेको भू -भागमा ८२ प्रतिशत रहेको छ यसमध्ये मानव सृजित भू -उपयोगको क्षेत्रफल २० प्रतिशत रहेको छ भने प्राकृतिक तवरले उपयोगमा रहेको भू -भाग ६२ प्रतिशत छ | The land utilized for different purposes constit utes 82% of the total land, of which the area utilised by human beings is 20%, and the remaining 62% of the area is left to the natural own use. |
कृषिक्षेत्रलाई मानव | Agricultural land has been regarded as the land utilized by human beings. |
यसको साथै शहरी क्षेत्र, चिया र अन्य रुख विरुवाकाबगैंचाले ढाकेको क्षेत्रलाई पनि कृषिक्षेत्रमा नै समावेश गरिएको छसृजित भू -उपयोगको रुपमा लिने गरेको छ | Similarly, urban areas, plantation areas are also treated in the same category. |
शहरीकरणमा नेपाल पछाडि नै रहेको हुँदा यसको लागि उपयोग भएको क्षेत्र देशको कुल क्षेत्रफलको ०.०८ प्रतिशत अनुमान गरिएको छ | As Nepal lags behind in urbanization, the area used for this purpose is estimated to be only 0.08% of the total area of the country. |
कृषिमा उपयोग भएको जग्गामध्ये हिमाली क्षेत्रमा ९.३ प्रतिशत, पहाडी क्षेत्रमा ४३ | The percentages of the total land used for agriculture are 9.3% in the mountains, 43. |
विकास क्षेत्रअनुसार मध्यपश्चिमाञ्चलमा सबैभन्दा बढी मध्यमाञ्चलमा २१.०४ प्रतिशत, पूर्वाञ्चलमा १८.०९ प्रतिशत, पश्चिमाञ्चलमा १६.८३ प्रतिशत र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा १६.६५ प्रतिशत रहेको छअर्थात् २७.३९ प्रतिशत वन क्षेत्र रहेको छ | Development regionwise, the Mid-Western Region has the largest forest area (27.39%) followed by 21.04% in the Central Region, 18.09% in the Eastern Region, 16.83% in the Western Region and 16.65% in the Far Western Region. |
अधिराज्यमा अझै ९,८६,८९८ हेक्टर अर्थात् देशको कुल क्षेत्रफलको ६.५ प्रतिशत कृषि उपयोगमा ल्याउन सकिने जमिन रहेको अनुमान छ | It is estimated that about 986,898 ha of land (6.5% of the country's total area) is still available for agricultural purposes. |
उद्योगहरुको संख्यात्मक वितरणलाई दृष्टिगत गर्दा मध्यमाञ्चल क्षेत्रमा अधिराज्यको कुल ४७.४ प्रतिशत उद्योगहरु रहेको हुँदा अग्र पंक्तिमा नै रहेको देखिएको छ | Looking at the numerical distribution of industries in Nepa7l, the central Region stands at the lead position with 47.4% of the total industries. |
मध्य र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा ७ प्रतिशतभन्दा कम नै उद्योगहरु रहेको पाइएको छ। | Mid and the Far-Western Region each has less than 7% of the industries. |
भौतिक पूर्वाधार क्षेत्रअन्तर्गत सडक यातायात सुविधाको प्रादेशिक िवतरणमा मध्यमाञ्चलको स्थान उच्च | As regards physical infrastructure, the Central Region again occupies a lead position in the regionwise distribution of road transport facilities. |
मध्य पश्चिमाञ्चल र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा सडक लम्बाई कम रहेकोछ (११ वटा) सबैभन्दा बढी हवाई मैदानहरु रहेका छन् | The length of roads in the Mid and Far-Western Regions is considerably less. |
यो संख्या मध्यमाञ्चलमा ८ वटा पश्चिमाञ्चलमा ७ वटा, मध्यपश्चिमाञ्चलमा ९ वटा र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा ८ वटा रहेका छन ् | 43, the Eastern Region has 11 followed by 8 in the Central Region, 7 in the western Region, 9 in the Mid-Western Region and 8 in the Far Western Region. |
सञ्चार क्षेत्रतर्फको हुलाक सेवाको प्रादेशिक वितरणमा पूर्वाञ्चलमा ५९८, मध्यमाञ्चलमा ६१४, पश्चिमाञ्चलमा ४८६, मध्यपश्चिमाञ्चलमा ३०५ र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा २५८ हुलाक कार्यालय कार्यरत छन ् भने टेलिफोन ला ईनतर्फ पूर्वाञ्चलमा १३,६४०, मध्यमाञ्चलमा ५२,६१० पश्चिमाञ्चलमा ५,००० मध्यपश्चिमाञ्चलमा ३,५०० र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा ३,४५० लाइन सेवारत छन् | As regards regionwise distribution of the postal service under the communication sector, there are 598 post offices in the Eastern Region, 614 in the Central Region, 486 in the Western Region, 305 in the Mid -Western Region and 258 in the Far Western Region. |
शिक्षा, स्वास्थ्य तथा खानेपानीजस्ता सामाजिक सेवासुविधाको प्रादेशिक वितरण समान रहेको छैन | There are variations as well in the regionwise aistribution of social service facilities like education, health and drinking water. |
यी स्वास्थ्यसेवातर्फ अस्पतालसेवाको प्रादेशिक वितरण हेर्दा पूर्वाञ्चलमा २२, मध्यमाञ्चलमा ४० ,पश्चिमाञ्चलमा २३, मध्यपश्चिमाञ्चलमा १३ र सुदूर पश्चिमाञ्चलमा १३ अस्पताल कार्यरत छनसेवाहरुको वितरणढाँचालाई हेर्दा मध्यमा ञ्चल विकासक्षेत्रमा नै बढी सीमित रहन गएको पाइएको छ यिनीहरुमा क्रमशः ७२५, २६६३, ७२४, ३०३ र ३५३ शय्याहरु छन् | It has been found that these services are mostly confined within the Central Region. There are 22 hospitals in the Eastern Region, 40 in the Central Region, 23 in the Western Region,.and 13 each in the Mid and Far-Western Regions with 725, 2663, 724, 303 and 353 beds respectively. |
यसै गरी हेल्थपोष्टको प्रादेशिक वितरण पूर्वाञ्चलबाट क्रमशः १७१, २१६, १७८, १५१ र १०० वटा हेल्थपोष्टबाट सुविधा पुर्याईदै आएकोछ ् यस बाहेक आयुर्वेद औषधालयहरुबाट पनि स्वास्थ्यसेवा उपलब्ध गराउँदै आएका छन ् | Similarly, the distribution of health posts from the Eastern Region to the Far Western Region is 171, 216, 178, 151 and 100, respectively. moreover, Ayurvedic hospitals have also been extending health services. |
यिनीहरुको प्रादेशिक वितरण पूर्वाञ्चलबाट क्रमशः २६, ४२, ३९, १९ र १९ छ | Their regionwise distribution in the same order is 26, 42, 39, 19 and 19, respectively. |
शिक्षातर्फ २०४७ सालसम्म पूर्वाञ्चल क्षेत्रका ५,२७२ विद्यालयका ८,७६,००२ विद्यार्थीलाई २२,१८० शिक्षकर्ारा अध्यापन गराइएको, मध्यमाञ्चल क्षेत्रका ६,९२६ विद्यालयका १०,७८,७३२ विद्यार्थीलाई २९,३०१ शिक्षकर्ारा अध्यापन गराइएको, पश्चिमाञ्चल क्षेत्रका ५,९६० विद्यालयका ८,८०,८२४ ि वद्यार्थीलाई २३,८४७ शिक्षकर्ारा अध्यापन गराइएको र मध्यपश्चिमाञ्चल क्षेत्रका ३,४५८ विद्यालयका ४०६, ४३६ विद्यार्थीलाई ११,३९१ शिक्षकहरुले अध्यापन गराइरहेका थिए यसै गरी सुदूर पश्चिमाञ्चल क्षेत्रका २,१४३ विद्यालयका २५५,३१३ विद्यार्थीलाई ७,३१४ शिक्षकले अध्यापन गराएका थिए | As of 1990, there were 5,272 schools, 876,002 students and 22,180 teachers in the Eastern Region; 6,926 schools, 10,78,732 students and 29,301 teachers in the Central Region; 5,960 schools 880,824 students and 23,847 teachers in the Western Region; 3,458 schools, 406,436 students and 11,391 teachers in the Mid-Western Region; and 2,143 schools, 255,313 students and 7,314 teachers in the Far Western Region. |
यसरी मध्यमाञ्चल क्षेत्रमा बढी विद्यालय, शिक्षक र विद्यार्थी भएको क्षेत्र हुन पुगेको छ | These figures reveal that the Central Region outnumbers other regions in terms of number of schools, students and teachers. |
यस किसिमको स्थिति सृजना हुनाका प्रमुख कारणहरुमा विगत योजनाकालमा क्षेत्रीय विकास नीतिअनुरुप कार्यक्रमलाई प्रभावकारी रुपबाट कार्यान्वयन गर्न नसक्नु रहेको हो | One of the major factors responsible for such a regional imbalance is the inefficiency in implementing several programmes in consonance with the regional development policies envisaged in the previous plans. |
साथै, कतिपय नीतिलाई कार्यान्वयन गर्न आवश्यक कार्यक्रम तथा आयोजनाहरु सञ्चालन गर्न गराउने खालका उपयुक्त वातावरणको पनि अभाव रहेको थियो। | Ir addition, the atmosphere conducive to implement necessary programmes and projects was also lacking in the past. |
उद्देश्य | Objectives |
आठौं योजनामा क्षेत्रीय विकास नीतिका उद्देश्यहरु निम्न प्रकारका छन ्। | The objectives for the regional development policy in the Eighth Plan are as follows: 1. |
१. देशका विभिन्न क्षेत्रमा छरिएको स्रोत सम्पदा परिचालन गरी क्षेत्रीय एवं राष्ट्रिय उत्पादनमा बृद्धि गर्ने तथा क्षेत्रीय असन्तुलनलाई कम गर्दै लैजाने २. कम विकसित ग्रामीण तथा पिछडिएका क्षेत्रको आर्थिक अवस्थामा सुधार गरी स्थानीय स्तरमा भइरहेका विकास प्रक्रियालाई राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा आबद्ध गर्दै लैजाने | To increase regional and national production and reduce regional imbalance by Mobilizing resources and assets scattered in different parts of the country; and 2. To integrate rural development process with the national mainstream by improving the prevailing economic condition of I less developed rural and backward areas. |
नीति | Policies |
माथि उल्लिखित उद्देश्यहरु प्राप्तिका लागि आठौं योजनामा क्षेत्रीय विकास नीति निम्नअन ुसार रहेका छन्ः १. विद्यमान अन्तर्क्षेत्रीय तथा उपक्षेत्रीय आर्थिक एवं सामाजिक विकासको असन्तुलनलाई क्रमशः कम गर्दै लैजानु र क्षेत्रीय विश्लेषणको आधारमा विभिन्न क्षेत्र तथा उपक्षेत्रमा छरिएर रहेका उपलब्ध स्रोत सम्पदा र साधनको अनुकूलतम विकास गरी क्षेत्रीय विकासको आधार मजबुत ग र्दै लैजाने। | To achieve these objectives the regional development policies envisaged in the Eighth Plan are as given below: 1. To gradually reduce the imbalance existing in interregional and sub regional socio-economic development; to develop the existing resources and means scattered in various regions and sub-regions on tire basis of regional analysis; and thereby strengthen the base of regional development. |
२. क्षेत्रीय लगानी निर्धारण गर्ने क्रममा विद्यमान क्षेत्रीय तथा उपक्षेत्रीय आर्थिक तथा सामाजिक असन्तुलन कम गर्दै लगी क्षेत्रीय समानतामा अभिबृद्धि ल्याइने छ | 2. To gear tire regional investment towards minimizing the existing regional and sub-regional Socio-economic imbalance. |
३. विभिन्न क्षेत्र, उपक्षेत्र तथा जिल्लाको लागि तर्जुमा गरिने विकास कार्यक्रमको सन्दर्भमा हाल उपलब्ध वा निर्माण गरिने पूर्वाधार तथा सुविधा र विकसित गरिने उत्पादनमूलक आर्थिक क्रियाकलापबीच निकटम सम्बन्ध र समन्वय कायम गरिनेछ। | 3. To establish closest link and coordination among the existing or evolving infrastructure and facilities and production-oriented economic activities, in the context of formulating development programmes for different regions, sub-regions and districts. |
४. विभिन्न क्षेत्र र उपक्षेत्रबीच तथा ग्रामीण र शहरी क्षेत्रबीच कार्यमूलक अन्तर्सम्बन्धहरु विकसित गर्दै लगिनेछ | 4. To develop functional interrelationships between different regions and sub-regions and rural. and urban areas. |
यसको लागि तहगत बस्ती प्रणालीको व्यवस्थाको विकासमा ध्यान पुर् याइनेछ। | Attention will be given to the development of hierarchical settlement system. |
५. ् राष्ट्रिय, क्षेत्रीय, उपक्षेत्रीय र जिल्लास्तरबीच उपयुक्त कार्यमूलक अन्तर सम्बन्ध र समन्वय कायम गर्न क्षेत्रीय विकासको स्थानगत प्रारुप तय गरिनेछ। | 5. To prepare site-profiles of regional development in order to establish appropriate functional interrelations and coordination among national, regional, sub-regional and district levels. |
६. क्षेत्र र उपक्षेत्रस्तरको योजनाको आधारमा राष्ट्रिय प्राथमिकता निरुपण गर्नेै योजनापद्धतिको विकास गर्ने प्रक्रिया संस्थापित गर्न आवश्यक कदम चािलनेछ। | 6. To take necessary steps to institutionalise the planning which determines national priority on the basis of regional and sub-regional plans. |
७. विकेन्द्रीकरण नीतिको माध्यमर्ारा क्षेत्रीय विकास योजना कार्यान्वयन गर्ने नीति अवलम्बन गरिनेछ | 7. To implement regional development plans in line with the decentralization policy. |
८. पारवहनको दृष्टिकोणले उपयुक्त आन्तरिक यातायातको विकास गर्नमा विशेष जोड दिइनेछ | 8. To lay special emphasis on the development of internal, transport system appropriate from transit perspective. |
९. क्षेत्रीय स्रोत सम्पदाको उपयोग र परिचालन गर्दा वातावरणसंरक्षण र सम्बर्द्धन पक्षमा ध्यान दिइनेछ १०. विभिन्न क्षेत्र तथा उपक्षेत्रमा रहेका स्रोत, साधन र सम्भाव्यताको सही पहिचान गरी विकासको गति बढाउने किसिमको क्षेत्रीय लगानीको ढाँचा निरुपण गरिनेछ। | 9. To pay attention to environmental conservation and promotion while utilizing arid mobilizing regional resources and endowments. 10. To precisely determine the means and resources required to devise the model of regional investment for accelerated pace of development. |
११. ् केही खास स्थानहरुमा शहरीकरणको बढ दो चापलाई हृदयङ्धम गरी महेन्द्र राजमार्ग तथा विकास रेखा मार्गहरुको रुपमा रहेका उत्तर -दक्षिण राजमार्गहरुको उपयुक्त स्थान वा क्षेत्रहरुमा योजनाबद्ध तरिकाले शहरहरु विकास गर्नेतर्फ आवश्यक कदमहरु चालिनेछन् र देशका अन्य उपयुक्त स्थानहरुमा ग्रामीण विकासमा टेवा पुर्याउने खालका -साना शहरहरुको विकास गर्नेतर्फ पनि जोड दिइनेछ। | 11. To take necessary steps towards developing urban areas on a planned basis at suitable locations along the Mahendra Highway and North-South link roads in the context of growing pressure of urbanization and to promote small town developments in other suitable areas with a view to support the rural development. |
१२. ग्रामीण क्षेत्रका जनतालाई आवश्यक सेवासुविधा पुर्याउन प्रभाव क्षेत्रको हिसाबले सेवाकेन्द्र वा इकाईको उपयुक्त भौगोलिक दूरी तय गरिनेछ पिछडिएका क्षेत्र तथा समुदायको लागि कल्याणकारी कार्यक्रमहरु सञ्चालन गरिनेछन्। | 12. To determine appropriate distance to service centres or units in terms of command area with a view to provide necessary services to the rural communities and to carry out welfare programmes for underdeveloped areas and backward communities. |
१३. स्थानीय स्रोत सम्पदाको सदुपयोग गरी वातावरणीय सन्तुलन समेत कायम हुने तरिकाले क्षेत्रीय, उपक्षेत्रीय तथा स्थानीय स्तरमा उपयुक्त कार्यनीति अवलम्बन गरी भू -उपयोग योजना तर्जुमा तथा कार्यान्वयन गरिनेछ। | 13. To formulate and implement land utilization plan by adopting appropriate strategy to be adopted at regional, sub-regional and local levels so as to make proper utilization of local means and resources including the maintenance of ecological balance. |
१४. प्रत्येक विकास क्षेत्रमा विकासकार्यसँग सम्बन्धित मन्त्रालय विभागका कार्यालयहरुलाई विकास कार्यक्रमको तर्जुमा, कार्यान्वयन, समन्व | 14. To enable the offices of development-related ministries and departments in each development region to formulate, implement, coordinate, monitor and evaluate development programmes. |
य, अनुगमन र मूल्याङ्कन गर्न सक्षम गराइनेछ १५. गैर सरकारी एवं राष्ट्रियस्तरका संघ संस्थाहरुलाई पनि तिनीहरुको कार्यक्षेत्रलाई ध्यानमा राखी क्षेत्रीय विकास कार्यक्रममा बढी र प्रत्यक्ष रुपले संलग्न गराइनेछ | 15. To seek greater and direct involvement of NGOs and national-level organizations and agencies with due consideration to their scope of activities in regional development programmes. Decentralisation |
परिभाषा | Definition |
विकेन्द्रीकरणको अर्थ साधारणतया माथिल्लो तहमा रहेको अधिकार तथा जिम्मेवारी तल्लो तहमा सार्नु हो | Decentralisation implies a transfer of authority and responsibility from a higher level of a hierarchy to a lower level. |
नेपालका अधिकंाश जनता ग्रामीण क्षेत्रमा बसोवास गर्ने हुँदा विकासको प्रारम्भिक थलो उनीहरु बसोवास गर्ने गाऊँ र नगर नै हुन केन्द्रीयस्तर होइन भ ्न्ने धारणा नै विकेन्द्रीकरणको मूल आधार हो | Since the majority of the Nepalese people live in the rural areas, it is but natural for development works to begin from the village level. |
यस विकेन्द्रीकरण नीतिको सन्दर्भमा विकेन्द्रीकरण भन्नाले विकास आयोजनाहरुको तर्जुमा कार्यान्वयन र तिनको दिगो सञ्चालन सम्भार व्यवस्थाको लागि स्थानीय निकायलाई अधिकार तथा जिम्मेवारी हस्तान्तरण गरिने प्रक्रिया हो | The policy of decentralisation, therefore, implies the process for transferring authority and responsibility to local bodies in the formulation, implementation and effective management of development plans and projects with active participation of the local people. |
विकेन्द्रीकरणको यो परिभाषा लागु हुने अवस्थाहरु यी हुन | The process of decentralisation in this way attempts to integrate development plans with a more supportive role of the local organisations. |
विकेन्द्रीकरण व्यवस्थाको प्रमुख सैद्धान्तिक पक्ष | Major Theoretical Aspects of Decentralisation |
जनतालाई प्रभावकारी रुपमा विकासकार्यमा सरिक गराउनका लागि स्पष्ट र सरल मार्गदर्शनको साथै प्रेरणा र इमान्दारिताको आधारमा विकास भएका प्रजातान्त्रिक संस्थाहरुको आवश्यकता पर्दछ | The effective involvement of the people in development activities will depend largely on clear and simple guidelines, together with the institutional development of local organizations based on motivation, honesty and democratic principles. |
क्रियाकलापबाट आफै सिक्दै जाने प्रक्रियाको विकास गराइनेछ | The general public need to be mobilized for participation in local development so that they can learn and benefit from their own experiences. |
त्यस्तै श्री ५ को सरकारले जनतालाई उनीहरुको आफ्नै गतिमा कार्यक्रम सञ्चालन गर्न दिनेछ | Towards this end, His Majesty's Government will allow the people to implement programmes at their own pace. |
नेपालको संसदीय प्रजातन्त्रअन्तर्गतको विकेन्द्रीकरण व्यवस्थाले स्थापना गर्न खोजेको जनता र सरकारबीचको साझेदारीको स्वरुप पनि यही जनतालाई आफ्नो विकास आफैले गर्न सक्ने प्रवृत्तिको विकास गर्ने र आफ्नो नै हो। पृष्ठभूमि | The system of decentralisation that the parliamentary government seeks to establish is based on such close collaboration between the people and the government. Background |
पश्चात् भएका राजनैतिक परिवर्तनले अधिकार विकेन्द्रीकरणको व्यवस्था लागु गर्ने अनुकूल वातावरण सृजना गरेको छ | The people's movement in 1989 that led to political change has. created a favourable climate for implementing the process of decentralisation in the country. |
यस विकेन्द्रीकरणव्यवस्थाले सर्वसाधारण जनतालाई आफ्नो विकासको लागि आफैले आफ्नो स्थलगत विविधताको आधा वि.सं. २०४६ को जन आन्दोलन र तत ् रमा निर्णय गर्ने अवसर प्रदान गर्नेछ | The decentralisation system will provided opportunities to the people to make their own decisions on the development needs of their areas. |
नेपालको सम्विधानले प्रजातान्त्रिक मान्यता एवं मानवअधिकारमा आधारित न्यायपूर्ण कानूनी व्यवस्था सृजना गरेको छ | The new Constitution of Nepal has also made legal provisions for basic human rights and democratic freedom. |
वि.सं. २०४८ मा पारित स्थानीय निकायहरुसम्बन्धी ऐनहरुले जिल्ला, नगर र गाऊँका निकायहरुको संरचना र काम कर्तव्यहरुको व्यवस्था गरेको छ तर विकास सम्बन्धमा ती स्थानीय निकाय र केन्द्रीय सरकार बीचको सम्बन्ध भने स्पष्ट हुन बांँकी नै रहेकोले यस विकेन्द्रीकरण नीतिको तर्जुमा गरिएको छ स्थानीय विकास सम्बन्धमा पञ्चायती व्यवस्थाका दुई वटा गलत लक्षणहरु सुधार्न बांँकी नै रहेका छन्। | The laws enacted in 1991 have specified the organisation and functions of local bodies at the district, municipal and village levels. However, the relationship between the central government and the local bodies is yet to be defined clearly. |
(१) माथिल्लो तहबाट तल्लो तहमा निर्णय लादिनेजस्ता अत्यधिक केन्द्रीकरणमा आधारित शासनव्यवस्था र (२) सरकारी कार्यसञ्चालनमा जवाफदेहीपनको अभाव | They are, (1) a highly centralized system of administration where higher level decisions are imposed on the lower level, and (2) the lack of commitment and responsibility in carrying out official tasks. |
यी लक्षणहरु राजनैतिक नेताहरुद्धारा प्रवर्द्धन हुन गई कर्मचारीतन्त्रबाट सञ्चालन हँुंदै आएको र साथै यो प्रक्रियालाई वैदेशिक सहायताबाट पनि धेरै मात्रामा टेवा पुग्न गएको छ। | These weaknesses have been reinforced by political leaders, carried out by bureaucrats and encouraged by foreign aid. |
विकासका यी दुई अवरोधहरु हटाउन राजनैतिक अधिकारको विकेन्द्रीकरण नै सर्वोत्तम उपाय मानिएको छ | Political decentralization has now been recognized as the best means for removing these two obstacles to development. |
यस विकेन्द्रीकरणव्यवस्थाले गरीबी निवारण गर्ने, वातावरणीय विनास कम गर्ने र आर्थिक विकासमा तीब्रता ल्याउनेजस्ता प्रयासहरुमा सर्वसाधारण जनताको संलग्नतालाई बढाउनेछ | In implementing this process of decentralisation, public participation will be sought in various development programmes including poverty alleviation, reduction in environmental degradation and rapid economic development. |
विक ेन्द्रीकरण यस्तो व्यवस्था हो, जुन औपचारि (सरकारी) क्रियाकलापभित्र सीमित रहँदैन र यसमा सबै तहका गैर सरकारी तथा निजी क्षेत्रका संस्थाहरु सरकारको अत्यधिक नियन्त्रणवाट मुक्त हुन गई विकासमा स्वतन्त्र रुपले सहभागी हुनेेछन् | Decentralization in this way goes beyond the concept of formal government and involves the freeing of local non-governmental and private organisations as well. |
सरकारको मुख्य भूमिका यी गैर सरकारी संस्थाहरुको क्रिय ाकलापमाथि बढी निर्देशित गर्ने नभई तिनीहरुको योगदानलाई आवश्यक सघाउ पुर्याउनु हुनेछ। | The role of government therefore is not to dictate but to support the development activities of non governmental organizations. |
विकेन्द्रीकरण नीतिको उद्देश्य | Objectives of the Decentralization Policy |
१. देशका सबै नागरिकले विकास कार्यको लागि सङ्धठित हुने स्वतन्त्रता पाउनुपर्छ तथा सङ्धठन निर्माण प्रक्रिया जनमुखी र उदार हुनुपर्दछ | 1. All citizens of the country should have the freedom to organise themselves to implement development plans. |
तको प्रथम उद्देश्य देशका जनतालाई स्वेच्छानुसार र आफ्नै प्रयासले स्वतन्त्रतापूर्वक विकास कार्यहरु सञ्चालन गर्नमा आवश्यक सहयोग पुर्याउन सक्ने गरी स्थानीय सरकारी तथा गैर सरकारी संस्थाहरुको विकास गर्न छुट दिनु हुनेछ | The main aim of the decentralization policy is to support and assist all development activities implemented by the people at their own initiative and to seek to develop the local government as well as non -government organizations involved in such activities. |
तसर्थ, यस विकेन्द्रीकरण नी ि २. े लागि प्रत्यक्ष रुपले लाभदायी हुनुपर्दछ र सम्भव भएसम्म यस्ता कार्यहरु जनताका तर्फबाट प्रारम्भ हुनुपर्दछ | 2. The economically viable development activities need to be directly beneficial to the people, and as for as possible such activities should be initiated by the people themselves. |
आर्थिक दृष्टिकोणले सम्भाव्य भएका विकासकार्यहरु देशका जनताका तसर्थ, यस नीतिको दोस्रो उद्देश्य सेवा प्रदानसम्बन्धी सरकारी निकायहरुको कार्यक्रमहरुको सम्बन्धमा ती कार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्ने सरकारी कर्मचारी र निर्णय दिने स्थानीय राजनैतिक पदाधिकारीहरुलाई तिनीहरुका कार्यबाट प्रभावित हुने जनताप्रति जवाफदेही र जिम्मेवार बनाई ती कार्यक्रमहरुको कार्यन्वयनक्षमतामा बृद्धि गर्नु हुनेछ। | The second aim of this policy is, therefore, to make the government officials and decision makers (local politicians) responsible for providing essential support and services to public organizations engaged in development activities directly accountable and answerable to the people themselves. |
३. विकाससम्बन्धी सबै कारोवारहरु सच्चाई र इमान्दारीपूर्ण हुनुपर्दछ | 3. All transactions relating to development must be carried out with honesty and fairness. |
यस नीतिको तेस्रो उद्देश्य स्थानीय राजनैतिक संस्थाहरुलाई विकासकार्यसञ्चालनमा सरीक गराउँंदै आम्दानी खर्चसम्बन्धी लेखालाई पूर्ण रुपले खुला र पारदर्शी बनाई यी संस्थामा जनताको विश्वास बढाउनुहुनेछ। | The third aim of the policy is thus, to increase public trust in local political institutions by maintaining accuracy and transparency of their financial records relating to development works. |
आधारभूत नीति | Basic Policy |
माथि देखाइएअनुसार विकासको प्रभावकारिता र लागतको सक्षमता बढाउने एक मात्र उत्तम तरिका स्थानीय संस्थाहरुलाई नै स्थानीय आवश्यकतातथा प्राथमिकताहरु निर्धारण गर्न र विकासकार्यक्रमहरु सञ्चालन गर्नको लागि अग्रणी भूमिका प्रदान गर्नु हो | As indicated above, the most effective way of increasing development activities and cost efficiency is to encourage local organizations to set priorities and implement projects prepared to fulfill local needs. |
तर केन्द्रीय नियन्त्रण विरुद्ध स्थानीय स्वायत्तताका प्रश्नहरु विभिन्न परिवेशमा उठ्ने गर्दछन् | However, the issue of local autonomy versus central control has been raised on different occasions. |
विकासका कार्यक्रमहरुको तर्जुमा गरिंदा त्यस बखत ती सबैले सधैं मान्यता पाउँदैनन् | These aspects are not always taken into account when preparing programmes for development. |
यस नीतिले मुख्य गरी स्थानीय सरकारी निकायहरुको अधिकार तथा जिम्मेवारीसम्बन्धी र विकास कार्यहरुमा स्थानीय जनताको प्रत्यक्ष संलग्नतासम्बन्धी कुराहरुजस्ता महत्वपूर्ण विषयहरुमा ध्यान दिइनेछ। | . 'This policy will focus mainly on the rights and responsibilities of local government agencies and matters relating to direct involvement of the local people. |
१. योजना तर्जुमा र कार्यान्वयन व्यवस्था | 1. Plan Formulation and Implementation |
स्थानीय विकाससम्बन्धी ऐनहरु(गाऊँ विकास समिति ऐन, नगरपालिकाऐन र जिल्ला विकास समिति ऐन) अनुसार नव गठित स्थानीय स्वायत्त शासनका निकायहरुलाई कानूनी रुपले स्वतन्त्र, स्वनियन्त्रित, स्वशासित निकायहरुको रुपमा सञ्चालन गर्न दिने व्यवस्था छ | The local autonomous bodies, established under the laws governing local development (such as Village Development Committee Act, Municipality Act, District Development Committee Act) , will be given complete freedom of operation. |
जिल्ला विकास समितिका निर्वाचित नेतृत्वलाई जिल्लाको समष्ट सामाजिक तथा आर्थिक विकासको लागि जिम्मेवार गराइ नेछ | The elected representatives of the District Development Committee will be responsible for all activities related to the social and economic development of the District. |
त्यस्तै नगरपालिकाका निर्वाचित नेतृत्वले आफ्नो नगर क्षेत्रभित्रका विषयगत कार्यक्रमहरुको समन्वय गर्नुको साथै जिल्ला विकास समितिसित सम्वन्धित सबै विषयमा सम्पर्क स्थापना गर्नेछ | Similarly, the elected representatives of the municipality will co-ordinate the programmes implemented within the municipal area and maintain contact with the District Development Committee for all district-level programmes. |
त्यसै गरी गाउंँ विकास समितिको निर्वाचित नेतृत्व आफ्नो गाऊँं क्षेत्रभित्रको योजनाहरुको कार्यान्वय न र समन्वयका लागि जिम्मेवार हुनेछ। | The elected representatives of the Village Development Committee will also be responsible for implementing and co-ordinating the programmes within the village area. |
स्थानीय विकाससम्बन्धमा श्री ५ को सरकारले आफ्नो भूमिकालाई सो स्थानीय विकासको प्रक्रियामा सहयोग पुर्याउने, सुपरिवेक्षण गर्ने र अनुगमन गर्ने कार्यमा सीमित राख्नेछ | In matters of local development, HMG will only have a supportive role of monitoring, supervision and co-ordination. |
यस क्रममा सरकारले उत्पादनसम्बन्धी सेवा प्रदान गर्ने कार्यमा गैर सरकारी संस् था र निजी क्षेत्रको संलग्नतालाई बढाउनेछ | In this context, the non-government organizations and the private sector will be encouraged to provide their services for productive purposes. |
यसअनुसार केन्द्रीयस्तरले स्थानीय जनतालाई प्रभावकारी स्थानीय निर्णयहरु लिन सक्षम र उत्साहित गर्न सक्ने किसिमका महत्वपूर्ण निर्णयहरु लिन लगाउनेछ र यसैमा स्थानीय विकासको लागि केन्द्रीय सहायता आधारित हुनेछ | The central government will accordingly assist and inspire the local people to make decisions that can be effective in implementing local development programmes. This will be the basis for the central government assistance to local development. |
स्थानीयस्तरको कुनै पनि सरकारी आयोजना वैदेशिक सहायतावाट सञ्चालित हुने होस ् वा पुरै श्री ५ यदि स्थानीय निकायले चलाउन नसकिने राष्ट्रिय महत्वको नभएमा त्यस्तो आयोजना स्थानीयस्तरकै आयोजनाको रुपमा वर्गीकृत गरिनेछ | A local-level project that is implemented either with foreign assistance or with HMG funds will be classified as a local level project if this can be implemented by local agencies or is not of national importance. |
कुनै आयोजना एकभन्दा बढी जिल्लामा कार्यान्वयन गरिने होस् वा एक जिल्लाभित्र कार्यान्वयन गरिने भए पनि अन्य जिल्लामा पनि असर पर्ने भए तापनि त्यस्ता आयोजनाहरु पनि स्थानीयस्तरकै आयोजनाको रुपमा वर्गीकरण गरिनेछन् | Any district-level project that is implemented within one or more districts will also be classified as a local level project. |
यस्ता विकासकार्यहरुमा सम्बन्धित जिल्लाहरुलाई मिलेर कार्य गर्न गराउन श्री ५ को सरकारले सहायता प्रदान गर्नेछ | HMG will provide necessary assistance to promote district-level co-operative efforts in development. |
को सरकारको कोषवाट व्ययभार हुने होस ् स्थानीय आयोजनाअन्तर्गतका कुनै कार्यहरु अन्तर्राष्ट्रिय टेण्डरद्धारा कार्यान्वयन गर्नुपर्ने अवस्था भएमा ती टेण्डर कार्यहरु मात्र केन्द्रीयस्तरबाट सञ्चालन गर्ने तर आयोजना भने स्थानीयस्तरकै मानिनेछ | If a local development project requires an international tender for its implementation, the tender will be issued at the central level but the project will still be recognized as a local level project. |
जिल्ला/नगरका विकास कार्य सञ्चालन गर्ने स्थानीय क्षेत्रगत सरकारी कार्यालयहरु जिल्ला विकास समिति/नगरपालिकाप्रति जिम्मेवार गराइनेछ | The local-level government offices involved in implementing the district or municipal-level projects will be accountable to the District Development Committee or the municipality. |
यी कार्यालयहरुको स्थानीय विकाससित सम्बन्धित सबै कार्यकलापहरु जिल्ला विकास समिति/नगरपालिकाको रेखदेखमा सञ्चालित हुनेछन् | All local development activities run by these offices will be under the supervision of the District Development Committee and the municipality. |